LUẬN VĂN: Thực tiễn và lý luận về thủ tục tố
tụng tại phiên toà Sơ thẩm và Phúc
thẩm Hình sự

3. Phương pháp nghiên cứu: Chúng tôi vận dụng phương pháp luận dựa
trên quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Đồng thời căn
cứ vào tình hình thực tiễn trong hoạt động xét xử của Toà án, đối chiếu với các quy
định hiện hành của Bộ luật tố tụng Hình sự năm 2003.
4. Mục đích và ý nghĩa:
Việc nghiên cứu vấn đề này sẽ làm sáng tỏ cơ sở lý luận và thực tiễn của thủ
tục tố tụng tại phiên toà Sơ, Phúc thẩm Hình sự. Thủ tục từ đó phát hiện ra những vi
phạm pháp luật trong tố tụng tại phiên toà, tìm ra nguyên nhân dẫn đến vi phạm để
từ đó đề xuất những giải pháp và kiến nghị để khắc phục những vi phạm trong tố
tụng Hình sự tại phiên toà Sơ thẩm, Phúc thẩm.
Cùng với lời nói đầu là kết cấu của tiểu luận được chia làm 3 chương:
Chương 1: Khái niệm và quy định của pháp luật tố tụng Hình sự và thủ tục tố
tụng tại phiên toà Sơ thẩm và Phúc thẩm.
Chương 2: Việc thực thi pháp luật tố tụng Hình sự tại phiên toà Sơ thẩm và
Phúc thẩm hình sự.
Chương 3: Một số giải pháp và kiến nghị nhằm khắc phục vi phạm thủ tục tố
tụng tại phiên toà Sơ thẩm và Phúc thẩm Hình sự.

Chương 1
khái niệm và quy định của pháp luật tố tụng hình sự về thủ tục tố tụng tại
phiên toà sơ thẩm
và phúc thẩm hình sự


