Hình
I HC QUC GIA HÀ NI
TRNGăI HC KHOA HC T NHIÊN

TRN TH TUYT THU
I HC QUC GIA HÀ NI
TRNGăI HC KHOA HC T NHIÊN
 TRN TH TUYT THU

NGHIÊNăCUăBINăPHÁP NÂNGăCAOăKHăNNGă
TệCHăLYăCHTăHUăC TRONGăTăTRNGăCHỆă
ăPHÚăH,ăTNHăPHÚăTH

Chuyên ngành: 
Mã s:
62 85 02 05

LI CMăN
 hoàn  c lun án này, tôi xin bày t lòng bi   c ti
PGS.TS. Nguyn Xuân C - i thn tình tâm huyt, ch ng dn li và
ng ý king trong nghiên cu khoa
h hoàn thành kt qu nghiên cu.
Xin ci hc Khoa
hc T i hc Quc gia Hà Nc tp và làm vin
cho tôi kin thc, lòng yêu ngh và niu khoa hc. Bên cnh
  u này.
Xin trân trng cTrung tâm Nghiên cu và Phát trin Chè, Vin Khoa
hc K Thut Nông lâm nghip min núi phía Bc, TS. Nguy   TS.
Nguyn Th Ngc Bình cùng các cán b ca Vit
 và to mi thun l tôi thc hin nghiên cu trên tha ti Vin.
Xin trân trng cn Th ng Nông hóa, B môn Vi sinh vt
 và tu ki tôi thc hin các thí nghii.
Cc bng nghing viên và h tr
tôi rt nhi c các kt qu trong nghiên cu này.
Cuc bit cng h và
to mu kin thun li cho tôi trong cuc s hoàn thành lun án.
Hà Ni, tháng 6 nm 2014
Nghiên cu sinh Trn Th Tuyt Thu

1

1.4.2. Thành phn cht ht 35
1.4.3. Quá trình chuyn hóa cht hng hp cht 38
1.4.4. Bin pháp qun lý cht ht trên th gii và Vit Nam 45
1.5. Mt s m ca khu vc nghiên cu 54
1m t nhiên tnh Phú Th 54
m kinh t xã hi tnh Phú Th 55
1.5.3. Tình hình sn xut chè ti tnh Phú Th 56
1.5.4. Tin cung cp vt liu ht trng chè  Phú Th 57
NG, NU . 58
ng và phm vi nghiên cu 58
2.2. Ni dung nghiên cu 61
u 61
p, x lý tài liu th cp 61
u tra tha và ly mu nghiên cu 62
2.3.3. Vt li trí thí nghim 63
m 71
 lý s liu 73
T QU NGHIÊN CU VÀ THO LUN 74
3.1. Mt s tính cht ca t trng chè và chè  Phú H 74
3.1.1. Mt s tính cht ca t trng chè  Phú H 74
3.1.2. Thành các nguyên t khoáng trong chè  Phú H 82
3.2. ng ca vic b sung vt liu ht ht
 thí nghii 83
3.2.1. ng ca bón phân h t ht 
thí nghii 1 83
3

3.2.2. ng ca vùi lc dt ht  thí nghim
i 2 86
3.2.3. ng ca che t lc dt ht  thí nghim

Ph lc 5. Mt s hình nh trong quá trình nghiên cu 163
Ph lc 6. Kt qu x lý thng kê thí nghing rung 165

5

DANH MC T VIT TT
Ch vit tt
Ting Vit
Ting Anh
CFU
 hình thành khun lc
Colony Forming Unit (CFU)

n

CT
Công thc

CTTN
Công thc thí nghim

dv
Dung trng (g/cm
3
)

