Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
A LỜI MỞ ĐẦU
Theo C.Mac, mọi dân tộc đều đi đến hình thái kinh tế - xã hội tương lai,
nhưng con đường mà các dân tộc sẽ phải trải qua để đi đến hình thái đó là tất
yếu phải xuyên qua kinh tế thị trường. Mác đã dự báo rằng, với những ưu thế
nổi trội hẳn so với kinh tế tự nhiên, kinh tế thị trường có sức mạnh còn lớn hơn
các loại đại bác hiện đại nhất. Dựa vào phép biện chứng duy vật của Mác và
những kinh nghiệm lịch sử đã được tích hợp trong quá trình phát triển của chủ
nghĩa tư bản kể từ sau khi Mác qua đời cho đến nay và từ sự sụp đổ của mô hình
kế hoạch hóa tập trung đã khẳng định rằng, sự phát triển hợp với trật tự tự nhiên
để loài người mà trong đó có dân tộc Việt Nam sẽ đi lên Chủ nghĩa xã hội, là tất
yếu phải đi qua kinh tế thị trường. Cho đến nay, Kinh tế thị trường là môi trường
tốt nhất mà lịch sử loài người đã tạo ra cho sự phát triển của lực lượng sản xuất
xã hội, và như vậy chỉ bằng cách phát triển kinh tế thị trường thật sự triệt để mới
có thể đi tới chủ nghĩa xã hội.
Trải qua một thời gian dài trăn trở tìm tòi với không ít thất bại, đôi khi rất
nghiệt ngã, chúng ta đã xác định được con đường phát triển kinh tế - xã hội của
đất nước. Sự khởi sắc của nền kinh tế sau thời kỳ khủng hoảng, trì trệ, những
bước tiến ban đầu đáng khích lệ đang là chứng cứ cho tính đúng đắn của đường
lối mà Đảng ta đã lựa chọn. Đó là xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng
xã hội chủ nghĩa.
Với bước đầu nghiên cứu về lý thuyết kinh tế thị trường qua đó làm rõ
thêm lòng tin đối với Đảng và Nhà nước về đường lối đổi mới em chọn đề tài:
“Xây dựng nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt
Nam”.
Đề tài được xây dựng trên cơ sở sử dụng phương pháp phân tích thống kê,
phương pháp duy vật biện chứng, phương pháp tổng hợp.
Em xin chân thành cảm ơn!
1
Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
B. NỘI DUNG

người cổ nguyên thủy xuất hiện sống bằng hái lượm, săn bắt với công cụ
bằng đá. Dần dần tiến hóa lên thành trồng trọt và chăn nuôi trong các thị tộc,
1
Kinh tế chính trị học tr356.
2
Kinh tế chính trị học tr355
3
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
2
Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
bộ lạc nguyên thủy. Tuy nhiên cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất,
xuất hiện dần chuyên môn hóa và nhu cầu trao đổi phát triển. Thị tộc tự
nhiên tan rã, kinh tế tự nhiên dần chuyển sang kinh tế hàng hóa.
2.2 Kinh tế hàng hóa
Kinh tế hàng hóa đã giải quyết tất cả các vấn đề cơ bản mà nền kinh tế tự
nhiên không làm được. Sản xuất cải gì?, sản xuất như thế nào?, sản xuất cho
ai?, Như vậy, kinh tế hàng hóa ra đời phải có hai điều kiện.
- Thứ nhất: Phân công lao động đạt tới trình độ phát triển nhất định.
- Thứ hai : có sự tách biệt về kinh tế giữa những người sản xuất, do quan hệ
sở hữu khác nhau về tư liệu sản xuất quy định.
Kinh tế hàng hóa đối lập với kinh tế tự nhiên. Trong kinh tế sản phẩm
hàng hóa trước khi đưa vào tiêu dùng phải qua phân phối lưu thông. Thị
trường vừa là kết quả của sản xuất hàng hóa vừa là điều kiện của sản xuất
hàng hóa. Sự tách biệt về sản xuất và tiêu dùng, giữa hàng và tiền đã dẫn tới
sự không khớp nhau về khối lượng, tiến bộ, thời gian sản xuất và tiêu dùng
hàng hóa. Khi sản xuất xã hội càng phát triển thì đa số nhu cầu của con người
được thỏa mãn thông qua thị trường. Bản thân tiêu dùng luôn đòi hỏi sự đồng
bộ cao, nếu không tiêu dùng không thực hiện được.
