MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ HẠCH TOÁN CHI PHÍ SẢN
XUẤT VÀ TÍNH GIÁ THÀNH SẢN PHẨM TẠI CÁC DOANH NGHIỆP
SẢN XUẤT
I. Chi phí sản xuất và phân loại chi phí sản xuất.
1. Chi phí sản xuất.
Sự phát sinh và phát triển của xã hội loài người gắn liền với quá trình sản
xuất. Nền sản xuất xã hội của bất kỳ phương thức sản xuất nào cũng gắn liền với
sự vận động và tiêu hao các yếu tố cơ bản tạo nên quá trình sản xuất. Nói cách
khác quá trình sản xuất hàng hoá là quá trình kết hợp của 3 yếu tố: Tư liệu lao
động, đối tượng lao động, sức lao động. Đồng thời quá trình sản xuất hàng hoá
cũng chính là quá trình tiêu hao của chính các bản thân các yếu tố trên. Như vậy để
tiến hành sản xuất hàng hoá phải bỏ ra chi phí về thù lao, lao động, về tư liệu lao
động và đối tượng lao động vì thế sự hình thành nên các chi phí sản xuất sẽ tạo ra
giá trị sản phẩm sản xuất là tất yếu khách quan không phụ thuộc vào ý chí của
người sản xuất.
Như vậy chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ các hao phí về lao
động sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp bỏ ra có liên quan đến hoạt động
sản xuất kinh doanh trong một thời kỳ nhất định (tháng, quý, năm). Nói cách khác
chi phí sản xuất là biểu hiện bằng tiền của toàn bộ hao phí mà doanh nghiệp bỏ ra
để thực hiện sản xuất kinh doanh và tiêu thụ sản phẩm.
Một doanh nghiệp sản xuất công nghiệp ngoài những hoạt động có liên quan
đến quá trình sản xuất sản phẩm hoặc lao vụ còn có những hoạt động khác không
có tính chất sản xuất như hoạt động bán hàng, hoạt động quản lý, các hoạt động
mang tính chất sự nghiệp; song chỉ những chi phí hoạt động sản xuất mới được coi
là chi phí sản xuất.
Thực chất, chi phí sản xuất là chuyển dịch vốn, chuyển dịch giá trị của các
yếu tố sản xuất vào các đối tượng tính giá.
2. Phân loại chi phí.
Phân loại chi phí là quá trình sắp xếp các chi phí sản xuất vào từng loại, từng
nhóm khác theo những đặc tính nhất định.
Tuỳ theo sự xem xét chi phí ở góc độ khác nhau và mục đích quản lý chi phí
chế tạo sản phẩm hay thực hiện các lao vụ, dịch vụ, cùng với các khoản trích theo
tỷ lệ quy định cho các quỹ BHXH, BHYT, KPCĐ (phần trích vào chi phí).
- Chi phí sản xuất chung: Gồm toàn toàn bộ các chi phí còn lại phát sinh trong
phạm vi phân xưởng, bộ phận sản xuất sau khi đã loại trừ chi phí nguyên vật liệu
và chi phí nhân công trực tiếp.
- Chi phí bán hàng: Bao gồm toàn bộ các khoản chi phí phát sinh liên quan
đến việc tiêu thụ sản phẩm, hàng hoá lao vụ, dịch vụ trong kỳ.
- Chi phí quản lý doanh nghiệp: Bao gồm toàn bộ các khoản phát sinh liên
quan đến quản trị kinh doanh và quản lý hành chính trong phạm vi toàn doanh
nghiệp mà không tách được bất kỳ hoạt động hay phân xưởng nào.
2.3 Phân theo cách thức kết chuyển chi phí.
Theo cách thức này chi phí sản xuất kinh doanh được chia thành:
- Chi phí sản xuất: Là những chi phí gắn liền với các sản phẩm sản xuất ra
hoặc đi mua.
- Chi phí thời kỳ: Là những chi phí làm giảm lợi tức trong một kỳ nào đó nó
không phải là một phần giá trị sản phẩm được sản xuất ra hoặc đã đựơc mua nên
được xem là các phí tổn, cần được khấu trừ ra lợi nhuận của thời kỳ mà chúng phát
sinh.