KLN
Kim loi nng

PHC

Thí nghim

TNNL
Thí nghii

TP
i phun

TPCG
Thành phi

TTG
T t gut

VLD
Vùi lc di

VTG
Vùi t gut 6

DANH MC BNG
Bng 1.1. Thành phn các cht trong búp chè 19
Bng mt s nguyên t hóa hc trong lá chè 21
Bng 1.3. Sng chè ca mt s c trên th gii 23
Bng 1.4. Thành phn hóa hc vt 35
Bng 1.5. Thành phn mt s nguyên t n ca axit mùn theo Kononova 37
Bng 1.6. Kh y và thi gian tn ti ca mt s cht h 39

Bc che t t gut  thí
nghing rung 1 101
Bng 3.13. Mt s tính cht lý hóa cc che t t gut trong thí nghim
ng rung 1 105
Bng 3.14. ng ca che t t gun vi sinh vt 109
Bng cht hc che t n và các ch
phm vi sinh  thí nghing rung 2 110
Bng axit humic và fulvic c che t n
và các ch phm vi sinh  thí nghing rung 2 114
Bng 3.17. Mt s tính cht lý hóa cc che t n có b sung
ch phm vi sinh  -2 118
Bng 3.18. ng ca che t n vi sinh vt 124
Bng cht hc vùi lc di kt hp vi phun
 thí nghing rung 3 125
Bc vùi lc di kt hp vi phun 
thí nghing rung 3 127
Bng 3.21. Tính cht hóa hc cc vùi lc di kt hp vi phun 129
Bng 3.22. ng ca vùi lc di kt hp vn vi sinh vt . 134

8

DANH MC HÌNH
 cu trúc ca axit humic theo Stevenson 37
Hình 1.2. S ng hình thành cht 40
Hình 2.1. Khu vc nghiên cu Phú H, tnh Phú Th 58
Hình 2.2. V trí ly các mt nghiên cu 62
Hình 3.1. Hàm ng cht hi ng ca bón phân h
sinh 84
ng cht hi ng ca vùi lc di 87
ng cht hi ng ca t lc di 89

Hình 3.20. ng ca che t n pH
KCl
121
Hình 3.21. S bing ca cht hi ng ca vùi lc di
kt hp vi phun 126
Hình 3.22. S bing ci ng ca vùi lc di
kt hp vi phun 128
Hình 3.23. S bing ci ng ca vùi lc di kt
hp vi phun 128
Hình 3.24. ng ca bin pH
KCl
130 10

M U
1. Tính cp thit ca lun án
Chè là mt trong nhng cây công nghip quan trng ca Vic
trng ch yu  i núi t u th k n nay. Lch s phát trin ca
ngành chè Vi    t nn móng t i vic
thành lp Trm Nghiên cu Nông lâm nghip Phú Th và cây chè là mt trong
nhng nghiên ci tên thành Vin Nghiên
cu chè Phú H, trc thuc tnh Phú Th. K tha nhng kt qu nghiên cu mà
 li, Phú H c coi là mt trong nhng vùng chuyên canh chè có
k thut thâm canh cao  nc ta.
Trong khong mt thp niên gn xut và xut khu chè ca Vit

1% thì h nh 
c mt cht ht dn theo các
h qu là cân bng ca h sinh thái b phá v [50, 72].
Tuy nhiên, khi i dân trng chè h dng phân bón hu
n h t ch yu là cànn và lá 
rc che ph trên mt trong
u kin nóng t dc nên phn ln chúng b khoáng hóa, ra
trôi sau khi b phân hy do vy phn hoàn tr t là rdo
gii thích tng cht ht luôn b suy git nhanh
chóng tr nên suy thoái. Nu không có bin pháp ht h
t s t và chng chè theo thi gian canh tác.
Nâng cao cht hc xem là yu t  duy trì và ci thi
phì nhiêu ct trng chè  i núi. Tuy nhiên hin nay v
nghiên cu chuyên sâu v v này. Nhng nghiên cu hin nay ch tp trung
vào ng cn s t, chng sn
phm n v qun lý cht ht.
Vì v lun án 
t ra nh
ng nhng yêu cu cp thi c hin nghiên cu nhng nh
ng c sung vt liu hi vt liu h
ng ca vi sinh vt phân gii vt cht h n s 
cht hvà s i mt s tính chn ca ng thi nghiên cu
tìm ra bin pháp hu hiu qun lý cht ht trng chè, góp phn ci
thi phì và m bo s duy trì chn xut bn vng ct.
2. Mcăđíchănghiênăcu ca lun án
- nh ng ca mt s bin pháp s dng các vt liu h
khác nhau (vùi phân hc di, che t lc di, vùi t gut, che t t
gut, che t n có b sung ch phm vi sinh, vùi lc di kt hp vi
i phun s t ht trng chè  Phú H, tnh Phú Th.
-  xut bing và ci thin chng cht hu

