BO V * I . ' \ w
U \J
V V
i
\ I / .
WJ
lAO
TRƯÒNG CAO ĐẲNG sư PHẠM NHÀ TRỀ - MAU g iá o TW 1
NGUYỀN THỊ TUYẾT NHUNG - PHẠM THỊ VIỆT
NHÀ XUẢT BẢN ĐẠI HỌC QUỐC GIA HẢ NỘI
BÔ <;i \o nr< \ \ BÃO TAO
TRƯỞNG CAO Đ ẲNG s ư PHẠM NHÀ TRẺ - MAU g iá o TW1
NGUYỄN THÍ TUYẾT NHUNG - PHẠM THỊ VIỆT
PHƯƠNG PHÁP CHO TRẺ LÀM QUEN
VỚI TÂC PHẨM v a n h ọ c
(In lẩn th ứ 4)
NHÀ XUẤT BÁN ĐẠI HỌC QU Ố C GIA HÀ NỘ!
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
NHÀ XUẤT BẢN ĐỌI HỌC ỌUỐC G in HÒ NỘI
16 Hàng Chuôi - Hai Bà Trưng - Hà NÔI
Đién thoại: (04) 9714896, (04) 7547936; Fax: (04) 9714899
E-mail nxb@ vnu.edu vn
★ ★ ★
Chiu trách nhiêm xuảt bản:
Giám đốc: I’HUNfi QUỎC BẢO
Ttmti biên tập. PHẠM THANH Hưxc;
Chiu trách nhiêm nôi dung:
Biên tập: NGUYẺN THUÝ HANG
Sửa bài tái bản: NGUYẺN VÂN HÀ
Trình bày bìa: NGUYẺN NGỌC ANH
PHƯƠNG PHÁP CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI TÁC PHAM v ă n h ọ c

I. Phương pháp đọc, kể diễn cảm tác phẩm.
II. Phương pháp đàm thoại.
III. Phương pháp giảng giải.
Bài 2. Cho trẻ làm quen với tác phẩm văn học bằng
phương pháp sử dụng đồ dùng dạy học.
I. Những đồ dùng dạy học (trực quan) của bộ môn
văn học.
II. Các hình thức sử dụng dồ dùng trực quan trong
bộ môn văn học.
III. Biện pháp sử dụng đồ dùng dạy học
5
5
6
6
9
9
10
13
13
15
17
17
17
36
43
47
47
48
49
3

I. Mục đích yêu cầu. 85
II. Chuẩn bị. 85
III. Cách tiến hành. 86
HƯỚNG DẪN THỰC HÀNH 88
4
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Chương I
NHỮNG VẤN ĐỂ CHUNG
Bài 1Ề
KHÁI NIỆM, NHIỆM v ụ VÀ Ý NGHĨA CỦA VIỆC
CHO TRẺ LÀM QUEN VỚI VĂN HỌC
I. KHÁI NIỆM VỂ VIỆC CHO TRẺ LÀM Q l EN VỚI TÁC PHAM
VĂN HỌC
Trẻ trước tuổi đến trường phô thông có nhu cầu và khả nâng
hiểu 'íược các tác phẩm ngắn gọn, nội dung không phức tạp, kết
câu, ngôn ngữ dễ hiểu. Tuy vậy, do hạn chê của độ tuồi này nên trẻ
chưa lự mình tiếp xúc trực tiếp với tác phẩm (trẻ chưa biết chữ),
chưa tự hiểu đầy đủ vê giá trị nội dung cũng như giá trị nghệ thuật
của tác phẩm. Việc nắm bắt tác phẩm ở trẻ dường như phụ thuộc
vào sự truyền thụ của giáo viên, ơ lứa tuổi này người ta chưa thể
gọi việc cho trẻ tiếp xúc với tác phẩm vãn học là việc (lạy văn cho các
em mà gọi là "trẻ làm quen với văn học". “Làm quen’ chỉ ra mức độ
tiếp xúc ban đầu của trẻ với văn học. Thực chất của việc tiếp xúc
nàv giáo viên sử dụng nghệ thuật đọc, kê diễn cảm, đê đọc thơ, kể
chuyện cho trẻ nghe, giảng giải bằng mọi cách để giúp các em hiểu
dược nội dung và hình thức của tác phâm. Tivn cơ sô đó giáo viên
5
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
(lạv cho trẻ em đọc thuộc diễn cảm bài thơ, kể diên cảm các câu
chuyện hoặc đóng kịch các tác phẩm văn học.

