Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH
-------------------------------------------------

NGUYỄN THỊ THU PHƢƠNG
THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
KHUYẾN NÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
CÂY ĂN QUẢ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN SÓC SƠN - THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

THỰC TRẠNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP
KHUYẾN NÔNG NHẰM PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT
CÂY ĂN QUẢ TRÊN ĐỊA BÀN
HUYỆN SÓC SƠN - THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp
Mã số: 60 - 31 - 10
LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ
Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Đỗ Thị Bắc
Thái Nguyên, năm 2009 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu của luận văn này là đúng sự thật và

Thái Nguyên, tháng 6 năm 2009
Tác giả Nguyễn Thị Thu Phƣơng

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
MỤC LỤC

Trang phụ bìa
Trang
Lời cam đoan i
Lời cảm ơn ii
Mục lục
iii
Danh mục các ký hiệu, chữ viết tắt
vi
Danh mục các bảng biểu
vii
Danh mục các hình
ix
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài 1
2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2
3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 3
4. Đóng góp mới của luận văn 3
5. Bố cục của luận văn
4

52
2.2.1. Thực trạng mô hình sản xuất cây ăn quả trên địa bàn huyện Sóc Sơn 52
2.2.2. Thực trạng các hoạt động khuyến nông đối với sản xuất cây ăn quả ở huyện
Sóc Sơn
58
2.2.3. Kết quả và hiệu quả khuyến nông trong phát triển cây ăn quả trên địa bàn
huyện Sóc Sơn
77
2.3. CÁC HOẠT ĐỘNG KHUYẾN NÔNG KHÁC 85
2.4. KẾT QUẢ VÀ HIỆU QUẢ SẢN XUẤT CÂY ĂN QUẢ TRONG HOẠT
ĐỘNG KHUYẾN NÔNG TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SÓC SƠN
86
2.5. ẢNH HƢỞNG CỦA CÁC NHÂN TỐ ĐẾN THU NHẬP CỦA HỘ SẢN
XUẤT CÂY ĂN QUẢ TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SÓC SƠN
91
2.6. ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH HOẠT ĐỘNG KHUYẾN NÔNG TRONG SẢN
XUẤT CÂY ĂN QUẢ Ở HUYỆN SÓC SƠN
94
2.6.1. Đánh giá kết quả đạt đƣợc 94
2.6.2. Những tồn tại 94
2.6.3. Nguyên nhân dẫn đến những tồn tại 95
Chƣơng III: MỘT SỐ GIẢI PHÁP KHUYẾN NÔNG NHẮM
PHÁT TRIỂN SẢN XUẤT CÂY ĂN QUẢ
TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN SÓC SƠN
96
3.1. Những định hƣớng, quan điểm, mục tiêu phát triển sản xuất cây ăn quả tại
huyện Sóc Sơn
96

3.2. Một số giải pháp khuyến nông nhằm phát triển sản xuất cây ăn quả trên địa
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
8
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
STT Ký tự viết tắt Nghĩa
1 PTNT Phát triển nông thôn
2 TT Trung tâm
3 ĐHNN Đại học Nông nghiệp
4 PT Phát thanh
5 TH Truyền hình
6 CP Chính phủ
7 KN Khuyến nông
8 CAQ Cây ăn quả
9 DTGT Diện tích gieo trồng
10 CNH-HĐH Công nghiệp hóa- hiện đại hóa
11 NLN Nông lâm nghiệp
12 CN Công nghiệp
13 KTCB Kiến thiết cơ bản
14 KD Kinh doanh
15 BVTV Bảo vệ thực vật Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU
Bảng Tên bảng Trang
1.1 Yêu cầu nhiệt độ, lƣợng mƣa của một số loại cây ăn quả 16
1.2 Yêu cầu về đất đai để trồng một số loại cây ăn quả 17
1.3 Diện tích, sản lƣợng một số cây ăn quả trên Thế giới 19

2.16 Hiệu quả kinh tế của 1 ha mô hình CAQ thời kỳ kinh doanh trên địa bàn
huyện Sóc Sơn năm 2008
89
2.17 So sánh hiệu quả kinh tế của sản xuất 1 ha cây ăn quả 91

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
10
so với 1 ha một số cây trồng khác
2.18 Kết quả hàm sản xuất CD 92
3.1 Dự kiến các hoạt động khuyến nông trong sản xuất CAQ trên địa bàn
huyện Sóc Sơn năm 2009-2011
102
3.2 Lịch gieo trồng, định mức đầu tƣ khuyến nông hƣớng dẫn ngƣời dân sản
xuất cây ăn quả trên địa bàn huyện Sóc Sơn năm 2011
109
3.3 Dự kiến diện tích, năng suất, sản lƣợng một số cây ăn quả chính năm
2009-2011 của huyện Sóc Sơn
111
3.4 Dự kiến định mức chi phí sản xuất CAQ khuyến nông hƣớng dẫn ngƣời
sản xuất CAQ trên địa bàn huyện Sóc Sơn
112

