Tranh chấp lao động và đình công tạp chí luật học số
9
/200951
ts. nguyễn xuân thu *
1. Nhng im tin b ca phỏp lut
v ỡnh cụng v gii quyt ỡnh cụng ca
B lut lao ng
Sau khi chuyn i c ch qun lớ kinh t
(t c ch k hoch hoỏ tp trung sang c
ch kinh t th trng cú s qun lớ ca nh
nc), quyn ỡnh cụng ca ngi lao ng
(NL) c chớnh thc tha nhn trong B
lut lao ng (BLL) nm 1994 (cú hiu lc
thi hnh t 01/01/1995). Ngy 11/4/1996
Phỏp lnh th tc gii quyt cỏc tranh chp
lao ng c ban hnh ó quy nh c th
hn v ỡnh cụng v gii quyt ỡnh cụng.
Nm 2002, BLL c sa i ln th nht,
trong ú cỏc quy nh v ỡnh cụng v gii

lónh o v gii quyt cỏc vn cú liờn
quan n ỡnh cụng (iu 172a). iu ny
rt cú ý ngha trong vic bo m quyn
ỡnh cụng cho NL ti cỏc doanh nghip
khụng cú cụng on.
- Th ba, t vic phõn bit tranh chp
lao ng tp th v quyn vi tranh chp
lao ng tp th v li ớch, quy nh li
thm quyn v quy trỡnh gii quyt tranh
chp lao ng tp th, BLL ó quy nh
li thi im cú quyn ỡnh cụng gn vi
tranh chp lao ng v li ớch theo hng
* Ging viờn Khoa phỏp lut kinh t
Trng i hc Lut H Ni
Tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng 52

t¹p chÝ luËt häc sè
9
/2009

tiến bộ hơn. Cụ thể, NLĐ có quyền đình công
sau khi hội đồng trọng tài lao động hoà giải
không thành hoặc đã hết 7 ngày làm việc kể
từ ngày nhận đơn yêu cầu mà hội đồng
trọng tài lao động không tiến hành hoà giải
(Điều 170a, Điều 171).
- Thứ tư, thay vì quy định các điều kiện

Nếu như trước đây, giải quyết đình công
thực hiện 3 mục đích xác định tính hợp pháp
của cuộc đình công, giải quyết nguyên nhân
đình công và giải quyết hậu quả của đình
công thì hiện nay giải quyết đình công chỉ là
để xác định cuộc đình công là hợp pháp hay
bất hợp pháp. Việc giải quyết nguyên nhân
đình công (mà BLLĐ coi đó là tranh chấp
lao động tập thể) và giải quyết hậu quả của
đình công sẽ theo các thủ tục khác theo yêu
cầu của các bên và theo quy định của pháp
luật. Quy định này phù hợp hơn với bản chất
của đình công, kéo theo quy trình giải quyết
đình công gọn nhẹ và hợp lí hơn.
- Thứ hai, xác định lại thẩm quyền giải
quyết đình công
Việc hoà giải giữa các bên do hai bên tự
quyết định lựa chọn tổ chức, cơ quan tiến
hành hoà giải.
Việc xét tính hợp pháp của cuộc đình
công do toà án nhân dân cấp tỉnh (TAND)
nơi xảy ra đình công giải quyết (thay vì
TAND cấp tỉnh nơi doanh nghiệp xảy ra
đình công đóng trụ sở chính như trước đây).
Quy định này sẽ giúp việc giải quyết đình
công được thuận lợi và chính xác hơn.
- Thứ ba, quy định lại người có quyền
yêu cầu và thời điểm yêu cầu TAND xét tính
hợp pháp của cuộc đình công.
Nếu như trước đây 5 chủ thể (người sử