"Đông Đăng có p h ố Ki Lừa
Có nàng Tó Thị có chùa Tam Thanh",
hay “Sụ tích Vịnh Hạ Jjong”, chỉ cho các em xem những cây trái của
Việt Nam, làm cho các em vui vầy với những con vật như: gà. vịt,
ngan, ngỗng, chích bông, tu hú, bồ các, chim ri, sáo sậu
Cùng với việc mở rộng nhận thức về thiên nhiên, truyện, thd
còn mở rộng nhận thức cho các em về xã hội. Qua đó trẻ em biêt
được nỗi vất vả khó nhọc của người nông dãn để làm ra thóc gạo
(Hạt gạo làng ta), quá trình sản xuất ra những đồ dùng, đồ chơi
(Cái bát xinh xinh), truyền thông chông giặc ngoại xâm anh hùng
của cha ông (Sự tích Hồ Gươm, Chú giải phóng quân). Những
phong tục tập quán co truyền tôt đẹp cũng đến với tuổi thô qua
những tác phẩm văn học: “Sự tích bánh trưng bánh dày' "Cây
đào”
Văn học là một phương tiện giáo dục hiệu nghiệm. Hình tượng
văn học có sức mạnh lôi cuốn trẻ thơ. Nó có tác động mạnh mẽ lên
tình càm của các em. Những bài học giáo dục đến với các em một
cách tự nhiên, không gò bó, không mang tính giáo huấn bắt buộc.
Trẻ em nhận ra tình yêu thương của ông bà, cha mẹ đôi vối các em
qua sự chăm sóc ân cần chu đáo: Bà quạt cho Tích Chu ngủ, có thức
ăn gì ngon bà nhường cho Tích Chu (truyện Tích Chu); Mẹ dặn bé
phải đi dường thảng, phải đi theo mẹ, theo bầy (truyện Cô bé quàng
khăn đỏ, truyện Chú vịt xám), từ đó các em cùng quý trọng, biết ơn
ông l)à. cha mẹ. Trẻ thơ sẽ học ở các tác phẩm những hành dộng dẹp
trong đôi xử với anh, chị. em, với bạn bè. Các em sẽ biết nhường
nhịn, giúp đỡ người thân trong gia đỉnh cũng như bạn bẻ ngoài xã
hội (Làm anh. Bảy con quạ. Hai chú bướm. Đón bạn, Gấu qua cầu).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Những tình cảm lớn lao như yêu Tô quòc, yẽu đồng bào cũng
dần được hình thành trong các em qua các tác phẩm: Thánh Gióng,

Tưởng tượng cùa trẻ lúc đầu còn rất hạn chế, một mặt có tính
chất tái tạo thụ động, mặt khác có tính chất không chủ định. Đến
lứa tuổi mẫu, giáo sự tưởng tượng của các em không chỉ dừng ở tính
chất tái tạo mà còn có tính chất sáng tạo.
II. ĐẶC ĐIỂM CẢM THỤ THd, TRUYỆN CỦA TRẺ TRƯỚC
TUỔI ĐẾN TRƯỜNG PHổ THÔNG
Trẻ mẫu giáo chưa biết chữ, các em tiếp nhận tác phẩm văn
học qua trung gian là giáo viên (ỏ trường), ngưòi lớn (ỏ nhà). Tác
phẩm văn học lại là một văn bản nghệ thuật ngôn từ - một công
trình nghệ thuật nên việc cảm thụ tác phẩm đôi với các em gặp
nhiều khó khăn.
Để giúp trẻ nhỏ cảm thụ được tác phẩm văn học, giáo viên cần
lưu ý những đặc điểm sau đây:
Sự cảm thụ tac phẩm văn học ở trẻ là một quá trình thống
nhất, trọn vẹn, dựa trên mếi liên hệ không ngừng giữa yếu tố nhận
thức và cảm xúc. Sụ cảm thụ tác phẩm cua trẻ phụ thuộc vào độ
tuổi, vào kinh nghiêm và cá tính của chúng
10
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Trong cảm thụ tác phẩm, các em không chỉ cảm thụ nội
dung mà còn cảm thụ cả nghệ thuật của nó (đặc biệt là yếu tô
ngôn ngữ: vần, nhịp điệu).
Với những câu chuyện kể, trẻ thường chú ý trước hết đến
cốt truyện. Chúng theo dõi xem câu chuyên diễn biến ra sao?
Cái gì sẽ xảy ra? Kết cục như thế nào?
Trẻ yêu thích và ghi nhớ rất nhanh nhũng câu chuyện kể có
hình tượng kì vĩ, bay bổng, những câu chuyện có sự biến hoá kì
lạ, các sự kiện xảy ra nhanh.
Các em có thể nhớ được nội dung các truyện ngắn và kể lại
được tác phẩm một cách diễn cảm nhờ sự giúp đỡ của giáo viên.

