Website: Email : Tel (: 0918.775.368
phần A: lời nói đầu
Là một sinh viên năm đầu tiên của trờng Đại học kinh tế quốc dân, cha đi
vào chuyên ngành kinh tế, song tôi vẫn mạnh dạn tìm hiểu những vấn đề về
kinh tế của Việt Nam thời kỳ trớc đây cũng nh sau này khi mở cửa đổi mới, và
từ đó để tìm ra nghiên cứu mâu thuẫn đã và đang xảy ra trong nền kinh tế thị tr-
ờng, tìm những biện pháp hạn chế, khắc phục những nhợc điểm, phát huy
những thế mạnh hay những u điểm của nó.
Trong sự nghiệp đổi mới của nớc ta do Đảng khởi xớng và lãnh đạo đã
dành đợc những thắng lợi bớc đầu mang tính quyết định, quan trọng trong việc
chuyển nền kinh tế từ cơ chế quản lí tập trung quan liêu bao cấp sang cơ chế thị
trờng có sự quản lí của nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa. Trong những
chuyển biến đó đã đạt đợc nhiều thành công to lớn, nhng trong những thành
công đó luôn tồn tại những vấn đề mâu thuẫn làm kìm hãm sự phát triển của
công cuộc đổi mới. Đòi hỏi phải đợc giải quyết, và những vấn đề ấy nếu đợc
giải quyết sẽ thúc đẩy cho sự phát triển nền kinh tế.
Mâu thuẫn là một hiện tợng phổ biến có trong tất cả các lĩnh vực tự
nhiên, xã hội và t duy của con ngời. Trong kinh tế, mâu thuẫn cũng là một hiện
tợng hiển nhiên, không tránh khỏi, chẳng hạn nh cung cầu, tích luỹ và tiêu
dùng với mong muốn tìm hiểu thêm những vấn đề của nền kinh tế, quan điểm
lí luận cũng nh vớng mắc trong giải pháp, quy trình xử lý các vấn đề , tôi đã
chọn đề tài : Mâu thuẫn biện chứng trong quá trình xây dựng nền kinh tế
thị trờng định hớng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam .
Vì thời gian có hạn, kiến thức còn hạn chế nên trong tập tiểu luận này chỉ
xem xét đánh giá một vài mâu thuẫn tiêu biểu.
-Đổi mới về kinh tế chính trị
-Lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất
-Các hình thức sở hữu trớc đây và trong thời kỳ quá độ sang KTTT ở Việt
Nam.
- Mâu thuẫn giữa KTTT với xây dựng con ngời xã hội chủ nghĩa.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

nó nhng nó lại hết sức quan trọng. Vì nó có sự thống nhất, sự thống nhất đó lại
tạo lên quá trình đổi mới kinh tế ở Việt Nam. Thiếu sự thống nhất này nền
KTTT ở Việt Nam không thể tồn tại với ý nghĩa là chính nó.
Ví dụ: lực lợng sản xuất quan hệ sản xuất trong phơng thức sản xuất.
Khi lực lợng sản xuất phát triển thì cùng với nó quan hệ sản xuất cũng phát
triển hai hình thức này chính là điều kiện để cho sự phát triển của phơng thức
sản xuất. Nhng quan hệ của lực lợng sản xuất và quan hệ sản xuất phải thoả
mãn một số yêu cầu sau:
-Thứ nhất: đó phải là một khái niệm chung nhất đợc khái quát từ các mặt
phù hợp khác nhau phản ánh đợc baen chất của sự phù hợp của quan hệ sản xuất
với lực lợng sản xuất.
Thứ hai: đó phải là một khái niệm động phản ánh đợc trạng thái biến
đổi thờng xuyên của sự vận động, phát triển quan hệ của quan hệ sản xuất với
lực lợng sản xuất.
