0
PHẦN MỞ ĐẦU

Việt Nam là quốc gia nhiều dân tộc với 54 dân tộc anh em. Mỗi dân tộc
lại có những giá trị văn hố riêng và cũng hết sức độc đáo, góp phần vào những
giá trị văn hố của Việt Nam. Người Thái ở Việt Nam có hơn 1,3 triệu người
(theo điều tra dân số năm 2001) của Tổng cục thống kê, họ cư trú tập trung ở các
tỉnh Sơn La, Điện Biên, Lai Châu, Hồ Bình, Lào Cai, n Bái, Thanh hố,
Nghệ An, Lâm Đồng. Người Thái ở Việt Nam phân chia thành hai nhóm chính :
Ngành Thái Đen (trước đây phụ nữ ưa mặc áo đen), ngành Thái Trắng (trước
đây phụ nữ ưa mặc áo trắng). Nhiều học giả Việt Nam qua các cơng trình nghiên
cứu của mình đã cho rằng tổ tiên của người thái đã sinh cơ lập nghiệp tại một
vùng nào đó ở chính ngay trong phạm vi họ đang cư trú hiện nay. Cho đến cuối
thế kỷ XIII, người Thái ở Việt Nam đã ổn định cư trú ở Tây Bắc Việt Nam.
Trong một ngàn năm lịch sử hình thành, tồn tại và phát triển, người Thái đã có
những đóng góp to lớn trong cơng cuộc bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước
trước đây cũng như hiện nay: đồng thời họ cũng đã tạo cho mình được một bản
sắc văn hố riêng độc đáo.
Tiểu luận: “Các giá trị văn hố vật chất và tinh thần của người Thái ở
Việt Nam” muốn tìm hiểu những văn hố vật chất và tinh thần mà dân tộc Thái
đã sáng tạo ra. Qua đó có cái nhìn tồn cảnh về văn hố của họ và cũng để biết
và hiểu sâu sắc hơn về văn hố của một dân tộc anh em trên đất nước Việt Nam.
Trong tiểu luận này, chúng tơi trên cơ sở các bài luận, các bài viết của nhiều nhà
nghiên cứu, chúng tơi đi vào tìm hiểu một cách khái qt. Tiểu luận cũng khơng
dám đi sâu phân tích mà trên cơ sở tài liệu thu thập, xin được trình bày một cách
tổng hợp, khái qt.
Tiểu luận “Các giá trị văn hố vật chất và tinh thần của người Thái ở
Việt Nam” ngồi phần mở đầu, phần kết luận và tài liệu tham khảo, phần nội
dung gồm hai mục:
1. Các giá trị văn hố vật chất
2. Các giá trị văn hố tinh thần.

trang trí ở hai đầu hồi của nóc nhà đơi khau cút (sừng cụt). Nhà của người Thái
trắng lại là nhà kiểu 4 mái. Ngơi nhà sàn là khơng gian cho một “cộng đồng
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
2
nh vi chc nng l t bo ca xó hi. Trong mt ngụi nh cú th sinh sng
mt gia ỡnh nh gm vp v chng v my a con, hoc mt gia ỡnh ln gm
4 - 5 th h hoc cựng mt th h anh em trai ó cú v con vn chung.
Núi n nh ngi Thỏi ngi ta thng ngh ngay n kiu liờn kt khp
bng mng v buc cỏc h thng kt cu chu lc: khung ct, h thng dm, sn,
bao che m khụng cn dựng n kim loi (inh, c vớt,). Mỏi nh thng
c lp bng c gianh an thnh phờn, tu theo thúi quen tng vựng, cng nh
phự hp vi tng kiu nh ca tng ngnh Thỏi m h cú cỏc kiu an thnh cỏc
loi phờn gianh lp mỏi khỏc nhau.
Nhng ngụi nh sn ca ngi Thỏi khụng cú phũng riờng cho tng thnh
viờn m ch chia ngn ụ. Hin tng ny núi lờn tớnh c xa, ging nh nh ca
cỏc dõn tc Tõy Nguyờn. Ngy nay nhiu vựng ngi Thỏi ó tỏch bp ra khi
nh . Nh sn bp thng m ca i din vi ca hong chan, gi l sn kộp.
Ngi Thỏi cũn cú hn mt bn trng ca gi l Khỏ Khộn bn gn vi ngụi
nh. T vic sa son b dng c lm nh, lờn rng ly g, tỡm gianh lp,
pha ch g, d nh c, dng nh mi.
Nhng ngụi nh sn Thỏi c xõy ct ta lng vo nỳi, quay mt ra cỏnh
ng chy dc theo lũng thung lng hoc men theo cỏc sn nỳi sn i.
Trc kia, nh c lm bng cỏc nguyờn liu sn cú, gm cú mt khi lng
ln g, tre na v lỏ lp. Bõy gi cng l ngụi nh sn nhng ó lm theo k
thut ca ngi Kinh v rt nhiu mỏi ó c lp bng ngúi . Cng do quan
h giao lu ngy cng m rng nhiu gia ỡnh ngi Thỏi ó chuyn sang nh
t. Trong tỡnh hỡnh ú cỏi v vn hoỏ ca nh ca ó thay i nhng cỏc tp
quỏn kiờng k, cỏc nghi thc th cỳng vn c duy trỡ theo truyn thng tc
ngi.
1.3. Trang phc

