1
nh hng ca vic tuyờn truyn dõn s - k hoch húa gia ỡnh i vi vn
sinh con th 3 Thun Thnh - Bc Ninh trong giai on 2000 - 2004

M U

1. Lý do chn ti
Trong nhng nm qua, cụng tỏc dõn s k hoch hoỏ gia ỡnh ti Vit Nam
ó thu c nhiu thnh cụng, c bit giai on 2000-2003 nh gim t l sinh,
nc ta ó gi c t l gia tng dõn s mc khỏ tt. Nhng t khi cú phỏp
lnh dõn s thỏng 5/2003 n nay, t l gia tng dõn s li tng lờn dt bin, c bit
l t l sinh con th 3. gii quyt vn ny, cn cú hng lot nhng bin phỏp
ng b vi s phi hp ca nhiu lc lng xó hụ, trong ú tng cng cụng tỏc
tuyờn truyn dõn s thụng qua 2 kờnh truyn thụng l truyn thụng i chỳng v
truyn thụng giao tip trc tip giỳp ngi dõn hiu v thc hin ỳng theo ch
trng ca phỏp lnh qua ú tỏc ng vo hnh vi, ý thc ca cỏ nhõn trong tui
sinh l mt trong nhng bin phỏp rt quan trng.
Thc tin ó cho thy tm quan trng to ln ca hot ng truyn thụng vi
vn DS-KHHG. Trong iu kin phỏp lnh dõn s va a vo cuc sng ,vi
nhiu vn cn c hiu ỳng tinh thn ni dung phỏp lnh, thỡ tuyờn truyn
cng cú ý ngha thc tin hn bao gi ht. i vi a bn nụng thụn, ni i sng
ca ngi dõn tuy ó c ci thin, nhng nhỡn chung vn cũn rt nhiu khú khn
vt v, iu kin tip cn v cp nht thụng tin cũn nhiu hn ch thỡ truyn thụng
DS-KHHG cú giỏ tr c bit quan trng gúp phn nng cao hiu qu ca vic tỏc
ng gim t l sinh.
Trong ti ny, tụi i vo tỡm hiu tỏc ng ca hot ng tuyờn truyn
DS-KHHG vi vn gim t l sinh con th 3, t ú xem xột, gúp phn rỳt ra
nhng gii phỏp, xut cỏc bin phỏp trong vic thc hin cụng tỏc DS-KHHG
nụng thụn.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2

- Phần lớn những người sinh con thứ 3 là nông dân
8. Khung lý thuyết


vi vic tuyờn truyn DS-KHHG v ó cú mt s nghiờn cu nh :
TS Mai Qunh Nam vi bi d lun xó hi v s con ng trờn tp chớ xó
hi hc s 3 1994 .
Lun vn tt nghip ca Nguyn Th Minh Khai khoỏ k39 vi ti nh
hng ca truyn thụng DS KHHG i vi ngi dõn xó i Phỳc Bc
Ninh.
Vn truyn thụng vi DS KHHG l mt vn rt quan trng i vi
cụng tỏc dõn s nờn vn truyn thụng i vi dõn s ó c rt nhiu nh
nghiờn cu quan tõm.
2. Tng quan v a bn nghiờn cu
Huyn Thun Thnh Bc Ninh l huyn nm phớa nam ca tinh Bc
Ninh cú din tớch 11.604,06 ha . Phớa bc giỏp sụng ung, phớa nam giỏp tnh Hi
Dng, phớa ụng giỏp 2 huyn Gia Bỡnh v Lng Ti, phớa tõy giỏp H Ni .
Thun Thnh l mt vựng t c vi cỏc l hi v nhiu di tớch lch s lõu i nh
Luy Lõu, chựa Dõu, Bỳt Thỏp ,lng tranh ụng H iu ny cho thy õy l
mt vựng t cú nn vn hoỏ lõu i ,vỡ vy ngi dõn cú th thay i c np
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
5
nghĩ của mình về vấn đề DS - KHHGĐ là một cơng việc khó khăn phức tạp .
Thuận Thành có 17 xã và một thị trấn với dân số 143792 người , trong đó số người
trong tổng số sinh là 2337 người năm 2004 . Trong giai đoạn 2000 – 2004 tình hình
kinh tế xã hội của huyện đã có nhiều thay đổi , hàng năm tăng trưởng kinh tế từ 8
đến 11% .
3. Hệ thống các khái niệm liên quan
- Khái niệm truyền thơng: Đến nay có rất nhiều định nghĩa khác nhau về
truyền thơng, theo Frank Dance các định nghĩa này có thể chia làm 3 nhóm :
Nhóm 1: những định nghĩa nhằm xác định nội dung và bản chất của q
trình truyền thơng. Coi truyền thơng là một q trình phức tạp của sự tương tác
bằng kí hiệu đến sự thơng hiểu lẫn nhau giữa mọi người
Nhóm 2: Những định nghĩa nhằm đề cập đến những q trình cơ bản

