BỆNH HỌC THỰC HÀNH
DẠ DÀY XUẤT HUYẾT
(Vị Xuất Huyết - Hematémèse - Hematemesis)
Đại cương
Là chứng trạng xuất huyết ở niêm mạc dạ dày dẫn đến ói ra máu, tiêu
ra máu (phân đen). Có những trường hợp nhẹ nhưng cũng có nhiều trường
hợp máu ra nhiều qúa không cầm kịp, có thể dẫn đến tử vong.
Triệu chứng
Cơn đau đột ngột, dữ dội ở vùng thượng vị. Sau cơn đau như dao đâm
là cơn đau liên tục, khó thở, đau khắp bụng, đi lại, nằm ngồi đều thấy đau ở
bụng. Bụng cứng như gỗ, cứng toàn bụng. Cơn đau dữ dội làm cho người
bịnh ngất đi, tái xanh, toát mồ hôi rồi lịm đi.
· Tỉnh lại thấy nóng ở cổ, có mùi tanh máu ở cổ, ói ra máu tươi, hoặc
bầm đen, chỉ có máu không thôi hoặc lẫn ít nhiều thức ăn Tiếp đó các ngày
sau có ỉa ra phân đen.
·Hoặc sau cơn đau, ngất nhẹ rồi qua được cơn đau nhưng chân tay rã
rời, mệt mỏi, muốn nằm, mặt xanh 2-3 giờ sau đi ngoài ra phân có máu
bầm đen hoặc đen hẳn như hắc ín, mùi tanh máu.
Nguyên nhân
Thường do 3 nguyên nhân chính:
· Chỗ mụn nhọt lở loét ở bao tử, tá tràng ngày càng lớn thêm, mạch
máu căng lên, nhân cơ hội như tức giận qúa hoặc phẫn nộ kích thích làm
mạch máu qúa căng gây xung huyết và mạch máu gần chỗ mụn nhọt lở loét
bị vỡ, máu tràn vào bao tử.
Ngoài nguyên nhân tức giận, sợ hãi hoặc u uất qúa hoặc thần kinh bị
kích thích đột ngột cũng gây nên xuất huyết bao tử.
·Bịnh nhân đang bị lở loét bao tử, nếu uống phải rượu mạnh, một số
loại thuốc như Aspirin, Corticoide, Chlopheriamin làm dạ dày bị xuất
huyết. Có khi các thức ăn kích thích (cà phê, tiêu ) hoặc khó tiêu làm cho
chỗ mụn nhọt, lở loét bị kích thích, cọ xát, gây nên xuất huyết.
·Bịnh dạ dày lở loét lâu ngày, vận động mạnh, đụng tới bụng hoặc

dịch, làm hạ huyết áp tại chỗ, vì vậy có thể cầm máu được.
* Cần theo dõi thường xuyên, đo huyết áp, đếm mạch để biết máu còn
chảy hay đã ngưng. (Nếu huyết áp vẫn còn thấp hoặc ngày càng tụt là dấu
hiệu máu vẫn còn chảy bên trong).
Dược: theo (Thức Ăn Trị Bệnh Của Nhật Bản):
-Muối 6-8gr, hòa loãng với nước cho uống từ từ. Trước hết, lấy ít
nước sôi để dễ hòa tan muối, sau đó pha thên nước lạnh để làm giảm nhiệt
độ trong bao tử, tuy nhiên, lúc cần kíp, cứ uống ngay. Nước muối có tác
dụng làm máu đông lại, vì vậy, khi uống xong, thấy trong người thoải mái
thì cứ uống tiếp, không cần để ý nhiều ít. (Nên biết là sau khi ói ra máu, một
phần nước trong cơ thể thấm vào máu để bổ sung cho máu, vì vậy Y HH Đ
trị bệnh ói ra máu, trước hết không phải là dùng thuốc cầm máu mà chỉ dùng
nước muối(nước biển) truyền vào cơ thể. Nên lưu ý là khi cắt tiết gà, vịt, lúc
đầu không thấy đông đặc nhưng khi cho vào ít muối thì trong chốc lát máu
sẽ đông lại. Đó là công dụng của muối làm đông đặc máu, hàn gắn vết
thương.
- Củ hoặc rễ Sen (Ngẫu Tiết), có tác dụng làm mát và cầm máu, bổ
máu. Lấy thật nhiều củ Sen, mài, lọc lấy nước dùng làm thuốc uống sống.
Nước củ Sen không những có thể thay thế số nước thiếu trong cơ thể mà còn
có tác dụng cầm máu. Nên uống lạnh vì dạ dày lúc xuất huyết thì hỏa vượng,
nóng như đốt, vì vậy, không nên uống nóng. Hơn nữa, mạch máu khi gặp
chất lạnh thì co rút lại, trái lại khi gặp nóng qúa thì dãn ra, xung huyết lên.
Khi mài rễ củ Sen, khônng nên bỏ các chỗ có mắt, vì chính các mắt
Sen là thuốc cầm máu tốt. Có thể đun sôi làm nước uống thay nước trà hàng
ngày. Nước củ Sen có vị chát, sít, làm mạch máu co rút. Nước củ Sen mài để
lâu có mầu đỏ hoặc nấu lên cũng thấy mầu đỏ, nước mầu đỏ đó có tác dụng
bổ huyết, vì thế, không phải chỉ uống khi có xuất huyết mà có thể uống lâu
dài để bổ huyết.
Theo sách ‘Tân Tân Hữu Vị Đàm’:
- Khi thổ huyết, hỏa khí đang vượng, huyết nhiệt, do đó cần phải uống

2- Tam Hắc Thần Hiệu Tán: Đơn Bì (Tro) 16g, Bồ Hoàng (Tro) 4g,
Tửu Sinh Địa 24g, Hắc Chi Tử 16g, Xuyên Bối Mẫu 12g. Sắc xong, hòa với
nước cốt Ngó Sen (Ngẫu Tiết Trấp) và Đồng tiện, mỗi thứ 20 ml, uống.
Y ÁN CHẢY MÁU CẤP ĐƯỜNG TIÊU HÓA
(Trích trong Thiên Gia Diệu Phương)
“ Ngô X 56 tuổi, nông dân, tiền sử bị loét hành tá tràng, có hẹp môn
vị không hoàn toàn, bụng đau, ăn vào lạo ói ra rồi chảy máu. Chất nôn ra là
thức ăn vụn nát, mầu cà phê và máu cục, nhiều ngày qua chưa đi cầu được
Phòng cấp cứu khám, theo dõi điều trị không có kết qủa Lúc khám, người
bịnh nhăn nhó, đau, khai có các chứng trên. Chất lưỡi vàng đục, dầy, dính,
mạch Huyền.
Chẩn đoán: Huyết lạc nội thương, đường tuần hoàn rối loạn.
Điều trị: Chỉ Huyết, tiêu ứ.
Xử phương: Dùng bài Tam Tử Bạch Hoàng Hợp Tễ (Bạch Mao Căn
30g, Tử Chu Thảo 30g, Bạch Cập Phấn 12g, Đại Hoàng 6 phân, Vân Nam
Bạch Dược 1g, thêm Đại Giả Thạch 30g.Chia 2 lần uống Ngày hôm sau đi
ngoài ra khá nhiều phân đen, bụng đỡ đau. Cho dùng tiếp 2 thang nữa, sau
đó phân chuyển mầu vàng, các chứng giảm nhiều, có thể ăn chế độ nửa lỏng
cho xuất viện về nhà nghỉ dưỡng sức”