Sở Giáo dục và đào tạo Thanh hóa
Trờng THPT đào duy từ
*

Sáng kiến kinh nghiệm
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh trung học phổ
thông thông qua công tác chủ nhiệm lớp
H v tờn: Nguyn Th Hin
Chc v: Giỏo viờn
n v cụng tỏc: THPT o Duy T
T chuyờn mụn: Sinh
Nm hc 2011 - 2012
I. T VN
ng trc s phỏt trin nhanh chúng ca nhiu lnh vc xó hi thỡ giỏo
dục thời đại mới đã và đang phấn đấu đổi mới về nội dung, chất lượng và
phương pháp sao cho đạt được hai mục tiêu lớn là đào tạo nguồn nhân lực và
đào tạo kĩ năng sống cho học sinh. Cụ thể là giáo dục kĩ năng sống đã được
xác định là một trong những nội dung cơ bản của phong trào thi đua “Xây
dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực giai đoạn 2008 - 2013 “.
Tuy nhiên bên cạnh những thành quả đã đạt được của ngành thì gần
đây chúng ta đều thấy thực trạng của học sinh phổ thông có xu hướng gia
tăng về bạo lực học đường, về sự liều lĩnh, ứng phó không lành mạnh, dễ mắc
các tệ nạn xã hội, sống ích kỉ, vô tâm, khép mình…đồng thời kĩ năng thực
hành giao tiếp, kĩ năng phục vụ bản thân…giảm. Hơn nữa đứng trước thềm
hội nhập quốc tế đòi hỏi thế hệ trẻ phải tự tin, nắm bắt kịp thời các cơ hội .
Với lí do đó chúng ta lại càng thấy sự cần thiết phải giáo dục kĩ năng sống
cho học sinh trung học phổ thông.
Giáo dục kĩ năng sống cho học sinh đã được tích hợp, lồng ghép vào
nhiều môn học ở các nội dung: giáo dục môi trường, phòng chống ma tuý,
giáo dục giới tính…Song vẫn là chưa đủ bởi lượng kiến thức nhiều, áp lực
của thi cử, áp lực thành tích đòi hỏi giáo viên và học sinh phải tập trung thời

- Không kìm chế được cảm xúc dẫn đến cãi lộn, bất hoà thậm chí đánh
nhau với bạn mình.
- Thích bộc lộ cái tôi của mình…
Với học sinh trung học phổ thông cần rèn luyện những kĩ năng gì? Theo tôi
cần rèn luyện những kĩ năng sau đây trong công tác chủ nhiệm lớp.
1. Kĩ năng xác lập mục tiêu cuộc đời.
2. Kĩ năng điều chỉnh và quản lí cảm xúc.
3. Kĩ năng hợp tác, chia sẻ và rèn luyện sức khoẻ.
4. Kĩ năng thể hiện sự tự tin trước đám đông.
5. Kỹ năng nhận thức, đánh giá bản thân và đánh giá người khác.
3
3.Giải pháp và tổ chức thực hiện
Việc giáo dục kĩ năng sống cho học sinh giáo viên chủ nhiệm lớp là
người khởi sướng và cũng là người thấy được rõ nhất sự chuyển biến hành vi
theo hướng tích cực của học sinh. Kĩ năng sống thường gắn với một bối cảnh
để học sinh có thể hiểu và thực hiện một cách cụ thể, đi liền với một tình
huống sư phạm mà giáo viên chủ nhiệm lớp là người tham gia cùng với học
sinh giải quyết vấn đề để từ đó học sinh hình thành được kĩ năng sống cho
mình. Các bước thực hiện: Khám phá - kết nối - thực hành - vận dụng.
Các
bước
Mục đích Mô tả quá
trình thực hiện
Vai trò của GV - HS
1.Khám
phá
- Kích thích học
sinh tìm hiểu cách
giải quyết một vấn
đề, một tình huống