2.4 Phân theo quan hệ của chi phí với khối lượng công việc, sản phẩm
hoàn thành.
Để thuận lợi cho việc lập kế hoạch và kiểm tra chi phí đồng thời làm căn cứ
để ra quyết định kinh doanh toàn bộ chi phí sản xuất kinh doanh được phân theo
quan hệ với khối lượng công việc hoàn thành. Theo cách này chi phí đựơc phân ra
thành 2 loại: biến phí và định phí.
- Chi phí khả biến ( Biến phí): là những chi phí thay đổi về tổng số về tỷ lệ so với khối lượng công việc
hoàn thành, chẳng hạn chi phí về nguyên vật liệu, chi phí nhân công trực tiếp. Cần chú ý rằng các chi phí biến đổi
nếu tính trên một đơn vị sản phẩm lại có tính cố định.
- Chi phí cố định (Định phí): là những chi phí không đổi về tổng số, về tỷ lệ so với khối lượng công việc hoàn
thành, chẳng hạn các chi phí về khấu hao tài sản cố định, chi phí thuê mặt bằng, phương tiện kinh doanh... Các chi
phí này nếu tính cho một đơn vị sản phẩm lại biến đổi tỷ lệ nghịch với sản lượng sản phẩm.
- Giá thành tiêu thụ ( giá thành toàn bộ hay giá thành đầy đủ) là chỉ tiêu phản ánh toàn bộ các khoản chi phí
phát sinh liên quan đến việc sản xuất, tiêu thụ sản phẩm. Giá thành tiêu thụ được tính theo công thức:
Giá thành toàn bộ
của sản phẩm
=
Giá thành sản xuất sản
phẩm
+
Chi phí quản lý doanh
nghiệp
+
Chi phí
bán hàng
Cách phân loại này giúp cho các nhà quản lý biết được kết quả kinh doanh (lỗ, lãi) của từng mặt hàng, từng
loại dịch vụ mà doanh nghiệp kinh doanh. Tuy nhiên do những hạn chế nhất định khi lựa chọn tiêu thức phân bổ chi
phí bán hàng và chi phí quản lý doanh nghiệp cho từng mặt hàng, từng loại dịch vụ nên cách phân loại này chỉ mang
ý nghĩa học thuật, nghiên cứu.
III. MỐI QUAN HỆ GIỮA CHI PHÍ SẢN XUẤT VÀ GIÁ THÀNH SẢN PHẨM.
Giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm có mối quan hệ chặt chẽ hữu cơ với nhau trong quá trình sản
xuất tạo ra sản phẩm. Chi phí biểu hiện bằng mặt hao phí sản xuất còn giá thành biểu hiện mặt kết quả sản xuất. Đây
là hai mặt thống nhất của một quá trình vì vậy chúng giống nhau về chất. Chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm
đều bao gồm các hao phí về lao động sống và lao động vật hoá mà doanh nghiệp bỏ ra trong quá trình chế tạo sản
phẩm. Tuy nhiên bộ phận chi phí sản xuất lại khác nhau về lượng thể hiện:
- Chi phí sản xuất luôn gắn liền với một thời kỳ nhất định, còn giá thành sản phẩm gắn liền với một loại sản
phẩm, công việc lao vụ, dịch vụ nhất định.
Trong giá thành sản phẩm chỉ bao gồm chi phí thực tế đã phát sinh (chi phí trả trước) hoặc phần chi phí sẽ
phát sinh trong kỳ sau, những chi phí đã ghi nhận là chi phí ở kỳ này (chi phí phải trả). Ngoài ra giá thành sản phẩm
còn chứa đựng cả một phần chi phí của kỳ trước chuyển sang (chi phí sản phẩm dở dang đầu kỳ).
Mối quan hệ giữa chi phí sản xuất và giá thành sản phẩm được cụ thể hoá bằng công thức:
Tổng giá thành sản
- Hạch toán chi phí theo giai đoạn công nghệ hoặc phân xưởng.
- Hạch toán chi phí theo sản phẩm.
- Hạch toán chi phí theo nhóm sản phẩm.
- Hạch toán chi phí theo đơn đặt hàng.
