ĐỀ TÀI
MỘT SỐ YẾU TỐ TÁC ĐỘNG ĐẾN ĐỊNH HƯỚNG
NGHỀ NGHIỆP
CHO HỌC SINH THPT NGOẠI THÀNH HÀ NỘI
( Nghiên cứu trường hợp 2 trường THPT ngoại thành Hà Nội )
Hà Nội 5/2011
MỤC LỤC


NHỮNG THUẬN LỢI VÀ KHÓ KHĂN TRONG QUÁ TRÌNH THỰC TẬP
1. Khó khăn :
Đề tài làm về các em học sinh THPT và là những học sinh lớp 12 nên gặp nhiều
khó khăn trong quá trình thu thập tài liệu
Tháng 4 , 5 là tháng mà các học sinh lớp 12 thi học kỳ 2 và chuẩn bị cho
ký thi tốt nghiệp nên việc thu thập khá phức tạp và khó khăn trong thời điểm đó
cộng thêm nhiều nhà trường do thủ tục quá phức tạp nên quá trình làm việc với
các thầy cô giáo và học sinh còn gặp nhiều khó khăn
Mùa hè điều kiện nắng nóng kết quả thu thập nhiều khi có phần chưa chính
xác, cũng có thể do tâm lý nhiều học sinh
Đường sá đi lại xa xôi , từ nhà đến trường học của các học sinh THPT khá
xa nên cũng là một điều bất tiện trong quá trình làm việc
Tuy gặp nhiều khó khăn nhưng hầu hết đã được giải quyết
2. Thuận lợi
Có được sự giúp đỡ từ ban giám hiệu các nhà trường THPT , các em học
sinh và giáo viên của 2 trường THPT
Có được sự giúp đỡ từ giáo viên hướng dẫn , các bạn bè giúp đỡ trong quá
trình thực hiện chuyên đề thực tập
Có được sự giúp đỡ từ phía gia đình tạo điều kiện cho quá trình làm việc
NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
...................................................................................................................................
...................................................................................................................................

khoảng 37% sinh viên tốt nghiệp nhưng không tìm được việc làm . Bên cạnh đó,
một số nghiên cứu cũng chỉ ra rằng có hơn 50% sinh viên tốt nghiệp phải đào tạo
lại khi được tuyển dụng [12]. Việc thiếu định hướng nghề cho học sinh THPT đã
gây ra một lãng phí lớn không chỉ cho bản thân, gia đình của học sinh mà còn cho
cả xã hội.
Thực tế hiện nay, đa phần học sinh tốt nghiệp THPT đều có mong muốn
học lên ĐH, CĐ. Theo thống kê gần đây, hàng năm, nước ta có hơn một triệu học
sinh THPT dự thi tốt nghiệp. Trong số đó có tới 90% học sinh tốt nghiệp THPT
thi vào các trường ĐH, CĐ. Nhưng hệ thống các trường ĐH, CĐ chỉ tiếp nhận
khoảng 20% – 30% số học sinh . Có rất nhiều học sinh cho rằng: “Vào đại học
như là một sự bảo hành cho tương lai. Trượt đại học coi như cuộc đời mất
phương hướng. Đó là nỗi buồn của bản thân và của cả gia đình”. [4]. Chính điều
đó đã dẫn tới áp lực nặng nề cho học sinh trong các kỳ thi tuyển sinh vào ĐH,
CĐ. Do vậy, việc định hướng nghề cho học sinh THPT là vấn đề cần được quan
tâm hơn nữa.
Trong quá trình lựa chọn nghề nghiệp của học sinh THPT, có nhiều yếu tố
tác động tới các em. Vậy những yếu tố đó là gì? Các em đã chọn nghề của mình
như thế nào? Dựa vào đâu để các em học sinh THPT chọn nghề cho mình? Đề tài
“Các yếu tố tác động đến việc định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT –
Qua khảo sát tại Hà Nội” sẽ góp phần giải đáp những câu hỏi trên.
Với đề tài này chúng tôi nhằm mục đích " Xác định những yếu tố tác động
đến định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT hiện nay và sự chuẩn bị của họ
đề đạt được dự định này " Đối tượng khảo sát sẽ là những học sinh đang học lớp
cuối cùng của THPT ( lớp 12 ). Sỡ dĩ chúng tôi chọn học sinh lớp 12 làm đối
tượng của cuộc khảo sát này lý do là ở thời điểm này các em mới có đủ những
điều kiện đầy đủ nhất đề dự định về nghề nghiệp của mình trong tương lai.
2. ĐỐI TƯỢNG , KHÁCH THỂ , PHẠM VI NGHIÊN CỨU
2.1 Đối tượng nghiên cứu :
Định hướng nghề nghiệp của học sinh THPT
2.2 Khách thể nghiên cứu :