nhi trong tính cht thí nghim.
-  c  u ki ng vào khong 30% cho thy
ng và chng cht ht trc ci thin rõ.

13

CHNGă1.ăTNG QUAN TÀI LIU
1.1. Tng quan v cây chè
1.1.1. Ngun gc, phân b và vai trò ca cây chè
Cây chè (Camellia sinensis (L.) O. Kuntze)è (Theaceae), là
Nhiu nghiên cng
cây chè có ngun gc t vùng cao nguyên Vân Nam (Trung Quc) và vùng Assam
(u kin khí hu [20, 39]. Hi
c trng khá rng trong nhu kin t nhiên khác nhau, t 30°  Nam
n 45°  Bc. Nhng thành tu khoa hc ca các nhà chn ging cây trng 
c, Nht Bo ra nhiu ging chè mi có kh
ng vu kin khí hu khác nhau, có trin vng cho phát trin
ngành chè trên th gii [23].
  c liu
c s dng ph bin  nhiu quc gia trên th gii. Trong chè cha khong
t hóa hc ht khoáng và các nguyên t ng cn thit cho
sc khi. Mt s li ích ca vic ui vi sc kht
ng ca các cht ch min dch, kích thích tiêu m, chng
béo phì và chng li mt s bm t l i,
tin lit tuyc bit là bng cholesterol
c tính trung bình mi ngày có khong 20 t c tiêu
th trên toàn cu. Bên cn phc ch bin t 
chè ô long còn phc v rt nhiu li ích trong ngành công nghic liu, m
phi sng sinh hot [23, 39, 78].
t

ng kính r 1 - 2
mm, nhóm 2 t 2 - 3 mm, nhóm 3 t 3 - 4 mm, nhóm 4 t 4 - 5 mm, nhóm 5 t > 5
mm. R dng có màu nâu ho.
i vi cây chè ng t ht thì ngay t lúc bu ra r t
rõ r cc vi các loi r i vi cây chè nhân ging vô tính hoc giâm
cành thì lúc cây con có b r king phát tri
biu hin r cc s rt rõ. Tng sinh khi b r ng có m
thun vng kính thân chè và s phát trin ca b ng kính tán cây chè.
S phát trin và phân b ca b r ca cây chè ph thuc vào ging chè,
tui chè, ch  bón phân m u kin môi ng t. 

15

Giang (1997) - c trích b       c (1998), khi
nghiên cu s phân b b r theo chiu sâu ca các cây chè trng bng giâm cành
 thm 8 tui cho thy ging TRI777, 1A và TH3
n sâu 120 cm. Các giu có khng b r phân b tp trung   sâu
0 - 40 cm (chim khong 83 - 87%)i vi r dn, còn r hút
gim chng 60% tng r hút tp trung ch yu  tt mt (0 - 20
cm). S phân b r chè theo chiu ngang tuân theo quy lut gim dn t v trí gc
chè ra 2 phía hàng chè [48]. c - c trích b
Ti c (1998), kng
s lá chè, sinh khi cây chè và sinh khi r hútc l phân lân,
kali hoc bón phi hm chí còn làm gim
s lá chè và sinh khi r hút so vi không bón [48].
Theo Jianyun Ruan và cng s (2007), pH vùng r và dng tn ti c
NH
4
+
và NO