I. CHƯƠNG TRÌNH PHÁT TRIÊN NGÔN NGỬ
Chương trình phát triển ngôn ngữ là một trong những nội dung
nằm trong chương trình chàm sóc - giáo dục trẻ từ 3 - 36 tháng ở
nhà trẻ.
Chương trình phát triển ngôn ở nhà trẻ được phân theo 3
lứa tuổi:
- Lứa tuổi từ 3 đến 12 tháng;
- Lứa tuổi tu 12 đến 2-1 thang;
- Lứa tuổi từ 21 đến 36 thang.
¡tó
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Do đặc trưng của lứa tuổi nhà trẻ nên việc cho trẻ làm quen với
văn học ở lứa tuổi này được coi là một trong những nội dung, hình
thức để phát iriển ngôn ngữ cho các em. Trẻ em chi có thể tiêp xúc
với tác phẩm văn học khi chúng đã có một vôn ngôn ngữ nhất định.
Do vậy, trong chương trình này trẻ từ 12 đến 36 tháng tuổi mói
được làm quen với thơ và chuyện kể.
- Trẻ từ 12 đến 24 tháng được làm quen với loại thể đồng dao
và thơ ngắn, dễ hiểu.
Nội dung chủ yếu được đề cập tới trong các bài thơ viết cho lứa
tuổi này là giới thiệu với các em về các loài động vật gần gũi. Đó là
những chú gà gáy ò ó o o“vào buổi sáng (Gà gáy), là những chú chim
hót líu lo (chim hót) hoặc chú cá vàng quàng khăn lụa Cá vàng).
Một sô bài đồng dao, thơ nói đến tình cảm mẹ con. Những bài thơ
dành cho lứa tuổi này phổ biến là loại thơ ba, bốn chữ, giau vần
điệu, đặc biệt thường xuyên có sự láy lại từ. Do vậy, nó rất phù hợp
với khả năng tiếp thu của trẻ. Phương pháp dạy chủ yếu là đọc thơ
cho trẻ nghe,
- Trẻ từ 24 đến 36 tháng được làm quen với đồng dao, thơ và kể
chuyện. Ngoài những tác phẩm do tác giả trong nước viết, trẻ ỏ độ

Chương trình “làm quen vói văn học" ổ mẫu giáo đã được đưa
vào nhiều thê loại: ca dao, đồng dao, truyện thần thoại, truyền
thuyết, cổ tích, ngụ ngôn, truyện cười, tnivện ngắn hiện đại. thơ. Số
lượng các tác phẩm vàn học dân gian được tuyển chọn vào chương
trình với một tỷ lệ thích hợp, nhằm dẫn dắt các em trở vể với đời
sống văn hoá vật chất và văn hoá tinh thần của cha ông vả trở vê
với cội nguồn của dân tộc. Một số các tác phẩm vãn học nước ngoài
được dịch, được biên soạn lại cũng có trong chương trình. Với những
tác phẩm ấy. trẻ em ngay từ nhỏ đã có điều kiện tiếp xúc với nhiều
nền vãn hoá của các nước trên thê giới.
15
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Nội dung chương trình "làm quen vối văn hoc' ỏ dộ tuổi mẫu
giáo đa dạng và phong phú hơn nhiểu so với chương trình của nhà
trẻ. ơ độ tuổi ọày các em được tiếp xúc với những tác phẩm nói vê
truyền thông lao dộng, truyền thống đánh giặc ngoại xám (Sơn
Tinh, Thuỷ Tinh. Thánh Gióng, Sự tích Hổ Gươm), về những sinh
hoạt của chính các em ở trường và ở nhà (Ai ngoan hơn. Giúp mẹ ).
Có những tác phẩm truyền đến các em những tri thức khoa học (Cô
Mây Chú đỗ con ).
lii
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Chương II
PHƯƠNG PH ÁP CHO TR Ẻ LÀM QUEN
VỚI TÁC PHẨM VĂN HỌC
Bài 1.
CHO TR Ẻ LÀM QUEN VỚI TÁC PHAM VĂN HỌC
BẰNG p h ư ơ n g p h á p d ù n g L ờ i n ó i
Trong nhóm phương pháp dùng lòi nói, chúng ta chú ý tới
phương pháp đọc, kể diễn cảm tác phẩm, phương pháp đàm thoại

