Tổng quan nghiên cứu

Đề tài: nghiên cứu chính sách và giảI pháp phát triển kinh tế tư nhân trong
lĩnh vực chế biến và tiêu thụ rau quả.

Người thực hiện: Trần Minh Vĩnh

I. Đặt vấn đề
Trong lịch sử phát triển của đất nước ta thì kinh tế tư nhân đã hình thành và có
một quá trình phát triển lâu đời. Tuy nhiên cho đến khi chúng ta tiến hành cải tạo
xã hội chủ nghĩa, phát triển nền kinh tế kế hoạch tập trung, quan liêu bao cấp thì
kinh tế tư nhân đã không được thừa nhận về mặt nhận thức quan điểm và pháp
lý. Chính vì vậy trong một gian đoạn dài kinh tế tư nhân ở nước ta đã bị kìm hãm
do không được quan tâm và tạo điều kiện phát triển. Cũng chính trong giai đoạn
đó, kinh tế tập thể và kinh tế nhà nước cũng đã bộc lộ những mặt yếu của nó và
cũng không thể phủ nhận vai trò của kinh tế tư nhân trong phát triển kinh tế. Chính
vì vậy từ Đại hội VI của Đảng khẳng định thực hiện nhất quán chính sách phát
triển kinh tế nhiều thành phần trong đó kinh tế nhà nước giữ vai trò chủ đạo và
kinh tế nhà nước cùng với kinh tế tập thể ngày càng trở thành nền tảng vững chắc
của nền kinh tế quốc dân. Cho đến Đại hội VIII của Đảng đã xác định, ở nước ta
có 5 thành phần kinh tế cùng tồn tại và phát triển đó là: kinh tế nhà nước; kinh tế
hợp tác mà nòng cốt là hợp tác xã; kinh tế tư bản nhà nước; kinh tế cá thể và tiểu
chủ; kinh tế tư bản tư nhân. Trong giai đoạn mở cửa và hội nhập với nền kinh tế
thế giới, bộ phận đầu tư kinh doanh của nước ngoài chiếm tỷ trọng ngày càng
tăng và có vị trí quan trọng trong nền kinh tế nước ta. Chính vì vậy, Đại hội IX của
Đảng đã quyết định bổ sung thêm một thành phần kinh tế nữa là kinh tế có vốn
đầu tư nước ngoài. Như vậy, hiện nay ở nước ta có 6 thành phần kinh tế đó là:
kinh tế nhà nước; kinh tế tập thể trong đó nòng cốt là hợp tác xã; kinh tế cá thể,
tiểu chủ; kinh tế tư bản tư nhân; kinh tế tư bản nhà nước; kinh tế có vốn đầu tư
nước ngoài. Và Đại hội IX còn nhấn mạnh thêm “Các thành phần kinh tế kinh
doanh theo pháp luật đều là bộ phận cấu thành quan trọng của nền kinh tế thị

