Những “Nút thắt” trong điều hành kinh tế ở Nghệ An nhìn từ chỉ số năng lực
cạnh tranh cấp tỉnh
Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI -Provincial Competitiveness Idex) được
sử dụng như một công cụ quan trọng để đo lường, đánh giá công tác quản lý và
điều hành kinh tế của 63 tỉnh, thành phố Việt Nam trên các lĩnh vực có ảnh hưởng
lớn đến sự phát triển của khu vực kinh tế dân doanh.
Chỉ số Năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI -Provincial Competitiveness Idex) được sử
dụng như một công cụ quan trọng để đo lường, đánh giá công tác quản lý và điều hành
kinh tế của 63 tỉnh, thành phố Việt Nam trên các lĩnh vực có ảnh hưởng lớn đến sự phát
triển của khu vực kinh tế dân doanh.
Cho đến nay, PCI bao gồm 9 chỉ số thành phần: 1. Chi phí gia nhập thị trường; 2.
Tiếp cận đất đai và sự ổn định trong sử dụng đất; 3. Tính minh bạch và tiếp cận
thông tin; 4. Chi phí thời gian để thực hiện các quy định của nhà nước; 5. Tính
năng động và tiên phong của lãnh đạo tỉnh; 6. Chi phí không chính thức; 7. Dịch
vụ hỗ trợ doanh nghiệp; 8. Đào tạo lao động; 9. Hỗ trợ pháp lý.
Chỉ số PCI được Phòng Thương mại và công nghiệp Việt Nam (VCCI) thực
hiện và công bố hàng năm từ năm 2005. Đến nay, PCI đã trở thành một chỉ số
quan trọng được tất cả các địa phương quan tâm. Tuy PCI không đồng nghĩa với
mức độ phát triển kinh tế của địa phương, nhưng nó là thước đo khách quan chất
lượng điều hành của chính quyền tỉnh. Mặt khác, chỉ số PCI (được cải thiện) là
một trong những yếu tố quan trọng nhất của môi trường đầu tư, góp phần quyết
định sự lựa chọn địa bàn đầu tư của nhà đầu tư. Theo VCCI, nếu thêm một điểm
trong PCI sẽ thu hút thêm được ba nhà đầu tư. Chính vì vậy, những người lãnh đạo
có trách nhiệm và cầu thị thường theo dõi chỉ số PCI và đưa ra những chủ trương,
quyết sách kịp thời để khắc phục yếu kém, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh
của tỉnh mình.
Nghệ An có mặt từ năm đầu tiên công bố PCI, qua 6 năm, vị thứ của tỉnh nhìn
chung không mấy sáng sủa và có xu hướng ngày càng giảm.
Bảng 1: Tổng hợp kết quả chỉ số PCI 2005-2010
(*)


2 Tiếp cận đất đai 4,18 5,56 5,83 5,51 4,97 4,46
3
Tính minh bạch và tiếp
cận thông tin
5,55 5,78 5,64 6,48 5,72 5,23
4
Chi phí thời gian để thực
hiện các quy định của nhà
nước
6,52 5,06 5,91 6,04 5,65 4,79
5 Chi phí không chính thức 6,25 6,29 5,66 6,29 4,63 5,47
6
Tính năng động và tiên
phong của lãnh đạo tỉnh
5,61 4,69 2,84 4,51 3,32 4,16
7
Dịch vụ hỗ trợ doanh
nghiệp
5,82 4,28 3,81 2,01 6,05 6,57
8 Đào tạo lao động 6,53 5,27 3,57 4,41 5,35
9 Hỗ trợ pháp lý 4,53 5,06 3,69 4,59 5,2

Nghệ An có một vài chỉ số thành phần khá tốt và ổn định qua nhiều năm, trong đó
tốt nhất là chỉ số Gia nhập thị trường. Chỉ số này được xây dựng nhằm đánh giá sự
khác biệt về chi phí gia nhập thị trường của các doanh nghiệp (DN) mới thành lập
giữa các tỉnh với nhau (chủ yếu về thời gian, công sức bỏ ra để thành lập và đưa DN
gia nhập thị trường). Đây là chỉ số Nghệ An được đánh giá khá cao. Điều này cũng
phù hợp, bởi hầu như ít nghe thấy DN phàn nàn về sự khó khăn, phiền toái trong
bước khởi sự.
Chỉ số Tính minh bạch và tiếp cận thông tin tuy không được đánh giá cao, nhưng

