SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HOÁ
TRƯỜNG THPT YÊN ĐỊNH 3
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
RÈN LUYỆN KỸ NĂNG VIẾT ĐOẠN VĂN THUYẾT
MINH CHO HỌC SINH LỚP 10
Người thực hiện: Hoàng Thị Dung
Chức vụ: Giáo viên
SKKN thuộc môn: Văn
Thanh Hóa năm 2013
Mục lục Trang
Phần 1: Đặt vấn đề
1. Lí do chọn đề tài
2. Những thuận lợi và khó khăn
Thuận lợi
Khó khăn
3. Thực trạng vấn đề.
Phần 2: Giải quyết vấn đề
1. Tầm quan trọng của phương pháp thuyết minh trong chương
trình ngữ văn 10 – ban cơ bản.
2. Một số giải pháp hướng dẫn học sinh luyện tập viết đoạn văn
thuyết minh.
Nắm kiến thức về đoạn văn nói chung.
Phân biệt đoạn văn thuyết minh với đoạn văn tự sự.
Nhận thức vị trí, vai trò, tầm quan trọng của việc rèn luyện viết
đoạn văn thuyết minh.
Biết tìm đặt một hệ thống câu hỏi để tìm hiểu đặc điểm của đối
tượng khi viết đoạn văn thuyết minh ở phần thân bài.
Phân nhóm để viết đoạn văn thuyết minh.
Phân bố thời gian hợp lý cho tiết dạy.
Cần bổ xung vào phần tự chọn để luyện tập viết đoạn văn thuyết
minh.

Người xưa từng nói :” Tiên học lễ, hậu học văn “ quá trình học văn là vừa tiếp
nhận tri thức qua các tác phẩm văn chương, vừa rèn luyện các kĩ năng cần thiết
để học sinh có thể hoàn thiện được văn bản như: kĩ năng diễn đạt, kĩ năng viết
các đoạn văn, kĩ năng liên kết các đoạn văn để thành một bài văn mạch lạc.
Trong đó kĩ năng viết các loại đoạn văn mà đặc biệt là rèn luyện kĩ năng viết
đoạn văn thuyết minh cho học sinh lớp 10 là một nội dung quan trọng, đòi hỏi
người giáo viên ngữ văn phải có sự chuẩn bị chu đáo, hiểu biết về kiến thức sâu
sắc và có phương pháp giảng dạy phù hợp theo tinh thần đổi mới.
Hiện nay, việc học môn ngữ văn của đa số học sinh chỉ là đối phó để mong
lấy được tấm bằng tốt nghiệp THPT, các em ít có sự đam mê, yêu thích văn
chương. Mỗi khi làm bài kiểm tra là các em viết liền mạch cho hết cả bài, nghĩ
gì viết nấy, bởi vậy chất lượng bài làm là không cao, giáo viên đọc bài không
hiểu được các em trình bày bao nhiêu luận điểm, các luận điểm có bám sát được
ý của bài văn hay không vv Muốn các em viết được bài văn có bố cục mạch
lạc, biết trình bày ý thành những đoạn văn và liên kết các đoạn văn thành bài
văn mạch lạc thì việc rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn cho học sinh ngay từ lớp
10 ( kỹ năng viết đoạn văn thuyết minh) là kỹ năng có nhiều điểm vận dụng việc
đổi mới phương pháp đang là vấn đề mà tôi mà các bạn đồng nghiệp luôn quan
tâm trăn trở.
2. Những thuận lợi và khó khăn.
2.1 Thuận lợi :
Đã giảng dạy nhiều năm tôi nhận thấy ở chương trình ngữ văn lớp 10 THPT
chưa phân ban trước đây thì các tiết học thuộc phân môn làm văn và tiếng việt
chủ yếu là học lý thuyết hầu như là không có tiết thực hành, vì vậy giáo viên
không có điều kiện để luyện tập, thực hành và hướng dẫn kỹ năng cho học sinh.
Hiện nay, theo tinh thần đổi mới phương pháp và thay sách giáo khoa 2006 –
2008, thì Bộ giáo dục đã đưa vịêc phân phối chương trình một số tiết thực hành
như: Thực hành các biện pháp tu từ, luyện tập viết đoạn văn thuyết minh v v …
Đặc biệt là phân phối chương trình còn được cấu tạo rất linh hoạt theo từng ban,
từng trường, từng lớp để có được những tiết tự chọn cho từng môn phù hợp với

