BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM TP. HỐ HỒ CHÍ MINH
BỘ MÔN CÔNG NGHỆ SINH HỌC
***000***

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

KHẢO SÁT THÀNH PHẦN HÓA HỌC VÀ KHẢ NĂNG
KHÁNG MỘT SỐ CHỦNG VI SINH VẬT ĐƢỜNG RUỘT CỦA
CÂY XUÂN HOA
(Pseuderanthemum palatiferum) Ngành học: CÔNG NGHỆ SINH HỌC
Niên khóa: 2001 – 2005
Sinh viên thực hiện: TRẦN KIM HÙNG NGUYÊN Thành phố Hồ Chí Minh

ThS. MAI ĐÌNH TRỊ Thành phố Hồ Chí Minh
Tháng 9/2005 iii
LỜI CẢM ƠN

Thành kính khắc ghi công ơn cha mẹ sinh thành, đã nuôi dưỡng và giáo dục con
nên người.
Em xin gửi lòng biết ơn đến:
- Ban giám hiệu Trường Đại Học Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.
- Ban giám đốc Trung tâm Phân Tích Thí nghiệm Hóa Sinh - Trường Đại Học
Nông Lâm Tp. Hồ Chí Minh.
- Ban chủ nhiệm, Thầy và Cô bộ môn Công Nghệ Sinh Học.
đã hỗ trợ và tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá trình học tập và hoàn
thành đề tài.
Em xin trân trọng biết ơn:
- TS. Phan Phước Hiền.
- ThS. Mai Đình Trị.
đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều thời gian và công sức để truyền đạt cho em những
kinh nghiệm, kiến thức quí báu, tạo mọi điều kiện tốt cho em hoàn thành khóa luận

Cây Xuân Hoa (Pseuderanthemum palatiferum) thuộc họ Ô rô (Acanthaceae) là
một cây thuốc mọc tự nhiên ở Việt Nam và đã được dùng trong dân gian từ những năm
80. Theo kinh nghiệm dân gian, cây được sử dụng chữa nhiều bệnh như: trĩ nội, chảy
máu, suy nhược thần kinh và thông dụng nhất là dùng để chữa những rối loạn do
nhiễm khuẩn đường tiêu hóa… Nhằm khẳng định một phần những công dụng dân gian
trên một cách có khoa học và tìm kiếm những cây thuốc có thể thay thế kháng sinh
trong điều trị bệnh nhiễm khuẩn đường tiêu hóa, chúng tôi tiến hành khảo sát thành
phần hóa học và khả năng kháng họ vi khuẩn đường ruột (Enterobacteriaceae) của cây
Xuân Hoa với hai chủng vi sinh vật đại diện là E. coli ATCC 25922 và Salmonella
typhimurium.
Những kết quả đạt được:
- Tiến hành phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật cho thấy trong lá cây
Xuân Hoa chứa chủ yếu các chất hữu cơ: phytosterol, polyphenol, đường
khử, hợp chất uronic và saponin…
- Lá Xuân Hoa được chiết tách bằng 4 loại dung môi: etthanol, chloroform,
ete dầu hỏa và n-butanol. Sau khi chiết tách tiến hành loại dung môi, thu
được 4 loại cao tương ứng với bốn loại dung môi.
- Sau khi thu được các loại cao, tiến hành thử nghiệm khả năng kháng hai
chủng vi sinh vật E. coli ATCC 25922 và Salmonella typhimurium. Kết quả
thu cho thấy chỉ có cao chloroform có khả năng kháng hai chủng vi sinh vật
thử nghiệm với nồng độ ức chế tối thiểu lần lượt là
MIC
Salmonella
= 340 μg/ml
MIC
E. coli
= 330 μg/ml
- Cao ete dầu hỏa sau khi tiến hành chạy sắc ký cột và sắc ký bản mỏng thu
được hợp chất S là hỗn hợp của hai chất β-Sitosterol và Stigmasterol.


2.2.1.2. Hình thể 9
2.2.1.3.Tính chất nuôi cấy 9
2.2.1.4.Tính chất sinh vật hoá học 9
2.2.1.5. Sức đề kháng 10

vi
2.2.1.6. Độc tố 10
2.2.1.7. Cấu trúc kháng nguyên 11
2.2.1.8. Phân loại 12
2.2.1.9. Khả năng gây bệnh 13
2.3. Salmonella 13
2.3.1. Đặc điểm sinh học 14
2.3.1.1. Hình thái 14
2.3.1.2. Tính chất nuối cấy 14
2.3.1.3. Tính chất sinh vật hoá học 15
2.3.1.4. Sức đề kháng 15
2.3.1.5. Độc tố 15
2.3.1.6. Cấu tạo kháng nguyên 15
2.3.1.7. Phân loại 16
2.3.2. Khả năng và cơ chế gây bệnh 16
2.3.2.1. Khả năng gây bệnh 16
2.3.2.2. Cơ chế gây bệnh thương hàn 17
2.3.2.3. Nhiễm khuẩn và nhiễm độc thức ăn 18
2.3.3. Miễn dịch 18
2.3.4. Chuẩn đoán vi sinh vật bệnh thương hàn 18
2.3.4.1 Cấy máu 18
2.3.4.2. Cấy phân 19
2.3.4.3. Chuẩn đoán gián tiếp 19
2.3.5. Phòng bệnh 20
2.3.5.1. Phương pháp phòng bệnh chung không đặc hiệu 20

3.3.1. Nguyên tắc 28
3.3.2. Cách tiến hành 28
3.4. Phương pháp cô lập một số hợp chất hữu cơ từ cây Xuân Hoa 34
3.4.1. Điều chế các loại cao 34
3.4.1.1. Điều chế cao ete dầu hỏa 34
3.4.1.2 Điều chế cao CHCl
3
34
3.4.1.3. Điều chế cao n-Butanol 34
3.4.1.4. Điều chế cao nước 34
3.4.2. Cô lập một số hợp chất trong cao ete dầu hỏa 36
3.4.3. Xác định cấu trúc của hợp chất đã cô lập được 36

viii
3.5. Thử nghiệm hoạt tính kháng khuẩn 36
3.5.1. Chuẩn bị môi trường 36
3.5.2. Pha loãng cao Xuân Hoa 36
3.5.3. Chuẩn bị dung dịch chuẩn độ đục 38
3.5.4. Chuẩn bị mầm cấy 38
3.5.5. Thử nghiệm 39
Phần IV. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN 41
4.1. Nguyên liệu 41
4.1.1. Xác định độ ẩm 41
4.1.2. Xác định độ tro 41
4.2. Phân tích sơ bộ thành phần hóa thực vật 41
4.3. Cô lập một số hợp chất từ cây Xuân Hoa 43
4.3.1. Điều chế các loại cao 43
4.3.1.1.Điều chế cao ete dầu hỏa 43
4.3.1.2. Điều chế cao CHCl3 43
4.3.1.3. Điều chế cao n-butanol 43

s : Singlet, mũi đơn.
d : Doublet, mũi đôi.
t : Triplet, mũi ba.
q : Quartet, mũi bốn.
m : Multiplet, mũi đa.
SGOT : Glutamic oxalacetic transaminase.
SGPT : Glutamic pyruvic transaminase.
LD
50
: Lethal dose - 50, liều gây chết 50% số cá thể.