Nội dung chủ yếu của các phương pháp hạch toán chi phí sản xuất là kế toán mở thẻ hoặc sổ theo dõi chi tiết
hạch toán chi phí sản xuất theo từng đối tượng, xác định và phản ánh các chi phí phát sinh liên quan đến đối tượng,
hàng tháng tập hợp chi phí theo từng đối tượng.
Mỗi phương pháp hạch toán chỉ thích ứng với 1 loại đối tượng hạch toán chi phí nên tên gọi các phương pháp
này là biểu hiện đối tượng mà nó cần tập hợp và phân loại chi phí.
2. Trình tự hạch toán chi phí sản xuất.
Việc tập hợp chi phí sản xuất phải được tiến hành theo một trình tự hợp lý, khoa học thì mới có thể tính giá
thành sản phẩm một cách chính xác, kịp thời. Trình tự này phụ thuộc vào đặc điểm sản xuất của từng ngành nghề,
từng doanh nghiệp và mối quan hệ giữa các hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tuy nhiên ta có thể
khái quát chung trình tự hạch toán chi phí sản xuất qua 4 bước sau:
- Bước 1: Tập hợp các chi phí cơ bản có liên quan trực tiếp cho từng đối tượng sử dụng.
- Bước 2: Tính toán và phân bổ lao vụ của các ngành sản xuất kinh doanh phụ có liên quan trực tiếp cho từng
đối tượng sử dụng trên cơ sở lao vụ phục vụ và giá thàng đơn vị lao vụ.
- Bước 3: Tập hợp và phân bổ chi phí sản xuất chung cho các loại sản phẩm có liên quan.
- Bước 4: Xác định chi phí sản xuất dở dang cuối kỳ.
Tuỳ theo phương pháp hạch toán hàng tồn kho áp dụng trong doanh nghiệp mà nội dung, cách thức hạch toán
chi phí sản xuất có những điểm khác nhau.
3. Hạch toán tổng hợp chi phí sản xuất.
Để tiến hành hạch toán tổng hợp chi phí sản xuất các doanh nghiệp có thể áp dụng hai phương pháp: Kê khai
thường xuyên hay kiểm kể định kỳ. Hai phương pháp này có ưu nhược điểm riêng phù hợp với từng loại doanh
nghiệp.
- Phương pháp kê khai thường xuyên: là phương pháp theo dõi , phản ánh thường xuyên, liên tục, có hệ thống
tình hình nhập xuất tồn kho vật tư, hàng hoá trên cơ sở sổ kế toán.
Khi sử dụng phương pháp kê khai thường xuyên thì các tài khoản hàng tồn kho nói chung được dùng để phản
ánh số liệu hiện có, tình hình biến động tăng, giảm vật tư hàng hoá. Vì vậy giá trị vật tư, hàng hoá trên sổ kế toán có
thể xác định ở bất kỳ thời điểm nào trong kỳ hạch toán. Đến cuối kỳ hạch toán căn cứ vào số liệu kiểm kê hàng hoá,
- Phiếu xuất kho công cụ, dụng cụ.
- Bảng phân bổ nguyên vật liệu, công cụ dụng cụ.
- Bảng phân bổ khấu hao.
- Phiếu chi.
- Các chứng từ khác có liên quan.
Tài khoản kế toán sử dụng: TK 621, TK 622, TK 627, TK 154, TK 631
3.1 Hạch toán chi phí nguyên vật liệu trực tiếp.
a. Khái niệm về cách thức tập hợp phân bổ.
Chi phí nguyên vật liệu trực tiếp bao gồm giá trị nguyên vật liệu chính, vật liệu phụ, nhiên liệu… được xuất
dùng trực tiếp cho chế tạo sản phẩm.