kết cấu của văn bản thuyết minh; Tiết 56 lập dàn ý văn thuyết minh; Tiết 61 –
tính chuẩn xác, hấp dẫn của văn bản thuyết minh. Tiết 66- Phương pháp thuyết
minh. Tiết 69 – Luyện tập viết đoạn văn thuyết minh. Như vậy có 6 tiết vầ văn
thuyết minh.
* Về phía giáo viên theo tinh thần đổi mới phương pháp thì có ý kiến cho rằng
việc dạy tiết luyện tập viết đoạn văn thuyết minh là tiết học chỉ cần giáo viên ra
một đề bài vể thuyết minh nrồi cho các em ngồi theo từng nhóm: Mỗi nhóm bàn
bạc và viết một đoạn văn, sau đó giao viên cho các em chép một đoạn văn mẫu
như thếlà xong không cần phải sửa chữa gì cho các em cả mà chỉ cần mỗi nhóm
đọc phần bài làm của mình.
Thiết nghĩ phương pháp giảng dạy như vậy hẳn sẽ không phát huy được nội
lực của các em, đặc biệt chưa rèn luyện được kĩ năng viết đoạn văn thuyết minh
cho các em và hiệu quả sẽ không tốt.
* Về phía học sinh :
Thông thường ở giờ thực hành hay luyện tập, các em rất ngại phải làm việc, chỉ
chờ khi nào cô cho chép đoạn văn mẫu là ghi vào vở rồi ghi xong cũng không
hiểu đoạn văn thuiyết minh có gì khác đoạn văn tự sự hay các đoạn văn khác,
cũng không cần hiểu hình thức và nội dung đoạn văn thuyết minh là gì ? Bởi vậy
chất lượng của việc học tập bộ môn là chưa cao.
Còn một số đông học sinh không có kiến thức về kỹ năng viết đoạn văn nói
chung và kỹ năng viết đoạn văn cho từng phần ở bài làm văn như mở bài, thân
bài, kết bài nói riêng nên các em nghĩ rằng cứ viết khoảng 7,8,9 dòng thế là
được một đoạn văn, còn khong cần biết nội dung và hình thức của đoạn văn có
4
đảm bảo yêu cầu hay không. Đây là điều khiến tôi băn khoăn và suy nghĩ rất
nhiều .
Khảo sát chất lượng của 2 lớp vào đầu năm học tôi đã thu được kết quả như
sau:
Lớp Sĩ số Ban Loại giỏi Loại khá Loại TB Loại yếu
10A5 48 Cơ bản Không 10 em 32 em 6 em

đoạn văn ngay ở đầu tiết học. Đây cũng là cách kiểm tra bài cũ của học sinh
trong giờ học.
Khái niệm: Đoạn văn là một phần đoạn trích của văn bản, được trích từ chỗ viết
hoa lùi đầu dòng đến chỗ chấm xuống dòng, nhằm diễn đạt một ý hoàn chỉnh.
Việc nhắc lại khái niệm này sẽ giúpcác em có sự vững vàng về kién thức lý
thuyết đoạn văn.
5
2.2. Giúp học sinh phân biệt được đoạn văn thuyết minh và các đoạn văn khác,
ví dụ : đoạn văn tự sự
Trên cơ sở các em đã hiểu khái niệm về đoạn văn, giáo viên cần phân biệt nhanh
sự khác biệt giữa đoạn văn thuyết minh và các đoạn văn khác, ví dụ như đoạn
văn tự sự
Các đoạn văn này đều có hình thức giống nhau nhưng có khác biệt về nội dung.
Đoạn văn thuyết minh Đoạn văn tự sự
Nội dung giới thiệu về một đặc điểm của
đối tượng được thuyết minh
Nội dung kể về một sự việc được
tự sự
2.3. Giúphọc sinh nhận thức được vị trí, vai trò và tầm quan trọng của việc rèn
luyện kỹ năng viết đoạn văn thuýêt minh.
Kiến thức về đoạn văn chỉ là bước đầu tiếp cận về lý thuyết, thực hành luyện tập
viết đoạn văn thuyết minh mới là khâu quan trọng, quyết định để các em có
thêm một kĩ năng viết trong quá trình viết bài văn, từ đó giúpcác em khắc sâu
kiến thức lý thuyết đã học
Rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn nói chung và kĩ năng viết đoạn văn thuyết
minh nói riêng là một khâu đột phá để các em hoàn thiện một bài văn thuyết
minh . Nếu các em viết được đúng các đoạn văn về hình thức : Có viét hoa lùi
đầu dòng ở đầu đoạn và có chấm xuống dòng ở cuối đoạn, đồng thời đọc văn
bản phải đảm bảo về nội dung là giớ thiệu được một đặc điểm của đối tượng thì
các em sẽ tiếp ttục triển khai được các đoạn tiếp theo bằng cách sẽ giới thiệu các