4
+
và 50% NO
3
-
phát trin tt,
u dài r dn và phát trin nhiu r hút màu tri cây trong thí
nghim ch b sung NO
3
-
c li,  pH = 6 s phát trin ca cây chè b kìm
hãm, các r hút có màu nâu.  pH = 4 s phát trin ca r m mnh,
sinh khi cây chè gim rõ nht ti mc pH này  thí nghim b sung NO
3
-
[70].
Vic phát trin sinh khi r i mt còn góp mt ph c bit
quan tri vi s t trng chè. Theo Willson và Clifford
(1992),  n chè  min Bc  có thành phi t cát nh
n sét nng, nhi tng ca cây chè là 19 - 22
0
u
kit thì nhng thành có chiu dài r ng l
15 ó, cây chè s thích nghi tu kin khô hng ti
 ng các chng  các tng th
kh c c [114]. 16


t nht vt có tng dy khá. Trên tt dày (1 - 3m) cây
chè có b r phát trin, có kh ng, hút thu nhiu cht dinh
t cao bn vng. Trên tt mng (0,4 - 0,6m) cây chè có
t thp, chóng tàn.

17

- Kt cuăđt: t có kt cu dng viên, hp thì thm, gi và tiêu
c tt, tu kin thun li cho b r và vi sinh vt phát trin.
- Thành phnăcăgii: t thn tht nu phù hp cho cây
ng. Lot này có ch  u hòa, thun li cho
b r cây chè phát trit.
-  măđt:  c bit quan tri vt và
chng chè, vì búp non có ti 75 - i vi vùng trng chè Phú
H m cây héo c phát tri
còn  t phát trin trên mica khong 17,7 - t trng chè thiu m,
ng b hing vàng rng lá, b r kém phát trit chè
ng gin 50% hoc cây có th b cht.
-  chua caăđt:  chua ct là mt trong nhng ch tiêu quan trng
có ng quyn s phát trin ca cây chè. Cây chè có th phát trin
u kit axit, pH
KCl
= 3 - c coi là thun li
nht cho s phát trim bo vic cung cng t t.  u
king gây nhiu ng bt li i vi s phát trin ca cây chè,
do quá trình nitrit hóa xy ra mnh gây n vic cung c
c nh s hòa tan Al
3+
và các nguyên t kim loc hi, làm cn
tr kh p pht pho d tiêu t t. Tuy nhiên chè là cây có th hút thu

-
ng thi cho
t và phm cht t [70].
Mc coi là nguyên t ng quan trng th hai
i v    hu h  t trng chè vùng nhi  u có hàm
ng K  mc rn nghèo. Bên c c nh cht trong
mng li tinh th khoáng sét, luôn gây nên hing thiu kali cho cây.
Thiu hng phc coi là mu 
t trng chè. Theo Lin và cng s (1991), có khong trên 70% dit
trng chè trên th gii b thiu pht pho. Mt trong nhng nguyên nhân ch yu là
do pht pho luôn b c nh cht bu kit axit có pH < 5,
nghèo cht h  [75]. Nghiên cu ca Nguyn T Siêm (1992) cho bit, khi
ng cht ht gim 1% thì kh c t có
th - t. Vì vy vic ci thin pH và cht ht
trc coi là gii pháp hu hi ci thin s thiu ht pht pho.
Nhu cu dinh dinh c i vi các nguyên t  ng và vi
c bit quan tâm. Theo Ogunmoyela và cng s (1994), gii
h thiu ht mt s nguyên t ng n s
phát trin cc nêu c th ng d tiêu c
 1,0 pp2,5 p [85].
Bên ct trng chè b ô nhim các kim loi nc hng
gây  ng trc tip hoc gián ti n kh  ng hp ca các enzim,
protein hô hng thm chng chè
m và to mi nguy tim i tiêu dùng.
i vi núi Vit Nam cu ki m bo cho s phát
trin thun li ct và chng sn ph
duy trì h thng canh tác chè bn vng  dày tt sâu ti thiu khong 60
- 100 cm, pH = 4,0 - ng cht hi l [5].
Monoxacarit
1,5 - 2,73
2,6 - 3,69
5
Xaccaro
2,33 - 2,59
0,44 - 0,99
6
Các axit h
1,02
1,02
7
Hemixenlulo
2,96 - 9,53
3,65 - 8,37
8
Xenlulo
4,33 - 8,85
4,22 - 8,37
9
Pectin
2,1 - 2,7
1,5 - 1,74
10

