BỆNH HỌC THỰC HÀNH
BÀO TRỞ
Đại Cương
Có thai mà bụng trên hoăïc bụng dưới đau, có khi vì vậy mà gây nên
chứng thai động không yên, được gọi là Bào Trở, Lậu Bào, Nhâm Thần
Phúc Thống.
Tương đương với chứng Động thai và Những biến chứng lúc có thai.
Nguyên Nhân
Theo sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’, do hàn ở tử cung gây nên bệnh.
Sách ‘Kim Quỹ Yếu Lược’ viết: “Có thai 6-7 tháng, mạch Huyền, sốt,
thai căng lớn, bụng đau, sợ lạnh, do tử cung mở ra, nên dùng bài ‘Phụ Tử
Thang’ để làm ấm ‘tử tạng’» và “Có thai mà ra máu, có thai mà bụng đau,
gọi là chứng Bào Trở, nên dùng bài Giao Ngải Thang làm chủ»…
Sách ‘Chư Bệnh Nguyên Hậu Luận’ cho rằng: “Chứng Lậu bào là có
thai đã 3 tháng mà kinh nguyệt lại xuống, do mạch Xung, Nhâm hư yếu,
không ức chế được kinh huyết, Thái dương và Thiếu âm». mạch Xung,
Nhâm được coi là biển của huyết, đều bắt đầu từ trong bào cung, liên hệ với
kinh Tiểu trường [thủ Thái dương] và kinh Tâm [thủ Thiếu âm] hai đường
kinh này quan hệ biểu lý với nhau, trên là sữa dưới là kinh nguyệt. Người có
thai kinh nguyệt sở dĩ dứt là dồn lại để dưỡng thai và tích lại thành sữa. Khí
của mạch Xung, Nhâm hư thì Tâm bào sẽ tiết lậu, không ngăn được kinh
huyết, cho nên tinh thủy thường chảy xuống, gọi là chứng Bào trở.
Sách ‘Trung Y Phụ Khoa Giảng Nghĩa’ viết: “Gọi là chứng giảo,
nghĩa là trong bụng đau quặn, do huyết không đủ mà thủy lại xâm lấn thì
thai không được nuôi dưỡng mà lại sinh hại nữa, làm sao mà không đau
quặn bụng. Nguyên nhân có thai mà bụng đau là do huyết hư có nước. Dựa
theo bài ‘Đương Quy Thược Dược Tán’, dùng các vị Bạch truật, Trạch tả,
Phục linh, câu nói này của Vưu Tài Kinh rất đáng tin. Trần Tự Minh nhận
thức về nguyên nhân bệnh này có vẻ tổng quát hơn, ông cho rằng: “Có thai
mà bụng, ngực đau có thể vì trước đó có hàn hoặc mới bị cảm phong hàn,
đều do tạng hư yếu mà gây nên… đa số do phong hàn, thấp hàn, đờm ẩm, có

+ Khí Uất: Có thai bụng đau, tinh thần uất ức hoặc phiền muộn, dễ tức
giận, hông sườn đầy trướng, lưỡi đỏ, rêu lưỡi nhạt, mạch Huyền Hoạt.
Điều trị: Thư Can, giải uất, chỉ thống, an thai. Dùng bài Tiêu Dao Tán
thêm Tô ngạnh, Trần bì
Nếu uất hóa nhiệt, thêm Chi tử, Hoàng cầm để thanh nhiệt, lương
huyết, hòa doanh, chỉ thống.
Y ÁN CÓ THAI BỤNG ĐAU
(‘Trích trong ’Y Lược Lục Thư’)
Một người có thai bị đau bụng, thai động không yên. Khí từ bên dưới
bốc lên mặt phía bên trái, có lúc mặt bị sưng lên, tiểu không thông, mạch
Sác, Trầm, Huyền. Đó là chứng Can hỏa uất trệ, Can khí không đưa lên
được. Cho uống bài ‘Tiểu Sài Hồ Thang’ thêm Thanh bì, Sơn chi để thanh
Can hỏa, hóa Can khí thì bớt bệnh. Sau đó vì tức giận làm cho khí nghịch
lên khiến bụng dưới đầy cứng, tiểu không thông, thai động không yên. Đó
cũng là do Can mộc thịnh làm cho hỏa của Can bùng lên. Cho uống Long
Đởm Tả Can Thang, uống một thang thì bụng hết trướng, bớt đau, tiểu thông.
Sau đó cho uống bài Tứ Quân Tử Thang thêm Thăng ma, Sài hồ để bồi thổ,
thăng dương thì thai được yên‘’