Trong thị trường có hai nhóm người hoạt động. Thứ nhất là nhóm người
mua hàng sử dụng dịch vụ. Nhóm thứ hai là những người cung cấp hàng hóa

hướng phát triển kinh tế hiện đại.
- Kinh tế thị trường thúc đẩy quá trình tích tụ và tập trung sản xuất cao độ,
các mối quan hệ kinh tế phát triển, tạo điều kiện cho nền kinh tế tăng
trưởng nhanh và bền vững.
Nhược điểm
- Trong kinh tế thị trường lợi nhuận vừa là động lực, là mục đích của các
chủ thể kinh tế. Lợi nhuận kích thích các chủ thể kinh tế năng động, ra
sức cải tiến kỹ thuật, hợp lý hóa sản xuất, nâng cao trình độ tay nghề làm
sản phẩm hàng hóa phong phú, đa dạng mà giá trị lại giảm xuống.
4
Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
2.3. Kinh tế thị trường
2.3.1 Lịch sử phát triển kinh tế thị trường
Thứ nhất, sự ra đời của kinh tế thị trường tất yếu đòi hỏi sự thay đổi mang
tính cách mạng về quan hệ sở hữu, sự phát triển kinh tế thị trường đòi hỏi
phải đa dạng hóa, hoàn thiện cơ cấu sở hữu phù hợp với sự phát triển của lực
lượng sản xuất hiện đại theo tiến trình cách mạng công nghiệp và cách mạng
khoa học kỹ thuật. Lịch sử hình thành và phát triển của kinh tế thị trường ở
các nước phương Tây đều gắn liền với những biến cố lớn mang tính phổ
biến, biểu hiện cho sự rằng buộc có tinh quy luật: họ phải cải cách ruộng đất,
xóa bỏ chế độ độc quyền của giai cấp phong kiến, xác lập chế độ sở hữu tư
nhân quy mô lớn đối với ruộng đất. Tạo điều kiện mạnh mẽ để các nước Tây
Âu chuyển hẳn sang quỹ đạo kinh tế thị trường. Đó cũng là điều kiện tiên
quyết của cuộc cách mạng công nghiệp diễn ra thể kỷ XVIII- đầu thể kỷ
XIX.
- Lần thứ nhất phát triển diễn ra trong những năm 30 cuối thế kỷ XIX do
không đủ sức cạnh tranh thì trường ngày càng mạnh và không thể tiếp tục
phát triển nếu chỉ dừng lại ở sở hữu tư nhân, cá biệt. Cho nên các nhà tư
bản cá biệt phải liên kết lại, dần hình thành các công ty Cổ phần. Như vậy
sở hữu tư nhân dần chuyển sang sở hữu tư bản tư nhân có tính tập thể.

đoạn này kéo dài từ cuối thế kỷ XVII đến đầu thể kỷ XX. Các lĩnh vực
nông nghiệp, công nghiệp nhẹ, công nghiệp nặng được đầu tư phát triển.
Tiềm lực kinh tế chính là yếu tố quyết định sự phát triển kinh tế thị
trường, sự phát triển mạnh mẽ kinh tế dân tộc cũng đã làm tăng sức mạnh
của ngành nông nghiệp, công nghiệp và các ngành sản xuất khác. Khẳng
định sự chiến thắng của kinh tế thị trường, mở rộng giao lưu nước ngoài.
- Giai đoạn kinh tế thị trường có sự can thiệp của nhà nước: từ năm 50 của
thế kỷ XX đến nay nhà nước can thiệp kinh tế thị trường và mở rộng giao
lưu nước ngoài.
