A. LỜI MỞ ĐẦU
Hồ Chí Minh là một vị lãnh tụ vĩ đại của Việt Nam. Người không chỉ cống hiến
cả cuộc đời mình cho sự nghiệp cách mạng giải phóng dân tộc, xây dựng đất
nước xã hội chủ nghĩa mà còn để lại những di sản vô cùng quý giá cho nước ta.
Tư tưởng Hồ Chí Minh không chỉ là hệ tư tưởng của đảng, của dân tộc ta mà còn
là kim chỉ nam cho mọi đường lối, chính sách của Đảng để tiếp tục sự nghiệp
cách mạng giải phóng dân tộc và xây dựng đất nước.
Trong hệ thống tư tưởng Hồ Chí Minh, tư tưởng về văn hóa chiếm một vị trí
quan trọng. Văn hóa có vai trò to lớn trong đời sống của mỗi quốc gia dân tộc.
Theo Người, tiến lên chủ nghĩa xã hội phải có cả vật chất lẫn tinh thần, song con
người là nhân tố quyết định. Để đưa đất nước đi lên, không thể không đặt trọng
tâm vào kinh tế, nhưng chủ thể của hoạt động kinh tế lại chính là con người và
thước đo trình độ con người lại chính là văn hóa. Người nhấn mạnh: “Trong công
cuộc kiến thiết nước nhà có bốn vấn đề chú ý đến, cùng phải coi trọng ngang
nhau: chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội”. Vì thế, văn hóa không thể đứng ngoài
“mà phải ở trong kinh tế và chính trị” và ngược lại kinh tế, chính trị cũng nằm
“trong văn hóa”. Tăng trưởng kinh tế phải đi đôi với phát triển văn hóa và giải
quyết những vấn đề xã hội; nếu chỉ coi tăng trưởng kinh tế là mục tiêu duy nhất
thì chẳng những môi trường văn hóa – xã hội bị hủy hoại mà mục tiêu kinh tế
cũng không đạt được. Hơn nữa, văn hóa là linh hồn, bản sắc dân tộc. Hồ Chí
Minh cho rằng, văn hóa không thể tách rời với quốc gia dân tộc, văn hóa trước
hết là văn hóa của một dân tộc, nó mang tâm hồn, diện mạo dân tộc, đó chính là
bản sắc dân tộc của văn hóa. Để xây dựng một nền văn hóa tiến tiến, đậm đà bản
sắc dân tộc, Đảng và nhà nước ta phải có những chính sách, biện pháp đúng đắn
trên cơ sở vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa. Từ đó, em xin chọn đề tài
“Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa vào việc xây dựng nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong giai đoạn hiện nay”
1
B. NỘI DUNG
I. Tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa
1. Khái niệm văn hóa

Chính trị, xã hội có được giải phóng thì văn hóa mới được giải phóng, chính trị
giải phóng sẽ mở đường cho văn hóa phát triển. Theo Người: “Xã hội thế nào,
văn nghệ thế ấy Dưới chế độ thực dân và phong kiến, nhân dân ta bị nô lệ, thì
văn nghệ cũng bị nô lệ, bị tồi tàn, không thể phát triển được”. Chúng ta phải tiến
hành cách mạng giải phóng dân tộc để giải phóng chính quyền, giải phóng chính
trị, giải phóng xã hội, từ đó giải phóng văn hóa, mở đường cho văn hóa phát triển.
Kinh tế phải đi trước một bước. Xây dựng kinh tế để làm nền tảng cho việc xây
dựng văn hóa. Hai là, văn hóa không thể đưng ngoài mà phải ở trong kinh tế và
chính trị, phải phục vụ nhiệm vụ chính trị và thúc đẩy sự phát triển của kinh tế.
Người cho rằng, văn hóa có tính tích cực, chủ động, đóng vai trò to lớn như một
động lực thúc đẩy sự phát triển của kinh tế và chính trị. Văn hóa phải tham gia
thực hiện những nhiệm vụ chính trị, thúc đẩy xây dựng và phát triển kinh tế. Bên
cạnh đó, kinh tế và chính trị cũng phải có tính văn hóa, điều mà chủ nghĩa xã hội
và thời đại đang đòi hỏi.
