BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



NGUYỄN THỊ NGỌC DIỂM

ẢNH HƯỞNG CỦA THÔNG TIN KẾ TOÁN
TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH ĐẾN GIÁ CỔ
PHIẾU CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

TP. Hồ Chí Minh – Năm 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH



NGUYỄN THỊ NGỌC DIỂM

ẢNH HƯỞNG CỦA THÔNG TIN KẾ TOÁN
TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH ĐẾN GIÁ CỔ
PHIẾU CỦA CÁC CÔNG TY NIÊM YẾT TRÊN
THỊ TRƯỜNG CHỨNG KHOÁN VIỆT NAM
CHUYÊN NGÀNH: KẾ TOÁN
MÃ SỐ: 60340301


2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu .............................................................................. 2
a. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................................ 2
b. Câu hỏi nghiên cứu .............................................................................................. 3
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 3
a. Đối tượng nghiên cứu .......................................................................................... 3
b. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................. 3
4. Phương pháp nghiên cứu......................................................................................... 4
5. Đóng góp của đề tài................................................................................................. 4
a. Về mặt khoa học .................................................................................................. 4
b. Về mặt thực tiễn ................................................................................................... 4
6. Kết cấu của luận văn ............................................................................................... 5
TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU ............................................... 6
1.1.Các nghiên cứu nước ngoài ................................................................................... 6
1.2. Tổng quan các nghiên cứu trong nước ............................................................... 10
1.3. Nhận xét và xác định khe hổng nghiên cứu ...................................................... 15
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1.......................................................................................... 15


CHƯƠNG 2:

CƠ SỞ LÝ LUẬN .................................................................. 17

2.1. Tổng quan về thông tin kế toán trên BCTC ....................................................... 17
2.1.1. Báo cáo tài chính ...................................................................................... 17
2.1.1.1. Khái niệm báo cáo tài chính............................................................... 17
2.1.1.2. Mục đích của báo cáo tài chính.......................................................... 17
2.1.1.3. Yêu cầu lập và trình bày báo cáo tài chính ........................................ 17
2.1.1.4. Nguyên tắc lập và trình bày BCTC .................................................... 18
2.1.2. Hệ thống báo cáo tài chính doanh nghiệp ................................................ 20
2.1.2.1. Bảng cân đối kế toán .......................................................................... 20

3.1.4. Cách thức thu thập và xử lý dữ liệu ......................................................... 50
3.2. Phương pháp nghiên cứu.................................................................................... 59
3.2.1. Nghiên cứu định tính ................................................................................ 59
3.2.2. Nghiên cứu định lượng ............................................................................. 60
3.2.2.1. Thống kê mô tả .................................................................................. 60
3.2.2.2. Phân tích mô hình .............................................................................. 60
KẾT LUẬN CHƯƠNG 3.......................................................................................... 62
CHƯƠNG 4:

KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ............................................................ 63

4.1. Phân tích thống kê mô tả .................................................................................... 63
4.1.1. Mô tả các biến trong mô hình ................................................................... 63
4.1.2. Thống kê mô tả chung các biến của mô hình ........................................... 63
4.2. Phân tích hồi quy, kiểm định mô hình và giả thuyết nghiên cứu ....................... 64
4.2.1. Phân tích tương quan giữa các biến ......................................................... 64
4.2.2. Phân tích kết quả các kiểm định ............................................................... 65
4.2.2.1. Phân tích hồi quy - Mô hình OLS ...................................................... 66
4.2.2.2. Phân tích hồi quy - Mô hình FEM ..................................................... 67
4.2.2.3. Phân tích hồi quy - Mô hình REM ..................................................... 68
4.2.2.4. Kiểm định lựa chọn mô hình phù hợp ............................................... 69
4.2.2.5. Kiểm định các giả thuyết hồi quy ...................................................... 71
4.2.3. Thảo luận kết quả nghiên cứu .................................................................. 75
KẾT LUẬN CHƯƠNG 4.......................................................................................... 77
CHƯƠNG 5:

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ....................................................... 79

5.1 Kết luận ............................................................................................................ 79