b) truyn thụng trc tip : L hot ng truyn thụng c tin hnh thụng
qua cỏc cp chớnh quyn , cỏc on th , cỏc t chc xó hi v cỏc c quan chc
nng .
Trong truyn thụng dõn s truyn thụng trc tip hng vo mt nhúm i
tng hn ch cung cp thụng tin DS-KHHG , nhm thuyt phc mi ngi
thc hin cụng tỏc DS KHHG chp nhn mụ hỡnh gia ỡnh nh m ng v nh
nc ra . Truyn thụng trc tip cú th thc hin di nhiu hỡnh thc nh t
chc cỏc bui núi chuyn chuyờn , cỏc bui hp thụn xó v vn dõn s .
Truyn thụng i chỳng a c ni dung thụng tin ộn nhiu nhúm i
tng rng rói nhng li khụng nhn c s phn hi ca h . Cũn truyn thụng
trc tip li cú u Im bit c s phn hi ca i tng tip nhn thụng tin .
Do ú chỳng ta cn phi kt hp cht ch hai hỡnh thc truyn thụng ny khi tin
hnh truyn thụng dõn s c bit vi a bn nụng thụn nhm thu c hiu qu
cao .
2) Truyn thụng khụng chớnh thc
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
7
Kờnh truyn thụng khụng chớnh thc bao gm nhng giao tip xó hi nm
ngoi cỏc thit ch chớnh thc nh : cỏc quan h gia ỡnh , thõn tc , bn bố , ng
nghip
Lý thuyt truyn thụng ch rừ rng, hot ng giao tip gia ch th v khỏch
th truyn thụng c thc hin qua s trao i trc tip t hai phớa s to nờn s
ci m i vi thụng tin cú sai sút trong hot ng truyn thụng s c gii ỏp
kp thi . Hot ng giao tip trc tip khụng ch c thc hin bng hai giỏc
quan nghe , nhỡn m khỏch th truyn thụng cũn cú iu kin tng hp c cỏc
thụng tin m h thu c qua nhn thc .
Mc dự cỏc giao tip xó hi ca kờnh truyn thụng khụng chớnh thc l
nhng kờnh truyn thụng t phỏt nhng cú vai trũ rt to ln trong quỏ trỡnh ttruyn
thụng DS KHHG vỡ nú l quỏ trỡnh trao i cỏc thụng tin mt cỏch t nhiờn ,tt
yu cu quỏ trỡnh giao tip gia cỏc cỏ nhõn trong xó hi v l quỏ trỡnh x lý

Chúng ta có thể tìm hiểu mô hình truyền thông của Horald Laswell :
S M C R E
Trong mô hình trên :
S : Nguồn phát
M : Thông điệp
C : Kênh truyền thông
R : Đối tượng truyền thông
E : Hiệu quả truyền thông
Nhìn vào sơ đồ ta thấy mô hình truyền thông này là mô hình truyền thông
một chiều và trong mô hình này không thể thiếu một yếu tố hay một giai đoạn nào
của quá trình . Đây là mô hình truyền thông đơn giản và thuận lợi cho những
trường hợp khẩn cấp , tuy nhiên sẽ không thu hút được ý kiến hay các thông tin
phản hồi . Với mô hình này đối tượng thu nhận thông tin sẽ không được giải thích
trong những trường hợp thông tin có nội dung phức tạp vì vậy hiệu quả là không
cao .
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
9
Khác với quá trình truyền thông một chiều qua trình truyền thông hai chiều
do Claude Shannon đưa ra đã khắc phục được những nhược điểm của quá trình
truyền thông một chiều bằng cách chờ đợi phản ứng từ phía người nhận mô hình
này như sau;
N

