ÔN TẬP CÁC BÀI THƠ VỀ CHỦ
ĐỀ THIÊN NHIÊN- ÁNH TRĂNG
1.ÁNH TRĂNG
-Nguyễn Duy-
A. TÓM TẮT KIẾN THỨC CƠ BẢN
1. Tác giả :
- Nhà thơ Nguyễn Duy tên khai sinh là Nguyễn Duy Nhuệ, sinh năm
1948 tại phường Đông Vệ, thành phố Thanh Hoá.
- Là nhà thơ - chiến sĩ, trưởng thành trong cuộc kháng chiến chống Mĩ.
- Phong cách thơ độc đáo - nhất là ở thể thơ lục bát (uyển chuyển mượt
mà, hiện đại ở thi liệu, cấu tứ).
- 1966: Nhập ngũ; 1975: Làm báo văn nghệ.
- Hiện sống tại thành phố Hồ Chí Minh.
- Giải nhất cuộc thi thơ báo Văn nghệ 1972-1973; Giải A Hội Nhà văn
Việt Nam (1984).
2. Tác phẩm:
a. Nội dung :
- Hình ảnh vầng trăng là hình ảnh của thiên nhiên là người bạn tri kỷ.
- Vầng trăng có ý nghĩa biểu tượng cho quá khứ tình nghĩa, vẻ đẹp bình
dị và vĩnh hằng của đời sống.
- Vầng trăng mang chiều sâu tư tưởng , là lời nhắc nhở thái độ sống "
uống nước nhớ nguồn", ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ.

- Với Nguyễn Duy, ánh trăng không chỉ là niềm thơ mà còn được biểu
đạt một hàm nghĩa mới, mang dấu ấn của tình cảm thời đại: Ánh trăng
là biểu tượng cho quá khứ trong mỗi đời người.
b.Thân bài.
*Cảm nghĩ về vầng trăng quá khứ.
- Ánh trăng gắn với những kỉ niệm trong sáng thời thơ ấu tại làng quê.
- Ánh trăng gắn bó với những kỉ niệm không thể nào quên của cuộc
chiến tranh ác liệt của người lính trong rừng sâu.
* Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại: Vầng trăng tri kỉ ngày nào nay đã trở
thành “người dưng” - người khách qua đường xa lạ
+ Sự thay đổi của hoàn cảnh sống- không gian khác biệt, thời gian cách
biệt, điều kiện sống cách biệt
+ Hành động “vội bật tung cửa sổ” và cảm giác đột ngột “nhận ra vầng
trăng tròn”, cho thấy quan hệ giữa người và trăng không còn là tri kỉ,
tình nghĩa như xưa vì con người lúc này thấy trăng như một vật chiếu
sáng thay thế cho điện sáng mà thôi.
+ Câu thơ rưng rưng - lạnh lùng - nhức nhối, xót xa miêu tả một điều gì
bội bạc, nhẫn tâm vẫn thường xảy ra trong cuộc sống.

* Niềm suy tư của tác giả và tấm lòng của vầng trăng.
- Trăng và con người đã gặp nhau trong một giây phút tình cờ.
+ Vầng trăng xuất hiện vẫn một tình cảm tràn đầy, không mảy may sứt
mẻ.
+ “Trăng tròn”-> tình cảm trọn vẹn, chung thuỷ như năm xưa.
+ Tư thế “ngửa mặt lên nhìn mặt” là tư thế đối mặt: “mặt” ở đây chính
là vầng trăng tròn (nhân hoá). Con người thấy mặt trăng là thấy được
người bạn tri kỉ ngày nào.
- Ánh trăng đã thức dậy những kỉ niệm quá khứ tốt đẹp, đánh thức lại
tình cảm bạn bè năm xưa, đánh thức lại những gì con người đã lãng
quên.

vô tình lãng quên quá khứ tốt đẹp, tức là con người đang phản bội lại
chính mình. Nó còn có ý nhắc nhở con người nên trân trọng, giữ gìn vẻ
đẹp và những giá trị truyền thống.

2. Dạng đề 5 hoặc 7 điểm:
* Đề 2: Cảm nhận của em về bài thơ "Ánh trăng" của Nguyễn Duy.
a. Mở bài
- Giới thiệu tác giả, tác phẩm.
- Nguyễn Duy viết “Ánh trăng” như một lời tâm sự, một lời nhắn nhủ
chân tình với chính mình, với mọi người về lẽ sống chung thuỷ, nghĩa
tình.
b. Thân bài:
* Cảm nghĩ về vầng trăng quá khứ:
- Trước hết là hình ảnh vầng trăng tình nghĩa, hiền hậu, bình dị gắn liền
với kỉ niệm trong sáng thời thơ ấu tại làng quê.
- Trăng thành người bạn tri kỉ, gắn với những kỉ niệm không thể nào
quên của người lính trong những năm tháng gian lao nơi chiến trường,
-> Lời thơ kể không tả mà có sức gợi nhớ, âm điệu của lời thơ như trùng
xuống trong mạch cảm xúc bồi hồi.
* Cảm nghĩ về vầng trăng hiện tại.
- Sự thay đổi của hoàn cảnh sống- không gian khác biệt, thời gian cách
biệt, điều kiện sống cách biệt, cuộc sống công nghiệp hoá, hiện đại hoá
của điện gương đã làm át đi sức sống của ánh trăng trong tâm hồn con
người
- Vầng trăng tri kỉ ngày nào nay đã trở thành “người dưng” - người
khách qua đường xa lạ, => Một sự thay đổi phũ phàng khiến người ta
không khỏi nhói đau. Tình cảm xưa kia nay chia lìa.
* Niềm suy tư của tác giả và tấm lòng của vầng trăng.
- Sự xuất hiện trở lại của vầng trăng thật đột ngột, ở vào một thời điểm
không ngờ.