Doanh nghiệp

GDCK

Giao dịch chứng khoán

CTCP

Công ty cổ phần

CTĐC

Công ty đại chúng

CTNY

Công ty niêm yết

SXKD

Sản xuất kinh doanh

NĐT

Nhà đầu tư

CBTT

Công bố thông tin


Mô hình hồi quy tuyến tính thông thường

FEM

Mô hình hồi quy tác động cố định

REM

Mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên


DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 3.1 Quy trình nghiên cứu ..................................................................................... 44
Hình 3.2 Mô hình nghiên cứu: “Ảnh hưởng của thông tin kế toán trên báo cáo tài
chính đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt
Nam” ............................................................................................................................. 46


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Bảng tổng hợp các nghiên cứu về ảnh hưởng của thông tin kế toán đến
giá cổ phiếu ................................................................................................................... 11
Bảng 3.1: Bảng mô tả các biến và phương pháp tính ................................................... 52
Bảng 4.1: Kết quả phân tích thống kê mô tả ................................................................. 63
Bảng 4.2: Ma trận tương quan giữa biến phụ thuộc và các biến độc lập ...................... 65
Bảng 4.3: Kết quả hồi quy theo phương pháp bình phương nhỏ nhất OLS ................. 66
Bảng 4.4: Kết quả hồi quy mô hình FEM ..................................................................... 67
Bảng 4.5: Kết quả hồi quy mô hình REM..................................................................... 68
Bảng 4.6: Kiểm định đa cộng tuyến .............................................................................. 71

đang đầu tư, để đưa ra các quyết định đầu tư thích hợp.
Ở những nước phát triển, nhiều nghiên cứu đã được thực hiện để nghiên cứu mối
quan hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu. Tại Việt Nam, các nghiên cứu trước


2

thường chỉ áp dụng mô hình Ohlson với hai biến thông tin kế toán: giá trị sổ sách
trên mỗi cổ phiếu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu để đo lường mối liên hệ giữa
thông tin kế toán và giá cổ phiếu, việc nghiên cứu mối liên hệ này sử dụng mô hình
kinh tế lượng còn chưa nhiều mà chủ yếu tập trung vào nội dung tính minh bạch,
gia tăng tính hữu ích cho thông tin, phòng chống gian lận BCTC …Việc tìm ra mối
liên hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu cũng như lượng hóa mức độ giải thích
biến động giá cổ phiếu của một số biến thông tin kế toán đặc trưng, độ trễ tác động,
và ảnh hưởng của những thông tin đến các đối tượng trên TTCK là lý do tác giả
chọn đề tài: “Ảnh hưởng của thông tin kế toán trên báo cáo tài chính đến giá cổ
phiếu của các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam” làm đề tài
luận văn của mình.
2. Mục tiêu và câu hỏi nghiên cứu
a. Mục tiêu nghiên cứu
 Mục tiêu tổng quát
Mục tiêu nghiên cứu tổng quát của luận văn là nghiên cứu về sự ảnh hưởng của
thông tin kế toán trên BCTC đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên TTCK
Việt Nam.
 Mục tiêu cụ thể
Trên cơ sở mục tiêu tổng quát, luận văn thực hiện nhằm hướng đến 3 mục tiêu cụ
thể như sau:
Một là, xác định các nhân tố thông tin kế toán trên BCTC tác động đến giá
cổ phiếu trên TTCK.
Hai là, đo lường mức độ ảnh hưởng của các nhân tố thông tin kế toán trên

 Phạm vi không gian: Luận văn sử dụng các mẫu dữ liệu của các công ty
niêm yết có dữ liệu hợp lệ trên cả hai sàn giao dịch chứng khoán (HNX và
HOSE).
 Phạm vi thời gian: khoảng thời gian 6 năm (2010-2015).


4

4. Phương pháp nghiên cứu
Để thực hiện mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận văn sử dụng phương pháp hỗn hợp
kết hợp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng như sau:
(1) Nghiên cứu định tính nhằm hệ thống khung lý thuyết về giá cổ phiếu,
thông tin kế toán trên BCTC.
(2) Nghiên cứu định lượng nhằm xác định mức độ ảnh hưởng của thông tin
kế toán trên BCTC đến giá cổ phiếu của các công ty niêm yết trên TTCK
Việt Nam bằng mô hình hồi quy bình phương nhỏ nhất thông thường
(OLS), mô hình hồi quy tác động ngẫu nhiên (REM), mô hình hồi quy tác
động cố định (FEM).
5. Đóng góp của đề tài
a. Về mặt khoa học
Mối quan hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu là một đề tài cần được nghiên
cứu. Bên cạnh việc tổng hợp, hệ thống và đánh giá những ảnh hưởng của thông tin
kế toán trên BCTC đến giá cổ phiếu trên TTCK, luận văn đã chỉ ra được các nhân tố
lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu, giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu trên mỗi cổ phiếu, tỷ
suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu, lợi nhuận trước thuế, lãi vay và khấu hao trên mỗi
cổ phiếu là những nhân tố quan trọng trong việc đưa ra dự báo về giá thị trường của
cổ phiếu.
Luận văn đã đóng góp vào kho tài liệu nghiên cứu bằng chứng thực nghiệm về ảnh
hưởng của thông tin kế toán trên BCTC đến giá cổ phiếu.
Vận dụng được phương pháp kiểm định mô hình hồi quy tuyến tính để đo lường