-Thứ ba: đó phải là một khái niệm có ý nghĩa thực tiễn. Ngoài ý nghĩa
nhận thức, khái niệm về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với lực lợng sản xuất
đợc coi là thoả đáng phải có tác dụng định hớng, chỉ dẫn cho việc xây dựng
quan hệ sản xuất sao cho những quan hệ sản xuất có khả năng phù hợp cao nhất
với lực lợng sản xuất.
Tuy nhiên khái niệm thống nhất này cũng chỉ là tơng đối. Bản thân nội
dung khái niệm cũng đã nói lên tính chất tơng đối của nó: thống nhất của cái
đối lập, trong thống nhất đã bao hàm và chứa đựng trong nó sự đối lập.
Đấu tranh các mặt đối lập.
Sự thống nhất của các mặt đối lập trong cùng một sự vật không tách rời,
đấu tranh chuyển hoá giữa chúng. Bởi vì các mặt đối lập cùng tồn tại trong sự
thống nhất nh một chỉnh thể chọn vẹn nhng không nằm yên bên nhau mà chỉnh
chuyển hoá lẫn nhau tạo thành động lực phát triển của bản thân sự vật. Sự đấu
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
tranh chuyển hoá và phủ định lẫn nhau giữa các mặt trong thế giới khách quan
thể hiện dới nhiều dạng khác nhau.

động là tuyệt đối.
2.Chuyển hoá của các mặt đối lập
Không phải bất kỳ sự đấu tranh nào của các mặt đều dẫn đến sự chuyển
hoá hơn giữa chúng. Chỉ có sự đấu tranh của các mặt đối lập phát triển đến một
trình độ nhất định, hội các điều kiện cần thiết mới dẫn đến chuyển hoá, bài trừ
và phủ định lẫn nhau. Trong giới tự nhiên chuyển hoá của các mặt đối lập thờng
diễn ra thông qua hoạt động có ý thức của con ngời. Chuyển hoá của các mặt
đối lập chính là lúc mâu thuẫn đợc giải quyết, sự vật cũ mất đi, sự vật mới ta đời
đó chính là quá trình diễn biến rất phức tạp vời nhiều hình thức phong phú khác
nhau.
Do đó, không nên hiểu sự chuyển hoá lẫn nhau giữa các mặt đối lập chỉ
là sự hoàn đổi vị trí một cách đơn giản, máy móc. Thông thờng thì mâu thuẫn
chuyển hoá theo hai phơng thức.
+Phơng thức thứ nhất : mặt đối lập này chuyển hoá thành mặt đối lập kia
nhng ở trình độ cao hơn xét về phơng diện chất của sự vật.
Ví dụ lực lợng sản xuất và quan hệ trong xã hội phong kiến đấu tranh
chuyển hoá lẫn nhau để hình thành quan hệ sản xuất mới, quan hệ sản xuất t
bản chủ nghĩa và lực lợng sản xuất mới ở trình độ cao hơn.
+Phơng thức thứ hai
Cả hai mặt đối lập chuyển hoá lẫn nhau để hình thành hai mặt đối lập
mới hoàn toàn.
Ví vụ: nền kinh tế Việt Nam chuyển từ thế kế hoạch hoá tập trung quan
liêu bao cấp sang cơ chế thị trờng có sự quản lí của nhà nớc theo định hớng xã
hội chủ nghĩa.
Từ những mâu thuẫn trên cho ta thấy trong thế giới hiện thực, bất kỳ sự
vật hiện tợng nào cũng chứa đựng trong bản thân nó những mặt, những thuộc
tính có khuynh hớng phát triển ngợc chiều nhau. Sự đấu tranh chuyển hoá của
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
các hiện tợng khách quan phổ biến của thế giới. Mâu thuẫn đợc giải quyết, sự
vật cũng mất đi, sự vật mới hình thành. Sự vật mới nảy sinh các mặt đối lập và

trung không phải là thuộc tính đặc thù cố hữu của riêng một chế độ xã hội phù
hợp để dành lại hiệu quả cao nhất. Chúng ta đang trong giai đoạn quá độ lên
chủ nghĩa xã hội, bởi thế việc phát triển nền kinh tế thị trờng là một tất yếu
khách quan. Mới chỉ có hơn chục năm đổi mới vừa qua, với việc chuyển sang
nền kinh tế thị trờng. Việt Nam đã cho nhân dân thế giới ngỡ ngàng. Từ chỗ
chúng ta còn xa lạ, nay đã hội nhập đợc với các nền kinh tế tiên tiến, hiện đại.