bảo đảm tính hợp lí về thời điểm và sự cần
thiết thực sự trong việc yêu cầu toà án giải
quyết đình công.
- Thứ ba, quy định lại trình tự, thủ tục
giải quyết đình công tại TAND theo hướng
gọn nhẹ hơn và phù hợp với mục đích giải
quyết đình công đã được xác định trong
BLLĐ. Theo BLLĐ, trình tự giải quyết đình
công chỉ còn 4 bước: 1) Thụ lí; 2) Chuẩn bị
giải quyết; 3) Mở phiên họp xét tính hợp
pháp của cuộc đình công; 4) Giải quyết
khiếu nại (nếu có). So với quy định trước
đây, trong trình tự này không còn bước tổ
chức hội nghị hoà giải. Bên cạnh đó, trong
từng bước các thủ tục được quy định một
cách rõ ràng, cụ thể hơn.
2. Những hạn chế của Bộ luật lao động
về đình công, giải quyết đình công và kiến
nghị sửa đổi
Mặc dù đã có khá nhiều điểm mới và
tiến bộ so với quy định của BLLĐ năm 1994
(sửa đổi, bổ sung năm 2002) và Pháp lệnh
thủ tục giải quyết các tranh chấp lao động
năm 1996 nhưng đối chiếu với yêu cầu của
thị trường lao động hiện nay thì các quy định
về đình công và giải quyết đình công trong
BLLĐ (sửa đổi năm 2006) đã bộc lộ những
hạn chế cần phải tiếp tục nghiên cứu và điều
chỉnh ở mức độ thích hợp.
2.1. Về khái niệm đình công


54

tạp chí luật học số
9
/2009

yờu sỏch v kinh t, vn hoỏ, xó hi, thm
chớ ca cỏc yờu sỏch cú liờn quan n chớnh
tr. Nhng yờu sỏch ny cú th l ni dung
ca v tranh chp lao ng tp th ó phỏt
sinh trc khi xy ra ỡnh cụng hoc khụng
h liờn quan n tranh chp lao ng tp th
(vớ d: cuc ỡnh cụng "phn i" Ngh nh
s 01/2003/N-CP ngy 09/01/2003 v vic
sa i iu l bo him xó hi hay cuc
ỡnh cụng gõy sc ộp ca NL thuc nhiu
a phng cui nm 2005, u nm 2006
yờu cu Chớnh ph sm ban hnh vn bn
mi v tin lng ti thiu trong khu vc cú
vn u t nc ngoi).
- Mc dự khỏi nim khụng trc tip ch
ra ch th b gõy sc ộp t cỏc cuc ỡnh
cụng nhng qua cỏch quy nh ny cú th
suy lun rng nh lm lut ang "ỏm ch"
ch th b gõy sc ộp chớnh l NSDL -
mt bờn trong tranh chp lao ng tp th
m mc ớch ỡnh cụng ang hng ti gii
quyt nú.
- T cỏc im bt hp lớ nờu trờn dn ti

phỏp. Vi quy nh nh hin nay thỡ qu
tht NL rt khú khn cú c cuc
ỡnh cụng hp phỏp hoc gi thit c
gng ỡnh cụng hp phỏp thỡ dng nh
cuc ỡnh cụng ú s khụng mang li tỏc
dng gỡ cho nhng NL tham gia ỡnh
cụng. õy cng chớnh l lớ do khụng ớt
ngi cho rng mt mt Nh nc cho phộp
NL ỡnh cụng nhng mt khỏc cng chớnh
Nh nc li "tc i" c hi ỡnh cụng
hp phỏp ca NL bng nhng quy nh
quỏ cht ch v cng nhc ti iu 173
BLL. Nu nhỡn nhn mt cỏch cụng bng
thỡ nhng ý kin ny l cú c s v cú th
khng nh nhng hn ch ca iu 173
BLL c xem l hn ch ln nht ca
phỏp lut v ỡnh cụng nc ta hin nay.
Bi vỡ, quy nh ny liờn quan n hng
lot vn quan trng v quyn ỡnh cụng
Tranh chấp lao động và đình công tạp chí luật học số
9
/200955
ca NL: Thi im cú quyn ỡnh cụng,
phm vi tin hnh ỡnh cụng v khụng c