hại; nguyên đơn dân sự, người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan, hoặc những người
đại diện hợp pháp của họ, người làm chứng, người giám định, và quyền và nghĩa vụ
của người tham gia tố tụng. Trong việc quy định sự có mặt của người bào chữa tại
phiên toà, điều này thể hiện vai trò quan trọng của người bào chữa. Vì họ là người
có trình độ chuyên môn nghiệp vụ, nên sự có mặt và tham gia của họ trong phiên
toà Hình sự sẽ giúp cho Hội đồng xét xử ra phán quyết được đúng đắn khách quan,
điều này cũng có nghĩa là quyền lợi hợp pháp của đương sự được bảo đảm. Tuy
nhiên trong Đoạn 1 Điều 190 lại quy định: nếu vắng mặt của người bào chữa Toà án
vẫn mở phiên toà xét xử. Theo quan điểm của chúng tôi thì quy định này sẽ ảnh
hưởng đến lợi ích hợp pháp của bị cáo hoặc người bị hại, nguyên đơn dân sự vì họ
không có trình độ chuyên môn nên họ mới phải cậy nhờ vào người bào chữa; vì vậy
Bộ luật tố tụng Hình sự nên quy định: người bào chữa mà vắng mặt thì Toà án tạm
hoãn phiên toà.
Ngoài ra Bộ luật tố tụng Hình sự còn quy định sự tham gia của Kiểm sát
viên; thời hạn hoãn phiên toà; giới hạn việc xét xử của Toà án việc ra bản án và các
quyết định của Toà án; những biện pháp đối với những người vi phạm trật tự phiên
toà. Biên bản phiên toà.
Biên bản phiên toà phải thể hiện đầy đủ, chính xác mọi diễn biến tại phiên
toà từ thủ tục đến nội dung và quyết định của Hội đồng xét xử. Tuy luật Tố tụng
Hình sự không quy định Thư ký phiên toà hay Chủ tọa phải công bố biên bản phiên
toà; nhưng Luật Tố tụng Hình sự có quy định Kiểm sát viên, bị cáo, người bị hại,
nguyên đơn dân sự, bị đơn dân sự, người có quyền, nghĩa vụ liên quan được xem
biên bản phiên toà và có quyền yêu cầu thay đổi, bổ sung vào biên bản và ký xác
nhận.
Sau phiên toà Sơ thẩm hoặc Phúc thẩm Bộ luật tố tụng Hình sự còn quy định
thời hạn để kháng cáo, kháng nghị đối với bản án Sơ thẩm hoặc kháng nghị, khiến
nại theo trình tự Giám đốc thẩm đối với bản án Phúc thẩm Hình sự đã có hiệu lực của người bào chữa, bị cáo, nhân chứng, nguyên đơn, bị đơn, những người có quyền
lợi ích hợp pháp để ra bản án, quyết định đúng pháp luật". Thể chế hoá quan điểm
này của Đảng Bộ luật tố tụng Hình sự năm 2003 đã quy định trình tự xét hỏi của
Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, người tham gia tố tụng, đồng thời cũng quy định
thủ tục tranh tụng tại phiên toà, nhằm nâng cao trách nhiệm của Kiểm sát viên thực
hiện quyền công tố, Kiểm sát viên có trách nhiệm hỏi và tranh luận tại phiên toà để
bảo vệ cáo trạng, đồng quy định rõ hơn về quyền của những người tham gia tố tụng
trong việc tranh tụng. Cụ thể là:
Thứ nhất: Sau khi Kiểm sát viên đọc cáo trạng, Hội đồng xét xử tiến hành
xét hỏi từng người. Theo thứ tự Chủ toạ phiên toà hỏi trước, đến các thành viên Hội
đồng xét xử. Sau đó Kiểm sát viên tiến hành xét hỏi về những chứng cứ buộc tội và
gỡ tội. Những người tham gia tố tụng cũng có quyền đề nghị Chủ toạ phiên toà hỏi
thêm về những tình tiết liên quan đến họ. Trong trường hợp bị cáo không trả lời câu
hỏi, thì Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, người bào chữa, người bảo vệ quyền lợi
hợp pháp của đương sự tiếp tục hỏi người khác và xem xét vật chứng liên quan đến
vụ án. Ngoài Hội đồng xét xử, Kiểm sát viên, thì người bào chữa; người bảo vệ
quyền lợi của đương sự cũng có thể hỏi thêm người làm chứng.
Đối với những người tham gia tố tụng nếu vắng mặt thì Hội đồng xét xử,
Kiểm sát viên công bố lời khai của họ tại cơ quan điều tra; Việc kiểm sát. Tuy nhiên
những người tham gia tố tụng tại phiên toà mà lời khai của họ có mâu thuẫn thì Hội
đồng xét xử cũng có quyền công bố lời khai của họ tại cơ quan điều tra hoặc Viện
kiểm sát.
Theo quy định của Bộ luật Hình sự thì khi cần thiết Hội đồng xét xử, Kiểm
sát viên và những người tham gia tố tụng xem xét tại chỗ vật chứng hoặc địa điểm
xảy ra tội phạm. Quy định này theo chúng tôi thấy đây là một quy định mở nhằm
tạo ra cơ chế linh hoạt để đánh giá một cách toàn diện, khách quan, đầy đủ các tình

tạm giam bị cáo, ngoài ra Điều 202 Bộ luật này lại quy định bắt tạm giam bị cáo
ngay sau khi Toà án tuyên án nếu có căn cứ cho rằng bị cáo bỏ trốn hoặc tiếp tục
gây án. Nay Bộ luật tố tụng Hình sự quy định việc bắt tạm giam bị cáo sau khi
tuyên án thuộc quyền Hội đồng xét xử; Thẩm phán không có quyền này. Đối với
cấp Phúc thẩm thì ngoài quyền ra lệnh bắt giam bị cáo sau khi kết thúc phiên toà
còn có quyền ra lệnh bắt giam bị cáo tại thời điểm mở phiên toà.

