Tiểu luận Triết học
Lời nói đầu
Xã hội loài ngời đã tồn tại và phát triển trong quá trình lịch sử lâu dài,
trải qua các hình thái kinh tế xã hội và luôn gắn liền với hoạt động lao động
sản xuất ra của cải vật chất. Hay sản xuất ra của cải vật chất luôn là nền tảng
của đời sống xã hội. Là điều kiện trớc tiên đảm bảo cho sự tồn tạo và phát triển
của xã hội. Nếu ngừng sản xuất ra của cải vật chất thì sự sống trên toàn cầu sẽ
bị huỷ diệt. Nh Các Mác đã nói Đứa trẻ con nào cũng biết là một nớc sẽ chết
đói nếu ngừng lao động, tôi không nói trong một năm mà ngay trong vài tuần.
Bên cạnh đó sản xuất vật chất còn là nền tảng hình thành tất cả các quan
hệ xã hội và đời sống tinh thần của hội. Qua đó ta thấy đợc tầm quan trọng to
lớn của ki8nh tế trong sự tồn tại và phát triển của xã hội bởi vì kinh tế chính là
kết quả của toàn bộ quá trình lao động sản xuất của cải, vật chất. Không vợt
khỏi quy luật khách quan, nền kinh tế nớc ta cũng là nền tảng, cơ sở cho sự tồn
tại và phát triển của đất nớc ta.
Trong thời gian gần đây, nền kinh tế Việt Nam có nhiều thay đổi. Đặc
biệt là quá trình chuyển đổi từ nền kinh tế tập trung, quan liêu, bao cấp sang
nền kinh tế thị trờng. Sau năm 1975, đất nớc ta hoàn toàn thống nhất, Đảng và
Nhà nớc bớc ngay vào công cuộc xây dựng và khôi phục kinh tế sau chiến
tranh. Nhng do cha nắm vững các quy lật khách quan trong kinh tế nên kinh tế
Việt Nam còn nghèo nàn và lạc hậu.
Tháng 12 năm 1986, Đại hội VI của Đảng cộng sản Việt Nam đã họp và
đề ta đờng lối đổi mới kinh tế. Đó là chuyển sang nền kinh tế thị trờng có sự
quản lý của Nhà nớc. Hơn 10 năm qua, việc chuyển đổi kinh tế luôn là vấn đề
quan tâm hàng đầu của toàn xã hội. Chính vì những lý do trên mà em quyết
định chòn đề tài: Vận dụng quan điểm toàn diện trong triết học Mác Lê Nin
để phân tích quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam cho
bài tiểu luận này.
Em xin chân thành cảm ơn Thầy !
Phần i: Cơ sở lý luận về chuyên đổi sang
nền kinh tế thị trờng

2. Khái niệm về kinh tế thị trờng
Một nền kinh tế mà trong đó các vấn đề cơ bản của nó do thị trờng
quyết định đợc xem là nền kinh tế thị trờng( Giáo trình: Kinh tế chính trị Mác
- Lê nin ( Tập II). Trong nền kinh tế thị trờng là hàng loạt những quy luật kinh
tế vốn có của nó nh: quy luật giá trị, quy luật cung - cầu, quy luật cạnh tranh
nền kinh tế thị trờng tuân theo những quy luật trên đó chính là cơ chến thị tr-
ờng. Cơ chế thị trờng đợc hiểu là cơ chế tự điều tiết nền kinh tế hàng hoá do
sự tác động của các quy luật kinh tế vốn có của nó. Cơ chế đó giải quyết ba
vấn đề cơ bản của tổ chức kinh tế là: cái gì, nh thế nào và cho ai. Cơ chế thị tr-
ờng bao gồm các nhân tố c bản là cung - cầu và giá cả thị trờng( Nhà xuất
bản Giáo dục- năm 1998).
3. Việc vận dụng quan điểm toàn diện trong triết học Mác - Lê nin
vào hoạt động kinh tế
2
Tiểu luận Triết học
Mọi hệ thống kinh tế đều đợc tổ chức bằng cách này hay cách khác để
huy động tối đa các nguồn lực của xã hội và sử dụng có hiệu quả các nguồn
lực đó nhằm sản xuất ra hàng hoá để thoả mãn nhu cầu tiêu dùng của xã hội.
