B GIÁO DCăVĨăĨOăTO
TRNGăI HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH

 NGUYN TH LINHăPHNG
NGHIÊN CU CÁC NHÂN T TỄCăNG
NăụăNH S DNGăVệăIN T
TI VIT NAM
LUNăVNăTHCăSăKINHăT

TP. H Chí Minh - Nmă2013


TP. H Chí Minh - Nmă2013
LIăCAMăOAN

Tôi xin cam đoan lun vn thc s kinh t này là công trình nghiên cu ca
bn thơn, đc đúc kt t quá trình hc tp và nghiên cu thc tin trong thi
gian qua. Các thông tin và s liu đc s dng trong lun vn lƠ hoàn toàn
trung thc.

Thành ph H Chí Minh nm 2013
Ngi cam đoan Nguyn Th LinhăPhng

MC LC
TRANG PH BÌA
LI CAM OAN
MC LC

DANH MC CÁC KÝ T VIT TT
DANH MC CÁC BNG, BIU
DANH MC CÁC HÌNH V,  TH
Chng 1. TNG QUAN 1

2.3. Mt s nghiên cu v Ví đin t 30
2.3.1. S chp nhn Ví di đng (Mobile wallet) ti Sabah: Nghiên cu thc
nghim ti Malaysia 30
2.3.2. S t chi công ngh: trng hp Ví di đng (Cell phone wallet) 30
2.3.3. S chp nhn và ph bin ca Ví đin t 31
2.4. Mô hình và gi thuyt nghiên cu 31
TÓM TT CHNG 2 35
Chng 3: PHNG PHÁP NGHIểN CU 36
3.1. Quy trình nghiên cu 36
3.1.1. Ảiai đon nghiên cu s b 37
3.1.2. Ảiai đon nghiên cu chính thc 37
3.2. Kt qu nghiên cu đnh tính 38
3.2.1. Thang đo ảu ích mong đi 38
3.2.2. Thang đo D s dng mong đi 40
3.2.3. Thang đo nh hng xã hi 41
3.2.4. iu kin thun li 43
3.2.5. Thang đo Tin cy cm nhn 44
3.2.6. Thang đo Chi phí cm nhn 46
3.2.7. Thang đo ả tr Chính ph 47
3.2.8. Thang đo Cng đng ngi dùng 49
3.2.9. Thang đo Ý đnh s dng 50
3.3. ánh giá s b thang đo 51
3.3.1. ánh giá thang đo bng h s tin cy Cronbach’s Alpha 51
3.3.2. ánh giá thang đo bng phân tích nhân t EFA 52
3.4. Phng pháp chn mu và x lý d liu 53
3.4.1. Mu và thông tin mu 53
3.4.2. Phng pháp x lý d liu 54
TÓM TT CHNG 3 54
Chng 4. KT QU NGHIÊN CU 55
4.1. Thng kê mô t mu 55
DANH MC CÁC KÝ T VIT TT Ký t vit tt

ATM
BI
C-TAM-TPB
DNCVT
TD
EE
FC
GS
IDT
MM
MPCU

NHNN
PCo


Perceived Cost
Perceived Credibility
Performance Expectancy
Social Cognitive Theory
Social Influcences
Short Message Service
Technology Acceptance Model Theory of Planned Behavior
Theory of Resoned Action User’s community
Unified Theory of Acceptance
and Use of Technology

ụăngha

Máy giao dch t đng
ụ đnh hành vi
Mô hình kt hp TAM và TPB
Doanh nghip cung ng ví đin t
in thoi di đng
D s dng mong đi
iu kin thun li
H tr Chính ph
Thuyt ph bin s đi mi
Mô hình đng lc thúc đy