6
Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
2.3.2.2 Mô hình rút ngắn
Mô hình rút ngắn cổ điển Nhật Bản:
Ở Nhật Bản nhà nước mạnh và thông minh có vai trò quyết định, tạo mọi
điều kiện cho nền kinh tế thị trường ra đời và hoàn thiện, khuyến khích tiếp
thu có chọn lọc kỹ thuật phương tây. Thời kỳ đầu phát triển Kinh tế thị
trường Nhật Bản hầu như dựa hoàn toàn kinh tế trong nước. Nông nghiệp giữ
vai trò quan trọng, quá trình tích tụ và tập trung tư bản từ nguồn thuế nông
nghiệp, khuyến khích phát triển kinh tế hàng hóa. Vì vậy, Nhật Bản khá
thành công trong mô hình phát triển rút ngắn.
Mô hình rút ngắn hiện đại
Mô hình này đã hội tụ ưu điểm của mô hình rút ngắn cổ điển đó là phát
triển kinh tế thị trường hoàn hảo với sự điều tiết thông minh của nhà nước,
tiếp thu tinh hoa phát triển của các nước đi trước, khai thác mọi tiềm năng
của đất nước để phát triển kinh tế quốc gia, lợi dụng tư bản nước ngoài và
mở cửa kinh tế. Tận dụng được tiến bộ khoa học trên thế giới và sự phát triển
mạnh mẽ của các Công ty xuyên quốc gia.
2.3.2.3 Mô hình kinh tế thị trường xã hội chủ nghĩa ở Trung Quốc
Đối với Trung Quốc kinh tế thị trường là thành tựu của nền văn minh
nhân loại, là thủ đoạn kinh tế có hiệu quả cao. Song có sự khác biệt giữa

lại được khẳng định một cách sâu sắc, đầy đủ hơn như là mô hình kinh tế
tổng quát hay mô hình mới của chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam. Phát triển kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa ở Việt Nam xuất phát từ những cơ
sở lý luận và thực tiễn sâu sắc, bắt nguồn từ bối cảnh thời đại và điều kiện
lịch sử – cụ thể của đất nước.Tính tất yếu của việc lựa chọn mô hình kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa:
Thứ nhất: mô hình chủ nghĩa xã hội cổ điển, đặc trưng bởi hệ thống kinh
tế kế hoạch hoá tập trung, sau gần 70 năm tồn tại với tất cả những ưu thế và
8
Tiểu luận Môn Kinh tế chính trị
nhược điểm, đã tỏ ra không còn sức sống và khả năng tự phát triển nội sinh
về mặt kinh tế, bị va vấp nặng nề trong thực tiễn. Trong khi đó, chủ nghĩa tư
bản với mục tiêu tìm kiếm lợi nhuận đã lợi dụng tối đa những mặt mạnh của
kinh tế thị trường để tạo ra động cơ về lợi ích và sự cạnh tranh mạnh mẽ,
phát triển các lực lượng sản xuất cũng như tiềm năng kinh doanh. Chủ nghĩa
tư bản đã sử dụng vai trò nhà nước như một chủ thể xã hội sáng tạo và hùng
mạnh để can thiệp – quản lý các quá trình kinh tế vĩ mô, nhằm hạn chế những
khuyết tật của thị trường, đáp ứng yêu cầu phát triển, xã hội hoá các lực
lượng sản xuất.
Thứ hai: mặc dù chủ nghĩa tư bản đã có những thành công nhất định
trong phát triển kinh tế thị trường, nhưng cần nhận thức sâu sắc rằng, phát
triển kinh tế thị trường theo con đường tư bản chủ nghĩa không phải là duy
nhất đúng mà trong nó cũng ẩn chứa đầy rẫy những cạm bẫy, rủi ro. Thực tế
phát triển ngày càng cho thấy rõ mặt trái cũng như nguy cơ thất bại ngay
chính trong quá trình phát triển kinh tế thị trường. Ngày nay, nhân loại đã
nhận thức được rằng, mô hình phát triển kinh tế thị trường theo kiểu phương
Tây hay đi theo con đường phương Tây hoá không phải là cách tối ưu.
Những mô hình phát triển theo kiểu này đã tỏ ra mâu thuẫn sâu sắc với các
giá trị truyền thống, làm tăng tính bất ổn của xã hội và khoét sâu hố ngăn
cách giầu - nghèo. Hơn nữa, nó còn có nguy cơ ràng buộc các nước chậm