Tất cả những thành tựu kinh tế mà chúng ta đã đạt đợc khi chuyển sang nền
kinh tế thị trờng đã nói nên công cuộc đổi mới ở nớc ta là một cuộc cách mạng
thực sự.
ở Việt Nam có đặc điểm là bảo vệ, tận dụng và phát triển sáng tạo chủ
nghĩa Mac Lênin, t tởng Hồ Chí Minh là mục tiêu, nhiệm vụ không kém phần
quan trọng làm sáng tỏ thêm ý nghĩa và vai trò cách mạng của công cuộc đổi
mới hiện nay ở nớc ta.
Trong công cuộc đổi mới hiện nay, Đảng ta một lần nữa khẳng định
những giá trị khoa học bền vững của chủ nghĩa Mác Lê nin và t tởng Hồ Chí
Minh, đồng thời, tuyên bố với chủ nghĩa Mác Lê nin và t tởng Hồ Chí Minh làm
kim chỉ nam cho mọi hành động.
+Một số đặc điểm của nekt thị trờng ở Việt Nam nhìn từ góc độ triết học.
Thực tiễn vận động của kinh tế thế giới những năm gần đây cho thấy, mô
hình phát triển theo xu hớng thị trờng có sự điều tiết vĩ mô từ trung tâm, trong
bối cảnh của thời đại ngày nay, mô hình hợp lý hơn cả, về đại thể, đáp ứng đợc
những cách thức của sự phát triển.
ở nớc ta, việc thực hiện mô hình này, trong thực tế, chẳng những là nội
dung của công cuộc đổi mới mà hơn thế nữa, còn là công cụ, là phơng thức để
nớc ta đi tới mục tiêu xây dựng CNXH.
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
Nền kinh tế nớc ta hiện nay, có thể nói đang ở trong giai đoạn quá độ,
chuyển tiếp từ nền kinh tế tập trung, hành chính, bao cấp sang nền kinh tế thị tr-
ờng có sự quản lí của nhà nớc, theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Do vậy, những đặc điểm của giai đoạn quá độ trong nền kinh tế nớc ta, đ-

cho chúng quen dần với các quan hệ hàng hoá. Hàm lợng kinh tế trong các hoạt
động xã hội ngày càng đợc chú ý. Những hoạt động xã hội bất chấp kinh tế
hoặc phi kinh tế giảm đáng kể, bớc chuyển sang cơ chế thị trờng đơng nhiên
không tránh khỏi có những mặt tiêu cực của nó, nhng dẫu sao nó cũng nói lên
sức sống và khả năng tác động của các quan hệ thị trờng. Về thực chất của bớc
chuyển này, một số cho rằng ở Việt Nam dù nền kinh tế thị trờng mới vừa đợc
thành lập, còn đang trong những bớc chập chững ban đầu và đợc điều tiết một
cách có ý thức theo định hớng xã hội chủ nghĩa, song cũng tác động khá rõ đến
mọi mặt của đời sống xã hội và để lại ở đó những dấu ấn của mình về mặt văn
hoá tác động đáng quan tâm nhất của cơ chế thị tr ờng là nó đã tạo ra ở Việt
Nam những quan niệm thị trờng không thuần khiết những quan hệ mà ở đó
vừa có màu sắc thị trờng lại vừa cha phải là quan hệ thị trờng. Sự đan xen, chi
phối mãnh liệt của các nhân tố khác của đời sống xã hội trong bối cảnh của một
xã hội vừa ra khỏi cơ chế hành chính bao cấp đã làm cho cơ chế thị trờng
khúc xạ theo nhiều chiều hớng khác nhau.
