88
KẾT QUẢ BƯỚC ĐẦU NGHIÊN CỨU GIẢM NGHÈO
THEO PHƯƠNG PHÁP CÙNG THAM GIA Ở XÃ BÌNH THÀNH
HUYỆN HƯƠNG TRA, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ
Nguyễn Ngọc Châu
Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế

Xã Bình Thành huyện Hương Trà là một xã trung du miền núi nằm hai bên
bờ sông Hữu Trạch, cách thành phố Huế khoảng 15 km. Xã Bình Thành trước
đây là một phần của xã Hương Thọ, tháng 1 năm 1975 một bộ phận cư dân đi
làm kinh tế mới đã định cư ở đây. Năm 1979 HTX Bình Thành 2 được thành lập,
sau đó (tháng 4 năm 1984) sát nhập với bộ phận dân cư của xã Hương Thọ hình
thành nên xã Bình Thành như hiện nay.
Cư dân xã Bình Thành huyện Hương Trà có nguồn gốc từ nhiều nơi hợp
thành. Dân tại chỗ thuộc xã Hương Thọ (thôn Thọ Bình, Thọ Tân), một bộ phận
từ thành phố Huế lên xây dựng kinh tế mới từ tháng 1/1975 và một số di dân tự
do từ các huyện và tỉnh khác đến. Trong đó sô người từ thành phố Huế lên xây
dựng kinh tế mới chiếm số lượng đông nhất. Họ có nguồn gốc là những người
buôn bán nhỏ, đạp xích lô, bốc vác và một bộ phận là những người tham gia chế
độ cũ chuyển lên làm kinh tế mới.

89
Năm 2002 toàn xã có 547 hộ (trong đó có 63 hộ mới tách ra vào cuối năm
2002), 2779 nhân khẩu và 1191 lao động. Về phân loại hộ theo báo cáo của xã
năm 2002 toàn xã có 168 hộ thuần nông nghiệp (chiếm 30,7% tổng số hộ) và 249
hộ lâm nghiệp (chiếm 45,5%) còn các nhóm hộ khác chiếm tỷ trọng không đáng
kể.
Theo tiêu chuẩn phân loại năm 2002 xã Bình thành chỉ có 87 hộ (chiếm
16%) là hộ khá và giàu; 274 hộ (50%) là hộ trung bình. Hộ đói nghèo còn chiếm
tỷ lệ khá cao trong xã, hiện tại xã còn 186 hộ đói nghèo chiếm tới 34 % tổng số


- Phụ thuộc vào rừng - Đất đai xấu, bạc màu
- Thiếu kỷ thuật xuất - Chi tiêu thiếu kế
hoạch
- Thiếu nước sản xuất

91
- Thiếu vốn - Thời tiết khắc nghiệt - Đông con
- Trình độ dân trí thấp - Thiếu đất sản xuất - Thiếu lao động
- Neo đơn - Bệnh tật - Thiếu thông tin
Dựa vào những nguyên nhân nêu ra trên đây, những người tham gia đã tiếp
tục đánh giá mức độ quan trọng của các nguyên nhân (mỗi người chọn 3 nguyên
nhân mà theo họ là tác động lớn nhất đến nghèo đói). Kết quả có 4 nguyên nhân
chính dẫn đến nghèo đói như sau:
Bảng I: Kết quả đánh giá của nhóm I về các nguyên nhân nghèo đói chủ yếu
Kết quả đánh giá
Số
thứ tựNguyên nhân
Tỷ lệ người lựa chọn so
với số người được hỏi
Số tương đối
(%)
1 Đông con 8/13 61,5
2 Thiếu vốn 7/13 53,8
3 Phụ thuộc vào rừng 7/13 53,8

92

rừng, thực tế cho thấy, những hộ nghèo này vốn đã nghèo nay lại càng nghèo hơn
vì những lý do sau đây:
Thứ nhất, thu nhập của những hộ dân sống nhờ vào rừng là rất bấp bênh.
Việc khai thác rừng (chủ yếu là đi củi) không đều, phụ thuộc lớn vào thời tiết và
sức khoẻ nên thu nhập của hộ không ổn định cộng thêm vào đó là việc chi tiêu
không có kế hoạch đã dẫn đến tình trạng cuộc sống gia đình là tạm thời và lay
lắt. Bên cạnh đó, với chủ trương cấm khai thác rừng của Nhà nước, những hộ dân
cư này lại càng gặp khó khăn hơn trong kiếm sống.
Thứ hai, với tình trạng cuộc sống tạm bợ, phụ thuộc lớn vào rừng nên hoạt
động sản xuất trồng trọt và chăn nuôi của hộ đều bị lãng quên. Chính vì vậy, khi
những hộ này quay lại với hoạt động sản xuất bình thường thay thế cho việc khai
thác rừng đã gặp rất nhiều khó khăn trong việc tổ chức sản xuất do thiếu kinh
nghiệm và tư liệu sản xuất như: đất đai, vốn liếng, kỹ thuật

94
Có thể nói khai thác rừng là một nghề chính ở địa phương (khoảng 47% dân
cư của xã là sống chủ yếu nhờ vào rừng) và chính nghề này (trong điều kiện quỹ
rừng ngày càng cạn kiệt) đã làm cho tình trạng đói nghèo của dân cư địa phương
ngày càng trầm trọng.
- Thiếu cần cù chịu khó: Đây cũng là một tình trạng bắt nguồn từ tư tưởng
phụ thuộc vào rừng. Hầu hết các hộ sống nhờ vào rừng đều cho rằng việc khai
thác rừng đem lại nguồn lợi nhanh hơn, kiếm tiền dễ hơn. Chính vì vậy họ chỉ
quan tâm đến việc làm sao khai thác rừng càng nhiều càng tốt, không suy nghĩ
đến hướng làm ăn mới. Sự thiếu kế hoạch trong chi tiêu đã dẫn đến nợ nần trong
những lúc thời tiết xấu hay lúc đau ốm. Bên cạnh đó, việc khai thác rừng đem lại
thu nhập thấp và không ổn định nên khả năng tích lũy của hộ cũng hạn chế, và
như vậy việc đầu tư sản xuất vào những ngành nghề khác là không thực hiện
được.
Sự thiếu cần cù chịu khó của hộ nghèo ở đây thể hiện trong sản xuất khi họ
từ bỏ nghề khai thác rừng. Với tư tưởng đã quen với việc khai thác rừng, đem lại