công tác bảo quản và chế biến còn rất yếu. Vì vậy, nghiên cứu này được tiến
hành nhằm tìm ra những khó khăn vướng mắc của kinh tế tư nhân trong lĩnh vực
chế biến và tiêu thụ rau quả để từ đó đề xuất những chính sách và giải pháp
nhằm phát triển loại hình kinh tế này đúng với yêu cầu phát triển của nền nông
nghiệp hàng hóa trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở nước
ta.
Trước khi triển khai nghiên cứu, nhóm nghiên cứu tiến hành tổng quan các nghiên
cứu đã được thực hiện có liên quan đến đề tài nhằm tìm ra những vấn đề đã
được nghiên cứu và những vấn đề cần phải tiếp tục đi sâu nghiên cứu.
II. Khái niệm về kinh tế tư nhân
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n
2
Sở hữu tư nhân là cơ sở làm nảy sinh và tồn tại khu vực kinh tế tư nhân. Trong
lịch sử, chế độ chiếm hữu nô lệ, chế độ phong kiến và chế độ tư bản đã từng tồn
tại và phát triển dựa trên chế độ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất.
Nghị quyết 16 của Bộ Chính trị khóa VI (15-7-1988) đã đưa ra khái niệm: “Kinh tế
tư nhân là đơn vị kinh tế do những người có vốn, có tài sản lập ra, sản xuất và
kinh doanh theo pháp luật.” Văn kiện đại hội đại biểu lần thứ VII (1991) của Đảng
đã xác định thành phần kinh tế tư nhân ở nước ta gồm hai thành phần kinh tế:
kinh tế cá thể, tiểu chủ và kinh tế tư bản tư nhân hoạt động dưới hai hình thức là
hộ kinh doanh cá thể và các loại hình doanh nghiệp của tư nhân (doanh nghiệp tư
nhân, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty cổ phần, công ty hợp danh).
Theo nhóm tác giả do Hà Huy Thành chủ biên cuốn “Thành phần kinh tế cá thể,
tiểu chủ và tư bản tư nhân: Lý luận và chính sách” có đưa ra khái niệm về kinh tế
cá thể, tiểu chủ và kinh tế tư bản tư nhân như sau:
+ Kinh tế cá thể được hiểu là hình thức kinh tế của một hộ gia đình hay một cá
nhân hoạt động dựa trên quan hệ sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và lao động
của chính hộ hay cá nhân đó, không thuê mướn lao động làm thuê.
+ Kinh tế tiểu chủ là hình thức kinh tế do một chủ tổ chức, quản lý và điều hành,
hoạt động trên cơ sở sở hữu tư nhân về tư liệu sản xuất và có sử dụng lao động

trình độ đội ngũ cán bộ quản lý là người Việt Nam và trình độ đội ngũ công nhân
còn nhiều hạn chế. (3) Tình trạng chấp hành luật pháp trong sản xuất kinh doanh
ở một số doanh nghiệp chưa thật nghiêm minh như trốn thuế, buôn lậu, gian lận
thương mại. Đồng thời tác giả cũng tìm ra những nguyên nhân của những hạn
chế đó bao gồm môi trường cơ chế, chính sách và pháp luật. Trên cơ sở đó tác
giả đã kiến nghị những giải pháp ở tầm vĩ mô nhằm tạo môi trường thuận lợi cho
sự phát triển các thành phần kinh tế ngoài kinh tế nhà nước trong điều kiện hội
nhập kinh tế với kinh tế thế giới và khu vực bao gồm: (1) tổ chức và định hướng
phát triển; (2) Tạo lập môi trường văn hóa và tâm lý xã hội thuận lợi cho sự nghiệp
phát triển kinh tế của toàn dân; (3) Hoàn thiện môi trường thể chế luật pháp cho
sự hoạt động của các doanh nghiệp; (4) Tiếp tục đổi mới chính sách tài chính tiền
lương và bảo hiểm xã hội; (5) Hoàn thiện chính sách thương mại và hỗ trợ thị
trường; (6) Tăng cường công tác nghiên cứu khoa học, đào tạo, bồi dưỡng nguồn
nhân lực; (7) Thành lập cơ quan quản lý nhà nước để quản lý các thành phần kinh
tế ngoài kinh tế nhà nước; (8) Nâng cao năng lực bản thân của các thành phần
kinh tế ngoài kinh tế nhà nước.
2. Nghiên cứu Luận án Tiến sỹ của Hồ Sỹ Lộc với chủ đề “Kinh tế tư nhân
ở Việt Nam từ năm 1986 đến năm 1995”. Tác giả đã thể hiện một cách sinh động
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n
4
thực trạng kinh tế tư nhân ở Việt Nam từ năm 1986 đến 1995, đồng thời đưa ra
một số nhận xét khái quát về đặc điểm, tính chất và xu hướng phát triển của kinh
tế tư nhân trong giai đoạn 1986-1995. Trong nghiên cứu, tác giả chỉ đề cập đến
các loại hình kinh tế tư nhân (Hộ cá thế, doanh nghiệp tư nhân, công ty TNHH,
công ty cổ phần) dưới góc độ tổng thể nền kinh tế mà không phân tích sâu đến
khu vực kinh tế tư nhân của từng ngành cụ thể. Trên cơ sở đó tác giả đã rút ra bài
học kinh nghiệm là (1) Nhìn nhận và đánh giá đúng vị trí, vai trò của thành phần
kinh tế tư nhân; (2) Cụ thể hóa chính sách, pháp luật theo nguyên tắc kiên trì nhất
quán đường lối phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo định hướng
XHCN, bảo đảm cho các thành phần kinh tế trong đó có kinh tế tư nhân yên tâm