Ngoài ra Bộ luật tố tụng còn quy định việc xử lý vi phạm nội quy phiên toà,
việc dẫn giải người làm chứng đến phiên toà, đình chỉ giải quyết vụ án, tạm đình
chỉnh giải quyết vụ án
3. Quy định của pháp luật tố tụng Hình sự về thủ tục tố tụng phiên toà
Phúc thẩm
Toà án có thẩm quyền xét xử Phúc thẩm là Toà án cấp trên trực tiếp của Toà
án đã xét xử Sơ thẩm như Toà Phúc thẩm của Toà án tối cao xét xử Phúc thẩm đối
với bản án Sơ thẩm chưa có hiệu lực pháp luật của Toà án cấp tỉnh có quyền xét xử
phúc thẩm đối với bản án Sơ thẩm của Toà án nhân dân cấp huyện chưa có hiệu lực
pháp luật của Toà án cấp huyện và tương đương. Toà án Quân sự Trung ương xét
xử Phúc thẩm những bản án chưa có hiệu lực pháp luật của Toà án Quân sự Quân
khu bị kháng cáo, kháng nghị. Toà án Quân sự Quân khu xét xử Phúc thẩm bản án
Sơ thẩm chưa có hiệu lực của Toà án Quân sự khu vực bị kháng cáo kháng nghị.
Thẩm quyền kháng nghị đối với bản án Sơm thẩm chưa có hiệu lực thuộc về Viện
kiểm sát, và quyền kháng cáo thuộc về đương sự và bị cáo theo luật định. Toà án cấp
Phúc thẩm chỉ xem xét những nội dung liên quan đến kháng cáo kháng nghị. Đối với
những nội dung của bản án, quyết định Sơ thẩm không không bị kháng cáo kháng
nghị đương nhiên có hiệu lực pháp luật, trong quá trình xem xét ở trình tự Phúc thẩm
mà phát hiện có vi phạm pháp luật thì Toà án cấp Phúc thẩm báo cáo lên cấp Giám
đốc thẩm để kiểm tra Giám đốc. Thủ tục phiên toà Phúc thẩm về cơ bản giống như

việc thực thi pháp luật tố tụng hình sự tại phiên toà hình sự sơ thẩm và phúc
thẩm và phúc thẩm hình sự

1. Việc thực thi pháp luật tố tụng Hình sự tại phiên toà Sơ thẩm
Toà án là cơ quan xét xử của nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Chỉ
có Toà án mới có quyền nhân danh nhà nước ban hành bản án, quyết định một
người nào đó là có tội hay không có tội. Việc xét xử hình sự của Toà án là một
phương thức hoạt động thực hiện chức năng, nhiệm vụ của Toà án, thông qua hoạt
động xét xử của Toà án đảm bảo cho mọi hành vi phạm tội đều được xử lý công
minh không bỏ lọt tội phạm, làm oan người vô tội. Qua đó giáo dục ý thức tuân thủ
pháp luật của công dân và tổ chức, góp phần bảo vệ pháp chế xã hội chủ nghĩa,
quyền và lợi ích hợp pháp của nhà nước của xã hội và của mọi công dân.
Theo quy định của pháp luật tố tụng Hình sự về thực hiện hai cấp xét xử của
Toà án. Giai đoạn xét xử Sơ thẩm là giai đoạn đầu tiên của việc thực hiện quyền
năng xét xử của Toà án và là giai đoạn quan trọng và quyết định nhất, tại phiên toà
Sơ thẩm Toà án trực tiếp xét hỏi và xem xét các tài liệu, chứng cứ của vụ án, nghe
đại diện Viện kiểm sát và người tham gia tố tụng tranh tụng về vụ án để ra phán
quyết về việc giải quyết vụ án.
Trong thực tế, việc thực thi pháp luật tố tụng hình sự tại phiên toà Sơ thẩm
đã đảm bảo nghiêm chỉnh các quy định của pháp luật tố tụng Hình sự. Các phiên toà
được tiến hành theo đúng trình tự thủ tục luật định từ giai đoạn bắt đầu phiên toà
đến giai đoạn nghị án và tuyên án. Bảo đảm cho Toà án xét xử đúng người, đúng
tội, đúng chính sách pháp luật của Đàng và Nhà nước, góp phần bảo đảm pháp chế
XHCN, quyền và lợi ích hợp pháp của các chủ thể tham gia vào quan hệ pháp luật
Hình sự, tố tụng Hình sự.
Bên cạnh những luật tích cực đã đạt được thì việc thực thi pháp luật tố tụng
Hình sự tại phiên toà Sơ thẩm hình sự vẫn còn những mặt tồn tại, cần tiếp tục khắc
phục, cụ thể là:
diễn ra trong phiên toà. Nhiều trường hợp, Hội đồng xét xử ít chú ý đến những tình

