Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
PHƯƠNG PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG LÀM VĂN MIÊU TẢ CẢNH
cho học sinh khối 6
I. §Ỉt vÊn ®Ị:
1. Lý do chän ®Ị tµi:
- C¸c em häc sinh ë bËc trung häc c¬ së rÊt hån nhiªn trong s¸ng, nhÊt lµ häc sinh líp 6.
ThÇy c« gi¸o lµ ngêi gieo trång, dÉn d¾t c¸c em c¶ vỊ tri thøc vµ ®¹o ®øc. Víi m«n Ng÷ v¨n th×
vỊ kiÕn thøc v¨n häc kh«ng chØ riªng néi dung ý nghÜa s©u s¾c tõ mçi bµi häc hay mét kh¸i
niƯm ph©n m«n V¨n, TiÕng ViƯt hay TËp lµm v¨n nµo ®ã mµ häc sinh cÇn ph¶i cã ®ỵc nh÷ng kÜ
n¨ng q ®Ĩ lµm mét bµi v¨n mét c¸ch thµnh th¹o. MỈt kh¸c v¨n häc tõ l©u ®· lµ mét bé m«n
khoa häc x· héi hay, song l¹i lµ mét m«n häc khiÕn nhiỊu häc sinh ng¹i häc, ng¹i viÕt. VËy ®èi
víi thÇy c« gi¸o gi¶ng d¹y bé m«n Ng÷ v¨n líp 6 ngoµi viƯc cung cÊp néi dung bµi d¹y theo h-
íng dÉn cđa s¸ch gi¸o khoa, tµi liªu häc vµ thùc hµnh theo chn kiÕn thøc kÜ n¨ng 6 …chóng ta
cßn ph¶i rÊt quan t©m ®Õn ph¬ng ph¸p rÌn kü n¨ng häc v¨n, viÕt v¨n cho häc sinh. §Ỉc biƯt lµ
®èi tỵng häc sinh khèi 6. §ã lµ lý do cđa ®Ị tµi nµy.
2. Mơc ®Ých:
- ViƯc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ lµ rÊt thiÕt thùc cho häc sinh v× toµn bé ch¬ng tr×nh tËp
lµm v¨n 6 häc kú II lµ v¨n miªu t¶. §Ỉc biƯt viƯc rÌn kÜ n¨ng lµm v¨n miªu t¶ cho häc sinh,
theo t«i cßn lµ viƯc th¸o gì nh÷ng víng m¾c, xo¸ ®i mỈc c¶m ng¹i häc v¨n cđa mét sè häc sinh.
ThÇy c« ph¶i suy nghÜ, ph¶i t×m tßi, th©m nhËp, hiĨu ®ỵc nh÷ng khã kh¨n, víng m¾c mµ c¸c em
l©u nay cha lµm ®ỵc. ThÇy c« h·y ®éng viªn, n©ng niu nh÷ng g× mµ c¸c em viÕt ®ỵc víi tÝnh
kiªn tr× nhÊt. V× t×nh c¶m cđa c¸c em ®èi víi nh÷ng c¶nh thiªn nhiªn th©n thc xung quanh
nh c¸nh ®ång, con ®êng, trêng häc… kh«ng thiÕu vµ kh«ng u. Tõ ®ã thÇy c« x©y dùng vµ
ph¸t triĨn t×nh yªu víi m«n v¨n häc trong nhµ trêng cho häc sinh lµ nhiƯm vơ mµ chóng ta ph¶i
lµm trßn.
3. NhiƯm vơ:
- Gióp häc sinh biÕt c¸ch x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cđa ®Ị bµi ®Ĩ x©y dùng híng lµm bµi .
- Híng dÉn häc sinh c¸ch t×m ý cho bµi v¨n miªu t¶.
- RÌn kÜ n¨ng diƠn ®¹t trong v¨n miªu t¶ cho häc sinh .
- RÌn kÜ n¨ng dùng ®o¹n trong v¨n miªu t¶ .

dµi, cỈn kÏ ®Ĩ cã hiƯu qu¶ tèt nhÊt.
3. BiƯn ph¸p :
* VÝ dơ:
1/ §Ị bµi : Miªu t¶ c¶nh nh sau: “Em h·y miªu t¶ c¶nh trêng em vµo mét bi s¸ng ®Đp trêi khi
em ®i häc”.