2. Giúp học sinh có định hướng đúng đắn trong quá trình lựa chọn nghề
nghiệp trong tương lai
3. Tìm ra xu hướng chính của các em học sinh THPT nói riêng và giới trẻ
nói chung trong việc lựa chọn nghề nghiệp của họ
* Nhiệm vụ nghiên cứu:
1. Xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn cho việc nghiên cứu về định hướng
nghề nghiệp cho học sinh THPT
2. Phân tích thực trạng vấn đề lựa chọn nghề nghiệp hiện nay của học sinh
THPT.
3. Tiến hành khảo sát định tính định lượng trong việc học sinh THPT lựa
chọn nghề nghề nghiệp của mình
4. Đưa ra những kiến nghị giúp các em có định hướng đúng và lựa chọn
nghề nghiệp phù hợp với mỗi cá nhân
5. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI
5.1. Phương pháp luận chung
Chính sách của Đảng và nhà nước về công tác hướng nghiệp cho học sinh
THPT :
Chỉ thị 126/CP về công tác hướng nghiệp cho học sinh THPT và sử dụng
học sinh các cấp THCS và THPT ra trường bao gồm các quy định : Mục đích của
công tác hướng nghiệp , nhiệm vụ của công tác hướng nghiệp , biện pháp thực
hiện, biện pháp thực hiện và giao nhiệm vụ cho các bộ , ngành , địa phương ,
phối hợp với ngành giáo dục thực hiện
Văn kiện Đại hội Đảng cộng sản Việt Nam khóa IX khẳng định “ Coi trọng
công tác hướng nghiệp và phân luồng cho học sinh TH, chuẩn bị cho thanh niên ,
thiếu niên đi vào lao động nghề nghiệp phù hợp với sự chuyển dịch cơ cầu kinh
tế trong cả nước và địa phương
Luật Giáo dục cũng khẳng định rằng “ Giáo dục THPT nhằm cung ứng
những kiến thức thông thường về kỹ thuật và hướng nghiệp để học sinh tiếp tục
học lên Cao Đẳng , Đại học , THCN , Học nghề hoặc đi vào cuộc sống “
Năm 2001 , Thủ tướng Chính phủ đã đưa ra chỉ thị số 14/2001/CT- TTg về

truyền thông. Đây là điều kiện thuận lợi cho tác giả trong việc tìm nguồn tài liệu
cung cấp cho việc nghiên cứu của mình. Tác giả đã sử dụng một số dạng tài liệu
sau:
s Những công trình nghiên cứu khoa học, luận án tốt nghiệp.
N Tài liệu nghiên cứu và xuất bản của các nhà khoa học trong nước.
T Các tạp chí: Xã hội học,
5.2.2. Phương pháp thảo luận nhóm:
Trên cơ sở mục tiêu nghiên cứu của đề tài, tác giả tiến hành phỏng vấn sâu
các em học sinh ở độ tuổi THPT , và trọng tâm vào các em học sinh lớp 12 là
những em sắp bước vào kì thi tốt nghiệp , Đại học sắp bước chân vào ngưỡng cửa
của tương lai, sự lựa chọn nghề nghiệp phù hợp là một điều cần thiết. Tác giả tiến
hành thảo luận nhóm với số lượng học sinh là 24 học sinh Bao gồm :.12 Nam và
12 Nữ thuộc các trường (Có thể chia ra mỗi trường 1 lần thảo luận nhóm , mỗi
lần 12 học sinh: 6 nam và 6 nữ )
Trường THPT Nguyễn Văn Cừ
Trường THPT Cao Bá Quát
Quá trình xử lý được thực hiện bởi chương trình xử lý Nvivo 7.0
5.2.3. Phương pháp phỏng vấn bảng hỏi
Bảng hỏi được tiến hành logic nhằm đưa ra nhữngthu nhận thông tin chính
xác nhất về định hướng nghề nghiệp của các em
Tiến hành khảo sát phỏng vấn 250 phiếu hỏi chia làm 2 nơi :
150 cho trường THPT Nguyễn Văn Cừ
150 cho trường THPT Cao Bá Quát
Thu về 249 phiều để xử lý số liệu bằng SPSS 13.0
6. CÁC GIẢ THUYẾT NGHIÊN CỨU
Giả thuyết một: Những học sinh nông thôn đã học lên những năm cuối
cấp của THPT chủ yếu là chọn các nghề nghiệp có trình độ chuyên môn cao nên
hầu hết là các em sẽ lựa chọn thi đại học và cao đẳng . Việc chọn các nghề
nghiệp khác để làm việc chỉ được hình thành sau khi định hướng nghề nghiệp có
từ trong trường THPT không thực hiện được

