Luật Thương Mại 2005 và vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các hoạt động khuyến mại,
quảng cáo thương mại
Phần I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG KHUYẾN MẠI VÀ
QUẢNG CÁO THƯƠNG MẠI
I. Một số khái niệm chung:
1. Hoạt động khuyến mại:
* Khái niệm:
“Khuyến mại là hoạt động xúc tiến thương mại của thương nhân nhằm
xúc tiến việc mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ bằng cách dành cho khách
hàng những lợi ích nhất định” (Đ88.1 LTM)
1
.
* Đặc điểm của khuyến mại:
- Chủ thể thực hiện hành vi khuyến mại là thương nhân
- Cách thức thực hiện xúc tiến thương mại: dành cho khách hàng những lợi ích
nhất định.
- Mục đích của hoạt động này: xúc tiến việc bán hàng và cung ứng dịch vụ. Đây
chính là điểm để phân biệt hình thức này với các hình thức xúc tiến thương mại
khác.
* Các hình thức khuyến mại:
- Hàng mẫu
- Quà tặng
- Giảm giá
- Bán hàng, cung ứng dịch vụ có kèm phiếu mua hàng, phiếu sử dụng dịch vụ,
phiếu dự thi.
- Tổ chức các sự kiện để thu hút khách hàng.
2. Hoạt động quảng cáo thương mại:
Trong đời sống hàng ngày chúng ta được tiếp xúc rất nhiều với các hoạt
động “quảng cáo”, được hiểu đơn giản là thông báo cho nhau biết về một thông
tin nào đó. Theo Điều 4 Pháp lệnh quảng cáo năm 2001 thì Quảng cáo

ứng nhu cầu cạnh tranh và lợi nhuận của thương nhân, từ đó tạo ra sự hiểu biết
cho khách hàng về hàng hóa, dịch vụ của mình, lôi kéo khách hàng, công ty và
dịch vụ khác về phía mình.

2
Luật Thương Mại 2005 và vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các hoạt động khuyến mại,
quảng cáo thương mại
II. Lý do đặt ra vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các hoạt
động khuyến mại, quảng cáo thương mại:
1. Các hoạt động XTTM ngày càng phát triển với nhiều hình thức khác nhau, với
những quy mô khác nhau kéo theo nhiều hệ quả nhất định. Với mỗi một thương nhân,
yếu tố lợi nhuận luôn được đặt lên hàng đầu nên trong nhiều trường hợp, các thương
nhân đã vì lợi ích trước mắt mà kinh doanh những hàng hóa, dịch vụ kém chất lượng,
quảng cáo sai sự thật, khuyến mại hàng giả, kém chuẩn,..làm ảnh hưởng đến quyền lợi
của người tiêu dùng (NTD). Thị trường kinh doanh càng sôi động thì các doanh nghiệp
càng cố gắng tạo ra nhiều hình thức thúc đẩy kinh doanh hơn và cũng tận dụng triệt để
ưu thế của KM và QCTM. Bất cứ một hoạt động kinh doanh nào cũng cần đặt ra vấn
đề bảo vệ quyền lợi NTD. Bản thân các hoạt động KM và QCTM là những hoạt động
mang tính chất mở, dễ bị lạm dụng để thực hiện các hành vi bất chính. Cũng xuất phát
từ hình thức tổ chức của các hoạt động này khá đa dạng, khó kiểm soát và thẩm định
chất lượng nên số lượng các vụ việc vi phạm xảy ra khá nhiều trong thực tế. Quá trình
các TN thực hiện các hoạt động đó đã tiềm ẩn những rủi ro cho lợi ích khách hàng, tiềm
ẩn nguy cơ xuất hiện những nạn nhân của các hoạt động trên. Lý do này xuất phát chủ
yếu từ cơ chế vận hành nền thị trường tự do hoạt động trong kinh doanh của nước ta.
Những quy định về KM và QCTM không những bảo vệ quyền lợi NTD mà còn góp
phần làm trong sạch môi trường kinh doanh.
2. Xuất phát từ tính tất yếu được bảo vệ quyền lợi của NTD bởi: NTD là nhân tố
chủ yếu tạo ra thị trường của TN và quyền lợi của họ luôn cần được bảo vệ. Trong kinh
doanh, TN với những ưu thế về vốn, chuyên môn,…họ có thể có nhiều cách thức khác
nhau để bảo vệ quyền lợi cho mình còn NTD thì khả năng tự bảo vệ mình hạn chế hơn