2/ C¸c kÜ n¨ng lµm bµi :
a. T×m hiĨu ®Ị : Bíc t×m hiĨu ®Ị lµ cÇn gióp cho c¸c em x¸c ®Þnh ®ỵc yªu cÇu ®Ị bµi trªn ba
ph¬ng diƯn : Mét lµ thĨ lo¹i; hai lµ néi dung cÇn lµm lµ g× ?; ba lµ ph¹m vi ph¶i lµm . Ở đề này,
gi¸o viªn cho häc sinh thÊy: Trªn ®©y lµ mét ®Ị bµi d¹ng miªu t¶ c¶nh tỉng hỵp. VËy thÕ nµo lµ
c¶nh tỉng hỵp? - Gi¸o viªn chØ râ cho häc sinh thÊy ta x¸c ®Þnh c¶nh tỉng hỵp nhê nh÷ng tõ
ng÷ nµo.
VÝ dơ: §Ị yªu cÇu t¶ c¶nh tỉng hỵp thêng chøa nh÷ng tõ ng÷ nh: “mét miỊn quª, quª h¬ng
em, c¶nh trêng em vµo bi s¸ng C¶nh tỉng hỵp lµ c¶nh nh thÕ nµo?; lµ c¶nh gåm nhiỊu c¶nh
nhá, c¶nh lỴ. Nh÷ng c¶nh nhá, cđa quª h¬ng hay miỊn quª thêng lµ c¸nh ®ång, dßng s«ng, con
®êng lµng, trêng häc sau ®ã gióp häc sinh h×nh dung ®ỵc cơ thĨ vỊ c¶nh miªu t¶ ë thêi gian
nµo (mïa nµo) ë kh«ng gian nµo ( c¶nh ®ã nh thÕ nµo) ViƯc x¸c ®Þnh ®ỵc ®óng yªu cÇu cđa
®Ị nh ë vÝ dơ trªn sÏ gióp c¸c em rÊt nhiỊu trong viƯc ®Þnh h×nh ®ỵc ®èi tỵng miªu t¶.
b. H íng dÉn c¸ch t×m ý, lËp dµn ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
Khi häc sinh ®· x¸c ®Þnh ®óng yªu cÇu cđa ®Ị, x¸c ®Þnh chÝnh x¸c ®èi tỵng miªu t¶ nhng ch¾c
ch¾n cha thĨ ®Þnh h×nh ®ỵc híng ®i cho bµi viÕt. §Ĩ gióp häc sinh ®Þnh h×nh ®ỵc híng ®i cđa
bµi viÕt v¨n miªu t¶ c¶nh, t«i ®· híng dÉn häc sinh bíc t×m ý cho bµi v¨n t¶ c¶nh :
- NhÊt thiÕt ph¶i theo mét tr×nh tù: T×m ý bao qu¸t kh«ng gian cđa c¶nh chung sÏ t¶, sau ®ã cơ
thĨ sÏ cã nh÷ng c¶nh nµo? C¶nh nh thÕ nµo?
- Bao qu¸t kh«ng gian c¶nh ®ỵc coi lµ mét thao t¸c quan träng ®Çu tiªn cđa bøc tranh c¶nh, rÊt
quan träng trong viƯc ®Þnh h×nh vÞ trÝ c¶nh vËt. VËy häc sinh cÇn ph¶i n¾m ®ỵc c¸ch viÕt phÇn
bao qu¸t kh«ng gian c¶nh nh thÕ nµo ? Thùc tÕ khi lµm bµi, t«i thÊy häc sinh thêng viÕt mét
c¸ch céc lèc, cơt lđn, cã khi chØ viÕt ®ỵc mét, hai c©u cho phÇn t¶ bao qu¸t.
+ §Ĩ t¶ bao qu¸t c¶nh, tríc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh vÞ trÝ miªu t¶ kh¸i qu¸t. Thêng lµ mét vÞ trÝ cao
h¬n, xa c¶nh trung t©m ®Ĩ cã thĨ chơp ®ỵc toµn c¶nh miªu t¶ . Theo ®Ị trªn, c¸c em ph¶i giíi
N¨m häc 2011 - 2012 2 Trần Hoàng Hải

C¸c em ë møc häc trung b×nh cã thĨ lËp dµn bµi s¬ lỵc, ®¹i c¬ng. C¸c em häc kh¸ giái cã thĨ
trªn dµn ý ®¹i c¬ng mµ x©y dùng dµn bµi chi tiÕt h¬n n÷a.