Giá trị nghề nghiệp
Nhận thức giá trị
nghề nghiệp
Nhận thức giá trị nghề
nghiệp
Mức sống gia đình
Lựa chọn nghề
khối nghề
Phương thức đào tạo
Trình độ đào tạo
PHẦN NỘI DUNG
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ THỰC TIỄN VÀ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI
1.TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
Định hướng nghề nghiệp là quá trình mà mỗi cá nhân xác định, lựa chọn
cho mình một nghề nghiệp phù hợp nhất. Việc định hướng nghề nghiệp đúng
trong lựa chọn ngành nghề không chỉ là việc tạo hứng thú cho người học mà đôi
khi còn quyết định cả sự thành đạt của một đời người. Đặc biệt đối với học sinh
THPT – định hướng nghề nghiệp ở lứa tuổi này sẽ là bước khởi đầu quan trọng
không chỉ của các em mà còn của cả nguồn nhân lực.
Các nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp trong những năm gần đây đều
chỉ ra rằng phần lớn học sinh còn thiếu thông tin về nghề sẽ học sau khi tốt
nghiệp THPT. Khoảng 2/3 số học sinh THPT còn băn khoăn chưa biết chọn
ngành nào. Trong số đó có 11,9% số em chưa thể có một quyết định nào về địa
chỉ sẽ học sau này. Tình trạng này có giảm đi ở học sinh lớp 12 nhưng không
đáng kể: Vẫn còn gần 2/3 học sinh lớp 12 băn khoăn chưa có quyết định sẽ học ở
trường hoặc khoa nào. Những băn khoăn mà học sinh THPT khi chọn ngành
nghề là không biết ngành đã chọn có phù hợp với các em không? Sau khi ra
trường các em có xin được việc làm đúng nghề đã học không? [4, tr.108]
Trình độ đào tạo mà phần lớn học sinh hướng tới sau khi tốt nghiệp THPT
là trình độ ĐH. Xu hướng thi vào các trường ĐH, CĐ của học sinh THPT có ở cả