04/04/2006 quy định chi tiết Luật Thương mại về hoạt động xúc tiến thương mại.
Ngoài ra, pháp luật không cấm thương nhân sử dụng các hình thức khác để
khuyến mại nhưng khi thực hiện phải được cơ quan quản lý nhà nước về thương
mại chấp thuận. Với mỗi hình thức khuyến mại, pháp luật lại có những quy định
riêng.
Để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, LTM 2005 và Nghị định số
37/2006/NĐ - CP đã quy định về hàng hoá, dịch vụ được khuyến mại; về hàng
hoá, dịch vụ dùng để khuyến mại; quyền và nghĩa vụ pháp lý của thương nhân
thực hiện khuyến mại; các hành vi bị cấm trong hoạt động khuyến mại; về
nguyên tắc thực hiện khuyến mại. Tuy nhiên, những quy định này chưa thực sự
đầy đủ để đảm bảo lợi ích của khách hàng. Trong thực tế, khách hàng luôn là
4
Luật Thương Mại 2005 và vấn đề bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong các hoạt động khuyến mại,
quảng cáo thương mại
người phải chịu thiệt thòi do những hành vi gian lận trong khuyến mại hoặc do
các sai sót kỹ thuật trong in ấn tem, phiếu, vật phẩm có chứa đựng thông tin về
lợi ích vật chất mà khách hàng được hưởng trong đợt khuyến mại. Ví dụ: Một
khách hàng của công ty sữa Hanoimilk đã mua sản phẩm sữa IZZI trong đợt khuyến mại từ 15-
04 đến 15-08-2005 với một thẻ cào có thông tin trúng thưởng 30.000.000 đồng (sau khi cào
phần nhũ bạc). Khi liên hệ với Công ty để nhận giải thưởng, khách hàng nhận được trả lời:
"phiếu cào đó không hợp lệ ". Sau khi sự việc xảy ra, Công ty TNHH Sáng tạo (đơn vị thực
hiện in ấn toàn bộ thẻ cào của đợt khuyến mại theo hợp đồng đã ký với Hanoimilk) đã thừa
nhận lỗi sai sót kĩ thuật. Nhưng lợi ích mà khách hàng nhận được chỉ là lời xin lỗi của
Hanoimilk, bởi vì không tìm thấy quy định cụ thể trong pháp luật hiện hành làm cơ sở pháp lý
bảo vệ quyền lợi của họ trong trường hợp này
2
. Hay trong các chương trình khuyến mại
mang tính may rủi, thì việc bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng là việc rất khó
bởi lẽ: LTM 2005 chỉ quy định thương nhân có nghĩa vụ "thực hiện đúng chương
trình khuyến mại đã thông báo và cam kết với khách hàng" (Đ6.3 LTM). Chỉ với quy định

phủ về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực thương mại thì mức phạt cao
nhất đối với hành vi vi phạm quy định về khuyến mại là 70.000.000 VNĐ. Mức
phạt như vậy dường như còn thấp nên sẽ không đủ sức răn đe. Do đó, mà tình
trạng vi phạm quy định về khuyến mại còn rất phổ biến. Ví dụ: Bà Lê Thị Ngọc, ngụ
ở Q.8 mua một chiếc chảo không dính ở một siêu thị điện máy tại quận 1 với mức giảm giá
20%. Sau đó, so sánh với giá không giảm tại siêu thị Co-opmart, bà nhận ra mức giá ban đầu
của siêu thị điện máy cao hơn khỏang gần 10%. Như vậy xét về tổng giá trị, bà đã mua được
hàng rẻ hơn siêu thị, nhưng không đúng với cam kết “giảm giá 20%”, bởi lẽ cơ sở của việc
giảm giá - tức giá thị trường, đã bị nâng lên cao hơn rất nhiều. Hay như trong cuốn cẩm nang
mua sắm phát hành trong tháng khuyến mãi tại TP.HCM năm 2007 này, rất nhiều đơn vị chỉ
nêu chung chung: giảm giá 20 - 50% “một số mặt hàng”, hoặc hàng bán giá đặc biệt giảm từ
50% trở lên với “số lượng có hạn”… Tình trạng khách đến, nơi bán trả lời “hết hàng” vẫn
tiếp tục xảy ra. Với hình thức đăng ký khuyến mãi suốt tháng 9.2007, mà không đủ hàng bán
cho khách, là nhà kinh doanh đã thông tin sai sự thật
4
.
Nhằm đảm bảo quyền lợi của thương nhân khác, PL cấm khuyến mại
nhằm cạnh tranh không lành mạnh, thực hiện KM mà giá trị hàng hóa, dịch vụ
dùng để khuyến mại vượt quá hạn mức tối đa theo quy định của PL. Mức phạt
hiện hành đối với những vi phạm này từ 3 – 5 triệu VNĐ.
2. Thông qua các quy định về Quảng cáo Thương mại:
Quảng cáo là hoạt động có tính thông tin một chiều từ phía người ra
quảng cáo nhằm mục tiêu đã định là thái độ ứng xử cuối cùng của khách hàng.
Vì những lí do của việc bảo vệ NTD trong hoạt động QCTM như đã phân tích ở
phần I của bài viết này, ta có thể rõ thấy nếu pháp luật không quy định một cách
cụ thể và có cách thức kiểm soát thoả đáng thì việc sử dụng quảng cáo của
4
Theo tintuconline.vietnamnet.vn/vn/kinhte/165075
6