+ Tư vấn tâm lí.
+Xử lí những cảm xúc
gây cản trở việc học.
+ Sử dụng kĩ năng mời
gọi trẻ hợp tác.
+ Cùng nhau giải quyết
vấn đề.
2.Kết
nối
- Giới thiệu kế
hoạch, quy định
mới của nhà trường,
- GV triển khai kế
hoạch mới của nhà
trường  lấy ý kiến về
- GVCN đóng vai trò là
người chỉ đạo hoặc quan
toà, luật sư…
4
của các tổ chức
đoàn thể trong nhà
trường thông qua
việc tạo cầu nối liên
kết giữa cái đã biết
về nội quy trường
học, thi cử với cái
mới.
- Xử lí các tình
huống phát sinh
như đánh nhau, mất

lệch, chưa chuẩn
mực.
- GV phân công nhiệm
vụ, chuẩn bị hoạt động
mà theo đó HS phải sử
dụng kĩ năng, hành vi
đúng để thực hiện.
- HS làm theo nhóm
hoặc cá nhân để hoàn
thành nhiệm vụ.
- GV giám sát mọi
hoạt động, điều chỉnh
khi cần.
- Khuyến khích HS thể
hiện những điều mà
các em suy nghĩ và
mới học được.
- GV đóng vai trò là người
chỉ đạo, hướng dẫn, hỗ
trợ.
- HS là người thực hiện.
Phương pháp thực hiện:
+Thảo luận nhóm.
+Hoạt động độc lập của
HS.
+Vấn đáp - gợi mở.
5
4.Vận
dụng
- Tạo cơ hội cho

- HS xác định
được mục
tiêu cuộc
đời, mục tiêu
phấn đấu
trong từng
giai đoạn của
bản thân:
mình sẽ là ai?
làm gì? đạt
được gì trong
- GV: khi nhận lớp 10, GV có bản điều tra thông
tin về mọi mặt của học sinh
+Học lực, hạnh kiểm của cấp THCS.
+Những môn học có thế mạnh (sở trường), yếu(sở
đoản).
+Năng khiếu.
+Dự định khối thi.
+ Dự định ngành nghề, trường thi đại học…
+Mục tiêu phấn đấu ở lớp 10, 11,12.
+Kế họach thực hiện mục tiêu của bản thân.
- HS: hoàn thành bảng thông tin.
- GV: đóng
vai trò là
người tổ
chức, giám
sát.
-HS:là người
thực hiện
Phươngpháp:

Vd: Đoàn trường phát động làm tập san chào
mừng 80 năm thành lập trường. GVCN phân công
nhiệm vụ như sau:
. Biên soạn nội dung, viết lời dẫn, sưu tập tư liệu
… cho nhóm học sinh có dự định thi khối C, D lập
kế hoạch, biện pháp thực hiện > GV thẩm định,
đánh giá và quyết định giao nhiệm vụ thực hiện.
. Trang trí, bố cục, lồng ghép hình ảnh… giao
+Trình bày
cá nhân.
7
nhiệm vụ cho nhóm HS có dự định thi môn vẽ như
kiến thúc, mĩ thuật…
3.2. Hình thành kĩ năng điều chỉnh và quản lí cảm xúc
Mục đích Quá trình thực hiện Hoạt động
GV - HS
- HS kiểm soát
được cảm xúc tức
là nhận thức rõ
được cảm xúc của
mình trong một
tình huống nào đó
và hiểu được sự
ảnh hưởng của cảm
xúc với bản thân và
người khác như thế
nào.
- HS biết cách điều
chỉnh sự thể hiện
cảm xúc một cách

Đoàn trường có kế hoạch tổ chức hội thi cắm trại chào mừng 80 năm
thành lập trường đến các chi đoàn ở các lớp. Cả lớp xôn xao, ồn ào khi nghe
bí thư chi đoàn phổ biến kế hoạch : ban đầu là bàn kế hoạch để thực hiện
8
nhiệm vụ nhưng do không kìm chế được cảm xúc dẫn đến chỉ trích, gièm pha
và không em nào chịu nhận nhiệm vụ. Trước tình huống đó tôi đã làm như
sau:
Bước 1: Lắng nghe cảm xúc và nhu cầu của học sinh
Cô thấy khi bàn kế hoạch thực hiện nhiệm vụ của đoàn trường giao các
em hay ngắt lời và chỉ trích nhau.Cô muốn biết tại sao các em lại làm như
thế?
+ Học sinh 1: Cô ơi, em ngắt lời bạn vì sợ mình sẽ quên ý muốn nói.
+ Học sinh 2: nhưng như vậy là không công bằng, cậu ngắt lời tớ nên tớ cũng
quên ý đang nói.
+ Học sinh 3: em rất ghét khi đang nói ý kiến của mình bị chê là “vớ vẩn”.
+ Học sinh 4: đúng rồi cô ơi! bọn em cụt cả hứng, chẳng muốn nói muốn bàn
luận gì nữa thậm chí có ý kiến hay cũng chẳng muốn nói nữa vì sợ người
khác cười cợt.
Bước 2: Tóm tắt những quan điểm của học sinh: tóm lại khi đang nói
mà bị ngắt lời hoặc bị gièm pha thì các em:
1.Quên mất mình đang định nói gì.
2.Cảm thấy nản lòng và chẳng muốn tham gia gì nữa.
Bước 3: Bày tỏ cảm xúc và nhu cầu của mình.
Cô không hề vui mỗi khi nghe thấy bất cứ em nào bị châm biếm hoặc
bị người khác ngắt lời. Mọi người nên lắng nghe nhau với thái độ tôn trọng
cho dù có đồng ý với ý kiến đó hay không.
Bước 4: Mời gọi cả lớp tìm giải pháp
Cô muốn biết các em có cách gì để chúng ta thôi không ngắt lời nhau
và chê bai nhau nữa.
GV viết tất cả các ý kiến đó ra và không đánh giá