nghề nghiệp trong xã hội. Các em cũng biết rất ít về yêu cầu của từng nghề cụ
thể. Việc định hướng nghề của học sinh THPT chủ yếu mang tính ngẫu nhiên.
Học sinh chọn nghề theo cảm tính và phong trào, ít có sự cân nhắc về học lực của
bản thân.
Đi tìm hiểu những yếu tố ảnh hưởng đến định hướng giá trị trong việc
chọn nghề của học sinh, một nghiên cứu đã chỉ ra những khó khăn gây ảnh
hưởng đến sự định hướng giá trị của học sinh THPT. Kết quả cho thấy, nhiều em
học sinh chưa biết cách đánh giá đúng năng lực của bản thân để lựa chọn nghề
nghiệp phù hợp với năng lực của mình. Đa số các em (89,4%) cảm thấy thiếu tri
thức về nghề, chưa hiểu rõ nhu cầu của xã hội đối với nghề cũng là một trong
những khó khăn trong định hướng giá trị nghề nghiệp của học sinh.[8, tr.14]
Nghiên cứu này còn cho thấy gia đình là một nhân tố quan trọng trong định
hướng giá trị nghề nghiệp của học sinh. Tuy nhiên việc định hướng giá trị nghề
nghiệp của cha mẹ cho con cái còn nhiều bất cập. Một số gia đình thường thờ ơ,
không quan tâm tới việc giáo dục vấn đề này cho con cái. Ở một số gia đình
khác, cha mẹ giáo dục định hướng giá trị cho con em theo kiểu áp đặt, cứng nhắc,
bắt con chấp nhận, tuân theo những sở thích, quan niệm của mình mà không dựa
trên năng lực, sở thích của chính con trẻ. Có 59,3% số học sinh được phỏng vấn
đã thừa nhận sự áp đặt của cha mẹ trong lĩnh vực này.
Vì gia đình là môi trường xã hội hóa đầu tiên và gần gũi nhất đối với mỗi
con người. Chính bởi lẽ đó yếu tố gia đình tác động không nhỏ đến việc lựa chọn
nghề nghiệp của học sinh ngay cả khi các em có những dự định về nghề nghiệp
trong tương lai của mình. Đối với học sinh ở nông thôn, có tới 91.1% trả lời là
tham khảo ý kiến bố mẹ khi chọn nghề. Ý kiến của bố mẹ được các em coi trọng
hơn cả trong số những ý kiến của nhà trường, bạn bè.[1, tr.31]. Như vậy nghiên
cứu này đã cho thấy, việc lựa chọn nghề nghiệp của học sinh nông thôn không
chỉ xuất phát từ ý muốn chủ quan của bản thân học sinh mà còn có sự can thiệp
mạnh mẽ của gia đình (chủ yếu là cha mẹ học sinh).
Khi tiến hành nghiên cứu về định hướng nghề nghiệp ở lứa tuổi học sinh THPT ở
nông thôn và thành thị, tác giả Nguyễn Công Khanh và Nguyễn Văn Lê đã chỉ ra

chỉ mang tính chất tham khảo đối với học sinh THPT khi lựa chọn nghề nghiệp
trong tương lai. [11]
Các nghiên cứu trong những năm gần đây cho thấy: nhóm ngành được
thanh niên thành phố lựa chọn nhiều nhất là phục vụ quản lý, kỹ sư kỹ thuật, tài
chính, ngân hàng; nhóm ngành ít được lựa chọn khoa học đời sống, khoa học xã
hội, cảnh sát, bộ đội.[14.tr.138]. Nam học sinh nông thôn lại có xu hướng thi vào
các trường kỹ thuật, nữ tập trung thi vào sư phạm, kinh tế.[3, tr.40]. Những cơ sở
chủ yếu để học sinh chọn trường học tiếp là sự hứng thú, đam mê một nghề nào
đó của bản thân. Tuy nhiên một số yếu tố khác do chính bản thân nghề nghiệp đó
trong xã hội mang lại như: khả năng tìm việc làm sau khi ra trường, thu nhập từ
nghề đó mang lại… Nhìn chung việc chọn trường của học sinh THPT chưa quan
tâm tới chất lượng đào tạo của trường.
Tóm lại, định hướng nghề nghiệp là một trong những vấn đề được nhiều
nhà khoa học quan tâm dưới nhiều góc độ khác nhau. Những nghiên cứu trước
đây thường chủ yếu tập trung đi tìm hiểu thực trạng việc làm của thanh niên, xu
hướng lựa chọn ngành học, hay những nguyên nhân ảnh hưởng đến việc chọn
nghề của học sinh THPT. Những yếu tố tác động tới định hướng nghề nghiệp chỉ
là một phần nhỏ trong các nghiên cứu ấy. Trong quá trình tìm và phân tích tài
liệu, tác giả nhận thấy rằng có nghiên cứu chỉ ra rằng yếu tố bản thân học sinh và
yếu tố gia đình học sinh là những yếu tố tác động chính tới việc định hướng nghề
nghiệp của thanh niên, học sinh. Có nghiên cứu lại cho thấy hơn một nửa học
sinh bị cha mẹ áp đặt trong việc định hướng nghề nghiệp. Có nghiên cứu lại cho
rằng học sinh quyết định là chính. Xuất phát từ thực tiễn đó, tác giả quyết định
tìm hiểu sâu hơn về “Một số yếu tố tác động tới định hướng nghề nghiệp của
học sinh THPT ngoại thành Hà Nội – Qua khảo sát ở 2 trường THPT Ngoại
thành Hà Nội”. Trong các yếu tố tác động đó, tác giả sẽ đi sâu nghiên cứu sự tác
động của yếu tố thuộc về bản thân và gia đình học sinh.
2. CÁC LÝ THUYẾT SỬ DỤNG TRONG ĐỀ TÀI
2. 1. Lý thuyết cấu trúc chức năng của T.Parsons
Theo Parsons , xã hội là một chỉnh thể , hệ thống bao gồm nhiều tiểu hệ