nh" khụng phự hp vi thc t. Thit ngh
hin nay cn phi xem xột li vn ny v
khụng nờn cho phộp ỡnh cụng khi cú tranh
chp lao ng tp th v quyn vỡ nhng lớ
do nờu trờn v nhng lớ do sau õy:
+ Cho dự ỡnh cụng trờn thc t cú nhng
giai on ch yu do NSDL vi phm phỏp
lut gõy ra nhng iu ú khụng cú ngha
phi cho phộp ỡnh cụng phỏt sinh t tranh
chp lao ng tp th v quyn mi l hp lớ.
Vn õy l chớnh c ch gii quyt
tranh chp lao ng tp th theo quy nh
ca BLL cha thc s hp lớ, cụng tỏc
qun lớ v x lớ vi phm ca Nh nc cha
hiu qu, ý thc ca cỏc bờn ch th quan h
lao ng cha tt nờn thc cht cn cú
bin phỏp gii quyt cỏc vn ny thay
vỡ "y qu búng" v cho hai bờn trong quan
h lao ng v gõy tn hi trc tip cho quan
h ca hai bờn nh quy nh hin nay.
+ Thi gian t nm 2007 n nay, nguyờn
nhõn ch yu ca ỡnh cụng khụng phi do
NSDL vi phm phỏp lut lao ng nh giai
on trc õy m ch yu do NL mun
ũi li ớch (xỏc lp iu kin lao ng mi).
Vỡ vy, nhng ngi trc õy cho rng
nguyờn nhõn ch yu ca ỡnh cụng l do
NSDL vi phm phỏp lut xõm phm n
quyn li hp phỏp ca NL nờn khụng nờn
cm ỡnh cụng khi cú tranh chp lao ng

tranh chp. Mụ hỡnh ny cho phộp NL ỡnh
cụng sm hn so vi quy nh hin nay
(Hin nay, hai bờn t thng lng (khụng
bt buc) ho gii ti c s (bt buc v
th tc) ho gii ti Hi ng trng ti lao
ng (bt buc v th tc) ỡnh cụng).
- Th hai, v phm vi tin hnh ỡnh cụng:
Hin nay, Nh nc ch cho phộp NL
tin hnh ỡnh cụng trong phm vi mt
doanh nghip. Tuy nhiờn trong thi gian ti,
cựng vi s phỏt trin ca nn kinh t-xó hi
núi chung v th trng lao ng núi riờng,
tho c lao ng tp th ngnh s c kớ
kt v a vo thc hin trờn din rng. Lỳc
ú vn tranh chp lao ng tp th ngnh
v ỡnh cụng ngnh l iu cú th xy ra. Vỡ
vy, BLL sa i cng cn tớnh n vic
tng bc thay i khỏi nim tp th lao
ng, tranh chp lao ng lao ng tp th,
khỏi nim ỡnh cụng v vn cú cho phộp
ỡnh cụng ngnh hay khụng?
- Th ba, v ngi t chc v lónh o
ỡnh cụng:
Ngi t chc v lónh o ỡnh cụng
theo quy nh ti iu 172a hin nay nhỡn
chung l hp lớ. Song cng cn xem xột thờm
trng hp ti doanh nghip ó cú t chc
cụng on c s hoc ban chp hnh cụng
on lõm thi nhng khi NL cú nguyn
vng tin hnh ỡnh cụng ũi li ớch