động và tiên phong của lãnh đạo tỉnh.
Chỉ số Tiếp cận đất đai đo lường về hai khía cạnh của vấn đề đất đai mà DN phải
đối mặt: việc tiếp cận đất đai có dễ dàng không; DN có thấy yên tâm và được đảm bảo
về sự ổn định khi có được mặt bằng kinh doanh hay không. Mặt bằng sản xuất kinh
doanh hầu như là yêu cầu cần thiết đầu tiên của bất kỳ DN nào. Vì vậy, giải quyết nhu
cầu đất cho DN là khâu cốt tử thể hiện trách nhiệm và thiện chí của chính quyền đối với
DN. Trên thực tế đây cũng là khâu DN thường phàn nàn nhất, báo chí ngày càng phản
ánh nhiều tiêu cực, phiền hà trong việc giải quyết nhu cầu đất đai cho DN. Ngược lại
đây cũng là khâu mà nhiều DN đã khai thác để trục lợi nhờ các “quan hệ” của mình.
Thực tế đó hoàn toàn phù hợp với kết quả đo lường về chỉ số thành phần về Tiếp cận
đất đai. Vì thế từ năm 2005 đến nay, Nghệ An luôn được xếp ở vị thứ rất thấp về chỉ số
này. Nguy hiểm hơn là tình hình không những không được cải thiện mà chỉ số này
đang giảm dần qua từng năm (năm 2005: 4,58; 2006: 5,56; 2007: 5,83; 2008: 5,51;
2009: 4,97; 2010: 4,46). Rõ ràng đây là một “tử huyệt” trong điều hành kinh tế của
Nghệ An. Tình trạng quy hoạch không rõ ràng, cụ thể, phiền hà, tiêu cực trong cho thuê
đất, vướng mắc, bất lực trong giải phóng mặt bằng… đang là trở lực lớn, có khi là lớn
nhất cho nhiều DN. Không tiếp cận được đất đai cũng đồng nghĩa với DN không thể
tồn tại hay phát triển. Gần đây công luận đã phản ánh nhiều vụ việc tiêu cực trong chạy
dự án, thuê đất, rồi sang nhượng lại đất thuê giữa các DN. Điều này cho thấy nhu cầu
được thuê đất của DN là rất lớn, thế nhưng cơ hội tiếp cận đất đai hầu như chỉ dành
cho một số DN “có điều kiện” nhất định.
Chỉ số Tính năng động và tiên phong của lãnh đạo tỉnh là chỉ số đo lường tính sáng
tạo, sáng suốt của lãnh đạo tỉnh trong quá trình thực thi chính sách của Trung ương
cũng như trong việc đưa ra các sáng kiến riêng nhằm phát triển khu vực kinh tế tư nhân,
đồng thời đánh giá khả năng hỗ trợ và áp dụng những chính sách (đôi khi chưa rõ ràng)
của Trung ương theo hướng có lợi cho DN. Ngoại trừ năm 2005 được xếp loại trung
bình, 5 năm tiếp theo chưa có năm nào Nghệ An trở lại vị thứ này. Thậm chí năm 2007
và 2009, Nghệ An rơi xuống hàng yếu kém (với 2,84 và 3,32 điểm). Năm 2010, mặc
dù đa số DN (66,2%) cảm nhận thái độ của chính quyền tỉnh đối với khu vực tư nhân là
tích cực hoặc rất tích cực, nhưng chỉ có 42,86% cho rằng lãnh đạo tỉnh sáng tạo và sáng

phố trong thu hút đầu tư. Như đã nói, PCI tuy không phản ánh mức độ phát triển kinh
tế nhưng thực tế cho thấy những địa phương có PCI cao cũng đang là những địa
phương đang có sự phát triển kinh tế năng động, thu hút đầu tư tốt, thậm chí đang có
sự bứt phá ngoạn mục. Năm 2006, sau 2 năm liên tiếp xếp chót và áp chót bảng xếp
hạng, lãnh đạo tỉnh Hà Tây cũ đã tổ chức họp và có các giải pháp quyết liệt để khắc
phục tình trạng “đội sổ”. Quyết tâm của họ đã được đền đáp. So với Hà Tây, vị thứ
của Nghệ An tuy chưa “đội sổ” nhưng hành động của lãnh đạo tỉnh Nghệ An tỏ ra
chậm hơn. Mãi đến năm 2009, Nghệ An mới có chủ trương lập Đề án nâng cao chỉ số
PCI, tuy nhiên xem ra Đề án này đã không được chỉ đạo thực thi quyết liệt.
Thiết nghĩ, sự thay đổi về nhận thức, hành động của lãnh đạo tỉnh là điểm đột phá
vào một “nút thắt”, hay một “tử huyệt” đầu tiên trong điều hành kinh tế ở Nghệ An.
Từ đó có thể tiếp tục giải quyết có hiệu quả các nút thắt và trở ngại khác để cho chỉ số
PCI của Nghệ An vượt qua được trạng thái “êm đềm”, “trì trệ” ở vị thứ trung bình
như lâu nay./.