SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"SƯU TẦM VÀ SỬ DỤNG KÊNH HÌNH ĐỂ DẠY BÀI 20 (THỰC
HÀNH) - SINH HỌC 10 CƠ BẢN"

1


Phần I. ĐẶT VẤN ĐỀ
Bộ môn Sinh học trường THPT Dương Đình Nghệ gồm 6 giáo viên đều là những giáo
viên trẻ, được đào tạo cơ bản, có lòng nhiệt tình, yêu nghề và ham học hỏi. Ngay từ trong
trường Đại học, chúng tôi đã được tiếp cận với việc ứng dụng công nghệ thông tin vào
dạy học và đến khi ra trường công tác đã nhiều lần được tham gia các lớp học, khoá học
về tin học, tập huấn ứng dụng công nghệ thông tin, kỹ năng thiết kế giáo án điện tử… do
nhà trường và Sở GD-ĐT tổ chức. Đến nay, tất cả 6 giáo viên Sinh học đều đã có máy
tính cá nhân, soạn được giáo án trên Word, khai thác Internet, thiết kế được giáo án điện
tử và ứng dụng trong giảng dạy.
Tuy nhiên, trong quá trình học tập, nghiên cứu và sử dụng, chúng tôi luôn gặp phải
những khó khăn và cần phải nhờ đến chuyên gia tin học. Bởi vì đến nay chưa có một tài
liệu nào đầy đủ nào về các thao tác, các phương pháp sưu tầm tài liệu môn Sinh học cũng
như soạn giáo án điện tử và các kỹ năng, thao tác trong tiến trình dạy học.
Từ năm học 2008-2009 là năm học với chủ đề “Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy
học” đến nay, cùng với sự đầu tư trang thiết bị của nhà trường, nhóm giáo viên Sinh học
đã từng bước tìm tòi và ứng dụng CNTT tương đối thành công trong dạy học, tạo được
không khí sôi nổi trong các tiết học và học sinh nhớ bài, hiểu bài sâu sắc hơn.
Bên cạnh đó, môn Sinh học lại có nhiều tiết học liên quan đến thí nghiệm thực hành, nhất
là các tiết thực hành mà thiếu hóa chất và các điều kiện khác nên không thể thực hiện
được hoặc thực hiện nhựng hiệu quả không cao. Vì vậy, việc giảng dạy theo phân phối
chương trình gặp rất nhiều khó khăn.
Xuất phát từ những lí do trên, được sự ủng hộ giúp đỡ của nhóm chuyên môn, tôi đã


Ví dụ: Giaovien.net
Cách
2.
Tìm
Sử dụng công cụ tìm kiếm (Ví dụ: Google, Yahoo)

kiếm

động

Bước 1. Gõ Google.com vào thanh địa chỉ àEnter
Bước 2. Gõ từ khoá vào ô tìm kiếm à Enter
Bước 3. Lựa chọn kết quả tìm kiếm phù hợp à Enter
Bước 4. Trong nội dung của trang Web, lựa chọn những file liên quan đến bài dạy và tiến
hành lưu vào máy tính:
Lưu tranh ảnh: Chọn tranh ảnh à Nhấn chuột phảià Save Picture As à Chọn
đường dẫnà Enter
•
•

Lưu ảnh động : Đòi hỏi trang Web phải cho phép tải (Download)

Cách1: Download à Chọn đường dẫn à Enter
Cách 2: Chọn hình ảnh à Nhấn chuột phảià Save Target As à Chọn đường dẫnà
Enter
2. Mua đĩa CD-ROM
Qua các đợt tập huấn môn Sinh học, tôi đã sưu tầm được các CD-ROM tài liệu của 3 khối
và copy vào máy tính thành kho tư liệu “TU LIEU SINH HOC Do Huy Trinh”