10B11 do tôi làm GVCN đã đạt giải ba và được đánh giá là trại ấn tượng
được nhiều cựu học sinh vào tham quan, chụp ảnh lưu niệm.
3.3 Kĩ năng hợp tác, chia sẻ và rèn luyện sức khoẻ
a. Mục đích
- Hợp tác là cùng chung sức làm việc, giúp đỡ, hỗ trợ lẫn nhau trong
công việc hoặc một lĩnh vực nào đó vì mục đích chung.
- Cá nhân học sinh biết chia sẻ trách nhiệm, cùng làm việc có hiệu quả
với các thành viên khác trong tổ nhóm của mình.
 Từ đó lợi ích của mỗi cá nhân và tập thể được đáp ứng giúp cá nhân
học sinh sống hài hoà với tập thể, tránh xung đột với người khác.
b.Quá trình thực hiện:
* Tình huống cụ thể
3.3.1 Khám phá: GVCN phổ biến kế hoạch của nhà trường yêu cầu các
lớp tổ chức dọn vệ sinh, bảo dưỡng cơ sở vật chất cuối năm để bàn giao cho
nhà trường trước kì nghỉ hè.
Nội dung công việc: làm sạch sàn nhà, hành lang, trần nhà, hệ thống
cửa kính, cửa chớp phía bắc, phía nam, lau chùi bàn ghế…
3.3.2 Kết nối: GV phân công công việc cho 4 tổ nhóm như sau:
Tổ 1: làm sạch trần nhà, sàn nhà và hành lang.
Tổ 2: làm sạch bàn ghế.
Tổ 3: làm sạch hệ thống cửa chớp, cửa kính phía bắc của phòng học.
Tổ 4: làm sạch hệ thống cửa chớp, cửa kính phía nam của phòng học.
Yêu cầu các tổ thảo luận theo yêu cầu:
+ Kế hoạch phân công nhiệm vụ cho các thành viên của tổ theo năng
lực.
+ Biện pháp để thực hiện nhiệm vụ được giao: chuẩn bị dụng cụ( xô,
chậu, chổi…), trình tự công việc…
11
Học sinh thảo luận và thống nhất cử đại diện nhóm trình bày kế hoạch
phân công nhiệm vụ và biện pháp thực hiện  Giáo viên chủ nhiệm điều

Trình tự công
việc
Bắt đầu làm sau khi tổ 1 quét xong nền nhà và hoàn
thành trước khi tổ 1 bắt đầu lau nhà.
Tổ 3: Làm sạch hệ thống cửa phía bắc của phòng học.
Người đảm
nhiệm
Dụng cụ Công việc Điểm
12
Khánh, Huy,
Lộc, Trung, Đức
chổi nhựa, khăn
lau, chậu đựng
nước.
Đánh bụi ở khe
cửa chớp, ôvăng
lau sạch.
Mai, Linh, Thuỳ,
Hạnh…
Nước phun kính,
khăn sạch, báo.
Lau cửa kính
Trình tự công
việc
Đánh bụi cửa chớp tổ 1 quét sạch sàn nhà  lau sạch
cửa trước khi tổ 1 lau sàn nhà.
Tổ 4: Làm sạch hệ thống cửa phía nam của phòng học
Người đảm
nhiệm
Dụng cụ Công việc Điểm