tiết khách quan mà Luật sư bào chữa đưa ra. Trong tranh tụng có những ý kiến mà
Luật sự, người bào chữa tranh luận với đại diện Viện kiểm sát, mà đại diện Viện
kiểm sát không đáp lại hoặc đáp lại một cách qua loa đại khái, không xác thực thế
cũng chưa được Chủ toạ phiên toà đề nghị đại diện Viện kiểm sát làm rõ.
1.3. Vấn đề nghị án và tuyên án
Theo quy định của pháp luật chỉ có Hội đồng xét xử mới được nghị án, việc
nghị án phải lập thành văn bản và nội dung của việc nghị án và việc ra quyết định
phải dựa vào kết quả kiểm tra công khai tại phiên toà được thể hiện đầy đủ trong
biên bản phiên toà, nhưng trong thực tế còn tồn tại việc Thư ký phiên toà chưa ghi
đầy đủ các tình tiết khách quan của vụ án đã diễn ra tại phiên toà, nhưng Hội đồng
xét xử vẫn nghị án và ban hành bản án. Cá biệt có trường hợp Hội thẩm nhân dân
thống nhất với nhau biểu quyết sai với những gì đã diễn ra trong phiên toà, mặc dù
Thẩm phán, Chủ toạ có ý kiến đúng và cuối cùng bản án có sai phạm vẫn được ban
hành. Vì Hội đồng xét xử quyết định theo đa số, Hội thẩm nhân dân ngang quyền
với Thẩm phán khi xét xử. Ngoài ra có trường hợp do có sự tác động và can thiệp
của người có chức, có quyền thì Hội đồng xét xử vẫn phải ra bản án không đúng với
quy định của pháp luật.
2. Việc thực thi pháp luật tố tụng Hình sự tại phiên toà Phúc thẩm Hình
sự
Phiên toà Phúc thẩm Hình sự là giai đoạn kết thúc của quá trình giải quyết vụ
án Hình sự. Bản án Phúc thẩm Hình sự có hiệu quả ngay sau khi tuyên án, cho nên
việc bảo đảm cho phiên toà Phúc thẩm được tiến hành nghiêm minh, đúng pháp luật
là nghiệp vụ hết sức quan trọng.
Thực tế áp dụng thủ tục tố tụng tại phiên toà Phúc thẩm Hình sự nói chung
đều tuân thủ các quy định của Bộ luật tố tụng Hình sự. Về phạm vi xét xử Phúc

triệu tập người tham gia tố tụng tại phiên toà đến vào buổi chiều, nhưng lịch xét xử
lại vào buổi sáng, vì vậy đã làm ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của người tham gia
tố tụng.
Việc bắt giam bị cáo tại phiên toà sau khi tuyên án, như đã trình bày ở phần
trên, sau khi tuyên án Hội đồng xét xử phải quyết định bắt giam bị cáo ngay tại
phiên toà đối với những bị cáo phải chấp hành hình phạt tù giam. Nhưng trong thực