6

TỔNG QUAN CÁC NGHIÊN CỨU
1.1.Các nghiên cứu nước ngoài
Nghiên cứu của Ball và Brown (1968): Nghiên cứu thực nghiệm giá cổ phiếu
thông qua lợi nhuận kế toán. Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy OLS với hai
biến thu nhập ròng và lợi nhuận trên mỗi cổ phần, mẫu được chọn gồm 261 công ty
trên TTCK New York (NYSE) trong giai đoạn 1944-1966. Bằng việc kiểm định tác
động của lợi nhuận hằng năm có tương quan tới tỷ suất sinh lời bất thường của cổ
phiếu hay không, nghiên cứu đã chỉ ra rằng lợi nhuận kế toán có ảnh hưởng đến giá
cổ phiếu và thông tin lợi nhuận là một trong các thông tin kế toán hữu ích để xác
định giá cổ phiếu.
Nghiên cứu của Barth, Beaver và Landsman (1998): Vai trò định giá cổ phiếu
của giá trị sổ sách và thu nhập ròng trong chức năng sức khỏe tài chính công ty.
Các học giả này đã ước tính mô hình hồi quy liên kết giá trị thị trường của cổ phiếu
với hai biến giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu và thu nhập ròng. Họ sử dụng mẫu là
nhóm các công ty sắp phá sản và nhóm các công ty có khả năng tài chính khác
nhau. Các kết quả ước tính cho thấy giá trị sổ sách của vốn chủ sở hữu và thu nhập
ròng phụ thuộc vào khả năng tài chính và có ảnh hưởng đến giá cổ phiếu của công
ty.
Nghiên cứu của giáo sư James Ohlson (1995) trường đại học New York đưa ra mô
hình Ohlson. Giáo sư đã đưa ra mô hình về ảnh hưởng của thông tin kế toán trên
BCTC đến giá cổ phiếu thông qua hai biến: lợi nhuận trên mỗi cổ phần (EPS) và giá
trị sổ sách trên mỗi cổ phần (BVS). Nghiên cứu đã trả lời được 2 câu hỏi: những
thông tin BCTC nào có mối liên hệ trực tiếp đến giá cổ phiếu và đâu là mô hình lý
thuyết của mối quan hệ này? Mô hình Ohlson mở rộng các nghiên cứu về mối quan
hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu thể hiện qua tài sản thuần và các chỉ tiêu
của báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh, đưa ra một nền tảng lý thuyết vững chắc

mô hình định giá. Rees sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính (OLS) xem xét ảnh
hưởng của các khoản nợ, cổ tức và chi phí đầu tư ảnh hưởng đến giá trị thị trường
của cổ phiếu bằng mô hình lợi nhuận ròng. Mẫu được chọn bao gồm những công ty
niêm yết trên TTCK Anh giai đoạn 1987 đến 1995, ngoại trừ các công ty tài chính,