S M C R E F

Trong đó
N : Yếu tố tạo sai số trong thông tin

mấy chủ đề như KHH GĐ , Thông báo các chính sách của Đảng, nhà nước về dân
số , chăm sóc sức khoẻ bà mẹ trẻ em”. Qua đây ta thấy các chủ đề tuyên truyền còn
khá ít, điều này là do trong một vài năm gần đây các cấp lãnh đạo ở địa phương ít
quan tâm đến vấn đề DS –KHHGĐ , mặt khác do đội ngũ cán bộ dân số của huyện
còn thiếu . Cả huyện chỉ có 2 cán bộ phụ trách vấn đề DS –KHHGĐ, nên khi được
hỏi tại sao các anh không tăng cường các chủ đề tuyên truyền ? anh T cho biết “ em
xem có mỗi 2 người , chỉ làm sao tuyên truyền được hết mấy chủ đề này cho các
thôn trong huyện đã tốt lắm rồi, làm gì còn thời gian mà làm các chủ đề khác nữa”.
Hiệu quả của việc tuyên truyền thấp còn do thời gian tuyên truyền và cách
thức tổ chức tuyên truyền các cuộc tuyên truyền chủ yếu thông qua các phương tiện
truyền thông đại chúng như loa đài nên cán bộ dân số không thể quan sát và biết
được người dân có quan tâm đến vấn đề DS- KHHGĐ đó cũng là một hạn chế để
làm giảm hiệu quả của việc tuyên truyền , mà những lần tuyên truyền có sự tham
gia nói chuyện của người dân thì các cán bộ dân số chỉ gặp gỡ nói chuyện với
những cộng tác viên dân số ở các xã để trao đổi và giúp họ trong vấn đề chuyên
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
11
mụn v gii ỏp cỏc thc mc ca cỏc cng tỏc viờn . Cũn vic tip cn vi ngi
dõn cng do cỏc cng tỏc viờn n gp gia ỡnh nờn vic tuyờn truyn , ni dung
cỏch thc truyn ti thụng tin nhiu trng hp cũn cha chớnh xỏc v vic tip
nhõn cỏc thụng tin phn hi cũn mang tớnh ch quan v vic bỏo cỏo lờn trờn nhng
ý kin ca ngi dõn cũn cha c coi trng dn n vic tr li cỏc thc mc ca
ngi dõn cũn cha tho ỏng iu ny nh hng khụng nh n hiu qu ca
cụng tỏc tuyờn truyn c th hin . Khi hi mt cng tỏc viờn l cụ Ng Th D vi
cõu hi: Sau khi cụ c cỏn b dõn s huyn ph bin cỏc ni dung tuyờn truyn,
cụ n cỏc h gia ỡnh ph bin li thỡ cụ cú gp khú khn gỡ ? Cụ D cho bit
cng gp mt s khú khn, bi vỡ nhiu khi mỡnh cũn khụng hiu c ht nhng
ni dung cn phi ph bin v nhiu trng hp khi ph bin cỏc vn t nh nh
cỏc bin phỏp trỏnh thai chng hn. Khi c hi cỏc cụ cú c hc v ph bin
v phỏp lnh dõn s khụng? Cụ D tr li cú c hc v ph bin trờn huyn

đến cơng tác tun truyền dân số kế hoạch hố gia đình bởi vì nếu hiểu sai về pháp
lệnh dân số thì phải đến năm 2004 họ mới có thể sinh con.
2. Tỷ lệ sinh con thứ 3 trong giai đoạn 2000 – 2002
Giai đoạn 2000-2002 tình hình dân số của huyện khá ổn định hoặc có thể nói
thực hiện tốt cơng tác DS –KHHGĐ điều này được thể hiện qua bảng 2

Năm 2000 2001 2002
Tỷ lệ sinh 16,6% 15,6% 15,1%
Bảng 2: tỷ lệ sinh của huyện giai đoạn 2000-2002

Qua bảng 2 ta thấy trong giai đoạn 2000 –2002 tỷ lệ sinh của Thuận Thành
ln giảm do họ đã làm tốt cơng tác tun truyền . trong giai đoạn này tỷ lệ sinh
con thứ 3 trở lên cung rất ổn định năm 2000 tỷ lệ sinh con thứ 3 trở lên là 17,7%
nhưng trong 2 năm 2001 và 2002 tỷ lệ này giữ ở mức 16,7% . Điều này cho thấy
trong giai đoạn 2000 –2002 huyện thuận Thành đã làm rất tốt cơng tác dân số kế
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
13
hoch hoỏ gia ỡnh, c bit l trong vn gim sinh. Cú c kt qu ú trong
giai on ny huyn ó t chc tt cụng tỏc tuyờn truyn vn ng, ng thi vi
vic thc hin nghiờm tỳc vic k lut nhng ngi sinh con th 3 . Khi c hi
ti sao trong giai on 2000 2002 li thc hin tt cụng tỏc DS -KHHG hn so
vi giai on 2003 - 2004 anh T cỏn b dõn s cho bit giai on 2000 -2002
huyn u v phũng dõn s huyn ó thc hin tt cụng tỏc tuyờn truyn vn ng
,ng thi vi vic thi hnh tt cỏc bin phỏp k lut nh vi cỏn b cụng nhõn
viờn thỡ pht vo lng hoc cú cỏc bin phỏp k lut khỏc nh k lut ng , vi
nụng dõn thỡ pht bng thúc hoc tin nờn mi ngi thc hin nghiờm tỳc hn .
3. Giai on 2003 -2004
õy l giai on tỡnh hỡnh dõn s ca huyn cú nhiu s bin ng c bit l
s gia tng tr la ca hin tng sinh con th 3 iu ny c th hin qua bng 3
nm 2003 2004