Dµn bµi chung v¨n t¶ c¶nh §Ị vËn dơng vµo dµn bµi : T¶ c©y ph-
ỵng ë trêng em vµo mïa hÌ ( hc bÊt
cø c©y nµo )
Më bµi Giíi thiƯu c¶nh ®ỵc t¶ : C¶nh g×, ë
®©u? Lý do tiÕp xóc víi c¶nh, Ên tỵng
chung ?
Giíi thiƯu c©y ®ỵc t¶ : C©y g×, ë ®©u?
Lý do tiÕp xóc víi c©y, Ên tỵng chung ?
Th©n bµi TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo mét
thø tù hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh )
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t,
c¶nh vËt chÝnh )
- C¶nh chÝnh hc c¶nh quen thc
mµ em thêng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t,
nh÷ng c¶nh chÝnh ) TËp trung t¶
c¶nh vËt chi tiÕt theo mét thø tù hỵp
TËp trung t¶ c©y chi tiÕt theo mét thø tù
hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ bªn ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t,
chiỊu cao, diƯn tÝch che phđ )
- §i ®Õn gÇn h¬n ( vÞ trÝ quan s¸t, gèc,
th©n, cµnh, l¸ )

trêng mÕn th¬ng .
C¸ch më gi¸n tiÕp : Mét nhµ th¬ cã viÕt :
“ Trêng cđa em be bÐ
N»m lỈng gi÷a rõng c©y”
Trêng Trung häc c¬ së Hoµi §øc mµ em ®ang
häc kh«ng ph¶i lµ m¸i trêng be bÐ. Trêng cđa
em lµ mét ng«i trêng ®Đp, réng lín, khang
trang. Bíc vµo cỉng trêng, em thÊy m×nh lín
lªn tõng ngµy .
- KÕt bµi kh«ng nh÷ng ®đ ý chèt cđa bµi viÕt mµ nªn t¹o ®é l¾ng cho nèt trÇm xao xun
vang väng trong t©m hån ngêi ®äc, ®iỊu nµy phơ thc vµo tr×nh ®é diƠn ®¹t cđa häc sinh , nªn
gi¸o viªn híng c¸c em trau dåi ngay trong t liƯu v¨n häc .
KÕt bµi cđa häc sinh ThÇy gi¸o gỵi ý c¸ch kÕt bµi
- (TB)Em rÊt yªu mÕn ng«i trêng em ®ang
häc. N¬i ®©y ®· chøng kiÕn bao kû niƯm ªm
®Ịm trong s¸ng cđa chóng em.
- (KG) ¤i ! M¸i trêng sao mµ ®¸ng yªu thÕ
nµy. Nh÷ng c¶nh vËt n¬i ®©y, nh÷ng kû niƯm
vỊ ti häc trß n¬i ®©y ®· in trong kÝ øc, trong
t©m hån cđa em. §Õn trêng sím ®Ĩ ®ỵc nh×n
ng¾m trêng tríc bi häc, ®èi víi em ®ã lµ
c¶m gi¸c thËt dƠ chÞu, thó vÞ.
N¨m th¸ng råi còng sÏ qua ®i, em sÏ lín lªn,
trëng thµnh. Thêi gian kh«ng gian réng më,
em cã thĨ ®i ®Õn nhiỊu ch©n trêi nhng m¸i tr-
êng Trung häc c¬ së Hoµi §øc em vÉn lu gi÷
bao nhiªu kØ niƯm ®Đp vỊ thÇy c«, b¹n bÌ,
nh÷ng bµi häc hay Th¬ng nhí m¸i trêng
xa !
d . RÌn lun kÜ n¨ng dùng ®o¹n v¨n miªu t¶ c¶nh .