8

công ty bất động sản và ủy thác đầu tư. Kết quả cho thấy biến cổ tức và chi phí đầu
tư có ảnh hưởng đến giá cổ phiếu nhưng không chứng minh được sự ảnh hưởng của
các khoản nợ đến giá trị thị trường của cổ phiếu.
Nghiên cứu của Sanjeet Sharma (2011): Các nhân tố quyết định giá cổ phiếu tại
Ấn Độ. Nghiên cứu sử dụng mô hình hồi quy tuyến tính tiến hành kiểm tra mối
quan hệ thực nghiệm giữa giá cổ phiếu và các biến giải thích: giá trị sổ sách trên
mỗi cổ phiếu, cổ tức trên mỗi cổ phiếu, lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu, tỷ lệ lợi nhuận,
cổ tức, quy mô công ty trong giai đoạn 1993 đến 2009 tại thị trường Ấn Độ. Dữ liệu
được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau: báo cáo của CMIE, SEBI, BSE về thông
tin của 500 công ty hàng đầu ở Ấn Độ. Kết quả cho thấy lợi nhuận trên mỗi cổ
phiếu, cổ tức trên mỗi cổ phiếu và giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu có ảnh hưởng
đáng kể đến giá thị trường. Hơn nữa, kết quả nghiên cứu chỉ ra rằng cổ tức trên mỗi
cổ phiếu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu là yếu tố quyết định mạnh nhất đến giá thị
trường.
Nghiên cứu của Asma Rafique Chughtai, Aamir Azeem, Amara, Shahid Ali
(2013): Xác định ảnh hưởng của cổ tức, lợi nhuận, vốn đầu tư và lợi nhuận giữ
lại đến giá cổ phiếu tại Pakitan. Bài viết đề cập đến ảnh hưởng của thông tin kế
toán đến giá cổ phiếu, bao gồm các biến: cổ tức trên mỗi cổ phiếu, lợi nhuận trên
mỗi cổ phiếu, vốn được sử dụng và lợi nhuận giữ lại. Các tác giả sử dụng phương
pháp thống kê mô tả và phân tích hồi quy tuyến tính, thu thập số liệu của 99 công ty
niêm yết trong khoảng thời gian từ 2006 đến 2011 trên TTCK Pakistan. Kết quả cho
thấy: cổ tức trên mỗi cổ phiếu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu có mối quan hệ tích

bảng để xác định mối quan hệ giữa cổ tức và giá cổ phiếu. Mẫu nghiên cứu gồm 29
công ty được liệt kê tại chỉ số KSE-100 từ năm 2001 đến năm 2010. Các biến được
đưa vào mô hình bao gồm: lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu, lợi nhuận sau thuế và tỷ
suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu. Kết quả cho thấy cổ tức, lợi nhuận trên mỗi cổ
phiếu và lợi nhuận sau thuế có ảnh hưởng tích cực đáng kể đến giá cổ phiếu trên
TTCK và giải thích đáng kể sự biến động của giá cổ phiếu, trong khi tỷ suất sinh lời
trên vốn chủ sở hữu có tác động tiêu cực đến giá cổ phiếu.


10

Nghiên cứu của Bartov, Goldberg và Kim (2001): Ảnh hưởng của lợi nhuận và
dòng tiền đến việc định giá cổ phiếu: Một quan điểm quốc tế. Bài viết nghiên cứu
mối quan hệ giữa lợi nhuận và dòng tiền trong việc đánh giá giá cổ phiếu và giá trị
công ty ở Mỹ, Anh, Canada, Đức, Nhật Bản trong giai đoạn 1988 – 1996 bằng mô
hình hồi quy tuyến tính. Kết quả cho thấy lợi nhuận kế toán quan trọng hơn dòng
tiền ở Mỹ, Anh và Canada nhưng hoàn toàn ngược lại ở Đức và Nhật Bản.
Nghiên cứu của Vera Yuan (2013): Lợi nhuận, dòng tiền, giá trị sổ sách: nhân tố
nào ảnh hưởng mạnh nhất đến giá cổ phiếu. Bài viết nghiên cứu tác động của các
nhân tố: dòng tiền, EBITDA, lợi nhuận ròng, giá trị sổ sách của cổ phiếu đến giá cổ
phiếu. Trước hết, tác giả tính toán tỷ suất thay đổi giá cổ phiếu theo từng giai đoạn
nhỏ, tiếp theo tính toán tỷ suất thay đổi của các nhân tố trên và lấy logarit cơ số 10
của tỷ suất vừa tìm được. Cuối cùng hồi quy cả hai tỷ suất tìm được cho từng giai
đoạn. Mẫu nghiên cứu được chia thành 2 nhóm: công ty tài chính và công ty phi tài
chính. Kết quả nghiên cứu cho thấy đối với các công ty tài chính, thay đổi giá cổ
phiếu có liên quan nhiều hơn đến sự thay đổi giá trị sổ sách. Đối với các công ty phi
tài chính, thay đổi giá cổ phiếu có liên quan nhiều hơn đến sự thay đổi giá trị sổ
sách, EBITDA và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh, bên cạnh đó dòng tiền không
có sự điều chỉnh mạnh với giá cổ phiếu.
1.2. Tổng quan các nghiên cứu trong nước