Chính vì vậy, vấn đề cơ bản của hoạt động kinh tế là làm thế nào để việc áp
dụng các nguồn lực và tổ chức sản xuất tốt nhất, việc phân phối hàng hoá sản
xuất ra phù hợp nhất, đáp ứng tốt nhất nhu cầu của xã hội.
Theo quy luật chung của tồn tại thì lĩnh vực kinh tế cũng biện chứng. đó
là: kinh tế luôn đòi hỏi các nhà hoạt động kinh tế phải tuân theo nguyên tắc
toàn diện phát triển và lịch sử cụ thể trong vấn đề sản xuất nh sản xuất cái gì,
sản xuất cho ai và sản xuất nh thế nào. Tức hoạt động sao cho hiệu quả kinh tế
đem lại là lớn nhất. Vậy làm thế nào để đáp ứng đợc yêu cầu đó.
Ta biết, khi lý luận của Triết học Mác Lênin cha ra đời đã có những hoạt
động kinh tế nhng do cha nắm bắt đợc các quy luật khách quan của thế giới
nên các hoạt động kinh tế còn mò mẫm và bị các quy luật của tự nhiên chi
phối dẫn ddến năng xuất lao động đạt đợc không cao. Từ khi triết học Mác

. Đến đây ta có thể khẳng định quan điểm toàn diện trong triết
học Mác Lênin là hoàn toàn đúng đắn và có vai trò to lớn đối với lĩnh vực hoạt
động kinh tế của con ngơì. đặc biệt là vai trò đó đã đợc phát huy tích cực trong
nền kinh tế thị trờng.
4
Tiểu luận Triết học
Phần II: Việc chuyển đổi sang nền kinh tế
thị trờng ở việt nam
1. Chủ trơng, chính sách của Đảng và Nhà nớc trong việc chuyển
đổi sang nền kinh tế thị trờng.
a- Một số nét nổi bật của nền kinh tế nớc ta trớc khi chuyển sang
kinh tế thị trờng
Sau năm 1975 do vừa trải qua hai cuộc chiến tranh chống Pháp và chống
Mỹ nền kinh tế của nớc ta bị tàn phá rất nặng nề về cơ sở hạ tầng. Kinh tế của
đất nớc chủ yếu dựa vào nông nghiệp nhng nông nghiệp lại lạc hậu nghèo nàn.
Vẫn cảnh con trâu đi trớc cái cày theo sau, đặc biệt là phơng thức hợp tác
hoá, tập thể hoá đã tạo nên sức ỳ lớn và sự trì trệ trong kinh tế. Việc phân
phối sản phẩm lao động theo khẩu hiệu: Làm theo năng lực, hởng theo nhu
cầu dẫn đến sự ỉ lại của ngời lao động. Ngời lao động thờng dựa dẫm trong
công việc và không quan tâm đến năng xuất lao động.
Bên cạnh nền nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu là nền công nghiệp nhỏ
bé, thấp kém, thiếu thốn về cơ sở vật chất, về nền tảng khoa học. Quy mô công
nghiệp còn nhỏ bé và hoạt động yếu, do đó không thể làm tiền đề cho sự phát
triển kinh tế. Mặt khác, ngành dịch vụ thì hầu nh cha phát triển. Sản phẩm sản
xuất ra đợc phân phối bằng tem phiếu.