tiết không làm ảnh hường đến việc hiểu nội dung câu chuyện. 0 đây
cô giáo phải bằng nghệ thuật kể của mình để truyền đạt một cách
sinh động "linh hồn” của tác phẩm đến với trẻ.
Chứng ta cần lưu ý là việc sử dựng ngôn ngữ của mình không
có nghĩa là tuỳ tiện thêm bớt hoặc cắt xén làm tác phẩm đến vối trẻ
một cách thiêu trọn vẹn. không đảm bảo tính khoa học. Nếu người
kể không có đủ vốh ngôn ngữ cần thiết và thiếu linh hoạt thì khi kể
cần bám chắc, nắm chác ngôn ngữ của tác phẩm, đặc biệt ỏ những
đoạn đôì thoại sinh động và ỏ nhũng ngôn từ có tính nghệ thuật cao.
Vi dụ: Đoạn đôĩ thoại sau đây trong truyện ke của lớp mẵu
giáo nhõ thi nên giữ nguyên:
“Gếu> đen ^tk'ửa:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Thỏ Náu dang ngủ tỉnh dậy. gắt gỏng hỏi
- Ai dấy?
- Bốc Gấu Đen dây. Mưa to quá. cho bác trú nhờ một đêm.
Thỏ Nâu không dậy mở cửa. Nó càu nhàu:
Không t.rú được đâu! Bác lớn quá! Bác làm đổ nhà cháu
mất thôi!”
Ngôn ngữ người kể thường linh hoạt hơn so với người đọc, vì
thế có sự khác nhau khi thể hiệr. ỆT:ong.
Theo kinh nghiệm của nhiều giáo viên, đọc thường hiệu quà
hơn kể. Vì nhiều khi đọc chúng ta không sử dụng được các biện
pháp hỗ trợ nên giọng đọc phải thật hay. thật truyền cảm mới
thu hút được ngưòi nghe.
Ví du : Đọc bài thơ “Em yêu nhà em” ỏ lớp mẫu giáo nhỡ:
Chang đâu bằng chính nhà em:
Có đàn chim sé bên thềm líu lo,
Có nàng gà mái hoa mơ,
Cục ta, cục tác khi vừa đẻ xong,

Ví du : Bài thơ “Mèo đi câu cá"
Anh em mèo trắng
Vac giò đi câu
Em ngói bờ ao
Anh ra sông cái
Hiu hiu gió thối
Buồn ngủ quá chừng
Meo anh ngã lưng
Ngủ luôn một giấc
Long riêng thầm chác
Đi I CÓ em rồi!
2(1
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
Mèo em đang ngói
Thấy bầy thỏ bạn
Đùa vui m úa lượn
Vui quá là vui
Mèo nghĩ ố thôi
Anh câu cũng đủ
Nghĩ rồi hớn hớ
Nhập bọn Via chơi
Lúc ông mặt trời
Xuống núi đi ngủ
Đôi mèo hối hả
Quay về lều gianh
Gió em, giỏ anh
Không con cá nhỏ
Cả hai nhăn nhó
Cùng khóc meo meo.
(T h ái H oà n g L in h)