Nền văn hóa theo tư tưởng Hồ Chí Minh bao hàm ba tính chất: tính dân tộc,
tính khoa học và tính đại chúng. Điều đó có nghĩa là: văn hóa mỗi dân tộc đều có
bản sắc đặc trưng riêng, giúp phân biệt, không nhâm lẫn với văn hóa của các dân
tộc khác. Đồng thời, phải có tính hiện đại, tiên tiến, thuận với trào lưu tiến hóa
3
của thời đại. Và nên văn hóa ấy phải phục vụ nhân dân và do nhân dân xây dựng
nên. Theo Hồ Chí Minh, văn hóa có ba chức năng. Một là, bồi dưỡng lý tưởng, tư
tưởng đúng đắn, tình cảm cao đẹp. Hai là, mở rộng hiểu biết, nâng cao dân trí. Ba
là, bồi dưỡng những phẩm chất, phong cách và lối sống tốt đẹp, lành mạnh,
hướng con người tới cái chân, thiện, mỹ để hoàn thiện bản thân. Hồ Chí Minh
chia văn hóa làm ba lĩnh vực: văn hóa giáo dục, văn hóa văn nghệ và văn hóa đời
sống.
II. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa vào việc xây dựng nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong công cuộc đổi mới đất
nước hiện nay
1. Thực trạng nền văn hóa Việt Nam trong thời gian qua

giới. Hoạt động lý luận, phê bình đã đạt được những kết quả tích cực, khẳng định
mạnh mẽ văn nghệ cách mạng và kháng chiến, đẩy lùi một bước những quan
điểm sai trái. Số đông văn nghệ sĩ được rèn luyện và thử thách trong thực tiễn
cách mạng, có vốn sống, giàu lòng yêu nước; trước những biến động của thời
cuộc và những khó khăn của đời sống vẫn giữ gìn được phẩm chất, kiên định
quan điểm sáng tác phục vụ nhân dân, làm sứ mệnh người nghệ sĩ - chiến sĩ.
Nhiều văn nghệ sĩ tuổi cao, vẫn tiếp tục sự nghiệp sáng tạo, lớp trẻ có nhiều cố
gắng tìm tòi cái mới. Văn học, nghệ thuật các dân tộc thiểu số có bước tiến đáng
kể. Đội ngũ những nhà văn hoá người dân tộc thiểu số phát triển cả về số lượng,
chất lượng, đã có những đóng góp quan trọng vào hầu hết các lĩnh vực văn học,
nghệ thuật.
5
Thông tin đại chúng phát triển nhanh cả về số lượng và quy mô, về nội dung và
hình thức, về in ấn, phát hành, truyền dẫn, ngày càng phát huy vai trò quan trọng
trong đời sống văn hoá tinh thần của xã hội. Hệ thống mạng thông tin trong nước
và quốc tế được thiết lập, tạo khả năng lựa chọn, khai thác các nguồn thông tin bổ
ích phục vụ đông đảo công chúng. Đội ngũ các nhà báo ngày càng đông và có
bước trưởng thành về chính trị, tư tưởng và nghiệp vụ.
Hoạt động giao lưu văn hoá với nước ngoài được mở rộng. Chúng ta có dịp tiếp
xúc rộng rãi với những thành tựu văn hoá nhân loại, đồng thời giới thiệu với nhân
dân các nước khác những giá trị tốt đẹp, độc đáo của văn hoá Việt Nam.
Đảng và Nhà nước đã quan tâm tăng cường bộ máy tổ chức, ban hành những
văn bản pháp luật nhằm điều chỉnh hoạt động của ngành văn hoá. Cơ sở vật chất
phục vụ cho các hoạt động văn hóa được nâng cao, xây dựng thêm nhiều nhà văn
hoá, câu lạc bộ, bảo tàng, thư viện, cửa hàng sách báo, khu vui chơi giải trí…và
đã có những phương thức hoạt động mới có hiệu quả.
b. Yếu kém
Bên cạnh những thành tựu đã đạt được, nền văn hóa nước ta vẫn còn tồn tại
nhiều yếu kém.
Trước hết là ở trong nhận thức tư tưởng, trong đạo đức và lối sống của người

là sân khấu truyền thống gặp rất nhiều khó khăn, chưa hướng tới được đông đảo
nhân dân.Lãnh đạo quản lý trong xuất bản văn học, nghệ thuật còn nhiều sơ sở.
Thiếu sự đầu tư trọng điểm và lâu dài cho sự ra đời những tác phẩm lớn, cho việc
giữ gìn và phát triển những ngành nghệ thuật truyền thống.
