TÌM HIỂU NGHỆ THUẬT MIÊU TẢ TÂM TRẠNG
NHÂN VẬT THÚY KIỀU CỦA NGUYỄN DU QUA
HAI ĐOẠN TRÍCH:
1. Mã Giám Sinh mua Kiều
2. Kiều ở lầu Ngưng Bích
A. Đặt vấn đề:
I.Cở sở lí luận:
Một tác phẩm văn học sống mãi với thời gian và hấp dẫn với người đọc
qua nhiều thế hệ là một tác phẩm có giá trị về nội dung và nghệ thuật. Xét về
giá trị nội dung tư tưởng của một tác phẩm phải đáp ứng được yêu cầu của
thời đại, con người, tác phẩm thể hiện được những ước mơ, nguyện vọng
chính đáng và trong sáng của con người, thông qua đó người đọc nhìn thấy
tác phẩm những giá trị tinh thần mà văn chương đưa lại, chính nhờ chức
năng nhận thức của giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp. Song song với giá trị nội
dung thì hình thức nghệ thuật đã đóng góp rất lớn trong việc thể hiện được
nội dung sáng tác, tư tưởng, chủ đề của tác phẩm, khắc họa sinh động hình
tượng nghệ thuật và góp phần thể hiện tình cảm khát vọng của người sáng
tạo tác phẩm. Vì vậy vấn đề hình thức tác phẩm dừng lại yếu tố ngôn ngữ,
kết cấu và hình tượng cũng như bút pháp của tác giả. Hình thức tác phẩm
độc đáo hay không ngoải yêu cầu chung của vấn đề xây dựng tác phăm, thì
tài năng, phong cách nhà văn quyết định. Xây dựng tác phẩm văn học ở góc
độ hình thức thì yêu cầu rất cao ở các tính sáng tạo chủ quan. Trong các yếu
tố của các hình thức nghệ thuật tác phẩm thì hình thức nghệ thuật và thế giới
nghệ thuật là yếu tố quyết định sự thành công hay thất bại của tác phẩm.
Hình thức nghệ thuật là sáng tạo bộc lộ tài năng của nhà văn đồng thời thể
hiện rõ sâu sắc nhất tư tưởng, chủ đề của tác phẩm. Sự cảm nhận của phiến
diện hay toàn diện, sâu sắc hay hời hợt của nhà vănvới hiện thực khách
quan.
Như vậy tác phẩm văn học bao giờ cũng có hai giá trị ( giá trị nội dung tư
tưởng và giá trị hình thức). Hình thức nghệ thuật chuyển tải những giá trị nội
dung tác phẩm. Hình thức nghệ thuật càng sinh động, độc đáo, hấp dẫn càng

B.Giải quyết vấn đề:
1.Những vấn đề cần khám phá và chú ý:
Truyện Kiều là đỉnh cao cùa ngôn ngữ văn học dân tộc. Nguyễn Du là
nhà nghệ sĩ ngôn ngữ bậc thấy. Phong cách ngôn ngữ trong truyện Kiều rất
đa dạng, điều này cũng được bộc lộ phần nào trong các đoạn trích ở SGK.
Khi hướng dẫn học sinh tìm hiểu các đoận thơ, cần hết sức chú ý đến các
sắc thái riêng của ngôn ngữ nghệ thuật ở mỗi đoạn và cả sự biến đổi về
ngôn từ, giọng điệu trong một đoạn. Nhiều nhà nghiên cứu, nhà thơ đã bình
giảng rất kĩ về nhiều chữ nghĩa đặc sắc trong truyện Kiều. Một số chữ từng
là đề tài tranh luận, và đến nay vẫn còn là những cách hiểu khác nhau.