trong, d·y phßng Héi ®ång , c¸c cưa vÉn cßn
®ãng im Øm. Bªn trªn, mét mµn s¬ng lê mê
nh trïm lªn c¶nh vËt. Xung quanh hå c¸ h×nh
bÇu dơc, nh÷ng chËu c©y c¶nh : sanh, me, léc
võng,,, d¸ng vỴ nh e thĐn, l¸ vÉn cßn ®Ém s¬ng
®ªm. Mçi c©y cã mét d¸ng vỴ riªng, c©y nµo
còng ®Đp. Díi bµn tay ch¨m sãc, s¾p ®Ỉt cđa
c¸c thÇy c« , h×nh nh mçi c©y cã mét nÐt ®Đp
rÊt riªng. L«i cn nhÊt lµ c©y sanh, gèc to,
ci c¸c chi , tõng tóm l¸ xße ra tr«ng rÊt ngé
nghÜnh.
e. RÌn lun kÜ n¨ng diƠn ®¹t, chun ý :
Sau mét vµi ®o¹n v¨n nh thÕ, thÇy c« ph©n tÝch nh÷ng h×nh ¶nh ng«n tõ nghƯ tht s¸ng
gi¸ sao cho t¹o ®ỵc høng khëi ë häc sinh , kÝch thÝch c¸c em thÝch t×m , viÕt nh÷ng lêi v¨n hay .
cã lÏ rÌn kÜ n¨ng diƠn ®¹t lµ mét ph¬ng ph¸p ®ßi hái kú c«ng nhÊt cđa thÇy trß , nã cÇn ph¶i
mÊt mét qu¸ tr×nh cã nhiỊu bíc .
T¹o ®ỵc sù høng thó cho c¸c em xong , thÇy c« míi cho c¸c em lun tËp diƠn ®¹t b»ng h×nh
thøc ra mét lo¹t h×nh ¶nh (in nghiªng) , yªu cÇu c¸c em dïng lêi v¨n kÕt hỵp biƯn ph¸p nghƯ
tht so s¸nh , nh©n ho¸ , sư dơng nh÷ng tõ l¸y gỵi h×nh gỵi ©m ®Ĩ tËp diƠn ®¹t .
VÝ dơ :
- §Çu xu©n, ¸nh n¾ng ban mai cha ®đ xua ®i mµn s¬ng chên vên nhng cµnh l¸ me t©y ®· xße
tay che ch¾n c¸i l¹nh cho em.
- Mçi phßng häc em ®i qua, bµn ghÕ nh cßn say ngđ.
- S¸ng dËy, b¶ng ®en ®ỵc c¸c cËu häc trß lau ®i c¸i khu«n mỈt nh¨n nhã sau mét ®ªm ng¸i
ngđ .
- GÇn mêi ngµy nghØ tÕt, dµn m¸y vi tÝnh bn nhí c¸c cËu häc trß.
- V.v.
N¨m häc 2011 - 2012 5 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
C¸ch nµy chóng t«i còng cho häc sinh lun trong nhiỊu tiÕt häc ®Ĩ trë thµnh thao t¸c thn

+ T¶ bao qu¸t.
+ T¶ chi tiÕt :
- Tõ ngoµi vµo( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh )
- §i vµo bªn trong ( vÞ trÝ quan s¸t, c¶nh vËt
chÝnh )
- C¶nh chÝnh hc c¶nh quen thc mµ em th-
êng tiÕp xóc( vÞ trÝ quan s¸t, nh÷ng c¶nh
chÝnh ) TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hỵp lý.
Th©n bµi: TËp trung t¶ c¶nh vËt chi tiÕt theo
mét thø tù hỵp lý :
+ T¶ bao qu¸t :- Tríc khi tr¨ng lªn
+ T¶ chi tiÕt : -Tr¨ng võa míi lªn ( C¶nh vËt,
h×nh d¸ng, ¸nh s¸ng, c©y cèi )
- Tr¨ng lªn cao ( bÇu trêi, ¸nh s¸ng, s©n nhµ )
- §ªm khuya ( C¶nh vËt, c©y cèi, ©m thanh )
KÕt bµi: C¶m nghÜ chung sau khi tiÕp xóc, bµi
häc cho b¶n th©n.
KÕt bµi: C¶m nghÜ chung vỊ ®ªm tr¨ng, bµi
häc cho b¶n th©n.
4/ Sưa ch÷a mét sè lçi th êng gỈp cđa häc sinh trong bµi lµm :
Mét sè lçi cđa häc sinh ThÇy c« gi¸o híng c¸c em sưa ch÷a
1. Lçi chÝnh t¶ : mµng s¬ng, mµng x¬ng - mµn s¬ng ( ghÐp tõ s¬ng víi mét sè tõ kh¸c :
s¬ng r¬i, ); x¬ng ( ghÐp tõ x¬ng víi mét sè
tõ kh¸c : chỉi x¬ng, x¬ng ch©n chØ ra nghÜa
N¨m häc 2011 - 2012 6 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
Uy nghuy, c©y xanh ®ỵc ng.