Không những cả nền kinh tế còn nghèo nàn, lạc hậu với cơ chế quản lý
tập trung, quan liêu, bao cấp mà đất nớc ta còn bị cấm vận kinh tế, đặc biệt là
lệnh cấm vận kinh tế của Mỹ. Chính vì nậy, giai đoạn 1975-1985 nền kinh tế
nớc ta chậm phát triển. Những mâu thuẫn nội tại từ nền kinh tế nớc ta đòi hỏi
phải đổi mới nền kinh tế để thoát khỏi khủng hoảng và thúc đẩy các yếu tố sản

Đảng và Nhà nớc ta đã nhận thức rõ điều đó. Trên cơ sở lý luận khoa
học và thực tiễn, bằng việc áp dụng quan điểm toàn diện trong triết học và thực
tiễn, bằng việc áp dụng quan điểm toàn diện trong triết học Mác -Lênin, Đảng
và Nhà nớc ta đã xem xét cơ chế thị trờng một cách tổng thể. đặt nó trong mối
quan hệ vốn có của kinh tế thị trờng. Xem xét từ những u điểm đến những nh-
ợc điểm, từ những thành tựu đạt đợc đến những thiếu sót, sai lầm trong nền
kinh tế thị trờng. Nhìn thấy quá trình hoạt động của các nớc t bản phơng tây,
thấy nó có tác dụng thúc đẩy kinh tế phát triển mạnh và đạt đợc những thành
tựu vĩ đại nhng Đảng và nớc ta không hề dập khuôn, máy móc áp dụng ngay
nó vào Việt Nam. Mà các nhà lãnh đạo của ta còn nhận thức cả những khuyết
điểm của cơ chế thị trờng so sánh giữa cái đợc và cái mất. Đặc biệt Đảng và
Nhà nớc ta đã đặt nền kinh tế thị trờng vào điều kiện hoàn cảnh của Việt Nam,
xem xét, đánh giá, nhìn nhận nó dới mọi góc độ, từ đó nắm vững bản chất của
kinh tế thị trờng với đầy đủ các mặt, các yếu tố và thuộc tính của nó.
Do vậy, trong quan điểm của Đảng ta để thực hiện sự nghiệp xây dựng
chủ nghĩa xã hội với mục tiêu dân giàu - nớc mạnh - xã hội cong bằng - văn
minh thì kinh tế thị trờng nhất thiết phải có sự quản lý của Nhà nớc theo định
hớng xã hôị chủ nghĩa. Đến Đại hội toàn quốc lần thứ VII Đảng ta cũng đã
khẳng định Xây dựng nền kinh tế sản xuất hàng hoá nhiều thành phần theo
cơ chế thị trờng nhất thiết phải có sự quản lý của Nhà nớc . Từng bớc kinh tế
6
Tiểu luận Triết học
quốc doanh - kinh tế tập thể chiếm u thế về năng xuất, chất lợng, hiệu quả, qua
đó giữ vị trí chi phối trong nền kinh tế.
(1)
Vậy thế nào là cơ chế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa hay cơ
chế thị trờng của chủ nghĩa xã hội.
Cơ chế thị trờng dới chủ nghĩa xã hội có một số dặc trng sau:
Trớc hết: Trong kinh tế thị trờng dới chủ nghĩa xã hội sở hữu quốc
doanh và tập thể phải giữ vai trò chủ thể và chủ đạo chủ thể là chiếm tuyệt đại

- xã hội và thiết lập hệ thống pháp luật, đây là nhiệm vụ cơ bản và lâu dài. Bởi
7
Tiểu luận Triết học
vì xã hội ổn định về thể chế chính trị là nền tảng để phát triển kinh tế. Mà xã
hội muốn đảm bảo trật tự công bằng thì phải có sự quản lý của Nhà nớc bằng
hệ thống pháp luật. Bên cạnh đó đảm bảo cho nền kinh tế thị trờng phát triển
ổn định và hoạt động có hiệu quả. Tạo điều kiện tốt nhất cho các thành phần
kinh tế tự do hoạt động trong khuôn khổ quản lý của Nhà nớc. Đặc biệt, tạo
điều kiện cho kinh tế quốc doanh, kinh tế tập thể phát triển. Một biện pháp hữu
hiệu và cơ bản xã hội. Vì chỉ trong môi trờng xã hội công bằng, chính trị ổn
định mọi ngời mới yên tam lao động và hoạt động kinh tế.
2. Kinh tế thị trờng dới sự quản lý của Nhà nớc ở Việt Nam.
Những thành tựu - hạn chế và biện pháp khắc phục.
Nhờ chuyển sang nền kinh tế thị trờng theo định hớng xã hội chủ nghĩa
dới sự lãnh đạo của Đảng trong hơn 10 năm thực hiện đổi mới nền kinh tế nớc
ta đã đạt đợc những thành tựu to lớn trong tất cả các ngành, các thành phần kinh tế.