Không cần đi quá sâu vào những điểm tranh luận về chữ nghĩa, nhưng giáo
viên cũng cần biết các ý kiến ấy trong khi đưa ra cách hiểu của SGK. Một
trong những đặc điểm của ngôn ngữ Truyện Kiều là sử dụng rộng rãi cách
nói ước lệ, sử dụng nhiều ẩn dụ, tượng trưng, nhiều điển cố, điển tích. Trong
quan niệm của thơif Trung đại thì đĩều đó chứng tỏ sự uyên bác, điêu luyện
của tác giả. Nhưng với người đọc ngày nay thì đây là một khó khăn, thậm
chí là một rào cản khi tiếp nhận tác phẩm cổ điển - sự ngăn cách không chỉ ở
phạm vi ngôn từ mà còn là cơ tầng văn hóa. Để khắc phục phần nào khó
khăn này của học sinh, nhất thiết phải lưu ý các em đọc kĩ các chú thích và
đọc nhiều lần đoạn thơ được học.
Giảng dạy tác giả Nguyễn Du - Truyện Kiềulà yêu cầu cho học sinh cảm
thụ sâu sắc về con người - cuộc đời- sự nghiệp của Nguyễn Du, những sáng
tác của ông mà đỉnh cao là Truyện Kiều.
Khi giảng đến phần này thì như chúng ta biết con người và sự nghiệp
sáng tác của ônng không đứng trên lập trường, quan điểm của giai cấp mình,
mà đứng trên quan điểm của nhân dân để sáng tác. Để rồi gửi gắm và tâm sự
vào tác phẩm văn chương. Giáo viên cần lí giải cho học sinh hbiểu hiện
tượng văn học này cũng phức tạp. Cho nên học sinh cần phải tiếp cận với tác
phẩm nhiều hơn, bởi vì tác phẩm Truyện Kiều có giá trị hiện thực lớn, giá trị
nhân đạo sâu sắc.

thâm nhập trong đó, có thể cảm nhận và hiểu dược con người ,cảnh vật
trong tác phẩm.
4. Cho thấy được nổi lòng, thái độ của tác giả đặt sau cách dùng từ, miêu
tả và các biện pháp nghệ thuật khác.
5. Cái nhìn của nhà văn đã phát hiện và diễn tả đời sống nội tâm, tâm lý
của nhan vật.
Đối với Truyện Kiều dạy cho học sinh : Truyện Kiều đã khắc họa thành
công hình tượng Kiều người con gái có tài, có sắc nhưng số phận đầy bi
thảm. Trong đoạn trường 15 năm lưu lạc, Kiều từ bất hạnh này đến bất hạnh
khác. Qua hai đoạn trích ( Mã Giám Sinh mua Kiều - Kiều ở làu Ngưng
Bích ) dẫ thể hiện thành công vềthủ pháp nghệ thuật miêu tả tâm trạng của
Nguyễn Du. Ông để cho nhân vật tự bộc lộ cản xúc của mình. Ta cũng biết
rằng mỗi tình huống khác nhau thì sắc thái cám xúc những nết tâm trạng
cũng khác nhau: Ví du Kiềi trong đoạn “ Mã Giám Sinh mua kiều’’đau đớn
tột độ cho nên tác giả để cho nàng là hiện thân của nổi khổ đau câm lặng.
Hoặc “ Kiều ở lầu Ngưng Bích “ lại diễn đạt khác, khác ở ý tưởng. Kiều đau
đớn xót xa với cảnh buồn đau. Vì vậy, Nguyễn Du mượn bút pháp cảnh ngụ
tình, để miêu tả. Mỗi cảnh vật hiện lênlà nổi buồn đau của Kiều.
Từ đó khi dạy hai đoạn trích “ Mã Giám Sinh mua Kiều” và “ Kiều ở lầu
Ngưng Bích “giáo viên hướng dẫn cho học sinh hiểu khái quát yếu tố nghệ
thuật khi nhà văn miêu tả về nhân vật. Trước hết là ngoại hình của nhan vật (
dáng vẽ, y phục, đi đứng, lời ăn tiếng nói…). Khi nói đến điểm này thì thiên
tài Nguyền Du thể hiện rõ trong việc khắc họa nhân vật phẩn diện ( Mã
Giám Sinh ).