Bng 3.4. Thang đo iu kin thun li …… ……………….……………… ….44
Bng 3.5. Thang đo Tin cy cm nhn …………………………………… …… 45
Bng 3.6. Thang đo Chi phí cm nhn ….………………………………….….….47
Bng 3.7. Thang đo H tr Chính ph ……………………………… …….… 48
Bng 3.8. Thang đo Cng đng ngi dùng ………………………………………50
Bng 3.9. Thang đo ụ đnh s dng ……………………………….………… ….51
Bng 4.1. Tng hp s liu thng kê mô t mu …………………………………55
Bng 4.2. Tng hp h s Cronbach’s Alpha ca các thang đo …………… …57
Bng 4.3. Kt qu phân tích nhân t khám phá EFA …………………………… 59
Bng 4.4. Ma trn tng quan …………………………………………………….61
Bng 4.5. H s phng trình hi quy …………………………………………….62
Bng 4.6. Kt qu phân tích hi quy tuyn tính bi ………………………………63
Bng 4.7. Kt qu kim đnh F ……………………………………………………64
Bng 4.8. H s phng trình hi quy cha loi bin …………………………….64
Bng 4.9. Kt qu kim đnh gi thuyt ………………………………………… 65
Bng 4.10. Kim đnh T-Test theo Gii tính ………………… ………………….68
Bng 4.11. Giá tr trung bình theo Gii tính ………………………………………69
Bng 4.12. Kim đnh T-Test theo Kinh nghim …………………………… 69
Bng 4.13. Giá tr trung bình theo Kinh nghim ………………………………….70
DANH MC CÁC HÌNH V,ă TH

Hình 2.1. Mô hình hot đng ca Ví đin t ……………………………… … 10
Hình 2.2. Quy trình thanh toán bng VT qua mng internet …………….… ….11
Hình 2.3. Quy trình thanh toán bng VT qua đin thoi di đng…………….….12

1.1. Lý do chnăđ tài
Theo thng kê ca eMarketer, doanh s bán l trc tuyn toàn th gii nm
2012 đƣ vt 1 nghìn t USD, tng 21,7% so vi nm 2011 vƠ d đoán trong các
nm 2013, 2014, 2015, 2016, 2017 s tng tng ng 17,1%, 18,3%, 14,5%, 12,4%
và 11% [48]. iu này cho thy vai trò ngày càng quan trng ca Thng mi đin
t (TMT) trong quá trình phát trin kinh t trên toàn th gii và vic ng dng
TMT vƠo hot đng sn xut kinh doanh là xu th tt yu đi vi các quc gia,
các doanh nghip và cá nhân trong thi đi hin nay. Sm nhn thc đc điu này,
t nhng nm 2000, Chính ph Vit Nam đƣ không ngng nâng cp c s h tng,
hoàn thin hƠnh lang pháp lý vƠ đ ra nhiu chính sách h tr cho quá trình phát
trin TMT. Theo báo cáo TMT nm 2012 ca Cc TMT vƠ CNTT, doanh thu
bán l trc tuyn ca Vit Nam đt khong 700 triu USD và d đoán đt 1,3 t
USD vƠo nm 2015. NgoƠi ra, trong hn 3000 doanh nghip tham gia kho sát thì
100% doanh nghip có trang b máy tính, 99% doanh nghip có kt ni vi internet,
42% doanh nghip có website (tng 12% so vi nm 2011), 38% doanh nghip có
chc nng đt hàng trc tuyn trên website (tng 6% so vi 2011) [13].
Thc tin phát trin ca TMT Vit Nam trong nhng nm qua đt ra nhu cu
v mt h thng thanh toán trc tuyn (TTTT) hin đi v công ngh vƠ đa dng v
dch v đ h tr doanh nghip vƠ ngi tiêu dùng tn dng ti đa li ích ca
phng thc kinh doanh mi này. Th trng TTTT ti Vit Nam đc k vng s
phát trin mnh vi li th hn 31,3 triu ngi s dng internet, chim 35,58%
dân s vƠ trong đó có 79,02% ngi dùng internet đƣ tham gia mua sm trc tuyn
[8].
Hin nay, Ví đin t (VT) đc đánh giá lƠ mt trong nhng phng thc
TTTT an toàn, tin li, phù hp vi điu kin công ngh và nhu cu ca ngi tiêu
dùng Vit Nam. c cp phép hot đng thí đim t cui nm 2008 vƠ s lng
VT đƣ phát trin rt nhanh. Theo thng kê ca V Thanh toán ậ NHNN, cui nm
2009 có khong 70.000 VT đc m, vƠ đn cui Quý II/2011 tng s VT phát
hƠnh đƣ lên đn hn 546.000, tng gn 8 ln sau mt nm ri. Lng giao dch
2