Trong nông nghiệp: Từ một nền nông nghiệp nghèo nàn, lạc hậu hiện
nay nông nghiệp nớc ta đã có nhiều đổi mới. Sự nghiệp công nghiệp hoá - hiện
đại hoá da máy móc vào sản xuất nông nghiệp giải phóng dần sức lao động
của ngời dân. Việc áp dụng khoa học kỹ thuật, đa phân bón, thuốc trừ sâu, các
giống lúa mới, kỹ thuật canh tác mới vào sản xuất đã nâng cao năng xuất lao
động.
Sản lợng nông nghiệp không những đã đáp ứng nhu cầu của ngời dân
mà còn d thừa để xuất khẩu. Thành tựu to lớn phải kể đến là nớc ta đứng thứ 3
trên thế giới về xuất khẩu gạo.
Trong công nghiệp: Từ một nền công nghiệp nhỏ bé, hiện nay công
nghiệp nớc ta đã đóng vai trò to lớn trong nền kinh tế của đất nớc. Nhiều trung
tâm công nghiệp và vùng công nghiệp ra đời. Nhiều nhà máy lớn với máy móc
thiết bị hiện đại đợc xây dựng và không ngừng phát triển. Nếu nh trớc đây ta
chỉ có một số ngành công nghiệp nh khai khoáng - đóng tàu, công nghiệp dệt,

đến 22-5-1996
Nhìn chung, từ khi chuyển sang nền kinh tế thị trờng thì nền kinh tế nớc
ta có sự phát triển vợt bậc với nhiều thành tựu to lớn đã phần nào thoả mãn nhu
cầu của nhân dân.
Bên cạnh việc chỉ đạo việc đổi mới và phát triển kinh tế Đảng và Nhà n-
ớc ta cũng không quên tính khách quan tính duy vật của kinh tế. Vì vậy Đảng
luôn đặt nền kinh tế vào trung tâm và so sánh với các mặt hoạt động khác của
đời sống xã hội. Để trong sự tồn tại và phát triển của xã hội có sự nhịp nhàng,
đồng bộ giữa các ngành, các lĩnh vực, đảm bảo đ đát nớc phát triển đi lên với t
thế vững chắc, an toàn và có hiệu quả.
Ta đã biết, công bằng xã hội là một đặc trng cơ bản của xã hội mới, là ớc
mơ, khát vọng củ nhân dân, là động lực thúc đẩy mọi ngời vơn lên trong cuộc
sống. Chủ nghĩa Mác - Lênin là học thuyết về con đờng và các hình thức giải
phóng toàn diện con ngời khỏi mọi sự áp bức bóc lột và cao hơn là học thuyết
9
Tiểu luận Triết học
hớng tới công bằng xã hội. Vấn đề đặt ra là chế độ xã hội chủ nghĩa có thể sử
dụng kinh tế thị trờng để phát triển sản xuất đồng thời có các biện pháp để
đảm bảo công bằng xã hội trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội đợc
không. Thực ra giải pháp đúng đắn cho vấn đề kinh tế thị trờng và công bằng
xã hội đã đợc đảng ta đề ra đại hội VI và đợc khẳng định dứt khoát hơn, cụ thể
hoá hơn 1 bớc trong Đại hội VII.
Thực hiện chủ trơng của Đảng, các nhà lãnh đạo của Nhà nớc ta luôn
vạch ra đờng lối chỉ đạo để cho các hoạt động kinh t6ế diẽen ra trong xã hội
theo đúng quy luật, đồng thời đảm bảo tối đa sự công bằng xã hội. Một số giải
pháp mà Đảng và Nhà nớc ta thực hiện là: Bên cạnh việc phát triển hữu ích
nhất cơ chế kinh tế thị trờng là các chính sách đẩy mạnh khoa học kỹ thuật,
khuyến khích tài năng sáng chế, phát minh bảo vệ môi trờng. Chống buôn lậu,
làm hàng giả trốn thuế và lậu thuế. Nhà nớc định hớng cho nền inh tế phát
triển bằng các công cụ kế hoạch tài chính tín dụng tổ chức thông tin về thị tr-

tất cả các mối quan hệ vốn có của nó đồng thời có sự phân loại, đánh giá vai
trò của từng mối liên hệ để thấy đợc các mặt, các yếu tố, các thuộc tính của sự
vật. Liên hệ giữa nền kinh tế thị trờng của nớc ta với nền kinh tế trên thế giới
là mối liên hệ cơ bản và quan trọng. Để phát triển thì nhất thiết phải có sự giao
lu kinh tế với quốc tế. Điều này do bản chất tất yếu của kinh tế thị trờng quyết
định. Đây là quy luật khách quan của thế giới.