Vì ngôn ngữ nhân vật góp phần khắc họa được tính cách nhân vật. Đó là
ngôn ngữ đối thoại hay độc thoại. Đoạn trích “Kiều ở lầu Ngưng Bích””
Nguyễn Du để cho Kiều trực diện với thiên nhiên, đối diện với lòng mình.
Cảnh vật được miêu tả rộng lớn, bát ngát. Nó góp phần bọc lộ tâm trạng cô
đơn , buồn tủi biết bao, ngổn ngang tơ lòng của Kiều. Tiếp đó là đời sống
nội tâm- Những điều con người không nhìn thấy dược. Nó được diễn tả qua

Từ những căn cứ trên giáo viên hướnh dẫn cho học sinh tìm hiểu hình
tượng Kiều qua hai đoạn trích : Mã Giám Sinh mua Kiều”, “ kiều ở lầu
Ngưng Bích” Ngữ Văn 9- tập 1. Có nhiều biện pháp để thực hiện tìm hiểu
miêu tả tâm trạng Kiều. Những biện pháp này được cần phối hợp, hợp lý,
linh hoạt. Cụ thể;
1. Củng cố ôn tập kiến thức đâ học vạ kiền thức trước đó qua các đoạn
trích; Chị em Thúy Kiều…. ôn lại tóm tắt tác phẩm…. Kiều trải qua nhiều
đoạn trường, tình huống éo le, Kiều có tâm trạng khác biệt.
2. Tìm hiểu xuất xứ đoạn trích đã học. Chủ yếu tìm hiểu đoạn đời và
tâm trạng trước đó.Trước khi phân tích mỗi đoạn cần giúp cho học sinh nắm
được vị trí đoạn thơ trích trong tác phẩm. Việc này chẳng những cần thiết
cho sự tìm hiểu đoạn trích mà còn giúp cho học sinh nắm vững cốt truyện.
Các đoạn giảng dược sắp xếp theo trình tự trước sau trong tác phẩm, riêng
đoạn “ Mã Giám Sinh mua Kiều” trước đây xếp vào loại bài độc thêm nên
có sự đảo , có liên quan trực tiếp đến đoạn trích, cũng cần nhắc lại để học
sinh nắm được,từ đó mới có thể hiểu đúng các chi tiết của đoạn trích ( ví dụ:
Tình cảm của Kiều ở nhà bà Tú Bà trước khi đưa ra lầu Ngưng Bích, những
sự kiện về mối quan hệ giữa Thúc Sinh, Thúy Kiều, Hoạn Thư liên quan đến
màn báo ân, báo oán ).
3. Yêu cầu học sinh đọc diễn cảm đoạn trích hoặc diễn xuôi đoạn trích.
Đọc diễn cảm là một trong những kỹ năng cần rèn luyện cho học sinh.
Nhưng nếu xét về đặc trưng của bộ môn Văn thì đọc diễn cảm được coi là
một phương pháp phân tích bài văn.
Đọc đúng, đọc diễn cảm là công việc để học sinh bước đầu càm thụ bài
văn về mặt cảm tính, làm chiếc cầu nối cho việt ddi sâu vào bản chất của
hình tượng văn học. Ví dụ như : Kiều ở lầu Ngưng Bích yêu cầu cách độc
như sau: Đây là đoạn truyện thơ đậm màu sắc trữ tình, đọc với giọng đọc
biểu lộ nội tâm của nàng Kiều, lúc thì buồn bã đau xót, lúc thì nhớ nhung da
diết, lúc thì buồn cô đơn đến rợn ngợp, lúc thì hoảng hốt sợ hải, vô vọng…
Đối với giáo viên, hướng dẫn học sinh đọc diễn cảm rồi đọc mẫu chính là

Khi phân tích các em có thể phát hiện được những nét độc đáo, rung cảm,
cảm thụ sâu sắc hơn được thể hiện rõ nét nội tâm nhân vật qua các câu thơ
có nhạc đệm như phần đầu Kiều ở lầu Ngưng Bích.
- Hoặc diễn xuôi những đoạn thơ Mã Giám Sinh mua Kiều. Từ “ Nỗi
mình….như mai” hiểu thêm tâm trạng của Kiều.