3

1.3. iătng và phm vi nghiên cu
1.3.1. i tng nghiên cu: ý đnh s dng VT trong TTTT ca khách hàng
cá nhân và các nhân t tác đng đn ý đnh s dng VT trong TTTT ca
khách hàng cá nhân.
1.3.2. i tng kho sát: khách hàng cá nhân có hiu bit v VT vƠ đang sinh
sng hoc làm vic ti Thành ph H Chí Minh.
1.3.3. Phm vi nghiên cu:
- Thông tin, d liu th cp đc nghiên cu, thu thp trên các bài báo, bài nghiên
cu khoa hc, sách chuyên ngành v lnh thng mi đin t, TTT vƠ VT.
- Thông tin, d liu s cp s đc điu tra, thu thp thông qua kho sát bng câu
hi vi hình thc phng vn trc tip và gi qua email đn các đi tng kho
sát.
- Thi gian vƠ đa đim: t tháng 4 đn tháng 9 nm 2013 ti Tp. HCM, Vit
Nam.

1.4.ăPhngăphápănghiênăcu
Nghiên cu nƠy đc tin hƠnh theo hai bc chính: nghiên cu s b và nghiên
cu chính thc.
Nghiên cu s b đc thc hin bng phng pháp nghiên cu đnh tính và
đnh lng. Nghiên cu đnh tính đc tin hành thông qua phng vn mt s
chuyên gia trong lnh vc TTT, VT và kt hp vi phng pháp tho lun nhóm
vi các cá nhơn đƣ vƠ đang s dng VT trong TTTT ti Vit Nam. Ni dung
phng vn, tho lun s đc ghi chép li lƠm c s cho vic xây dng, hiu chnh
và b sung các bin quan sát trong thang đo. Các thang đo nƠy s đc kim đnh
v đ tin cy Cronbach’s Alpha vƠ phơn tích nhơn t EFA thông qua nghiên cu
đnh lng s b vi 50 bng câu hi kho sát. Kt qu ca nghiên cu s b này s
là mt bng câu hi sn sàng cho nghiên cu chính thc.

tui, Gii tính, Kinh nghim và Trình đ.
Ngoài 04 nhân t t mô hình UTAUT, trong nghiên cu này có b sung thêm 03
nhân t (Tin cy cm nhn (Perceived Credibility), Chi phí cm nhn (Perceived
Cost), H tr Chính ph (Government Support)) t kt qu nghiên cu lý thuyt và
5

khám phá thêm 01 nhân t mi (Cng đng ngi dùng (User’s Community)) t kt
qu phng vn ý kin các chuyên gia trong lnh vc VT ti Vit Nam.
Các thang đo cho các khái nim nghiên cu trong đ tƠi nƠy đc xây dng li
cho phù hp vi lnh vc VT vƠ điu kin nghiên cu ti Vit Nam, thông qua
phng vn xin ý kin ca các chuyên gia trong lnh vc TTT vƠ VT ti Vit
Nam.
Vi nhng đc đim nêu trên, tác gi hy vng đ tài nghiên cu này s cung cp
thêm nhiu kin thc đ ngi đc hiu sơu hn v phng thc TTTT thông qua
VT, cng nh mang li mt nghiên cu có ý ngha, thit thc, làm nn tng c s
cho các DNCVT đ ra nhng gii pháp đúng đn đ nâng cao cht lng dch
v, thu hút đc nhiu ngi s dng vƠ lƠ c s đ các c quan qun lý ban hành
các quy đnh, chính sách phù hp, kp thi nhm qun lý và h tr cho s phát trin
ca th trng VT. T đó góp phn thúc đy s phát trin ca TMT và gim t
l tin mt trong thanh toán theo ch trng chung ca NhƠ nc v phát trin
thanh toán không dùng tin mt trong nn kinh t.