Drawing cuối màn hình, nhấn trỏ chuột vào ô hình chữ nhật. Sau đó, vẽ ô ở màn hình và
đặt trỏ chuột vào trong ô, nhấp phím chuột phải, chọn mục Add text để nhập ký tự.
- Hiệu chỉnh định dạng ký tự: vào Format\Font, xuất hiện hộp thoại Font. Trong hộp thoại
Font, có các mục chọn sau: Font (chọn các loại Font chữ), Font Style (dạng chữ), Size (cỡ
chữ), Color (màu chữ), Under line (gạch dưới), Shadow (tạo bóng mờ), Emboss (chữ
nổi), SuperScript (chữ ở chỉ số trên), SubScript (chữ ở chỉ số dưới). Những định dạng chữ
ở trên có thể dùng phím nóng hoặc dùng biểu tượng trên thanh công cụ Formatting.
Tạo Bullets & Numbering (định dạng đầu dòng): chọn Format\Bullets and Numbering,
hộp thoại Bullets and Numbering xuất hiện, chọn dạng cần thiết trong các ô mẫu, chọn
màu trong khung Color, chọn kích cỡ trong khung Size. Để chọn các Bullets, kích vào
Customize hoặc Picture.
- Canh đầu dòng (Alignment): chọn Format\Alignment làm xuất hiện các lựa chon: Align
left (Ctrl + L) (canh đều trái), Center (Ctrl + E) (canh giữa), Align Right (Ctrl + R) (canh
đều phải), Justify (Ctrl + J) (canh đều hai bên).
- Thay đổi khoảng cách giữa các dòng (Line Spacing): chọn Format\Line Spacing, xuất
hiện hộp thoại Line Spacing, có các khung hiệu chỉnh sau: Line Spacing (khoảng cách
giữa các dòng), Before paragraph (khoảng cách phía trên đoạn văn bản), After paragraph
(khoảng cách phía dưới đoạn văn bản).
- Sử dụng thanh công cụ Drawing để thực hiện đồ hoạ. Nếu thanh Drawing chưa xuất
hiện, vào trình đơn View\Toolbar\Drawing để làm xuất hiện công cụ đồ hoạ. Cũng có thể
sử dụng các hình mẫu trong AutoShapes.
3. Chọn dạng màu nền phần trình diễn
- Chọn mẫu Template (mẫu màu nền): Chọn Format\Slide Designs, xuất hiện hộp thoại
5


Apply a Designs Template, chọn các mẫu màu nền thích hợp.
- Chọn màu cho Template: Chọn Format\Slide Color Schemes, xuất hiện hộp thoại Apply
a Color Schemes, chọn màu thích hợp. Nếu muốn chọn các màu khác vào nút Change
Color để mở bảng màu tự chọn. Sau khi chọn màu xong, vào nút Apply để đổi màu cho

Đối với một bài giảng điện tử nên chọn chế độ này để chủ động được trong quá trình thực
hiện tiết dạy.
- Automaticaly: tự động thực hiện hiệu ứng sau thời gian ấn định (sau hiệu ứng trước).
Nếu thời gian bằng 00:00 thì hiệu ứng sẽ thực hiện ngay sau khi hiệu ứng trước thực hiện
xong.
6. Thực hiện liên kết giữa các Slide, các File, chương trình
+ Để thực hiện liên kết, ta chèn các nút điều khiển bằng cách: chọn Slide Show\Action
Buttons (hoặc có thể vào AutoShapes\Action Buttons), sau đó chọn loại button, và drag
trên màn hình để tạo button. Sau khi tạo button xong, xuất hiện cửa sổ Action Setting để
thiết lập công dụng cho button.
Trong Action Setting, có hai bảng lựa chọn để thiết lập biến cố:
- Mouse (biến cố chuột): nhấn chuột trên đối tượng thì lệnh sẽ được thực hiện.
- Mouse Over (đưa trỏ chuột đến): chỉ cần đưa trỏ chuột đến đối tượng để thực hiện lệnh.
+ Trong khung Action on (mouse over), có các lệnh sau:
Hyperlink to (liên kết đến): mở khung liên kết để lựa chọn lệnh Next Slide (đến trang
sau), Previous Slide (về trang trước), First Slide (về trang đầu), Last Slide (đến trang
cuối), End Show (kết thúc trình diễn), Slide... (liên kết đến một Slide bất kỳ), Other
PowerPoint Presentation (liên kết đến một File PowerPoint khác), Other File... (liên kết
với một File của bất kỳ chương trình nào khác).
Đối với một bài giảng, vấn đề liên kết giữa các Slide là rất cần thiết. Khi tiến hành
liên kết đến các slide cần chú ý trở về lại trang mà đã được liên kết nới nó, tránh hiện
tượng xuất hiện các trang liên kết nhầm lẫn khi tiến hành giảng dạy trên lớp.
7. Chạy thử chương trình và sửa chữa
7


Sau khi hoàn tất việc thiết kế, chọn nút Slide Show nằm ở phía trái trên thanh công cụ,
phía trên màn hình để trình diễn tài liệu đã thiết kế (hoặc nhấn F5). Kiểm tra lại hình ảnh,
việc liên kết giữa các Slide,...Nếu có sai sót, chưa hợp lí thì nhấn Esc trên bàn phím và
tiến hành sửa chữa bổ sung.