mình. Đồng thời, các nhà tương tác luận hiểu rằng một loạt các nhân tố xã hội
như: ngôn ngữ, văn hóa, chủng tộc, tính sắc tộc, tầng lớp xã hội, và giới cưỡng ép
các lý giải và các hành vi của con người ta. Vì thế, các nhà tương tác luận có thể
được xem là những nhà duy nhiên cẩn trọng hay các nhà quyết định luận ôn hòa;
họ tiền-thiết định rằng các hành động của con người chịu ảnh hưởng chứ không
phải là bị quy định bởi những sự kiện trước đó hay bởi những lực xã hội hay
những lực sinh học.
Vận dụng lý thuyết này, chúng tôi xem xét hành vi lựa chọn nghề nghiệp
của học sinh THPT như biểu hiện của hành động xã hội có ý thức. Từ đó, dẫn tới
nhận thức về vấn đề nghề nghiệp - việc làm của học sinh THPT.
3. CÁC KHÁI NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI :
3.1 Hướng nghiệp :
Hướng nghiệp là các hoạt động nhằm hỗ trợ mọi cá nhân chọn lựa và phát
triển chuyên môn nghề nghiệp phù hợp nhất với khả năng của cá nhân, đồng thời
thỏa mãn nhu cầu nhân lực cho tất cả các lĩnh vực nghề nghiệp (thị trường lao
động) ở cấp độ địa phương và quốc gia.
Trong đó lựa chọn nghề nghiệp chỉ là một giai đoạn đầu trong tiến trình
hướng nghiệp của mỗi người. Hướng nghiệp là một quá trình liên tục tác động từ
khi người học còn ngồi học ở bậc phổ thông, qua quá trình trao dồi chuyên môn
nghề nghiệp và tìm được nơi lao động phù hợp.
3.2 Tự hướng nghiệp
Tự hướng nghiệp là tự mình định hướng nghề nghiệp, tự mình xác định
đúng ngành nghề thích hợp với bản thân và phù hợp với xã hội. Từ đó, bạn tự
chọn hướng trau giồi tính cách và năng lực sao cho hiệu quả, để khi được trúng
tuyển, cả khi học nghề và lập nghiệp sau này được vững chắc. Lúc đó, bạn không
phải ân hận vì đã đi nhầm đường, còn vững tin ở tương lai.
3.3 Tư vấn hướng nghiệp
Tư vấn hướng nghiệp là tư vấn về sự hỗ trợ khách quan và cả cách nỗ lực
chủ quan trong quá trình hướng nghiệp. Nó có lợi cho người đang cần tư vấn
hướng nghiệp và cũng lợi cho cả người cần dẫn dắt người khác hướng nghiệp

e) Tổ chức hợp lý các đơn vị quản lý hành chính đô thị
g) Yêu cầu phát triển các chức năng của vùng ngoại thành ngoại thị, khu vực nội
thành , nội thị theo quy hoạch xây dựng đô thị được cơ quan nhà nước có thẩm
quyền phê duyệt.