lại được, người đọc phải biết từng từ trong tác phẩm. Nếu lúc đọc
thuộc hoặc kể mà vẫn còn phải nhớ lại bài thì sức thuyết phục sẽ
£fum, chất lượng truyền đạt sẽ hạn chế.
Giáo viên cần đọc thầm (đọc bàng mát) vài lần toàn bộ tác
phẩm, sau đó đọc lại một cách diễn cam, chú ý thể hiện ngữ điệu,
giọng đọc phù hợp Vcìi nhản vật, ngắt giọng hoặc nhấn mạnh vào các
tử. đoạn cần thiết đã được đánh dấu.
Dù đọc hay kể. giáo viên cũng phải nắm vững tác phẩm tốt
nhất là thuộc tác phẩm. Những bài vãn, thơ viết cho các em trước
ti.õi rti học thưòng khôns dài lắm và ' ùng dễ nhớ nên \-iộr ti uvền
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
đạt đúng từng chữ khi kể sẽ giữ được phong cách và tính toàn vẹn
của toàn bài.
4. Nhừng thủ th u ật cơ bản kh i đọc vả k ể chu yện văn
học
Việc nắm vững những thủ thuật (nghệ thuật) đọc, kể chuyện
văn học diễn cảm là một trong những nhiệm vụ rèn luyện tay nghề
của cô giáo trong ngành mầm non. Nắm vững được những thủ
thuật đọc, kể diễn cảm sẽ giúp cô giáo mầm non sử dụng được toàn
bộ kho tàng sắc thái của giọng mình để truyền đạt tác phẩm đến
cho trẻ một cách có hiệu quả cao nhất.
a. C ần n ấm vữ ng th a n h d iêu cơ b ả n c ủ a tá c p h á m
văn h o c
Chúng ta có nhiêu tác phẩm văn học khác nhau: Truyện co
tích, truyện ngụ ngôn, thơ tự sự, thơ trữ tình phụ thuộc vào những
thể loại ấy mà thanh điệu cơ bản khi trình bày lúc trầm tĩnh, khi
hào hùng hoặc tươi vui, buồn rầu.
Theo định nghĩa chung thì thanh điệu cơ bản của một tác phẩm
là thanh âm (âm thanh); nó tựa hồ như một cái nền, trên đó người ta
xây dựng nên những bức tranh, những sự kiện riêng biệt và những

Đây là một cách nói, kiểu nói khiêm nhường, tê nhị. Là một lòi
từ chối đê khảng dịnh một tình yêu mãnh liệt, thể hiện lòng mong
muốn cho ngưòi mình yêu có một tình yêu đẹp và chân thành.
Xác định thanh điệu cơ bản lúc trình bày tác phẩm là hết sức
quan trọng. Nếu chúng ta xác định nhầm thanh điệu sẽ dẫn đến
trinh bày sai lạc chu đề tư tưởng của tác phẩm và do đó không giúp
cho người nghe (nhât là các cháu mầm non) hiểu đúng đắn nội dung
tác phẩm và sẽ làm hiệu quả của những giờ văn học ấy không cao.
Ví dụ bài thơ “Tôi yêu em” của Puskin đọc vối âm thanh buồn man
mác, giọng tliiêt tha. trìu mến, chậm rãi. rõ ràng.
Muôn lìm được thanh điệu cơ bản của tác phẩm, cô giáo mầm
non cán phải tìm hiểu kĩ tác phẩm bằng cách đọc nhiều lẩn. Cổ tập
trung suy nghĩ itê tim ra chủ ý của tác giả, đọc kì dể nắm được chu
24
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – ĐH TN
dể tư tưởng, nội dung nghệ thuật của tác phẩm, dể trên cơ so xác
định thanh âm cơ bản khi trình bày cho phù hợp. Trong chương
trình văn học dành cho ngành mầm non, chúng ta bất gặp sự
phong phú vê thể loại văn vần, có cả tục ngữ, ca dao, đồng dao,
các thể thơ mới, lục bát, thơ ba chữ, năm chữ về văn xuôi
chúng ta có thế kê đên các loại truvộn: truvên rổ tích, truyền
thuyết, truyện đồng thoại các truyện hiện đại kể vể người tôt,
việc tôt , và truyện dịch từ văn học nước ngoài Sự phong phú
về thể loại đòi hỏi chúng ta phải tìm ra được thanh điệu cơ bản
cho tác phẩm khi trình bày. Ví dụ khi cô kể chuyện “Chú vịt
xám" ở lớp mẫu giáo nhõ, chủ đề là tác giâ phê phán chú vịt
xám không vâng lời mẹ, cô kê với thanh điệu cơ bản êm nhẹ, vui
tươi (đoạn đầu chậm rãi, rõ ràng) có rất nhiều loại thanh điệu:
thanh điệu dùng thê hiện niềm tự hào, tình yêu tha thiết tha
với tô quốc, với lãnh tụ. Ví dụ khi ta đọc bài “Sáng tháng năm’'