cứu

và Các thông 261 công ty Định lượng Lợi nhuận là một trong
tin kế toán trên

TTCK

các thông tin kế toán


12

(1968)

tác

động New

hữu ích để xác định giá

York

đến giá cổ (NYSE) trong

cổ phiếu

giai đoạn 1944

phiếu

Ohlson

tin kế toán

thuyết vững chắc và tác

(1995)

tác

động

động mạnh đến các

đến giá cổ

nghiên cứu về mối liên

phiếu

hệ giữa thông tin kế
toán và giá cổ phiếu sau
này
trường Định

Emanuel,

Các thông Thị

D.M


tin kế toán niêm yết trên và

định đầu tư có ảnh hưởng

tác

động TTCK

Anh


13

đến giá cổ giai đoạn 1987 lượng
đến

phiếu

đến giá cổ phiếu

1995,

ngoại trừ các
công

ty

tài


đến giá thị trường
công

ty Định

Asma

Các thông 99

Rafique

tin kế toán niêm yết trong và

Chughtai,

tác

Aamir

đến giá cổ gian từ 2006

tích cực với giá cổ

Azeem,

phiếu

đến 2011 trên

phiếu, vốn được sử


tính Giá cổ phiếu có quan hệ

and

tin kế toán

và

định tích cực với lợi nhuận

Hundal

tác

lượng

(1986)

đến giá cổ

tức trên mỗi cổ phiếu, tỷ

phiếu

lệ duy trì và tăng trưởng

động

trên mỗi cổ phiếu, cổ

nhuận, lợi nhuận trên
mỗi cổ phiếu tác động

Ali Raza phiếu

tích cực đến giá cổ

Shafi

phiếu, biến cổ tức và giá

(2014)

trên thu nhập có ảnh
hưởng tiêu cực đến sự
thay đổi giá cổ phiếu
Mỹ, Định

Bartov,

Các thông TTCK

Goldberg

tin kế toán Anh, Canada, và

và

Kim tác



(2009)

đến giá cổ khoán TP Hồ
phiếu

động dịch

chứng lượng

đến giá cổ phiếu

Chí Minh giai
đoạn 2003 –
2007

Nguyễn

Các thông 430 công ty Định

Thị Thục tin kế toán trên cả 2 sàn và

tính EPS và ROE có mối
định quan hệ cùng chiều với


15

Đoan


ty.

1.3. Nhận xét và xác định khe hổng nghiên cứu
Các nghiên cứu kể trên đã tìm ra bằng chứng về mối liên hệ giữa thông tin kế toán
và giá cổ phiếu tại nhiều TTCK khác nhau trên thế giới. Các nghiên cứu hầu hết
được thực hiện tại các nước có nền kinh tế thị trường phát triển lâu đời. Nghiên cứu
trên TTCK Việt Nam chỉ mới bắt đầu những năm gần đây với số lượng nghiên cứu
còn hạn chế. Do đó cần có thêm nhiều nghiên cứu về nội dung này để bổ sung bằng
chứng thực nghiệm về mối quan hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu của các
công ty niêm yết trên TTCK Việt Nam.
Các nghiên cứu trước thường chỉ áp dụng mô hình Ohlson với hai biến thông tin kế
toán: giá trị sổ sách trên mỗi cổ phiếu và lợi nhuận trên mỗi cổ phiếu để đo lường
mối liên hệ giữa thông tin kế toán và giá cổ phiếu. Vì vậy, nhằm nghiên cứu đầy đủ
ảnh hưởng của thông tin kế toán đến giá cổ phiếu, luận văn sử dụng mô hình Ohlson
có điều chỉnh, đưa vào mô hình 5 biến được tăng cường: cổ tức trên mỗi cổ phiếu
(DIV), tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE), đòn bẩy tài chính (FL), dòng tiền
thuần từ hoạt động kinh doanh trên mỗi cổ phiếu (OCF), lợi nhuận trước thuế, lãi
vay và khấu hao trên mỗi cổ phiếu (EBITDA) để tăng ý nghĩa cho mô hình.
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1
Chương này khái quát các nghiên cứu về ảnh hưởng của thông tin trên BCTC đến
giá cổ phiếu đã được thực hiện trên Thế Giới và Việt Nam. Các nghiên cứu nước