- Tõ trªn cao, b¸c Hå nh nh×n xng
chung cđa x¬ng)

5. KÕt qu¶ thùc tÕ bµi viÕt TËp lµm v¨n :
* Qu¸ tr×nh thùc hiƯn kinh nghiƯm cđa t«i qua nhiỊu n¨m ®øng líp, t«i tin ch¾c r»ng nh÷ng g×
t«i ®· tr×nh bµy, ®· viÕt ch¾c ch¾n sÏ ®em ®Õn sù chun biÕn trong v¨n miªu t¶ cho c¸c em. Tr-
íc m¾t lµ ®· ph¸ bá ®ỵc mỈc c¶m cđa häc sinh víi m«n v¨n trõu tỵng lµ m«n ng¹i viÕt, ng¹i
nghÜ . §· cã mét sè em s¸ng t¹o ®ỵc nh÷ng t¸c phÈm “nho nhá”gi¸ trÞ cđa m×nh trªn c¸c bµi
viÕt mµ c¸c em lu gi÷.
Sau ®©y t«i xin ®a ra mét vµi con sè thùc tÕ vµ kÕt qu¶ cơ thĨ cđa häc sinh ë m«n TËp
lµm v¨n líp 6, sau khi ®ỵc cung cÊp c¸c kÜ n¨ng c¬ b¶n vỊ ph¬ng ph¸p miªu t¶ c¶nh trªn mét
bµi viÕt hoµn chØnh, t«i ®· chÊm mét c¸ch kh¸ch quan :
Lớp Só số Giỏi Khá TB Yếu Kém TBTL
6A1 42 6 9 23 4 38
6A2 42 7 12 20 3 39
6A3 41 6 10 20 5 36
6. §Ị xt ®Ĩ ¸p dơng, ph¸t huy s¸ng kiÕn :
Tõ nh÷ng kinh nghiƯm nhá bÐ trªn cđa t«i, t«i xin m¹nh d¹n ®a ra mét vµi ®Ị xt sau :
* Khi thùc hiƯn s¸ng kiÕn kinh nghiƯm nµy vỊ phÝa gi¸o viªn ph¶i thùc sù kiªn tr× , mÉu mùc
trong c¸ch dïng tõ , kiªn tr× trong viƯc kiĨm tra , ®¸nh gi¸, chØnh sưa c¸c phÇn viÕt lun kÜ
n¨ng cđa c¸c em. MỈt kh¸c gi¸o viªn còng ph¶i kiªn tr× su tÇm , chän läc t liƯu gi¸ trÞ ®Ĩ cung
cÊp cho c¸c em , ®ång thêi t×m c¸ch híng c¸c em c¸ch vËn dơng s¸ng t¹o nh÷ng t liƯu ®Ĩ biÕn
thµnh c¸ch diƠn ®¹t riªng cđa b¶n th©n mçi häc sinh.
- VỊ phÝa häc sinh ph¶i nhiƯt t×nh , tù gi¸c trau dåi vèn tõ, ng«n tõ nghƯ tht b»ng c¶ tr¸i
tim. Ph¶i quan s¸t tinh tÕ nh÷ng c¶nh vËt thiªn nhiªn thêng nhËt , ph¶i tëng tỵng phong phó
N¨m häc 2011 - 2012 7 Trần Hoàng Hải
Trường Trung học cơ sở Hoài Đức S¸ng kiÕn kinh nghiƯm Ng÷ v¨n 6
vµ cÇn ph¶i nhËp t©m vµo c¶nh vËt ®Ĩ cã ®ỵc nh÷ng c¶m xóc ch©n thùc víi c¶nh vËt thiªn
nhiªn khi miªu t¶ .
§Ĩ båi dìng t×nh yªu v¨n cho häc sinh nãi chung , lµm giµu vèn ng«n ng÷ miªu t¶ cho c¸c
em häc sinh khèi 6 nãi riªng ,chóng t«i cßn cã nh÷ng mong mn :
- Tríc hÕt gi¸o viªn Ng÷ v¨n trong cïng khèi ph¶i su tÇm t liƯu miªu t¶ thµnh nh÷ng cn t
liƯu q ®Ĩ lu gi÷ trong tđ s¸ch nhµ trêng .Nhµ trêng còng cung cÊp thªm nh÷ng tµi liƯu vỊ v¨n