tạo, hợp tác nhóm. Tôi đã tổ chức được những buổi lao động hiệu quả trong
không khí vui vẻ và kết quả là phòng học của lớp tôi chủ nhiệm đã được nhà
trường chấm đạt điểm 10 về vệ sinh môi trường và bảo quản cơ sở vật chất.
3.4.Kĩ năng tự tin khi thể hiện trước đám đông
a. Mục đích
- Tìm hiểu điểm mạnh ở những học sinh nhút nhát, ít nói, thiếu sự tự
tin  khuyến khích, tạo cơ hội để các em mạnh dạn, tự tin khi trình bày ý
kiến của mình trước tổ nhóm và tập thể.
- Khi có kĩ năng tự tin thể hiện mình trước đám đông thì học sinh sẽ
quyết đoán hơn trong việc ra quyết định và giải quyết vấn đề theo hướng tích
cực và lạc quan trong cuộc sống.
b.Quá trình thực hiện
* Tình huống cụ thể
3.4.1. Khám phá
Lớp 10B11 thời gian sau tết nguyên đán có dấu hiệu đi xuống về nền
nếp cũng như học tập, cụ thể nền nếp từ vị trí số 1 đã tụt xuống thứ 6 của
khối, học tập từ thứ 3 tụt xuống thứ 5.
Trước tình hình đó GVCN chủ toạ buổi sinh hoạt lớp nhằm tìm ra
nguyên nhân và phương pháp khắc phục tình trạng trên. Khi hỏi học sinh từ
cán bộ lớp đến các thành viên khác không em nào chịu nói, cả lớp rơi vào
tình trạng căng thẳng.
3.4.2. Kết nối
Đây không phải lần đầu sinh hoạt lớp nhưng là lần đầu giải quyết tình
huống khó.GVCN phát cho mỗi HS một tờ giấy yêu cầu các em viết câu trả
lời cho một câu hỏi chung:
- Hãy cho biết nguyên nhân dẫn đến tình trạng sa sút về nền nếp và học
tập của cá nhân em và của lớp?
14
- Kế hoạch và biện pháp khắc phục tình trạng đó của cá nhân em và tập
thể lớp?

* Tình huống cụ thể
3.5.1. Khám phá
Cuối mỗi tháng, học kì của năm học, GVCN thường yêu cầu học sinh
tự đánh giá bản thân mình về rèn luyện đạo đức, học tập. Các thành viên
trong tổ nhóm bình xét các thành viên trong tổ của mình.
3.5.2. Kết nối - thực hành
Đối với cá nhân mỗi học sinh: hoàn thành bản tự kiểm điểm theo mẫu sau
Kính gửi: - Ban giám thị nhà trường
- Cô giáo chủ nhiệm lớp
Tên em là…………………học sinh lớp………
Trường……………………
Trong tháng( học kì) vừa qua em tự nhận xét quá trình rèn luyện đạo đức
và học tập như sau:
+ Ưu điểm:…………………………………………………………………
+ Nhược điểm:……………………………………………………………
Tự xếp loại hạnh kiểm……………………………………………………
( Tốt, khá, trung bình, yếu)
Phương hướng phấn đấu trong tháng( kì) tới……………………………
Kế hoạch thực hiện…………………………………………………………
Biện pháp thực hiện………………………………………………………
Kiến nghị với giáo viên chủ nhiệm…………………………………………
Đối với tập thể tổ nhóm, lớp: dựa vào nội quy học sinh, nội quy lớp học và
quy định chung về xếp loại hạnh kiểm học sinh để bình xét hạnh kiểm của
các thành viên trong tổ nhóm của mình theo mẫu:
Biên bản bình xét hạnh kiểm của tổ… tháng…. . . kì…… năm học………
16
STT Họ và tên Ưu điểm Nhược
điểm
Tự nhận Tổ
bình xét

những kĩ năng sống giúp các em bước vào đời vững vàng hơn.
Hằng năm có nhiều giáo viên viết sáng kiến kinh nghiệm và nhiều
người có kinh nghiệm hay như có phương pháp dạy học độc đáo, phương
pháp giáo dục học sinh cá biệt hiệu quả, phương pháp dạy học sinh giỏi…
Theo tôi sở giáo dục và đào tạo nên phổ biến rộng rãi những SKKN hay đó
cho những giáo viên trẻ như tôi có cơ hội được học hỏi kinh nghiệm của đồng
nghiệp để hoàn thiện mình hơn.
Thanh Hoá, ngày 26 tháng 5 năm 2012
Người viết
Nguyễn Thị Hiền
18