và động vật”
- Chuyển sang Slide 13 -16: “Quan sát các ảnh chụp dưới kính hiển vi điện tử về các kì
của nguyên phân”.
- Chuyển sang Slide 17. Giáo viên chia lớp thành các nhóm nhỏ và yêu cầu các nhóm viết
bài thu hoạch theo mẫu (phát phiếu). Thời gian 5 phút.
- Quay lại tuần tự từ Slide 4 đến 12 để các nhóm quan sát và điền vào phiếu thu hoạch.
- Hết thời gian 5 phút, giáo viên yêu cầu 1-3 nhóm đọc bản thu hoạch, nhận xét và
chuyển sang Slide 18 để đối chiếu. Giáo viên kết luận vấn đề.
9


- Đóng file Phương án 1
Bước 3. Củng cố, mở rộng bằng các video clip
- Mở phần mềm xem video VLC media player, chọn Media, chọn Open flie.

- Tìm đường dẫn đến thư mục BAI20SH10 và chọn VIDEO NGUYEN PHAN 1. Sau đó
bôi đen tất cả các file rồi chọn Open

10


- Các file sẽ chạy lần lượt theo thứ tự từ nhỏ đến lớn.
- Tùy theo thời gian còn lại, có thể điều chỉnh: tua nhanh, chậm, dừng lại … cho phù hợp.
- Với mỗi video, giáo viên có thể dừng lại ở 1 đoạn nào đó để vấn đáp học sinh: “đang ở
kì nào?”, “đặc điểm của NST”, “màng nhân, nhân con thay đổi như thế nào” …

11


Play/pause

được sự chú ý của học sinh hơn. Học sinh đã được học l thuyết về nguyên phân, qua quan
sát hình ảnh sẽ tái hiện lại và khắc sâu được kiến thức. Không khí trong lớp học sôi nổi
hơn, hứng thú hơn.
- Hiệu quả bài học được thể hiện khá rõ nét qua bài kiểm tra 15 phút như sau:
Yếu
Năm học

2010-2011

TN 2011-2012

2012-2013
ĐC

2010-2011

2011-2012
2012-2013

Khá

Giỏi

Lớp

(dưới
5đ)

TB (5-6đ)



14

20

8

43

10C10 0

19

12

7

38

10A8

0

21

21

2

44


12

0

45

10C3

5

11

19

3

38

10C6

3

29

12

0

44

40

Xử lí số liệu bằng phương pháp Khi bình phương trên Excel:
Thực
nghiệm

Tổng
hàng
Thí
nghiệm

4

82

125

37

248

Đối
chứng

14

150

78


33
Kết luận: P = 2,7312 > α =0,05 nên kết quả thí nghiệm và đối chứng khác nhau. Tỉ lệ
học sinh khá giỏi tăng hơn khi sử dụng kênh hình trong tiết thực hành

14


Phần III. KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ
1.

Kết luận

Trong báo cáo này, tôi đã thực hiện được các nội dung sau đây:
- Sưu tầm được các tài liệu về chu kì tế bào, nguyên phân, giảm phân bằng kênh hình từ
nhiều nguồn khác nhau. Sau đó đã chọn lọc, chỉnh sửa và sắp xếp các file theo mục đích
sử dụng trong tiến trình bài dạy.
- Download và sử dụng thành thạo các phần mềm hỗ trợ VLC media player, Macromedia
Flash.
- Thực hiện thiết kế nội dung bài dạy trên Power point. Bài dạy gồm 18 slide chủ yếu là
hình ảnh, các đoạn phim chạy bằng phần mềm Macromedia Flash được “nhúng” vào và
các bảng tổng hợp nội dung.
- Thực hiện tốt các kỹ năng điều khiển máy tính, kết hợp hài hòa giữa trình chiếu và các
thao tác trong kỹ thuật dạy học. Hình ảnh, video phù hợp với lời nói của giáo viên và các
hoạt động quan sát, trả lời của học sinh. Điều đó được thể hiện chi tiết qua 3 bước là:
chuẩn bị - kiểm tra bài cũ, dạy bài mới và củng cố - mở rộng.
- Đưa các hình ảnh động vào bài học bằng những video clip được thể hiện ở phần củng
cố. Với phần mềm VLC media player, giáo viên có thể chủ động điều chỉnh nhanh, chậm
hoặc dừng lại theo thời gian và theo mục đích dạy học. Các video clip sẽ chạy lần lượt
trên mà hình rộng (full room) nên học sinh dễ quan sát.
2.