1,15 - 1,89
1,2 - 1,62
11

2,24 - 2,5

ca hn mc bit rt giàu trong lá non phát trin nhanh. S tng hp
tanin luôn t l nghch vi s        
protein trong lá chè. S          c tính
polyphc bit quan trng là cafein - mt hp cht không bn, d
bii ng ca ánh sáng, nhi và oxi không khí.
Các cht chu s bii v chng rõ nht trong quá trình ch bin
chè là dip lc, axit ascobic, protein, tanin và cafein. Cafein d bii trong lá
    ng cao  lá          ng gim
xung ch tiêu quan tr  bii chng chè.

dn theo tui ca lá và thân. Tuy nhiên, các cht hp cht cafein, xenlulo và
 khoáng rt ít b bin
i t m.
Trong cây chè có ti 30 nguyên t ng quan trng liên quan trc
ting và phát trió quan trng nht là N, P, K. Thành phn
ng khoáng tp trung nhing
c tính bng g/kg (hoc %), trong khi Fe, Al, Cr, Co, Cu, Zn, Mo, Bo có hàm
     c tính bng ppm [23  ng tng s ca các
nguyên t trong lá chè ph thuc vào mt s nhân t ng chè, tui ca lá
u ki20, 23, 39].
ng chim t l cao nht trong lá chè và m m
dn t lá chè non sang c trích
b ng quan trng nht
i v   ng chim t 4 - 5%, ti n là kali và ph  ng
chim khong 2% và 0,5% trng khô ca búp chè thu hoch [81]. Theo Chu
ng N, P, K trong lá chè gim dn t n lá chè
non sang lá chè già. Kt qu nghiên c ng s ng
trong búp chè (2,68 - 3,78%) > lá cha cp III (2,42 - 3,55%) > lá cha cp I (1,39
- ng P
2

113 ± 40
Già
6866 ± 645
18784 ± 2674
277 ± 21
15239 ± 2552
2596 ± 343
1340 ± 189
Ngun: Carr và cng s (2003) [55]
Chè là mt trong s ít loài thc vt có kh u Al, trong lá
chè có th cha trên 1.000 ppm Al. Nhôm có nhiu trong t bào biu bì ca lá chè
non và lá chè già, trong thành t bào nhia t bào biu bì.
ng Al trong không bào ca t bào dip lc không có s i gia lá
chè non và lá chè già. Vai trò sinh lý cc bit rõ, do Al
ch yu có  v trí bên ngoài t bào cht vi vi
i cht trong lá chè. Bên cp trung  thành t
bào có th c liên kt ch c chè [55].
ng lp trung ch yu  thành
t   dng kt tinh trong các t bào mô xc phân
b u trong toàn b lá chè. Kali tp trung nhiu trong lá chè non, còn Ca, Mg
n theo tui ca lá chè. T l Ca/Al gim t 6,7 trong lá chè non xung 1,8
trong lá chè già. Kt qu này cho thy vi mng Al trong lá chè
m s hút thu canxi. Mt khác do Ca là nguyên t ng có kh 
phân b li trong cây chè [55].
Nhóm nguyên t nh
các quá trình sinh lý, sinh hóa trong cây chè, có t và cht
ng chè. Các nghiên c ra rng các nguyên t ng tích
 khác nhau theo tui và ph thuc vào ngun gc
ginu kia lý và tính cht [11, 13, 39, 54, 61, 73].