1.6. Kt cu caăđ tài
 tài gm có 5 chng vƠ các phn tài liu tham kho, ph lc, đc sp
xp theo b cc sau:
Chngă1:ăTng quan - Trình bày lý do chn đ tài, mc tiêu và câu hi nghiên
cu, đi tng và phm vi nghiên cu, phng pháp nghiên cu, ý ngha thc tin
ca đ tài và kt cu ca đ tài.
Chngă 2:ă Că s lý thuyt và mô hình nghiên cu - Trình bày v khái nim
VT, cha nng ca VT, li ích ca VT, quy trình thanh toán bng VT và mt

7

Chngă2.ăCăS LÝ THUYT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CU

Trong chng 2 s trình bày v khái nim VT, quy trình thanh toán bng
VT, li ích ca VT, các lý thuyt và mô hình v ý đnh s dng công ngh mi,
kt qu ca mt s nghiên cu trc đơy liên quan đn VT, vƠ đ xut mô hình
nghiên cu cng nh các gi thuyt.

2.1. Víăđin t
2.1.1. nh ngha
Theo NHNN, trong D tho Thông t hng dn v hot đng cung ng
dch v trung gian thanh toán [7], ắDch v Víăđin t” đc đnh ngha lƠ dch v
cung cp cho khách hàng mt tài khon đin t đnh danh do các doanh nghip
cung ng dch v to lp trên mt vt mang tin (nh chip đin t, sim đin thoi di
đng, máy ch…), cho phép lu tr mt giá tr tin t đc đm bo bng giá tr
tin mt tng đng vƠ đc s dng đ thanh toán thay th cho tin mt.
Theo công ty chuyn mch tài chính Quc gia (Banknetvn), ắVíăđin t” là
mt tài khon đin t, nó ging nh ắví tin” ca ngi dùng trên internet vƠ đóng
vai trò nh 1 chic ví tin mt trong TTTT, giúp ngi dùng thc hin công vic
thanh toán các khon phí trên internet, gi tin mt cách nhanh chóng, đn gin và
tit kim c v thi gian, công sc ln tin bc.
2.1.2. Chc nng ca Ví đin t
Tính đn nay, NHNN đƣ cp phép hot đng thí đim cho 09 DNCVT

tuyn trên các gian hƠng/website TMT ti Vit Nam hoc  nc ngoài có
tích hp chc nng thanh toán bng VT đó.
- Truy vn tài khon: vi chc nng nƠy, ch tài khon VT có th thc hin
các thay đi v thông tin cá nhân, mt khu, tra cu s d, xem lch s giao
dch trong tài khon VT ca mình.
NgoƠi ra các DNCVT ti Vit Nam hin nay còn phát trin và tích hp thêm
nhiu chc nng ph khác [Xem bng 2.1] nhm đem li nhiu tin ích hn cho
khách hàng khi s dng VT, nh:
- Thanh toán hóa đn: các DNCVT đƣ m rng liên kt, hp tác vi các
doanh nghip cung ng các dch v sinh hot thit yu nh các đin thoi,
internet, đin lc, nc, truyn hình … cho phép khách hƠng có th thanh
toán các loi hóa đn sinh hot này thông qua tài khon VT mt cách ch
đng và thun tin.
- Np th cào đin thoi, th game online, tr phí tham gia din đàn: khi s
9