Những thành tựu kể trên là kết quả đạt đợc trong hơn 10 năm chuyển
đổi sang nền kinh tế thị trờng ở nớc ta là kết quả đáng mừng nhng vẫn còn rất
nhỏ bé so với sự phát triển của thế giới. Từ đó đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân ta
phải tiếp tục phát huy trong thời gian tới.
Không chỉ đạt đợc những thành tựu mà trong 10 năm thực hiện đổi mới
kinh tế, nền kinh tế thị trờng ở nớc ta cũng còn rất nhiều điểm hạn chế, cụ thể:
Trong lĩnh vực kinh tế, thị trờng cha tác động tốt đều đổi mới cơ cấu
kinh tế và cơ cấu đầu t. Sự thay đổi chậm chạp các chính sách tài chính, tiền tệ,
tín dụng, tiền lơng và thu nhập. Chính sách kinh tế đối ngoại hạn chế sự phát
huy những quá trình mang tính quy luật và bớc đi của quá trình chuyển đổi
kinh tế cha đợc vạch ra dẫn đến không thể hiện nhất quán chủ trơng, chính
sách trong nhiều giai đoạn của sự phát triển. Sự chuyển hoá trong t duy và
quan điểm kinh tế là khá rõ nhng sự chuyển biểu về kỷ luật kinh tế về học
thuyến quản lý kinh tế còn rất yếu kém, chậm tổng kết, đánh giá thực tiễn. Cha
đào tạo kỹ một đội ngũ cán bộ quản lý kinh tế và quản trị doanh nghiệp thích
ứng nhanh và có thể hoạt động lâu dài theo cơ chế thị trờng.
Việc chuyển sang kinh tế thị trờng đòi hỏi phải có một Nhà nớc pháp
quyền mạnh, nhng Nhà nớc, thể chế chính trị của ta còn chứa dựng nhiều yếu
tố thiếu hoàn hảo. Cha thực hiện triệt để công bằng xã hội. Mối quan hệ và
ranh giới giữa sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nớc cha rõ ràng. Nạn
tham nhũng, lợi dụng chức quyền khá phổ biến làm xói mòn niềm tin của quần
chúng nhân dân vào Đảng và Nhà nớc. Nền kinh tế thị trờng còn có những
điểm hạn chế về mặt xã hội nh: Sự phân hoá giàu nghèo ngày càng lớn. Đạo
đức con ngời bị suy giảm. Các truyền thống tốt đẹp củ dân tộc có nguy cơ

những kết quả đat đợc trong thời gian chuyển sang nền kinh tế thị trờng. Đồng
thời rút ra kinh nghiệm và đề ra phờng hớng, biện pháp để tiếp tục quá trình
chuyển đổi nền kinh tế sang cơ chế mới. Đối mới công tác quản lý Nhà nớc
nói chung và đổi mới công tác quản lý vĩ mô nền kinh tế nói riêng là vấn đề
then chốt quyết định sự thành bại của quá trình phát triển kinh tế ở nớc ta. Để
giải quyết vấn đề đó quản lý kinh tế cần xuất phát từ các quan điểm sau:
Tiếp tục hoạt động kinh tế theo cơ chế thị trờng có định hớng xã hội chủ
nghĩa. Cần hiểu rõ, cơ cấu kinh tế thị trờng nếu không có định hớng xã hội chủ
nghĩa hoặc định hớng kém hiệu lực thì sẽ không có xã hội chủ nghĩa. Vì vậy
cần phát triển đồng bộ các thành phần kinh tế. Xoá bỏ chế độ bao cấp trong
phân phối, sử dụng các yếu tố sản xuất và vật phẩm tiêu dùng, chuyển chúng
sang quan hệ tiền tệ - hàng hoá hoàn toàn. Tuân thủ nguyên tắc tự do giá cả.