trọng trong lúc đi chơi hay trong lễ hội. Ngồi ra, phụ nữ Thái còn có nón (cúp),
Xà cạp (pe păn kha) đồ trang sức.
2. CÁC GIÁ TRỊ VĂN HỐ TINH THẦN
Văn hố tinh thần bao hàm trong nó rất nhiều giá trị, ở đây chúng tơi chỉ
đề cập đến một số giá trị mà chúng tơi thấy tiêu biểu.
2.1. Ngơn ngữ và văn học, nghệ thuật
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
4
Ngi Thỏi cú ngụn ng v vn t t rt lõu i. Chớnh nh cú vn t m
cha ụng h ó ghi chộp li c rt nhiu truyn c tớch, truyn thuyt (qum t
mng - k chuyn bn mng), gia ph ca cỏc dũng h, nhng li rn dy con
ngi (qun xon cn), nhng quy nh mang tớnh cht lut tc ca cỏc mng
(tc l ngi Thỏi en Thun Chõu), nhng truyn th do cỏc tỏc gi hu
danh, vụ danh sỏng tỏc (xng ch xon xao - Tin dm ngi yờu, Khun Lỳ nỏng
U - chng L nng Uỏ Cỏc tỏc phm vn hc ca ngi Kinh, ngi Hỏn ó
chuyn sang ting Thỏi v lu truyn trong cng ng ngi Thỏi.
Ngi Thỏi cú chung mt nn ngh thut c truyn c ỏo, phong phỳ v
a dng, mang nhiu sc thỏi tõm lý, dõn tc. Núi n ngh thut ca ngi Thỏi
khụng th khụng núi ti mỳa, mỳa Xoố l mt trong nhng iu mỳa ni ting
ca ngi Thỏi, cng l iu mỳa ph thụng cho mi ngi. Vo dp Tt, l hi,
sau vi tun ung ru vui, mi ngi cm tay nhau cựng mỳa vui say sa trong
khụng khớ tng bng nhn nhp ca ting trng, ting cng chiờng. Cuc Xoố
vui khụng bit bt u t bao gi v khi no thỡ kt thỳc, ch bit l hi men ca
ru, hi m ca bn taycựng õm vang thụi thỳc giũn gió ca ting trng chiờng
lm m lũng ngi, mi ngi gn gi nhau hn, thõn thit hn. Ngi Thỏi cú
n my chc iu mỳa, nhiu iu mỳa c sc c gii thiu rng rói trong
nc v th gii nh mỳa nún, mỳa sp v õm nhc, ngi Thỏi cng ni
ting vi nhng ln iu khp ni ting hn nhiờn, vi nhiu th loi: khp bỏo
xao (hỏt nam n), khp then (hỏt ca thy cỳng) khp lng lng (hỏt ngoi
ng), khp c (hỏt chốo thuyn) Cỏc nhc c quen thuc tu nhc cho