c s, t trng t cụng on v t trng t
sn xut (trng hp doanh nghip khụng cú
Tranh chấp lao động và đình công tạp chí luật học số
9
/200957
cụng on thỡ ly ý kin ca t trng v t
phú t sn xut). Nu cn c vo tỡnh hỡnh
thc t thỡ liu ý kin ca nhng ngi ny
cú thc s l i din cho "ting núi chung"
ca tp th lao ng theo ỳng ngha hay
khụng l cõu hi ln cn phi suy ngh
nc ta hin nay. Trong khi ú Nh nc li
yờu cu t l ng ý ỡnh cụng phi t trờn
75% so vi tng s nhng ngi thuc i
tng c ly ý kin thỡ vn cng tr
nờn khú khn cho NL. Thit ngh nờn quy
nh th tc chung, khụng cn c vo s
lng NL nh hin nay.
+ Cn sa li quy nh v vic c i
din gi yờu cu v quyt nh ỡnh cụng.
Hin nay, Nh nc quy nh vic gi yờu
cu v quyt nh ỡnh cụng phi thc hin
trc ớt nht l 5 ngy so vi ngy d kin
ỡnh cụng trong quyt nh l quỏ kht khe.

2.3. V gii quyt ỡnh cụng
Vic xỏc nh thm quyn, th tc xột
tớnh hp phỏp ca cuc ỡnh cụng ti TAND
hin nay trong BLL nhỡn chung l hp lớ v
cú nhiu im tin b so vi quy nh trc
õy. Tuy nhiờn cũn mt s ni dung cn tip
tc nghiờn cu v quy nh li trong BLL
sa i nh sau:
- Th nht, v ch th cú quyn yờu cu
to ỏn xột tớnh hp phỏp ca cuc ỡnh cụng:
Nu cuc ỡnh cụng ch din ra trong
phm vi mt doanh nghip v ch th b gõy
sc ộp chớnh l doanh nghip ú thỡ vic xỏc
nh ngi cú quyn yờu cu to ỏn xột tớnh
hp phỏp ca cuc ỡnh cụng l NSDL v
tp th lao ng l hp lớ. Song, nu ỡnh
cụng khụng din ra trong phm vi mt doanh
nghip v ch th b gõy sc ộp khụng phi
l NSDL thỡ quy nh ngi cú quyn yờu
cu gii quyt ỡnh cụng nh hin nay li
khụng thc s hp lớ. Thit ngh trong trng
hp ny cn cú s "lờn ting" ca c quan
chc nng ca Nh nc (nh s lao ng,
thng binh v xó hi) thỡ vic a cuc
ỡnh cụng ra gii quyt s l hp lớ hn.
Tranh chÊp lao ®éng vµ ®×nh c«ng 58


quyết đình công, điều quan trọng nhất là
người yêu cầu toà án giải quyết là người có
quyền yêu cầu theo quy định của pháp luật
là đủ. Khi xem xét để thụ lí và trong quá
trình chuẩn bị giải quyết, toà án cần sử
dụng triệt để quyền yêu cầu các cơ quan, tổ
chức, cá nhân có liên quan cung cấp tài liệu,
chứng cứ và chính bản thân toà án cũng cần
xác minh khi cần thiết./.

(1). Năm 2008 có 10 trường hợp NSDLĐ làm đơn
yêu cầu toà án giải quyết đình công nhưng không
được giải quyết cũng vì lí do này.
NHỮNG VẤN ĐỀ CẦN SỬA ĐỔI VỀ HỢP
ĐỒNG LAO ĐỘNG (tiếp theo trang 25)
Một trong những vấn đề cũng được đặt
ra ở đây là cần có sự phân biệt về hậu quả
pháp lí giữa chấm dứt hợp đồng lao động
trái pháp luật về căn cứ và trái pháp luật về
thủ tục của người lao động. Thông thường,
nếu người lao động chấm dứt hợp đồng lao
động trái pháp luật về mặt thủ tục (vi phạm
nghĩa vụ báo trước) thì hậu quả pháp lí mà
họ phải gánh chịu phải nhẹ hơn trường hợp
họ chấm dứt hợp đồng trái pháp luật về căn
cứ. Tuy nhiên, theo quy định của pháp luật
hiện hành, hậu quả pháp lí mà người lao
động phải gánh chịu khi chấm dứt hợp
đồng trái pháp luật về thủ tục còn nặng hơn
so với trường hợp chấm dứt trái pháp luật