được phân công của nhóm mình: ví dụ vẫn với đề bài trên
Giáo viên có thể treo tranh chùa một cột và yêu cầu các nhóm viết đoạn văn :
Nhóm 1 : Giới thiệu chung về chùa một cột
Nhóm 2 : Cấu trúc không gian bên trong của chùa một cột trông như thế nào.
Nhóm 3 : Kiến trúc nổi bật của chùa một cột
Nhóm 4 : Mái vòm của chùa một cột trông như thế nào.
Cho học sinh viết trong khoảng 5 đến 6 phút rồi giáo viên yêu cầu các nhóm
trình bày ( gọi 2 em đại điện cho mỗi nhóm ).
Giáo viên đối chiếu cách viết của 2 em rồi nhận xét mặt tốt và hạn chế của mỗi
em để hướng đẫn các em viết đoạn văn cho cả nhóm.
Giáo viên có thể cho điểm các em viết được đoạn văn tốt để khích lệ các em
trong quá trình học bài.
2.6. Giáo viên cần phân bổ thời gian hợp lý cho tiết dạy .
Mỗi tiết học giáo viên cần dành ra khoảng thời gian 4-5 phút để kiểm tra việc
học bài cũ và làm bài tập ở nhà, dành khoảng 5-6 phút nhắc lại kiến thức. Thời
gian còn lại giáo viên sẽ hướng dẫn luỵên tập viết đoạn văn cho từng nhóm,
nhận xét bài làm và cho điểm các em làm bài tốt để khuýên khích Phần cuối
của tiết dạy giáo viên củng cố lại kiến thức đoạn văn thuyết minh và giao bài tập
cho các em về nhà làm để chuẩn bị cho tiết học sau.
2.7. Cần có sự chuẩn bị kiến thức cho thêm vào phần tự chọn để học sinh tiép
tục được củng cố kiến thức và tiếp tục được rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn
thuyết minh .
3. Các bước viết đoạn văn thuyết minh.
3.1. Lập dàn ý đại cương
3.2.Diễn đạt một ý thành một đoạn văn
a. Trả lời câu hỏi :
* Định viết đoạn văn nào - Đoạn ấy nằm ở vị trí nào trong bài văn
* Phải xắp xếp các ý theo trình tự nào
* Dùng phương pháp thuýêt minh nào
b. Viết và sửa chữa :

- Giảng giải nguyên nhân - kết quả
- So sánh
- Nêu ví dụ
- Dùng số liệu
Trong thực tế, phương pháp thuyết mih còn đa dạng và phong phú hơn nhiều,
người viết có thể lựa chọn và sử dụng sáng tạo các phương pháp trên.
* Việc lựa chọn vận dụng và phối hợp các phương pháp thuyết minh cần tuân
theo các nguyên tắc là: Không xa rời mục đích thuyết minh; làm nổi bật bản chất
và đặc trưng của sự vật hiện tượng; Để tiếp nhận dễ dàng và hứng thú
4.5. Giúp học sinh nhận thức rõ phải sắp xếp các ý trong đoạn văn thuyết minh
theo trình tự để đảm bảo tính chặt chẽ, mạc lạc của đoạn văn thuyết minh .
- Trình tự thời gian
- Trình tự không gian
- Trình tự nhận thức
- Trình tự phản bác – chứng minh
4.6. Giúp học sinh biết dùng từ liên kết câu và dùng những câu văn liên kết các
đoạn văn với nhau.
Ví dụ : Dùng các từ ngữ và câu văn như
+ Trở lên trên
+ Với, qua, và
8
+ Nói tóm lại
+ Qua tìm hiểu, chúng ta nhận thấy rằng ….
5. Kết quả
Rèn luyện kỹ năng viết đoạn văn thuyết minh tôi đã thu được kết quả như sau:
- Bước đầu các em đã có kỹ năng thực hành viết được đoạn văn thuyết minh,
biết viết các đoạn văn về nội dung và hình thức trên cơ sở phân biệt được sự
khác nhau giữa đoạn văn thuyết minh và các đoạn văn khác
Khảo sát chất lượng ở hai lớp vào cuối năm, tôi đã thu được kết quả là :
Lớp Sĩ số Ban Loại giỏi Loại khá Loại

Hoàng Thị Dung
9
10