Trường hợp vật liệu xuất dùng có liên quan đến nhiều đối tượng, tập hợp chi phí không thể tổ chức hạch toán
riêng đựơc thì phải áp dụng phương pháp phân bổ gián tiếp để phân bổ chi phí cho các đối tượng có liên quan. Tiêu
thức phân bổ thường được áp dụng là phân bổ theo định mức tiêu hao, theo hệ số, theo trọng lượng, số lượng sản
phẩm… Công thức phân bổ như sau:
Chi phí vật liệu phân bổ
cho từng đối tượng =
Tổng chi phí vật liệu
cần phân bổ x
Tỷ lệ (hệ số)
phân bổ
Trong đó:
Tỷ lệ (hệ số) phân bổ
=
Tổng tiêu thức phân bổ của từng đối tượng
Tổng tiêu thức phân bổ của tất cả các đối tượng
Đối với những vật liệu khi xuất dùng có liên quan trực tiếp đến từng đối tượng
tập hợp chi phí riêng biệt như: phân xưởng, bộ phận sản xuất hoặc sản phẩm lao
vụ, dịch vụ… thì hạch toán cho đối tượng đó.
b.Tài khoản sử dụng
Để theo dõi các khoản chi phí nguyên vật liệu trực tiếp kế toán sử dụng TK
Nợ TK 621
Có TK 152(1522,1523)
- Trường hợp nhận vật liệu về không nhập kho mà xuất dùng trực tiếp cho sản
phẩm, lao vụ, dịch vụ:
Nợ TK 621
Nợ TK 133 (Thuế GTGT được khấu trừ)
Có TK 111, 112, 331, 411…
- Trường hợp nguyên vật liệu xuất dùng không hết nhập lại kho hay chuyển
sang kỳ sau:
Nợ TK 152 (Chi tiết vật liệu)
Có TK 621 (Chi tiết đối tượng)
- Cuối kỳ kết chuyển chi phí nguyên vật liệu trực tiếp theo từng đối tượng để
tính giá thành vào cuối kỳ hạch toán:
Nợ TK 154
Có TK 621
- Đối với trị giá vật liệu còn lại kỳ trước không nhập kho mà để lại bộ phận sử
dụng sẽ được hạch toán vào đầu kỳ sau theo bút toán:
Nợ TK 621
Có TK 152 (Giá trị thực tế xuất dùng không hết kỳ trước)
Sơ đồ hạch toán CPNVLTT theo phương pháp kê khai thường xuyên.
TK151, 152 TK621 TK154
Kết chuyển chi phí
Vật liệu dùngtrực tiếp NVL trực tiếp
cho sản xuất
TK 152
TK 331
VL nhập kho xuất dùng VL dùng không hết
trực tiếp nhập lại kho hay kết
chuyển kỳ sau
tăng trong kỳ dùng sản xuất NVL trực tiếp
TK 133
VAT TK 152,151
khấu trừ
Giá trị VL chưa
dùng cuối kỳ
Kết chuyển giá trị VL chưa dùng cuối kỳ
3.2 Hạch toán chi phí nhân công trực tiếp.
a. Khái niệm.
Chi phí nhân công trực tiếp (CPNCTT) là khoản thù lao lao động trực tiếp sản
xuất sản phẩm, trực tiếp thực hiện các lao vụ dịch vụ như tiền lương chính, lương
phụ và các khoản phụ cấp có tính chất lương như phụ cấp khu vực, độc hại, phụ
cấp làm thêm giờ…
Ngoài ra CPNCTT còn bao gồm các khoản đóng góp cho các quỹ BHXH,
BHYT, KPCĐ do chủ sử dụng lao động chịu và tính vào chi phí kinh doanh theo 1
tỷ lệ nhất định với tiền lương phát sinh của công nhân sản xuất.
b. Tài khoản sử dụng.
Để theo dõi CPNCTT, kế toán sử dụng TK 622- CPNCTT. Tài khoản này cuối
kỳ không có số dư và được mở chi tiết cho từng đối tượng tập hợp chi phí của
doanh nghiệp.
Bên Nợ: Tập hợp chi phí nhân công thực tế phát sinh.
Bên Có: Kết chuyển CPNCTT.
3.2.1 Hạch toán theo phương pháp kê khai thường xuyên.
- Phản ánh số tiền lương và phụ cấp lương phải trả cho công nhân trực tiếp sản
xuất sản phẩm hay thực hiện lao vụ, dịch vụ trong kỳ:
Nợ TK 622
Có TK 334
- Trích BHXH, BHYT, KPCĐ theo tỷ lệ quy đinh, (Phần tính vào chi phí
19%)
Sơ đồ hạch toán chi phí nhân công trực tiếp theo KKĐK
Copyright: Tài liệu đại học ©