Theo em, cái “giật mình” ấy cho ta hiểu gì về nhân vật trữ tình
trong bài thơ ?
*Khổ cuối bài thơ “Ánh trăng” có tính chất triết lý nhẹ nhàng mà sâu
sắc, là nơi cô đọng ý nghĩa và vẻ đẹp của hình ảnh vầng trăng và chủ đề
của tác phẩm. Từ sự đối lập “Trăng cứ tròn vành vạnh - kể chi người vô
tình”, Nguyễn Duy kết thúc :
ánh trăng im phăng phắc
đủ cho ta giật mình.
- Quá khứ đẹp đẽ vĩnh hằng trong vũ trụ “ánh trăng im phăng
phắc” như một người bạn, một nhân chứng nghĩa tình mà nghiêm khắc.
Cái im lặng như đang nhắc nhở nhà thơ, nhắc nhở tất cả chúng ta. Con
người có thể vô tình , có thể lãng quên nhưng thiên nhiên nghĩa tình,
quá khứ thì luôn tròn đầy, bất diệt , hồn hậu và rộng lượng.
- Tâm trạng của nhà thơ trước vầng trăng hiền dịu mà nghiêm trang
xuất hiện một cái “giật mình” hoàn toàn bất ngờ! Có lẽ mọi người đọc
cũng sẽ giật mình trước cái giật mình của nhà thơ . Trong bài thơ này,
cái động từ “giật mình” đầy sức bùng nổ. Chỉ là “ánh trăng im phăng
phắc” , thế mà “đủ cho ta giật mình”. Giật mình vì điều gì? Nhà thơ
chừa một khoảng lặng mênh mông cho người đọc. Mỗi người sẽ có
riêng của mình những kỉ niệm, những nỗi đau, những lúc vô tình, vô
cảm , những thói hư tật xấu để giật mình. Kết lại bài thơ với câu thơ
này là trọn vẹn.
- Nguyễn Duy viết bài thơ “Ánh trăng” như người đang kể lại một
câu chuyện riêng. Câu chuyện hơi buồn nhưng kết thúc có hậu, bỡi dẫu
sao thì cuối cùng cũng có một cái “giật mình”. Nó là cái giật mình cần
thiết và quí giá, cái giật mình mà bất kì ai ở đời cũng nên ít nhất phải có
một lần. Giật mình để “ngẩng mặt lên nhìn mặt” với vầng trăng “tròn
vành vạnh” , giật mình để để mặt nhìn mặt đối diện với chính mình , với
cuộc đời, với tất cả những ai, những gì đã từng cho mình cuộc sống.
Ánh điện, cửa gương, rồi cả buyn –đinh cao ốc nữa, tự thân chúng vốn

- Vầng trăng là thiên nhiên , đất nước, là vẻ đẹp vĩnh hằng của cuộc
sống
- Là nhân chứng nghĩa tình, hiền hậu, bao dung và cũng rất nghiêm khắc
để con người phải "giật mình" thức tỉnh lương tâm.
- Vầng trăng vưà là hình ảnh nhân hóa, vừa là hình ảnh ẩn dụ mang ý
nghĩa tượng trưng.
* Cảm nhận, suy nghĩ về sự thay đổi nhận thức của con người
- Người bạn tri kỉ trong quá khứ là vầng trăng đã có lúc bị lãng quên
- Hoàn cảnh, tình huống bất ngờ " Thình lình đèn vụt tắt" làm con người
chợt nhận ra sự vô tình vô nghĩa.
- Cảm xúc rưng rưng là một sự thức tỉnh chân thành con người rút ra
bài học về cách sống ân nghĩa thủy chung.
c. Kết bài:
Bài thơ đánh thức lương tâm con người bằng một câu chuyện nhỏ với
hình tượng thơ độc đáo: Ánh trăng.
Câu3: Phân tích so sánh hình ảnh trăng(vầng trăng,mảnh trăng,ánh
trăng) trong các bài thơ “Đồng chí”, “Đoàn thuyền đánh cá” , “Ánh
trăng”.
***
(Giới thiệu 3 bài thơ và hình ảnh trăng trong từng bài thơ)
- Bài “Đồng chí” của Chính Hữu là “Đầu súng trăng treo”; Bài “Đoàn
thuyền đánh cá” của Huy Cận là “Thuyền ta lái gió với buồm trăng”,
“Cái đuôi em quẫy trăng vàng chchóe” “Gõ thuyền đã có nhịp trăng
cao”, “Ánh trăng” - Nguyễn Duy : “Vầng trăng thành tri ki”, “Cái vầng
trăng tình nghĩa” , “Vầng trăng đi qua ngõ ”, “ vầng trăng tròn”,
“trăng cứ tròn vành vạnh ánh trăng im phăng phắc ”
- (Nêu những điểm giống nhau) : Trăng trong cả ba bài thơ đều là
hình ảnh thiên nhiên đẹp, trong sáng là người bạn tri kỉ của con người
trong cuộc sống lao động và chiến đấu, trong sinh hoạt hằng ngày.
-(Trăng trong mỗi bài thơ) :