chính sách hỗ trợ thông tin, xúc tiến thương mại; (3) Tiếp tục hoàn thiện và tăng
cường quản lý nhà nước; (4) Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng.
4. Trong cuốn “Đổi mới và phát triển kinh tế tư nhân Việt Nam-Thực trạng
và giải pháp” của Lê Khắc Triết, tác giả phân tích thực trạng khu vực kinh tế tư
nhân tìm ra những tồn tại và yếu kém ảnh hưởng đến sự phát triển của kinh tế
nhân, trên cơ sở đó nghiên cứu đưa ra các giải pháp cho sự phát triển của khu
vực kinh tế tư nhân ở nước ta, song ở đây tác giả đã đưa ra một giải pháp toàn
diện và cụ thể hơn. Không chỉ đưa ra giải pháp về môi trường và chính sách cho
sự phát triển của KTTN mà còn đưa ra những giải pháp cho bản thân doanh
nghiệp khu vực KTTN đó là tổ chức sản xuất, tổ chức quản lý của các doanh
nghiệp thuộc thành phần KTTN và giải pháp về nâng cao vai trò của các tổ chức
hiệp hội doanh nghiệp. Các giải pháp này bao gổm: (1) Giải pháp về thể chế tạo
điều kiện môi trường thuận lợi cho cho kinh tế tư nhân phát triển đó là: cải cách
thuế và hải quan, cải cách tiền lương và giá cả nâng cao sức mua của đồng tiền
Việt Nam, Cải cách công tác thanh tra, kiểm tra và hậu kiểm doanh nghiệp, cấp sổ
đỏ cho người lao động, xóa bỏ cơ quan chủ quản doanh nghiệp, tạo sân chơi bình
đẳng giữa các thành phần kinh tế; (2) Hỗ trợ các nỗ lực phát triển bao gồm: xã hội
hóa dịch vụ tư vấn cho các thành phần kinh tế tư nhân, xã hội hóa sản xuất vá sự
hỗ trợ của các doanh nghiệp lớn đối với các doanh nghiệp nhỏ và vừa của kinh tế
tư nhân, có cơ chế cung cấp thông tin cho doanh nghiệp, tôn vinh các cá nhân và
doanh nghiệp đã đong góp nhân tài vật lực cho sự nghiệp đổi mới của đất nước;
(3) Giải pháp về tổ chức sản xuất và tổ chức quản lý của các doanh nghiệp thuộc
thành phần kinh tế tư nhân đó là tự sắp xếp điều chỉnh lại sản xuất, kinh doanh,
chọn sản phẩm dịch vụ làm ra đáp ứng nhu cầu và thị hiếu người tiêu dùng; (4)
Giải pháp về đào tạo nguồn nhân lực cho kinh tế tư nhân; (5) Giải pháp về nâng
cao vai trò của các tổ chức hiệp hội doanh nghiệp.
5. Nghiên cứu Luận án tiến sỹ của Trần Thị Hạnh với chủ đề “Về việc phát
triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam trong giai đoạn hiện nay”. Bên cạnh việc
phân tích quá trình phát triển khu vực kinh tế tư nhân qua các giai đoạn lịch sử,
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n

