Bài tập lớn học kì Bộ môn luật Dân sự
A. Mở đầu
Ngay từ thời kỳ sơ khai của xã hội loài người, ý thức về xã hội, về cộng
đồng người còn hạn chế nhưng người nguyên thuỷ đã biết chiếm giữ hoa quả tự
nhiên, chim thú săn bắt được, những công cụ lao động giản đơn để phục vụ cho
nhu cầu của mình.Thời kỳ đó, Sở hữu được hiểu là việc chiếm giữ những sản vật
tự nhiên, những thành quả lao động của xã hội loài người.
Sở hữu là phạm trù cơ bản, phức tạp và hàm xúc của kinh tế - chính trị
học, thường được bàn nhiều và cũng đang tồn tại không ít ý kiến khác nhau, thậm
chí đối lập nhau. Nhưng tựu trung đều dựa trên phương pháp luận coi sở hữu
như quá trình chiếm hữu.
Ngày nay "Vấn đề sở hữu" còn là đối tượng nghiên cứu của nhiều môn
khoa học xã hội khác với các góc độ tiếp cận khác nhau, như: Lý luận chung về
nhà nước và pháp luật; Luật dân sự; Luật hôn nhân và gia đình; Luật doanh
nghiệp; Luật đất đai; Kinh tế môi trường vv... Đây còn là vấn đề quan tâm có tính
chất sống còn của mọi giai cấp, mọi tổ chức và cá nhân: Sở hữu về tư liệu sản
xuất là cơ sở kinh tế đầu tiên quyết định địa vị thống trị xã hội của giai cấp cầm
quyền; Sở hữu là cơ sở kinh tế và là cơ sở pháp lý để các chủ thể thực hiện các
quyền năng pháp lý trên đó.
Đối với nước ta hiện nay, thực hiện việc quá độ đi lên chủ nghĩa xã hội
không qua giai đoạn phát triển TBCN là một mô thức không có tiền lệ thì việc
đòi hỏi phải củng cố và hoàn thiện một hệ thống lý luận khoa học sắc bén, trong
đó có lý luận về vấn đề sở hữu" là tất yếu khách quan. Nó không chỉ là kim chỉ
nam cho hành động kinh tế của đất nước, mà còn góp phần giải quyết, tháo gỡ
vướng mắc, khắc phục sai lầm lệch lạc của thực tiễn quản lý điều hành phát sinh
vì sự hoàn thiện của chế độ sở hữu XHCN, từ đây tạo ra cái nền vật chất pháp lý
cho công cuộc công nghiệp hoá hiện đại hoá đất nước, phấn đấu cho mục tiêu dân
giàu nước mạnh, xã hội công bằng, văn minh.
1
Bài tập lớn học kì Bộ môn luật Dân sự
Trong bài tập học kì lần này, em xin được trình bày vấn được nêu trên –

xuất hiện của tầng lớn thương nhân). Do năng xuất lao động đã lao hơn trước,
con người có kinh nghiệm hơn v.v...
Trong xã hội có sản phẩm dư thừa và xuất hiện những người chiếm đoạt của
cải dư thừa đó và trở thành giàu có, (tư hữu riêng) lại có những người do yếu kém
mà nghèo đói... Tất cả đẩy nhanh quá trình phân hoá tầng lớp xã hội và giai cấp
xuất hiện. Có giai cấp thì tất yếu có đấu tranh giai cấp. Để cuộc đấu tranh giai cấp
nằm trong vòng trật tự nhất định không phá vỡ xã hội thì có một tổ chức đặc biệt
ra đời, tựa hồ như đứng trên xã hội và quản lý xã hội. Đó là Nhà nứơc.
* Trong chế độ chiếm hữu nô lệ: Pháp luật của nhà nứơc chủ nô duy trì và
bảo vệ chế độ sở hữu của chủ nô đối với tất cả các tư liệu sản xuất của xã hội
ngay cả sở hữu bản thân người nô lệ (nô lệ là công cụ biết nói không được xem là
người). ở đây, trình độ tư hữu của còn thấp nhưng tính chất khắc nghiệt và bất
bình đẳng là tuyệt đối.
* Trong xã hội phong kiến: Sở hữu đẳng cấp phong kiến thể hiện rõ ở chế
độ"phong tước, cấp điền" của các vua chúa phong kiến. Nhà nước và pháp luật
phong kiến bảo vệ, duy trì chế độ sở hữu của địa chủ lãnh chúa phong kiến đối
với ruộng đất và duy trì tình trạng nửa phong kiến của nông dân và giai cấp
phong kiến.
* Trong chế độ tư bản chủ nghĩa: Trên cơ sở tan rã dần của sở hữu phong
kiến đã xuất hiện và phát triển quan hệ sở hữu tư sản. Đó là chế độ chiếm hữu tư
nhân tư bản chủ nghĩa về tư liệu sản xuất và bóc lột giá trị thặng dư (do công
nhân làm thuê sáng tạo ra bị giai cấp tư sản chiếm không)
ở đây là giai đoạn của trình độ tư hữu gắn với đặc trưng của xã hội tư bản.
Chế độ tư hữu được qui định là thiêng liêng bất khả xâm phạm. Giai cấp tư sản
3
Bài tập lớn học kì Bộ môn luật Dân sự
với phương pháp, thủ đoạn bóc lột mới với trình độ cao tư hữu trong xã hội tư
bản chủ nghĩa nằm chủ yếu tập trung trong tay giai cấp tư sản, các tập đoàn tư
bản, các nhà tư bản nắm trong tay tư liệu sản xuất.
* Trong thời kỳ quá độ lên CNXH: Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa

như các “tặng vật của thiên nhiên” trong thế giới xung quanh. Ngược lại, nếu làm
cho con người tách khỏi mọi sản vật, tước bỏ khả năng cảm thấy mình là người
chủ, sẽ tạo ra sự bàng quan, hờ hững và có khi cả sự chối bỏ, khó chịu đối với
những gì họ coi là xa lạ, không phải của mình.
Một khi con người vô trách nhiệm với những vật trong thế giới xung
quanh chỉ vì chúng không phải là của mình, thì không thể nói tới một sự quan
tâm chăm sóc nào của họ. Có rất nhiều ví dụ chứng minh cho điều này. Ví dụ
điển hình là thái độ của người nông dân đối với mảnh đất 5% và ruộng đất của
HTX, hoặc một chiếc xe đạp của cơ quan và cũng chiếc xe đạp ấy khi đã nhượng
lại cho cá nhân, hoặc ngôi nhà khi còn thuộc sở hữu nhà nước và cũng ngôi nhà
ấy khi đã được hóa giá. Đây là những hiện tượng giản đơn về ý thức người chủ,
người sở hữu mà ai cũng thấy.
Tuy nhiên, trong quá trình phát triển, ở nước ta cũng như nhiều nước trên
thế giới, do nhiều nguyên nhân chủ quan và khách quan, không phải sở hữu tư
nhân lúc nào cũng được đối xử công bằng.
Vào cuối những năm 70 và đầu những năm 80, các nước Tây Âu đã khởi
động quá trình tư hữu hóa. Vào thời điểm này, khu vực kinh tế nhà nước hoạt
động đã giảm hiệu quả. Các xí nghiệp nhà nước có tiếng là “thành trì cổ xưa”, là
“những con voi một ngà nặng cân và khan hiếm” cũng bị đình trệ về mặt sản xuất
do tập trung hóa cao độ và tệ nạn quan liêu. Tất cả điều này dù muốn hay không
cũng đã phá vỡ các quy luật thị trường và kìm hãm tinh thần chủ động kinh
doanh của các tập thể và cá nhân.
5
Bài tập lớn học kì Bộ môn luật Dân sự
Bắt đầu từ chính phủ bảo thủ của M. Thatchez ở Anh và sau đó là các
chính phủ Pháp, Bỉ, Italia, Tây Đức, Hà Lan cũng như các chính phủ do những
người xã hội dân chủ lãnh đạo ở Tây Ban Nha, Áo và Thụy Điển đã tuyên bố bắt
tay vào tư hữu hóa một phần khu vực kinh tế nhà nước. Ở các quốc gia Đông Âu
và SNG, vào những năm đầu thập niên 90 của thế kỷ XX cũng diễn ra quá trình
cùng một ý nghĩa có tên gọi là phi nhà nước hóa và tư nhân hóa với tất cả tính

Đóng góp quan trọng vào việc thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu nền
kinh tế quốc dân theo hướng công nghiệp hoá, hiện đại hoá; Góp phần thu hút
một bộ phận lớn lực lượng lao động vào đào tạo nguồn nhân lực mới cho thị
trường lao động, thúc đẩy phát triển kinh tế đối ngoại, thu hút vốn đầu tư nước
ngoài, mở rộng thị trường thế giới.
Mối quan hệ giữa kinh tế tư nhân với các khu vực kinh tế, với các loại
hình kinh tế khác và vị trí của kinh tế tư nhân trong cơ cấu kinh tế nhiều thành
phần của nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam.
Ở nước ta kinh tế tư bản tư nhân đang hình thành phát triển. Đây là thành
phần kinh tế dựa trên chế độ sở hữu tự nhân TBCN về tư liệu sản xuất. Trong
điều kiện nền kinh tế hàng hoá nhiều thành phần, sở hữu tư bản tư nhân, bao gồm
cả doanh nghiệp của các nhà tư sản và các đơn vị kinh tế mà phần lớn. Vốn do
một hoặc một số tư nhân góp lại, thuê lao động sản xuất- kinh doanh dưới hình
thức xí nghiệp tư doanh hay công ty cổ phần tư nhân. Nó cũng bao gồm cả hình
thức kinh tế tư bản tư nhân nước ngoài đầu tư 100% vốn hoặc nắm giữ tỷ lệ vốn
khống chế. Trong thời kỳ quá độ phát triển sản xuất TBCN không còn nguyên
vẹn nữa. Bởi thế, kinh tế tư bản tư nhân ở nước ta chỉ hoạt động với tư cách là
một thành phần kinh tế trong nền kinh tế nhiều thành phần, được Bác hô quyền
sở hữu và lợi ích hợp pháp.
7
Bài tập lớn học kì Bộ môn luật Dân sự
III. Thực trạng và những biến động của sở hữu tư nhân, kinh tế tư
nhân trong thời kỳ trong thị kỳ đổi mới cơ chế kinh tế ở Việt Nam.
Trong nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung, sở hữu tư nhân, kinh tế tư nhân
là đối tượng cải tạo, phải xoá bỏ, do đó không có cơ sở pháp lý để tồn tại. Sự phát
triển của sở hữu tư nhân, kinh tế tư nhân, một số đặc điểm về động thái phát triển
kinh tế tư nhân ở nước ta trong quá trình chuyển đổi cơ chế kinh tế từ 1986 đến
nay. Những tác động tích cực của kinh tế tư nhân. Những bài học kinh nghiệm rút
ra từ thực tiễn và những vấn đề đặt ra cần giải quyết để tiếp tục phát triển, hoàn
thiện sở hữu tư nhân, kinh tế tư nhân của nước ta trong chiến lược phát triển kinh