hu VT ngi dùng internet cng có th s dng tin trong tài khon VT
đ chi tr nhng khon phí nh cho các dch v ni dung s trên internet d
dàng, nhanh chóng vi chi phí thp hn so vi các phng thc TTT khác.
- Mua vé đin t: vi s gia tng ca nhu cu mua vé đin t nh vé máy bay,
vé tàu, vé xe, vé xem phim, ca nhc …các DNCVT đƣ m rng thêm
chc nng mua vé đin t nhm đáp ng nhu cu và gia tng tin ích cho
ngi dùng VT.
- Thanh toán hc phí: khi s dng VT ngi dùng có th thanh toán hc phí
cho các khóa hc online, đƠo to t xa …mt cách d dàng và tin li.
- Thanh toán đt phòng: hin nay mt s DNCVT ti Vit Nam đƣ liên kt
vi các trang đt phòng khách sn đ tích hp chc nng thanh toán tin đt
phòng trc tuyn cho khách hàng có tài khon VT.
- Mua bo him ôtô ậ xe máy …


phí
Thanh
toán
đt
phòng
MobiVi
X
X
X
X
X
X
X
-
Ngơnălng
X
X
X
-
X
X
-
X
Momo
X
X
X
X
X
X

X
X
X
-
X
-
-
-
E-Dong
X
-
X
X
X
-
X
-

Ngun: tác gi tng hp t website ca các DNCVT
10

2.1.3. Quy trình thanh toán bng Ví đin t
Sau khi khách hàng đng ký vƠ kích hot thành công tài khon VT thì các
DNCVT s có trách nhim qun lý tài khon VT ca khách hàng và x lý các
giao dch phát sinh trên h thng khi din ra nhng hot đng np, rút tin, mua bán
hàng hóa/dch v ca khách hƠng; tính toán ngha v và thông báo ti ngơn hƠng đ
thc hin ghi n vƠ ghi có đi vi các tài khon tin tht tng ng ca các bên có
liên quan [Xem hình 2.1].
11

a. Quy trình thanh toán bngăVíăđin t qua mng internet
Quy trình thanh toán bng VT trên mng internet có th tng quát thành 3 giai
đon: giai đon đt hƠng, giai đon thanh toán vƠ giai đon nhn hàng. Các giai
đon này li đc chia ra lƠm các bc nh khi thao tác trên giao din ti các gian
hàng/webiste TMT ca ngi bán đƣ đc tích hp chc nng TTTT bng VT.
Hình 2.2. Quy trình thanh toán bngăVíăđin t qua mng internet

(
**
) Hin nay ch có 4 VT trin khai hình thc thanh toán đm bo (thanh toán


b. Quy trình thanh toán bngăVíăđin t qua mng vin thông
Hin nay ti Vit Nam có hai VT hot đng trên ng dng TD lƠ: VT
Momo (M-service) vƠ VT E-dong (EC PAY) [Xem bng 2.2]. Tuy nhiên các
VT nƠy ch có th dùng đ thanh toán hóa đn đin, nc, chuyn tin cho các
VT cùng loi, chuyn tin vào TKNH liên kt, mua th đin thoi, th game …
mƠ cha đc kích hot chc nng TTTT, mua vé đin t, thanh toán đt phòng …
Trên hình 2.3 trình bày quy trình thanh toán bng VT trên ng dng TD.

Hình 2.3. Quy trình thanh toán bng VTăquaăđin thoiădiăđng
giao dch
MobiVi
Có
Không
Không
GlogalSign
AP và OTP
Ngơnălng
Có
Không
Có
Trustwave
AP và OTP
Momo
Có
Có
Có
VerySign
AP và OTP
Megapayment
Có
Không
Không
VerySign
AP và
OTP/MK2
Vnmart
Có
Không
Không

VT đc đánh giá lƠ mt phng thc TTT thông minh và s lƠ xu hng
thanh toán ph bin trong tng lai, cùng vi s phát trin mnh m ca TMT vƠ
quá trình hi nhp, giao thng quc t ngày càng sâu rng trên toàn th gii. Vi
các đc đim và chc nng ca mình, các VT cho thy rng dch v này mang li
nhiu li ích cho các ch th liên quan, nh:
2.1.4.1. i vi nhà nc
- Thúc đy s phát trin ca TMT: VT - đc đánh giá lƠ công c TTTT
phù hp vi nhu cu và tâm lý ca ngi tiêu dùng ti Vit Nam. Khc phc
đc tâm lý lo ngi khi tit l thông tin tài khon th tín dng, th ngân hàng
trên môi trng internet ca ngi tiêu dùng. Khi thc hin các giao dch
thanh toán, khách hàng ch cn khai báo thông tin tài khon VT ậ ni cha
s lng tin nh mà khách hàng chuyn vƠo. Hn na các DNCVT còn
cam kt đm bo cho ngi mua vƠ ngi bán khi thc hin giao dch qua
VT, tránh đc tình trng la đo khi tham gia giao dch TMT. Vì vy
14