12
Tiểu luận Triết học
Bên cạnh đó, luôn coi trọng thị trờng nông thôn và lấy hoạt động xuất nhập
khẩu làm đòn bây. Khuyến khích phát triển nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp.
áp dụng nguyên lý lợi thế trong quan hệ trao đổi quốc tế. Tiếp tục đổi với sự
quản lý của Nhà nớc bằng việc từng bớc hoàn thiện hệ thống pháp luật. Phân
định ranh giới giữa quản lý Nhà nớc và quản lý kinh doanh. Can thiệp vào thị
trờng chủ yếu bằng chính sách và pháp luật, đề cao vai trò tổ chức, hớng dẫn
và giám sát. Đặc biệt chú ý mở rộng quan hệ kinh tế quốc tế. Thu hút vốn đầu
t của nớc ngoài vào Việt Nam. Đề ra các biện pháp nhằm thực hiện công bằng
xã hội. Hớng tới mục tiêu của xã hội. Xã hội chủ nghĩa đó là dân giàu - nớc
mạnh - xã hội công bằng văn minh với một Nhà nớc của dân do dân và vì
dân, do Đảng lãnh đạo và Nhà nớc quản lý. Từng bớc phát triển và hoàn thiện
các hệ thống giáo dục - y tế, văn hoá - khoa học kỹ thuật nhằm nâng cao
dân trí. Từng bớc làm giảm các tệ nạn xã hội. Thực hiện chính sách giải quyết
việc làm cho ngời lao động các chính sách từ thiện nhằm tào niềm tin trong
quần chúng nhân dân.
Nói tóm lại trong thời gian tới Đảng và Nhà nớc ta phải hoạt động sao

kiện hoàn cảnh cụ thể của đất nớc từ đó có chính sách đổi mới và phát triển
phù hợp. Từ khi đổi mới, nền kinh tế thị trờng đã phát huy tác dụng rất tích
cực. Hơn 10 năm qua lĩnh vực kinh tế của nớc ta đã đạt những kết quả và thành
tựu to lớn, kinh tế tăng trởng nhanh, xã hội ổn định và vững bớc đi lên. Đời
sống nhân dân đợc cải thiện đáng kể.
Tuy nhiên trong lòng bản chất của nền kinh tế thị trờng nó luôn chứa
đựng những khuyết tật và những khuyết tật đó cũng đã biểu hiện ra trong nền
kinh tế của Việt Nam. Nhng các chính sách của Đảng và Nhà nớc luôn đợc đề
ra để khắc phục những khuyết tật, hạn chế một cách tốt nhât. Đồng thời, phơng
hớng tiếp tục đổi mới và phát triển cũng luôn đợc đặt ra tạo điều kiện cho sự
phát triển ổn định nền kinh tế của đất nớc trong tơng lai.
Tất cả các vấn đề diễn ra xung quanh nền kinh tế thị trờng ở Việt Nam
một lần nữa đã chứng minh cho sự đúng đắn và sáng suốt trong phơng hớng
chỉ đạo của Đảng Cộng sản và hoạt động quản lý thực hiện của Nhà nớc Cộng
hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
Trên đây là một số ý kiến phân tích quá trình chuyển đổi sang nền kinh
tế thị trờng ở Việt Nam mà em đã tiếp thu đợc trong quá trình học tập và tham
khảo tài liệu. Tuy em đã hết sức cố gắng vận dụng hiểu biết và phát huy năng
lực của mình để hoàn thành bài viêts song vẫn không tránh khỏi những thiếu
sót, sai lầm và rất nhiều điểm hạn chế.
14
Tiểu luận Triết học
Tài liệu tham khảo
1. Giáo trình Triết học Mác-Lênin Tập II
Nhà xuất bản Chính trị Quốc gia Hà Nội - Năm 1997
2. Giáo trình Kinh tế Chính trị Mác-Lênin Tập II
Nhà xuất bản Giáo dục Hà Nội - Năm 1998
3. Học thuyết Mác - Lênin và thời đại
Nhà xuất bản Sự thật - Năm 1991
4. Về một số vấn đề cơ bản trong văn kiện Đại hội VII Đảng