tế vẫn có trường hợp Hội đồng xét xử không quyết định bắt giam bị cáo tại phiên
toà nhất là đối với bị cáo đang được tại ngoại.
Việc giao bản án và quyết định phúc thẩm được quy định tại Điều 248 và
Điều 250 Bộ luật tố tụng Hình sự là 10 ngày kể từ ngày tuyên án hoặc từ ngày ra
quyết định phúc thẩm. Quy định này là chưa hợp lý nên đã dẫn đến việc vi phạm
của Toà án cấp Phúc thẩm về thời hạn giao bản án hoặc quyết định của Toà án.
3. Nguyên nhân của những tồn tại nêu trên
3.1. Do pháp luật: Bộ luật tố tụng Hình sự đã quy định tương đối đầy đủ, chi
tiết về thủ tục tố tụng tại phiên toà Phúc thẩm. Nên đã tạo cơ sở pháp lý cho hoạt
động tố tụng tại phiên toà đạt kết quả cao. Tuy nhiên có quy định chưa phù hợp
hoặc chưa có quy định nên đã ảnh hưởng phần nào đến kết quả xét xử của Toà án.
Cụ thể là:
Thứ nhất: Tuy Luật đã quy định quyền cho Hội thẩm nhân dân trong phiên
toà Sơ thẩm nhưng lại chưa quy định trách nhiệm của Hội thẩm nhân dân khi tiến
hành tố tụng dẫn đến oan sai, bỏ lọt tội phạm. Mặt khác khi quy định quyền của Hội
thẩm nhân dân ngang với Thẩm phán và phiên toà Sơ thẩm có hai Hội thẩm nhân
dân và Toà án xét xử tập thể quyết định theo đa số, trong khi đó nhìn lại trình độ,
năng lực của đội ngũ Hội thẩm nhân dân còn yếu chưa ngang tầm với nhiệm vụ.
Thứ hai: Việc pháp luật quy định việc tếin hành xét xử nếu Luật sự, người
bào chữa vắng mặt theo chúng tôi là chưa phù hợp và sẽ làm ảnh hưởng đến lợi ích

phiên toà sơ thẩm
và phúc thẩm hình sự

Một số kiến nghị và giải pháp nhằm khắc phục vi phạm về thủ tục tố tụng tại
phiên toà Sơ thẩm và Phúc thẩm Hình sự.
Thủ tục tố tụng tại phiên toà Sơ thẩm Hình sự và Phúc thẩm Hình sự là hoạt
động của Hội đồng xét xử được tiến hành công khai dưới sự giám sát của nhân dân.
Theo một trình tự thủ tục được quy định trong Bộ luật Hình sự. Trình tự và thủ tục
của nó thể hiện tính công mình của pháp luật. Mặt khác thể hiện bản chất dân chủ
XHCN của Nhà nước ta. Tuy nhiên trong quy định của Bộ luật Tố tụng còn một số
điều chưa thật phù hợp và đầy đủ như đã trình bày ở trên và trình độ năng lực cũng
như phẩm chất đạo đức nghề nghiệp một số cán bộ, Thẩm phán và Hội thẩm nhân

dân chưa đáp ứng được với yêu cầu của thực tiễn xã hội. Về cơ cấu tổ chức của hai
cấp Toà án cấp Sơ thẩm, Phúc thẩm chưa phù hợp với thực tại khách quan, cũng
như việc kiểm tra, hướng dẫn của ngành dọc cấp trên chưa được liên tục và thường
xuyên. Bên cạnh đó còn có sự can thiệp của những cán bộ có chức, quyền đã làm
ảnh hưởng đến chất lượng và hiệu quả của hoạt động tố tụng Hình sự.
Xuất phát từ thực tế trên, để nâng cao chất lượng hoạt động tố tụng tại phiên
toà Sơ thẩm hình sự và Phúc thẩm Hình sự. Chúng tôi xin nêu một số giải pháp và
kiến nghị như sau:
Thứ nhất: Đề nghị Quốc hội bỏ Điều 190 đoạn 1 Bộ luật tố tụng Hình sự:
"Nếu người bào chữa vắng mặt Toà án vẫn tiến hành xét xử" mà nên sửa Điều 190
theo hướng "người bào chữa vắng mặt thì Hội đồng xét xử phải hoãn phiên toà". Về
quy định như trên sẽ mâu thuẫn trong trường hợp người bào chữa bảo vệ quyền lợi
ích hợp pháp của người có quyền lợi nghĩa vụ liên quan mà đơn vị dân sự, bị đơn
dân sự mà những người này vắng mặt Hội đồng xét xử phải hoãn phiên toà được

phụ lục

Trang
lời nói đầu
1
Chương 1: Khái niệm và quy định của pháp luật tố tụng hình sự về
thủ tục tố tụng tại phiên toà sơ thẩm và phúc thẩm hình
sự
3