Về thông tin đại chúng, còn nhiều sản phẩm chất lượng thấp, chưa kịp thời phát
7
hiện và lý giải những vấn đề lớn do cuộc sống đặt ra. Báo chí chưa biểu dương
đúng mức những điển hình tiên tiến trên các lĩnh vực, cũng như thiếu sự phê phán
kịp thời những việclàm trái với đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước và
đạo đức xã hội. Không ít trường hợp thông tin thiếu chính xác, làm lộ bí mật quốc
gia. Xu hướng lạm dụng quảng cáo để thu lợi còn khá phổ biến. Một số ít nhà báo
đã vi phạm đạo đức nghề nghiệp, thông tin thiếu trung thực, gây tác động xấu đến
dư luận xã hội, nhưng chưa được xử lý kịp thời theo pháp luật.
Giao lưu văn hoá với nước ngoài chưa tích cực và chủ động, còn nhiều sơ hở.
Số văn hoá phẩm đồi trụy, phản động xâm nhập vào nước ta còn quá lớn, trong
khi đó, số tác phẩm văn hoá có giá trị của ta đưa ra bên ngoài còn quá ít. Lực
lượng hoạt động văn hoá - văn nghệ trong cộng đồng người Việt Nam ở nước
ngoài hiện nay không nhỏ, đã có những công trình nghiên cứu, tác phẩm văn học,
nghệ thuật tốt hướng về Tổ quốc. Song chúng ta còn thiếu những biện pháp tích
cực giúp đồng bào tìm hiểu sâu văn hoá dân tộc, liên hệ mật thiết với tổ quốc, góp
phần đấu tranh với những hoạt động chống phá đối với Tổ quốc.
Chính sách khuyến khích và định hướng đầu tư xã hội cho phát triển văn hoá
còn chưa rõ. Ở nhiều vùng nông thôn, nhất là vùng sâu,vùng xa, vùng đồng bào
các dân tộc thiểu số, vùng căn cứ cách mạng, kháng chiến trước đây, đời sống văn
hoá còn quá nghèo nàn.
Để khắc phục được những yếu kém, phát huy những lợi thế đó, Đảng và nhà
nước ta phải có những chính sách đúng đắn, hợp lý,từ đó xây dựng một nền văn
hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trên cơ sở vận dụng tư tưởng Hồ
Chí Minh về văn hóa.
8

hiện đại về trình độ dân trí, khoa học, công nghệ Nền văn hóa tiên tiến không
chỉ trong nội dung tư tưởng mà cả trong hình thức biểu hiện, trong các phương
tiện chuyển tải nội dung. Nền văn hóa tiên tiến cũng là nền văn hóa đậm đà bản
sắc dân tộc. Tính chất dân tộc luôn luôn gắn bó với tính chất tiên tiến của nền văn
hóa và hai mặt này liên quan biện chứng với nhau. Bản sắc văn hóa của một dân
tộc là những đặc trưng về văn hóa, về đời sống tinh thần dân tộc ấy, là những nét
đặc biệt, độc đáo về tinh thần, về văn hóa, về cách sống và sức sáng tạo để phân
biệt dân tộc này với dân tộc khác. Bản sắc văn hóa dân tộc Việt Nam là hạt nhân
của tinh thần sáng tạo của dân tộc, truyền từ đời này sang đời khác, được làm
giàu thêm bằng kinh nghiệm cuộc sống và sự sáng tạo của các thế hệ. Qua các
thời đại lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước, yêu nước đã trở thành một giá
trị truyền thống của văn hóa dân tộc. Nó trở thành giá trị cao nhất trong các thang
bậc giá trị văn hóa Việt Nam và là một động lực cực kỳ to lớn. Chính vì vậy, nền
văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc trước hết là nền văn hóa yêu nước. Có thể nói
yêu nước và tiến bộ vừa là đặc trưng bao quát nhất của nền văn hóa tiên tiến, vừa
là đặc trưng của bản sắc dân tộc.
b. Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về văn hóa vào xây dựng nền văn hóa
Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc trong công cuộc đổi mới hiện nay
Nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc chỉ có thể phát triển bền vững và phát huy
đầy đủ bản sắc của nó trên cơ sở tiếp thu được những tinh hoa trí tuệ của loài
người, nền văn hóa tiên tiến phải là nền văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc nhưng
không thể tách khỏi quan hệ với thế giới. Bởi xu thế toàn cầu hóa đang diễn ra là
tất yếu xu thế đó là khách quan, mang tính thời đại. Hơn nữa, toàn cầu hóa là một
10
quá trình đầy mâu thuẩn, phức tạp, mặt tất yếu kỹ thuật, kinh tế là mặt tích cực có
lợi ta phải tận dụng, song cũng không thể bỏ qua mặt xã hội kinh tế, mặt bản chất
giai cấp của quá trình toàn cầu hóa.