-Một phương pháp điển hình trong nghệ thuật khắc họa tâm trạng nhân
vật Kiều là: Đặt nhân vật vào hoàn cảnh điển hình, Kiều là nhân vật được
khắc họa đạt nhất trong bút pháp đó.
Mã Giám Sinh mua Kiều, nhân vật Kiều với tâm trạng đau xót, đặt trong
hoàn cảnh Kiều hoàn toàn tự nguyện bán mình cứu cha và em.
-Kiều ở lầu Ngưng Bích tâm trạng Kiều đau buồn vì không giữ lời thề với
Kim Trọng. Bị lừa đưa về lầu xanh mất trinh với Mã Giám Sinh… Sau đó
giáo viên chốt lại mạch cảm xúc: Toàn bộ đoạn thơ là bức tranh tâm trạng
nhiều vẻ của nàng Kiều trong những tháng ngày sống ở lầu Ngưng Bích-
khi thì cô đơn, buồn tủi, lúc thì nhớ nhung đau xót, lúc thì buồn bả lo sợ, hãi
hùng… được Nguyễn Du miêu tả hết sức tinh tế, chính xác.
Nguyễn Du - một tấm lòng thương đời, thương người vô hạn. Ông như
nhập vào nhân vật cho nên mới miêu tả những vần thơ thống thiết; Nêu được
suy nghĩ trăn trở, những cảm xúc, tâm trạng trước hoàn cảnh éo le này.
Tài năng của Nguyễn Du trong việc diễn tả tâm trạng nhân vật phong
phú, đa dạng chứng tỏ Nguyễn Du biết đặt nhân vật vào tình huống mới;
không có tâm trạng nào giống tâm trạng nào.
Bên cạnh đó tác giả làm sống dậy hình tượng nghệ thuật giúp người học
như được chứng kiến được nhập thân trong đó, từ đấy có thể cảm và hiểu
được cuộc sống, con người trong tác phẩm cung vui, cùng buồn với con
người, cảnh vật trong tác phẩm
III. Kết quả thực nghiệm:
Qua những năm giảng dạy bản thân thông qua các tiết kiểm tra kết quả
như sau:
? Nỗi lòng của Kiểu trước cảnh thiên nhiên được bộc lộ ra sao? Tại sao

ĐƯỢC
59 82% 0% 18% 0%
? Khi Kiều chấp nhận đem mình ra làm một món hàng để Mã Giám
Sinh mua. Trong cảnh ngộ ấy, hình ảnh Kiều hiện lên chân thực, cụ thể, sinh
động. Em hình dung dáng vẻ, tâm trạng Kiều như thế nào qua đoạn thơ:
Nỗi mình thêm tức nỗi nhà
……………………………
Nét buồn như cúc, điệu gầy như mai
Số học sinh Đúng Sai Chấp nhận
được
Không trả
lời được
59 77% O% 23% O%
?. Cảm nhận của em về hình ảnh Kiều qua hai đoạn trích:”Mã Giám Sinh
mua Kiều”, “ Kiều ở lầu Ngưng Bích”.
Số học sinh Đúng Sai Chấp nhận
được
Không trả
lời được
59 80% O % 20 % O %
Nhận xét:
Sau khi học xong hai đoạn trich “Mã Giám Sinh mua Kiêù “,Kiều ở
lầu Ngưng Bích”, mặc dù vẫn còn một số em chưa nắm thật chắc nội dung,
nghệ thuật cũng như những” điểm bút” nghệ thuật. Nhưng trên tổng thể thì
đa số học sinh về cơ bản đã có năng lực cảm thụ, phân tích đánh giá nhân
vật, hiểu và đồng cảm sâu sắc về tâm trạng Kiều. Điều đó cho thấy: nếu
được hướng dẫn chuẩn bị kỷ ; đồng thời nếu được khêu gợi, được khích lệ
đúng hướng, đúng đối tượng, nắm sâu, hiểu nghệ thuật miêu tả tâm trạng
nhân vật Kiều của Nguyễn Du.
C. Kết thúc vấn đề.