VT đc k vng s là mt công c TTTT an toàn, tin li giúp cho th
trng TMT ca Vit Nam phát trin tng xng vi tim nng.
- Hn ch tin mt lu thông trong nn kinh t: doanh thu TMT ca Vit
Nam nm 2012 lƠ khong 700 triu USD [13], tuy nhiên hu ht các giao dch
đu đc thanh toán bng tin mt khi giao hƠng. Do đó s ra đi ca VT
đc k vng s giúp cho ngi tiêu dùng tin tng thc hin TTTT khi mua
sm trên các gian hƠng/website TMT. T đó s góp phn làm gim lu
thông tin mt trong nn kinh t.
- Hn ch nn tin gi: tin lu gi trong tài khon VT lƠ tin s hóa và có
giá tr tng đng vi tin tht đc chuyn vào TKNH đi ng. Do đó c
quan qun lý có th d dàng kim soát lng tin trong nn kinh t và hn ch
đc nn in và s dng tin gi.
2.1.4.2. i vi doanh nghip
- Tng doanh s bán hàng: hin nay rt nhiu doanh nghip đƣ xơy dng và

tài khon VT ca ngi mua khi đt hƠng vƠ ắtm gi” s tin đó trong tƠi
khon ca DNCVT vƠ ch chuyn cho ngi bán khi ngi mua đƣ nhn
đc hàng hóa/dch v đúng nh mô t và không có khiu ni nào t phía
ngi mua vƠ ngi bán. Thi gian ắtm gi” tin trong tài khon ca
DNCVT do ngi mua ch đnh vƠ thng không quá 7 ngày làm vic.
- Tránh tht thoát tin vì kim, đm sai hoc nhn phi tin gi, tin rách trong
quá trình giao dch: các giao dch thanh toán s đc thc hin t đng và
chính xác bƠng máy tính đin t do đó ngi mua hàng không s b tht thoát
tin do đm sai, hoc nhn phi tin gi, tin rách trong quá trình giao dch.
2.1.4.4. i vi các ngân hàng:
Theo quy đnh hin nay ca NHNN, khách hàng mun đng ký s dng VT
thì yêu cu phi có TKNH. Vic kt ni ca Ngân hàng vi VT s đem li nhng
li ích sau:
- Tng tính nng cho TKNH, gia tng giá tr các dch v tin ích cho khách
hàng nht là trong TTTT, nh đó nơng cao kh nng gi chân khách hàng
trung thành nh có nhiu tin ích thanh toán gn vi chi tiêu hàng ngày ca
h.
16

- Tng lng tài khon thanh toán.
- Gia tng tính cnh tranh vi các ngân hàng khác, t đó góp phn m rng &
đy mnh thng hiu ca ngân hàng.
- Ngân hàng có th tn dng đc h tng k thut, công ngh ca các doanh
nghip cung ng dch v trung gian thanh toán nh các DNCVT trong
vic phát trin đa dng hóa phng thc thanh toán.
- Ngân hàng s thu đc khon phí nh vic x lý thanh toán dch v np tin,
chuyn tin và rút tin trên các tài khon VT.
2.1.5. Mt s quy đnh ca Pháp lut liên quan đn lnh vc Ví đin t
- Lut giao dch đin t s 51/2005/Qả: đc Quc hi khoá XI thông qua
ngƠy 29/11/2005 ti k hp th 8, chính thc có hiu lc t ngƠy 01/03/2006.