Yêu cầu đó đòi hỏi phải quán triệt sâu sắc di sản văn hóa Hồ Chí Minh. Tăng
cường và đổi mới công tác lãnh đạo của Đảng, quản lý của Nhà nước và phát huy
vai trò của các đoàn thể nhân dân đối với các hoạt động văn hóa, xã hội, đồng

của chế độ xã hội. Thể hiện bản chất khác nhau giữa chủ nghĩa tư bản và chủ
nghĩa xã hội, không chỉ ở hệ thống chính trị, hệ thống kinh tế, mà còn ở chính
sách văn hóa, phát triển văn hóa lành mạnh, phát triển những giá trị công bằng,
bình đẳng, nhân đạo, tiến bộ là mục tiêu hướng tới của công cuộc đi lên xã hội
chủ nghĩa. Xây dựng và phát triển văn hóa liên quan và tác động chặt chẽ với các
lĩnh vực khác, cùng nhằm đảm bảo đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội, nhu cầu
giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa. Chính vì vậy, xét trên cả khía cạnh nội
dung và hình thức, phát triển văn hóa chiếm một vị trí đặc biệt quan trọng trong
quá trình đổi mới đất nước theo con đường xã hội chủ nghĩa mà mỗi tổ chức
Đảng và toàn bộ hệ thống chính trị và toàn xã hội phủ nhận thức rõ và thực hiện
nghiêm túc. Do vậy cần phải đẩy mạnh công tác tuyên truyền trước tiên là trong
các cấp ủy Đảng, và toàn bộ Đảng viên, sau đó là tuyên truyền cho toàn xã hội
nhận thức một cách đúng đắn, đầy đủ tư tưởng của Hồ Chí Minh về văn hóa, vai
trò của văn hóa, yêu cầu xây dựng nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc
trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế.
Hai là, tăng cường sự lãnh đạo của Đáng, phát huy vai trò quản lý của Nhà
nước, phát huy vai trò của các đoàn thể nhân dân, đồng thời đẩy mạnh công tác
xã hội hóa trong xây dựng và phát triển nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc.
12
Sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và quản lý của Nhà nước xã hội chủ
nghĩa đối với mọi hoạt động văn hóa là vấn đề có tính nguyên tắc, là nhân tố
quyết định thắng lợi của sự nghiệp xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc
dân tộc ngày nay. Sự lãnh đạo của Đảng là vấn đề bảo đảm về chính trị, tư tưởng
để xây dựng nền văn hóa trên nền tảng của hệ tư tưởng của giai cấp công nhân, đi
đúng quỹ đạo và mục tiêu xác định. Có phát huy vai trò quản lý của Nhà nước
mới tập trung được nguồn đầu tư đúng hướng đi liền với tăng cường quản lý, bảo
đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời phát huy vai trò của các đoàn thể
nhân dân, thực hiện xã hội hóa công tác xã hội, nhằm phát huy cao nhất tiềm
năng, sức mạnh của các đoàn thể, của cá nhân, cộng đồng và của toàn xã hội vào

bản sắc dân tộc, Đảng, Nhà nước phải tập trung lãnh đạo phát triển kinh tế, nhằm
tạo điều kiện vật chất để phát triển văn hóa. Bởi chúng ta không thể thực hiện các
mục tiêu phát triển văn hóa, xã hội nếu tách rời với các khả năng kinh tế, không
xuất phát từ thực trạng kinh tế - xã hội. Tuy vậy cũng không phải cứ có tăng
trưởng kinh tế là tự nó giải quyết được các vấn đề văn hóa. Trong nhiều trường
hợp có tăng trưởng kinh tế mà không có quan điểm đúng đắn về văn hóa thì thành
quả tăng trưởng kinh tế cũng chệch khỏi các mục tiêu văn hóa, xã hội. Do đó,
không phải chờ đến khi kinh tế phát triển mới giải quyết các vấn đề văn hóa, mà
trong từng hoàn cảnh, điều kiện, bước đi của tăng trưởng kinh tế cần lựa chọn
mức độ, hình thức và biện pháp phát triển văn hóa cho phù hợp. Đường lối phát
triển văn hóa - xã hội đúng đắn thì sẽ tạo ra động lực đối với sự phát triển của đất
nước. Trong điều kiện nền kinh tế thị trường và hội nhập kinh tế quốc tế, nếu
không có quan điểm phát triển văn hóa, xã hội đúng đắn, sẽ có nguy cơ đẩy xã
hội đi đến phân cực thái quá, giữa người giàu và người nghèo, giữa nông thôn và
14
thành thị, giữa vùng thuận lợi và vùng khó khăn cùng nhiều tệ nạn xã hội sẽ
xuất hiện, giá trị truyền thống bị mai một, văn hóa - văn nghệ chạy theo thị hiếu
thấp hèn Những biểu hiện ấy nếu để tích tụ lâu ngày sẽ không chỉ kìm hãm sự
phát triển kinh tế - xã hội, mà còn đe dọa đến sự ổn định chính trị. Do vậy Đảng
và Nhà nước cần quan tâm đề ra cách tổ chức, thực hiện có hiệu quả đường lối,
chủ trương, chính sách, pháp luật để giải quyết đúng đắn, hài hòa quan hệ giữa
phát triển kinh tế với xây dựng phát triển văn hóa.
