Phương pháp tính chỉ số giá cổ phiếu
Năm 1999, UBCKNN có một đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ mang tên:
Cơ sở khoa học và thực tiễn xây dựng chỉ số giá chứng khoán và một số gợi ý cho
Việt Nam. Đề tài đã được hội đồng khoa học do TS.Lê Văn Châu Chủ tịch
UBCKNN làm chủ tịch Hội đồng nghiệm thu, đánh giá hoàn thành ở mức độ xuất
sắc. Trong bài viết nhỏ này chúng tôi chỉ xin giới thiệu một phần của công trình
nghiên cứu khoa học trên, đó là các phương pháp tính chỉ số giá cổ phiếu và việc
vận dụng nó ở nước ta hiện nay, nhất là trong giai đoạn đầu của sự phát triển thị
trường chứng khoán.
Mục tiêu cơ bản của việc xây dựng chỉ số giá nói chung là xây dựng hệ
thống chỉ tiêu phản ánh sự biến động của giá theo thời gian. Chỉ số giá cổ phiếu
cũng vậy nó là chỉ tiêu phản ánh sự thay đổi của giá cổ phiếu theo thời gian.

Ý tưởng xuyên suốt trong quá trình xây dựng chỉ số giá là phải cố định
phần lượng, loại bỏ mọi yếu tố ảnh hưởng về giá trị để khảo sát sự thay đổi
của riêng giá. Có như vậy chỉ số giá mới phản ánh đúng sự biến động về giá.
Mọi công thức, phương pháp không thực hiện được ý tưởng này đều sai với lý luận
và chắc chắn chỉ số giá không phản ánh đúng sự biến động của giá.
Để thực hiện được mục tiêu và ý tưởng trên, có 3 vấn đề cần giải quyết trong
quá trình xây dựng chỉ số giá cổ phiếu, đó là:
- Chọn phương pháp
- Chọn rổ đại diện
- Tìm biện pháp trừ khử các yếu tố về giá trị để đảm bảo chỉ số giá chỉ
phản ánh sự biến động của riêng giá.
1- Phương pháp tính
Hiện nay các nước trên thế giới dùng 5 phương pháp để tính chỉ số giá cổ
phiếu, đó là:
Phương pháp Passcher:
Đây là loại chỉ số giá cổ phiếu thông dụng nhất và nó là chỉ số giá bình
quân gia quyền giá trị với quyền số là số lượng chứng khoán niêm yết thời kỳ
tính toán. Kết quả tính sẽ phụ thuộc vào cơ cấu quyền số thời kỳ tính toán:

i Là cổ phiếu i tham gia tính chỉ số giá
n là số lượng cổ phiếu đưa vào tính chỉ số
Có ít nước áp dụng phương pháp này, đó là chỉ số FAZ, DAX của Đức
Chỉ số giá bình quân Fisher
Chỉ số giá bình quân Fisher là chỉ số giá bình quân nhân giữa chỉ số giá
Passcher và chỉ số giá Laspayres: Phương pháp này trung hoà được yếu điểm của
hai phương pháp trên, tức là giá trị chỉ số tính toán ra phụ thuộc vào quyền số của
cả 2 thời kỳ: Kỳ gốc và kỳ tính toán
I F = √ IP x I L
Trong đó: I F : Là chỉ số giá Fisher
IP : Là chỉ số giá Passche
I L : Là chỉ số giá bình quân Laspeyres
Về mặt lý luận có phương pháp này, nhưng trong thống kê chúng tôi không
thấy nó áp dụng ở bất kỳ một quốc giá nào.
Phương pháp số bình quân giản đơn:

Ngoài các phương pháp trên, phương pháp tính giá bình quân giản đơn cũng
thường được áp dụng. Công thức đơn giản là lấy tổng thị giá của chứng khoán chia
cho số chứng khoán tham gia tính toán:
∑ p
i
I
p
= -------------
n
Trong đó: I
p
là giá bình quân;
P
i

vào rổ đại diện là số lượng cổ phiếu niêm yết, giá trị niêm yết và tỷ lệ giao
dịch, mua bán chứng khoán đó trên thị trường (khối lượng và giá trị giao
dịch).
Đối với Việt Nam, hay bất kỳ thị trường nào khi mới ra đời, số lượng các cổ
phiếu niêm yết chưa nhiều, thì rổ đại diện nên bao gồm tất cả các cổ phiếu. Tuy
nhiên cũng nên chú ý đến khối lượng và giá trị giao dịch. Nếu một cổ phiếu nào đó
trong một thời gian dài không có giao dịch hoặc giao dịch không đáng kể thì nên
tạm loại khỏi phạm vi tính toán. Có như vậy chỉ số chúng ta tính ra mới phản ánh
được động thái vận động thực sự của giá cả thị trường.
3. Vấn đề trừ khử ảnh hưởng của các yếu tổ thay đổi về khối lượng và
giá trị trong quá trình tính toán chỉ số giá cổ phiếu
Trong quá trình tính toán một số nhân tố làm thay đổi về khổi lượng và giá trị của
các cổ phiếu trong rổ đại diện sẽ ảnh hưởng đến tính liên tục của chỉ số. Ví dụ như
phạm vi, nội dung tính toán của ngày báo cáo không đồng nhất với ngày trước đó và
làm cho việc so sánh bị khập khiễng, chỉ số giá tính ra không phản ánh đúng sự biến
động của riêng giá. Các yếu tố đó là: Thêm, bớt cổ phiếu khỏi rổ đại diện, thay cổ
phiếu trong rổ đại diện; nhập, tách cổ phiếu; thưởng cổ phần, thưởng tiền, tăng vốn
bằng cách phát hành cổ phiếu mới; bán chứng quyền; cổ phiếu trong rổ đại diện bị
giảm giá trong những ngày giao dịch không có cổ tức...

Để trừ khử ảnh hưởng của các yếu tổ thay đổi về khối lượng và giá trị trong
quá trình tính toán chỉ số giá cổ phiếu, làm cho chỉ số giá cổ phiếu thực sự
phản ánh đúng sự biến động của riêng giá cổ phiếu mà thôi người ta dùng kỹ
thuật điều chỉnh hệ số chia. Đây là một đặc thù riêng của việc xây dựng chỉ
số giá chứng khoán.
Để hiểu bản chất của kỹ thuật này, chúng ta hãy xem xét một ví dụ đơn giản
sau: Chỉ số tính theo phương pháp bình quân giản đơn (phương pháp Dow Jones).
Giá 3 cổ phiếu hình thành như sau:
Cổ phiếu Giá ngày giao dịch
1

người ta luôn giả định giá không đổi. Tức là hệ số chia của ngày giao dịch được xác
định trước khi xẩy ra giao dịch.
Chúng ta cũng có thể tham khảo thêm ví dụ sau về phương pháp tính chỉ số
giá gia quyền giá trị Passcher mà nước ta đang áp dụng, công thức tính như sau:
∑ qt pt ∑ qt pt
I p = ------------- => --------------
∑ qt po D
t
Chứng
khoán
Khối lượng
niêm yết
Giá đóng cửa
21/7
Giá đóng cửa
ngày 31/7
Giá đóng cửa
ngày 2/8
A
B
C
1000
2000
5000
10
15
12
16
18
13