Một trong những nguyên nhân của tình hình nói trên, đúng nh một ý kiến
đã chỉ ra, trớc hết thuộc về sự đối mới các quan hệ sở hữu. Nếu nh trớc đây, nền
kinh tế nớc ta chỉ có một kiểu sở hữu tơng đối thuần nhất với 2 thành phần tập
thể và quốc doanh, thì hiện nay, cùng với thành phần chủ đạo là sở hữu nhà n-
ớc, còn tồn tại nhiều thành phần sở hữu khác nhau. Những hình thức sở hữu đó,
trong thực tế vận hành của nền kinh tế, không hẳn đã đồng bộ với nhau. Song về
tổng thể, chúng là những bộ phận khách quan của nền kinh tế, có khả năng đáp
ứng những đòi hỏi đa dạng và năng động của kinh tế thị trờng.
Thực ra, trong quan niệm hiện nay của chúng ta về CNXH đã chứa đựng
những t tởng mới về quy luật của sự phù hợp khách quan giữa quan hệ sản xuất
với trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Cái có ý nghĩa quyết định trong
quy luật này là trình độ phát triển của lực lợng sản xuất. Do vậy, sự phù hợp với
Website: Email : Tel (: 0918.775.368
trình độ phát triển của năng lực sản xuất, sự tồn tại của các thành phần sở hữu
đa dạng ở một nền kinh tế theo định hớng XHCN là hoàn toàn có cơ sở của nó.

ngay các vấn đề xã hội ở tầm vĩ mô, sao cho tăng trởng kinh tế không trở lên
mâu thuẫn gay gắt với trật tự bình thờng của đời sống xã hội.
Thực ra, các vấn đề xã hội của nền kinh tế thị trờng còn sơ khai, quá độ,
lại có mức tăng trởng nhanh, là điều rất khó tránh. Vấn đề chỉ là ở chỗ, chúng ta
phải chấp nhận mặt trái của kinh tế thị trờng đến mức nào. Để từng bớc nâng
cao chất lợng hiệu quả của nền sản xuất xã hội, chúng ta đã có những chính
sách và biện pháp nhất định đối với một số lĩnh vực kinh tế xã hội. Chẳng
hạn, lĩnh vực giáo dục và đào tạo, lĩnh vực chăm sóc sức khoẻ cộng đồng, lĩnh
vực bảo vệ môi trờng Tuy nhiên, cũng có nhiều lĩnh vực thuộc về các vấn đề
xã hội còn cha thực sự có đối sách hoặc còn quá bị động. Chẳng hạn, vấn đề
phân hoá giầu nghèo, vấn đề gia tăng tệ nạn xã hội, vấn đề xuống cấp đạo
đức Đ ơng nhiên, đây là những bài toán không thể có thể đợc giả quyết ngay
trong một sớm một chiều.