96
- Thiếu vốn - Thiếu đất
- Sử dụng vốn sai mục đích - Thiếu kiến thức
- Đông con - Bệnh tật
- Thiếu lao động - Phụ thuộc vào rừng
- Thiếu trách nhiệm - Thiếu mô hình sản xuất
Bốn nguyên nhân chính dẫn đến nghèo đói (nguyên nhân cấp I) của hai
nhóm này đưa được tóm tắt ở bảng 2:
Bảng I: Kết quả đánh giá của nhóm II và nhóm III về các nguyên nhân nghèo
đói chủ yếu
Kết quả đánh giá
Số thứ tự

Nguyên nhân
Tỷ lệ người lựa chọn so
với số người được hỏi
Số tương đối
(%)
1 Thiếu vốn 40/40 100

97
2 Đông con 24/40 60
3 Bệnh tật 18/40 45
4 Thiếu đất 18/40 45
b. Xác định nguyên nhân cấp II.
- Thiếu vốn: Phần lớn người dân tham gia đều cho rằng thiếu vốn là do mức
vay thấp. Bên cạnh đó thời hạn vay ngắn và thủ tục vay khó khăn cũng là nguyên
nhân làm cho nguồn vốn khó đến tay người dân và ít phát huy hiệu quả.
- Đông con: Hầu hết người tham gia cho rằng nguyên nhân là do nhận thức
kém về kế hoạch hóa gia đình.

- Trồng các loại cây: sắn, cao su, trồng rừng
- Cải tạo vườn, tập trung cho các loại cây: xoài, cam, chanh

99
Các loại cây con này khá phù hợp với điều kiện tự nhiên ở đây, hơn nữa đây
là những cây, con thuộc các chương trình lớn của tỉnh đang được ưu tiên thực
hiện nên sẽ có sự hỗ trợ tối đa của các cấp, ngành.
2. Giải pháp vốn
- Các cấp chính quyền cần tạo điều kiện cho vay theo nhu cầu, thời hạn vay
dài hơn.
- Bên cạnh việc đáp ứng đủ vốn vay, cần cung cấp thông tin, tập huấn và
hướng dẫn kỹ thuật sản xuất nhằm giúp người dân sử dụng vốn đúng mục đích và
có hiệu quả.
3. Giải pháp về kế hoạch hóa gia đình
- Đẩy mạnh tuyên truyền thực hiện Kế hoạch hóa gia đình và có sự hỗ trợ
thường xuyên các dụng cụ tránh thai đến từng người dân (đặc biệt là hộ nghèo).
4. Giải quyết dứt điểm việc khai thác rừng bừa bãi
Đây là một giải pháp khó thực hiện khi mà hầu hết hộ nghèo ở đây đều đang
sống phụ thuộc vào rừng. Việc khai thác rừng đem lại thu nhập giải quyết vấn đề
chi tiêu hàng ngày của hộ. Vì vậy muốn thực hiện giải pháp này cần phải:
- Có sự hỗ trợ của các cấp chính quyền của địa phương đặc biệt trong thời
gian đầu.

100
- Tổ chức tập huấn, hướng dẫn các mô hình sản xuất phù hợp với điều kiện
của địa phương. Làm tốt công tác vận động tuyên truyền để nâng cao ý thức
người dân về vấn đề bảo vệ tài nguyên rừng.
5. Giải pháp tạo việc làm cho người lao động
- Cần xây dựng nếp nghĩ mới mới để họ quên đi tư tưởng cũ là sống dựa
vào rừng đã ăn sâu vào tâm trí họ. Vì vậy cần làm tốt công tác vận động tư tưởng

Planning and Natural Resource Management: A Training Manual,
Farmer - centred Agricultural Resource Management (FARM)
programme (1997).

102
7. Leonora C. Angeles; Kaurinar Jeeris - Warder. Sử dụng các phương
pháp nghiên cứu cùng tham gia có sự nhận thức giới trong thu thập
thông tin về nghèo đói ở cộng đồng, lập kế hoạch dự án và đánh giá
chính sách, tài liệu phục vụ cho hội thảo tham dự và giới, Hồ Núi
Cốc, Thái Nguyên - Việt Nam (23 - 25/10/2000).

SOME PRIMARY RESULTS OF PARTICIPATORY POVERTY
ASSESSMENT OF BINH THANH COMMUNE,HUONG TRA DISTRICT,
THUA THIEN HUE PROVINCE
Nguyen Ngoc Chau
College of Economics, Hue University
SUMMARY
Participatory poverty assessment is the new approach that has recently
been used by many organizations in practice nowadays in order to draw a
picture of the existing poverty situation in Vietnam. This paper was writen on the
basis of the participatory poverty assessment of Binh Thanh commune. The
innitial findings were presented in this paper which indicates the roots of the
poverty in the district. Based on these first - hand findings, solutions were
proposed for policy makers with the aim at the poverty reduction for the local

103
inhabitants in Binh Thanh commune, Huong Tra district in Thua Thien Hue
province from a community based perspective.