Bốn là, xây dựng văn hóa phải bắt đầu với tư cách là chủ thể của văn hóa.
Con người là chủ thể chân chính sáng tạo ra những giá trị văn hóa, đồng thời là
sản phẩm của môi trường văn hóa. Những phẩm chất cá nhân của con người được
hình thành và phát triển trong quá trình phát triển của nền văn hóa. Hồ Chí Minh
đã chỉ dẫn: Phải làm thế nào cho văn hóa đi sâu vào tâm lý quốc dân, nghĩa là làm
cho văn hóa phải sửa đổi được tham nhũng, lười biếng, xa hoa, xa xỉ. Văn hóa
phải soi đường cho quốc dân đi. Ngày nay, trước tác động của kinh tế thị trường
và hội nhập, những cơ hội và thách thức, trước cả thăng hoa và cám dỗ, văn hóa

những cái giả, cái ác, cái xấu; nhận cái hay, bỏ cái dở. Cần quán triệt sâu sắc tư
tưởng Hồ Chí Minh: Cái gì cũ mà tốt thì phải phát triển thêm, cũ mà xấu thì phải
bỏ; mới mà hay thì phải làm; mới mà dở, hoặc không phù hợp với con người Việt
Nam thì không tiếp nhận.Giữ gìn và phát huy những giá trị truyền thống, vun
trồng những giá trị nội sinh của dân tộc, tạo cơ sở vững chắc để tiếp thu tinh hoa
văn hóa của nhân loại và thời đại ngày nay đang là yêu cầu khách quan trong quá
trình xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc ở Việt Nam. Điều đó
đòi hỏi Đảng, Nhà nước, các đoàn thể nhân dân phải tiếp tục quan tâm sâu sắc tư
tưởng Hồ Chí Minh để xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc
dân tộc.
C. KẾT LUẬN :
16
Vận dụng tốt tư tưởng Hồ Chí Minh về Đời sống văn hóa mới là điều cần thiết,
cấp bách trong thời đại hiện nay - thời đại kinh tế thị trường kéo theo nguy cơ
biến đổi các giá trị văn hóa truyền thống. Thực hiện câu nói của Bác Hồ: "Văn
hóa soi đường cho quốc dân đi", việc xây dựng và phát triển văn hóa Việt Nam
trong những năm sắp tới là khát vọng to lớn và quyết tâm chiến lược của Ðảng ta
nhằm phát triển mạnh mẽ văn hóa dân tộc, chấn hưng đất nước, đưa nước ta thoát
khỏi nghèo nàn, lạc hậu, vươn lên sánh vai với các nước trên thế giới. Điều đó
đòi hỏi phải có sự đồng lòng của toàn dân tộc ta trong việc xây dựng một nền văn
hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, từ đó làm nền tảng để thực hiện công cuộc
đổi mới đất nước, đi lên xã hội chủ nghĩa.
Thế hệ trẻ là những chủ nhân tương lai của đất nước, gánh trên vai trách nhiệm
xây dựng, bảo vệ và phát triển đất nước. Là thế hệ trẻ - những người được lĩnh
hội tri thức, thế hệ sinh viên cần góp sức của mình vào công cuộc xây dựng nền
văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc, lấy đó làm nền tảng phát triển kinh tế,
chính trị, xã hội cho đất nước. Muốn thế, mỗi sinh viên phải luôn có ý thức nỗ lực
học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh. Có như vậy, nền văn hóa
của dân tộc ta mới thực sự là nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, Việt
Nam ta mới có thể “bước tới đài vinh quang để sánh vai cùng các cường quốc