Cũng phải thừa nhận rằng, các vấn đề nói trên dù ít dù nhiều, cũng là các
vấn đề của bản thân cơ chế quản lí. Trong nền kinh tế hiện nay, cơ chế quản lí
đang ở giai đoạn hình thành nên thờng là không đồng bộ, thiếu hụ. Chúng ta ch-
a thực sự tạo ra môi trờng an toàn cho sản xuất và kinh doanh. Cơ sở pháp lý
của các hoạt động kinh tế còn có nhiều điều bất cập. Các hoạt động tài chính,
ngân hàng, phân cấp quản lí còn nhiều điều bất hợp lý. Do vậy, trong một số
vụ án kinh tế, cơ chế quản lí đôi khi vừa là thủ phạm lại vừa là nạn nhân của
kinh tế thị trờng. Ttính chất không rõ ràng, thiếu xác định cả trên phơng diện
kinh tế xã hội dờng nh đang là một cái gì đó rất phổ biến, rất đặc trng cho các
quan hệ trong nền kinh tế nớc ta. Cần thiết phải lu ý rằng, khác với cơ chế hành
chính bao cấp, cơ chế thị trờng với các quy mô khách quan khó nắm bắt của
mình, thờng biểu hiện ra nh là một cơ chế tự phát hơn, tự nhiên hơn và nằm xa
sự chi phối của con ngời hơn. Trên thực tế, điều này không nói lên những giới
hạn có thể có của sức mạnh con ngời, mà nó chỉ cho biết một đặc trng của cơ
chế thị trờng. Đặc trng này đòi hỏi quản lí phải hiểu biết sâu sắc hơn về tính
khách quan của các quy luật thị trờng, về khả năng của mỗi chủ thể trong mỗi
Website: Email : Tel (: 0918.775.368

Tuy nhiên, nhận ra sức mạnh của kinh tế thị trờng, chúng ta lại cũng hiểu
rõ hơn bấy nhiêu mặt trái của nó đối với sự vận động của đời sống xã hội. Sự
tăng trởng kinh tế đơng nhiên là một mục tiêu của phát triển kinh tế xã hội, nó
có khả năng tạo ra điều kiện để giải quyết các vấn đề xã hội. Nhng tăng trởng
kinh tế không nhất thiết đi liền với tiến bộ xã hội. Do vậy, trong quan niệm của
Đảng ta, để thực hiện sự nghiệp xã hội CNXH với mục tiêu dân giàu, nớc mạnh,
xã hội công bằng văn minh, thì kinh tế thị trờng nhất thiết phải có sự quản lí của
nhà nớc theo định hớng xã hội chủ nghĩa.
Quan hệ kinh tế là chính trị trong công cuộc đổi mới ở Việt Nam. Quan
hệ giữa kinh tế và chính trị là một trong những vấn đề cơ bản của công cuộc đổi
mới ở Việt Nam. Đây là vấn đề luôn đợc đặt ra và đợc giải quyết trong suốt quá
trình đổi mới. Những thanh tựu đạt đợc trong 10 năm đổi mới vừa qua không
thể tách rời việc giải quyết một cách đúng đắn mối quan hệ giữa kinh tế và
chính trị. Việc nhận thức về mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị cũng không
ngừng phát triển, gắn liền với thực tiễn công cuộc đổi mới. Bài viết này tập
trung phân tích sự phát triển nhận thức về mối quan hệ giữa kinh tế và chính trị
cũng không ngừng phát triển, gắn liền với thực tiễn công cuộc đổi mới.
2. Những mâu thuẫn phát sinh trong quá trình xây dựng nền kinh tế
thị trờng ở Việt Nam.
+Mấy vấn đề lý luận chung của chủ nghĩa Mac Lê nin về quan hệ giữa
kinh tế và chính trị.
Theo các nhà kinh điển của chủ nghĩa Mác Lêni thì kinh tế quyết định
chính trị, chính trị là sự biểu hiện tập trung của kinh tế trong lịch sử phát
triển xã hội loài ngời không phải bao giờ cũng có vấn đề chính trị. Xã hội
nguyên thuỷ cha có giai cấp, cha có vấn đề chính trị. Từ khi xã hội có giai cấp
và nhà nớc xuất hiện chính trị thì vấn đề chính trị mới xuất hiện. Vấn đề chính
trị là vấn đề thuộc về quan hệ giai cấp và đấu tranh giai cấp. Trung tâm của vấn
đề chính trị là vấn đề đấu tranh giữa các giai cấp, các lực lợng xã hội nhằm
dành, giữ chính quyền nhà nớc và sử dụng chính quyền đó làm công cụ để sử
dụng và bảo vệ chế độ xã hội phù hợp với lợi ích giai cấp cầm quyền. Bản thân

nhận thức xã hội nói chung, nhận thức công cuộc đổi mới ở Việt Nam nói riêng.