CHƯƠNG 2
KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU
1.TỔNG QUAN VỀ ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU :
Hà Nội được coi là trung tâm kinh tế, văn hoá, chính trị của cả nước. Vì
thế, tại đay là địa bàn tập trung một số lương lớn các trương THPT. Cả thành
phố hiện nay có 134 trường vơi 182.477 học sinh. Chúng tôi tiến hành
nghiên cứu ở 2 trường: Trường THPT Nguyễn Văn Cừ - Gia Lâm – Hà Nội và
Trường THPT Cao Bá Quát - Gia Lâm -Hà Nội[1;.]
Trường THPT Nguyễn Văn Cừ thành lập năm 1971 với tên gọi là “
trường vừa học vừa làm “ với mục tiêu vừa lao động vừa học tập
Các thế hệ học sinh đầu tiên của trường đã vượt qua rất nhiều khó khăn để
học tập tốt . Trong điều kiện nguy hiểm , gian khó của thời chiến , học sinh
trường THPT Nguyễn Văn Cừ nêu cao tinh thần quyết tâm để đạt được nhiều
thành tích
Năm 1980. Trường vinh dự được nhà nước trao tặng danh hiệu : Trường
tiên tiến xuất sắc của Huyện Gia Lâm
Năm 1993, trường được đổi tên là trường THPT Nguyễn Văn Cừ . Đến nay
quy mô của nhà trường ngày càng mở rộng cả điều kiện cơ sở vật chất và điều
kiện dạy học
Trong những năm qua tuy điểm tuyển sinh vào lớp 10 của trường còn thấp
hơn các trường trong khu vực nhưng tỉ lệ học sinh đạt tốt nghiệp của nhà trường
luôn cao bằng và hơn trung bình thành phố , ngang hàng với các trường trong khu
vực
( Năm 2008 -2009 học sinh đỗ tốt nghiệp đạt tỉ lệ 97.73 % - TP HN :
88.28% ; Năm 2009 -2010 Tỉ lệ học sinh đỗ tốt nghiệp là 99.58 % ) Học sinh

luôn là địa chỉ đáng tin cậy của phụ huynh học sinh Gia Lâm.
Hạnh kiểm trường năm học 2009-2010
- Hạnh kiểm tốt: 1.472 học sinh = 86.18%
- Hạnh kiểm khá: 201 học sinh = 11.77%
- Hạnh kiểm trung bình: 27 học sinh = 1.58%, giảm 0.3%
- Hạnh kiểm yếu: 8 học sinh = 0.47%, giảm 1%
Tỉ lệ học sinh đạt hạnh kiểm khá, tốt năm học này đã tăng 1.2%
Kết quả học tập :
Năm 2009 -2010 có nhiều kết quả đáng khen:
Giỏi : 244 học sinh = 14.29 %
Tiên tiến: 957 = 56.03%
Trung bình 484 = 28.34 %
Yếu = 23 học sinh =1.35 %
Có 30/37 lớp đạt tieu chuẩn tiên tiến .Đặc biệt, trong kì thi HSG lớp 12
cấp Thành phố, toàn trường có 14 bạn đạt giải, tăng 5 giải so với năm trước:
Trong đó:
+ 03 giải nhì bộ môn Hóa và Sinh vật.
+ 02 giải ba bộ môn Lịch sử và Sinh vật.
+ 09 giải khuyến khích các môn Anh 2 giải, Địa lí 2 giải, Sử 1 giải, Văn 2
giải, Vật lí 1 giải, Toán 1 giải.
Trong kì thi Olimpic cụm các trường Gia Lâm – Long Biên dành cho học
sinh khối 10 và khối 11, đội tuyển học sinh giỏi của trường đã dự thi và đạt được
40 giải.
Vấn đề đồng hành với thanh niên trong tư vấn, hướng nghiệp:
Bên cạnh những hoạt động bề nổi, những hoạt động nhằm định hướng nghề
nghiệp cho đoàn viên, thanh niên cũng được BGH cũng Đoàn trường chú trọng
thồng qua các hoạt động hỗ trợ, định hướng giúp đoàn viên thanh niên có nhận
thức đúng đắn về nghề nghiệp tương lai phù hợp với điều kiện và năng lực của
bản thân.
- Đều đặn tổ chức các tiết học hướng nghiệp với mọi khối, lớp. Những tiết học

Tổng 249 100