4. Mơ tả về những người sinh con thứ 3 trở lên trong năm 2004
Trong năm 2004 cả huyện có 412 trường hợp sinh con thứ 3 trở lên chiếm
18,4% trong số những người sinh con thứ 3 có 19 trường hợp là cán bộ ,cơng nhân
viên và 393 trường hợp là các thành phần xã hội khác như nơng dân thương nhân .
Khi hỏi về vấn đề sinh con thứ 3 thì cơ Ng Thị H đảng viên câu hỏi Tại sao có
pháp lệnh dân số và nhà nước cũng tun truyền về việc khơng sinh con thứ 3 mà
cơ lại là một giáo viên mà vẫn vi phạm? thì được trả lời “ Cơ biết nhưng mà như họ
đọc trong pháp lệnh dân số thì chỉ khơng khuyến khích việc cán bộ cơng nhân viên
sinh con thứ 3 chứ khơng cấm .Với lại cơ cũng có được quyết định việc sinh thêm
con đâu mà theo cơ thì việc trọng nam khinh nữ ở đây vẫn còn nặng nề lắm ngay
như nhà cơ cả 2 vợ chồng đều khơng muốn sinh thêm nhưng thì đình thì lại khơng
đồng ý vì chơng cơ là con trưởng” Qua đây ta thấy được hiểu quả của cơng tác
tun truyền dân số và yếu tố ảnh hưởng đến quyết định sinh con thứ 3 đó là những
suy nghĩ của người dân về việc cần con trai để nối dõi tơng đường đó là yếu tố ảnh
hưởng đến việc sinh con thứ 3 tăng . Nhưng ở những người làm kinh doanh thì họ
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
15
li ngh khỏc v vic sinh thờm con h cho rng khi iu kin cho phộp thỡ h li
mun sinh thờm con minh chng cho vic lm n phỏt t ca mỡnh v con
cỏi ụng anh em sau ny cũn phi nh cy n con cỏi . Khi c hi ti sao chỳ li
quyt nh sinh thờm con thỡ chỳ Dng Vn H ch lũ gch cho bit Thỡ bõy gi
cuc sng ca mỡnh ó cho phộp sinh thờm a na vi li 2 a trc l con
gỏi mun sinh thờm thng cu cú np cú t vi li gii buụn bỏn thng cho rng
sinh thờm con l thờm lc vi li va ri nh nc mỡnh khụng cm nhiu con
na ri min sao ra thỡ phi chm súc c . Qua õy ta thy
T nhng iu trờn ta thy vn tuyờn truyn DS - KHHG Thun
Thnh trong giai on 2003 -2004 cha t hiu qu cao v c bit cụng tỏc vn
ng sinh cú k hoch cũn yu v ngoi vic tuyờn truyn dõn s cũn cn phi
giỳp ngi dõn cú suy ngh ỳng n v vic bỡnh ng trong vn sinh .


Khuyn ngh v gii phỏp : Qua quỏ trỡnh nghiờn cu tụi a ra mt s
khuyn ngh v gii phỏp t ra vi cụng tỏc dõn s ca huyờn Thun Thnh

Ni dung tuyờn truyn cũn thiu cha phong phỳ v cũn cha c
chỳ ý mt cỏch ỳng mc . Do ú cn phi cú thờm nhiu ch tuyờn truyn

Kờnh tuyờn truyn cn phi chỳ trng hn ti kờnh truyn thụng hai
chiu cú th giỳp ngi dõn cú th by t quan im ca mỡnh . lm tt cụng
tỏc ny thỡ cn phi o to mt i ng tuyờn truyn viờn , cng tỏc viờn cú lũng
nhit tỡnh cú trỏch nhim , chu khú hc hi .

i tng tuyờn truyn cn phi võn ng nam gii tớch cc hn trong
cụng tỏc dõn s vỡ h l nhng ngi quyt nh v vic sinh thờm con . Trong khi
ú vic i nghe cỏc bui tuyờn truyn ch yu l n .

THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
17
TÀI LIỆU THAM KHẢO

1. Tập bài giảng TTĐC của tiến sĩ Nguyễn Quý Thanh
2. pháp lệnh dân số
3. luận văn cử nhân xã hội học của Nguyễn Thị Minh Khai năm 1998
4. Các chủ đề tuyên truyền, nội dung tuyên truyền về dân số của huyện
Thuận Thành năm 2004