đầu tư phát triển các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thiết lập hiệp hội các doanh
nghiệp vừa và nhỏ, trung tâm đào tạo cán bộ quản lý kinh doanh của các doanh
nghiệp vừa và nhỏ
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n
7
7. Nghiên cứu luận án tiến sĩ của tác giả Nguyễn Hữu Thắng với đề tài
“Quản lý nhà nước đối với kinh tế tư nhân ở nước ta hiện nay” đã đi sâu phân tích
thực trạng quản lý nhà nước đối với kinh tế tư nhân ở nước ta trong đó tập trung
vào phân tích chiến lược kế hoạch và quy hoạch phát triển KTTN, chính sách và
tác động của nó đối với KTTN, khung pháp luật và thủ tục hành chính đối với
KTTN, bộ máy quản lý đối với KTTN. Trên cơ sở đó tác giả đề xuất một số
phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nước đối với khu vực kinh tế
tư nhân ở nước ta đó là: (1) Quán triệt quan điểm của Đảng, hoàn thiện chiến
lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển KTTN; (2) Đổi mới, hoàn thiện hệ thống
chính sách và quy trình hoạch định chính sách; (3) Hoàn thiện khung pháp luật và
cải cách thủ tục hành chính; (4) Kiện toàn bộ máy quản lý nhà nước đối với KTTN
trong đó tăntg cường chức năng bộ máy quản lý, cơ cấu lại bộ máy quản lý nhà
nước, khuyến khích thành lập các tổ chức đại diện, các tổ chức hỗ trợ cho KTTN,
hiện đại hóa công tác quản lý của bộ máy quản lý nhà nước.
8. Trong cuốn “Kinh tế tư nhân và quản lý nhà nước đối với kinh tế tư nhân
ở nước ta hiện nay” do Hồ Văn Vĩnh chủ biên không chỉ phân tích thực trạng hoạt
động của khu vực kinh tế nhân mà còn phân tích thực trạng quản lý nhà nước đối
với khu vực kinh tế tư nhân. Trên cơ sở đó nhóm tác giả đưa ra khuyến nghị
phương hướng và giải pháp tiếp tục đổi mới quản lý nhà nước đối với kinh tế tư
nhân ở nước ta cụ thể là: A) Định hướng chiến lược phát triển kinh tế tư nhân: (1)
Đối với kinh tế cá thể, tiểu chủ tập trung vào một số ngành nghề sử dụng tiềm
năng về vốn, sức lao động, tay nghề của từng gia đình, đặc biệt hướng vào phát
triển sản xuất và chế biến nông lâm thủy sản; (2) Đối với kinh tế tư bản tư nhân
cần khuyến khích phát triển sản xuất- kinh doanh trong tất cả các ngành nông
nghiệp, công nghiệp, xây dựng, dịch vụ kể cả hoạt động xuất nhập khẩu và thu

còn yếu kém về đầu tư vốn, trình độ công nghệ, tay nghề của công nhân, năng
lực quản lý, quy mô còn nhỏ bé, thiếu thông tin về thị trường, việc thực thi pháp
luật còn nhiều bất cập, vv Nguyên nhân của những hạn chế đó cũng được tác
giả đề cập đến đó là vẫn tồn tại sự phân biệt đối sử đối với khu vực kinh tế tư
nhân, do cơ chế, chính sách chưa phù hợp, do bản thân doanh nghiệp khó khăn
về vốn, mặt bằng sản xuất, thị trường tiêu thụ sản phẩm và xuất khẩu, khó khăn
về quản lý và nguồn nhân lực. Trên cơ sở đó tác giả đã kiến nghị giải pháp để
phát triển khu vực kinh tế này là: (1) Quán triệt sâu rộng quan điểm của Đảng và
nhà nước về kinh tế tư nhân cho mọi tầng lớp nhân dân và quan điểm này phải
được thể hiện trong phương thức làm việc thống nhấ trong nhận thức của các cơ
quan quản lý nhà nước tại địa phương; (2) Cần sớm ban hành Luật Doạn nghiệp
chung, Luật Đầu tư chung; (3) Có chính sách đào tạo, nâng cao trình độ cho cán
bộ quản lý nhà nước và người lao đông; (4) Nâng cấp và mở rộng các trung tâm
dạy nghề ở các tỉnh; (5) Sớm có các nghị định hướng dẫn và qui định cụ thể đối
với đất ở, đất chuyên dùng, đất nhận chuyển nhượng hợp pháp, vấn đề thuế
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n
9
chuyền quyền sử dụng đất, thuế chuyển mục đích sử dụng, tiền thuê đất, quy
hoạch đất, tái định cư; (6) Tiếp tục nghiên cứu ban hành chính sách khuyến khích
việc sử dụng đất ở những vùng còn nhiều đất chưa được sử dụng, đất trống, đồi
núi trọc, đẩy nhanh tiến độ cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nhân
dân, giải quyết tốt việc cho thuê đất để các doanh nghiệp phấn khởi đầu tư hình
thành cụm công nghiệp; (7) Nhà nước quy hoạch dành đất xây dựng các khu
công nghiệp trong nước, các chợ, sử dụng một phần vốn ngân sách và huy động
thêm của các thành phần kinh tế đồng thời có quy định về quản lý nhà nước về
xây dựng phát triển các khu công nghiệp, cụm công nghiệp, điểm công nghiệp do
địa phương tổ chức thực hiện tạo điều kiện cho các loại hình kinh tế được đâu tư
sản xuất kinh doanh; (8) Cần sớm ban hành cơ chế quản lý tài chính đối với
doanh nghiệp dân doanh, bổ xung chế độ kế toán phù hợp với doanh nghiệp vừa
và nhỏ; (9) Ban hành quy định về sở hữu tài sản tạo cơ sở pháp lý cho hoạt động

của Việt Nam. Mặc dù cuốn sách này không đi vào nghiên cứu loại hình kinh tế tư
nhân trong chế biến và tiêu thụ rau quả, song nó cũng đã vẽ ra được một bức
tranh toàn cảnh của ngành rau quả Việt Nam từ sản xuất, chế biến, bảo quản đến
tiêu thụ. Từ việc phân tích thực trạng nó cho thấy được những thuận lợi và những
khó khăn của ngành rau quả Việt Nam nói chung. Từ đó đưa ra một số khuyến
nghị về chính sách phát triển rau quả ở Việt Nam.
12. Một nghiên cứu có đề cập đến cả khu vực kinh tế tư nhân và cả lĩnh
vực sản xuất, chế biến và tiêu thụ nông sản đó là Đề tài “Nghiên cứu đề xuất
chính sách và giải pháp phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ trong bảo quản chế
biến và tiêu thụ nông lâm sản” do T.S Lê Thế Hoàng thực hiện. Nghiên cứu đã đi
sâu nghiên cứu thực trạng phát triển của doanh nghiệp vừa và nhỏ cả doanh
nghiệp nhà nước và doanh nghiệp dân doanh, trên cơ sở đó nghiên cứu đã tìm ra
những khó khăn vướng mắc và tìm ra nguyên nhân của những khó khăn vướng
mắc đó để đưa ra những giải pháp tháo gỡ cũng như thúc đẩy sự phát triển của
các loại hình doanh nghiệp này. Trong đó nghiên cứu cũng đã đề cập đến các
doanh nghiệp tư nhân trong bảo quản, chế biến và tiêu thụ nông sản. Trong đó có
cả chế biến và tiêu thụ rau quả. Tuy nhiên nghiên cứu này chỉ tập trung phân tích
doanh nghiệp vừa và nhỏ nói chung trong bảo quản, chế biến và tiêu thụ nông sản
mà không đi sâu vào kinh tế tư nhân trong lĩnh vực chế biến rau quả.
Ngoài ra còn nhiều nghiên cứu khác có đề cập đến lĩnh vực kinh tế tư nhân
hoặc vấn đề chế biến rau quả, song ở mức độ hạn chế hơn so với các nghiên cứu
được đề cập ở trên.
Từ việc nghiên cứu tổng quan ở trên cho thấy mỗi nghiên cứu chỉ đề cập
sâu đến một khía cạnh cụ thể mà không có nghiên cứu nào nghiên cứu sâu về
lĩnh vực kinh tế tư nhân trong lĩnh vực chế biến và tiêu thụ rau quả. Vì vậy việc
Tæng quan kinh tÕ t− nh©n
11
tiến hành nghiên cứu đề tài “Chính sách và giải pháp phát triển kinh tế tư nhân
trong lĩnh vực chế biến và tiêu thụ rau quả” là cần thiết. Nó sẽ đưa ra được những
chính sách và giải pháp cụ thể cho việc phát triển các loại hình kinh tế tư nhân