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
DANH MỤC CÁC HÌNH
Hình Tên hình Trang
1.1 Hệ thống tổ chức khuyến nông Việt Nam 21
2.1 Kết quả sản xuất kinh doanh các ngành kinh tế huyện Sóc Sơn năm 2006 47
2.2 Kết quả sản xuất kinh doanh các ngành kinh tế huyện Sóc Sơn năm 2007 47
2.3 Kết quả sản xuất kinh doanh các ngành kinh tế huyện Sóc Sơn năm 2008 48

góp phần tăng giàu, giảm nghèo; thu hút đƣợc lao động, góp phần giải quyết
việc làm, góp phần đẩy mạnh sự chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp và
cơ cấu kinh tế nông thôn, phát triển nông nghiệp nông thôn. Phát triển sản
xuất CAQ là một trong những phƣơng hƣớng phát triển sản xuất nông nghiệp
của thành phố Hà Nội, của huyện Sóc Sơn trong những năm gần đây và
những năm tiếp theo để phát triển nông nghiệp theo hƣớng công nghiệp hoá,
nông nghiệp dịch vụ, gắn với bảo vệ môi trƣờng sinh thái phục vụ cho nội
thành, các khu đô thị, các khu công nghiệp và dịch vụ du lịch.
Khuyến nông là đào tạo, rèn luyện tay nghề cho nông dân và các chủ
trƣơng chính sách về nông - lâm nghiệp nhằm giúp cho nông dân nắm đƣợc
chủ trƣơng chính sách về nông nghiệp đặc biệt là CAQ, những kiến thức về
kỹ thuật, những kinh nghiệm về quản lý kinh tế, thông tin về thị trƣờng để
nông dân có đủ khả năng giải quyết đƣợc các vấn đề của gia đình và cộng
đồng để thúc đẩy sản xuất, cải thiện đời sống, nâng cao dân trí, góp phần xây
dựng và phát triển nông thôn mới.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
2
Huyện Sóc Sơn là huyện có nhiều tiềm năng phát triển sản xuất
CAQ, tuy nhiên thu nhập và hiệu quả kinh tế chƣa cao, bên cạnh đó còn có
sự lạc hậu và nhiều vấn đề cần giải quyết. Vậy thực trạng khuyến nông
phát triển sản xuất CAQ của huyện nhƣ thế nào? Vị trí, vai trò của nó? Đây
là vấn đề cấp thiết đặt ra cần phải đƣợc nghiên cứu, đánh giá một cách
đúng đắn. Cần phải xem xét cái gì đã đạt đƣợc, cái gì chƣa đạt đƣợc, cái gì
mạnh, cái gì yếu từ đó có những giải pháp để phát huy các thế mạnh và hạn
chế những mặt yếu, nhằm làm cho phát triển CAQ huyện Sóc Sơn phát
triển nhanh và bền vững.
Vì vậy, tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Thực trạng và một số giải
pháp khuyến nông nhằm phát triển sản xuất cây ăn quả trên địa bàn huyện
Sóc Sơn - Thành phố Hà Nội” làm đề tài luận văn nhằm triển khai chiến

4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA LUẬN VĂN
Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn thiết
thực, là tài liệu giúp huyện Sóc Sơn, thành phố Hà Nội xây dựng kế hoạch
hoạt động khuyến nông nhằm phát triển sản xuất CAQ có cơ sở khoa học.
Luận văn nghiên cứu khá toàn diện và có hệ thống một số giải pháp khuyến
nông nhằm phát triển sản xuất CAQ huyện Sóc Sơn, có ý nghĩa thiết thực cho
hoạt động khuyến nông nhằm phát triển sản xuất CAQ huyện Sóc Sơn và đối
với các địa phƣơng có điều kiện tƣơng tự.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
4
5. BỐ CỤC CỦA LUẬN VĂN
Ngoài phần mở đầu kết luận và kiến nghị, luận văn gồm 03 chƣơng chính:
Chƣơng 1: Tổng quan tài liệu và phƣơng pháp nghiên cứu:
Chƣơng 2: Thực trạng hoạt động khuyến nông đối với phát triển sản
xuất CAQ trên địa bàn huyện Sóc Sơn.
Chƣơng 3: Một số giải pháp khuyến nông nhằm phát triển sản xuất
CAQ trên địa bàn huyện Sóc Sơn.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
Chƣơng I: TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU
1.1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
1.1.1. Khuyến nông và vai trò của khuyến nông đối với phát triển nông
nghiệp nông thôn
1.1.1.1. Khái niệm và một số định nghĩa về khuyến nông
a. Khái niệm về khuyến nông ở các nước
Từ “Extension” đƣợc sử dụng đầu tiên ở nƣớc Anh năm 1866, có nghĩa
là “mở rộng - triển khai”. Nếu ghép với các từ “Agriculture” thành

thống giúp nông dân hiểu biết những phƣơng pháp canh tác và kĩ thuật cải
tiến. tăng hiệu quả sản xuất và thu nhập, làm cho mức sống của họ tốt hơn và
nâng cao trình độ giáo dục của cuộc sống nông thôn”. [11]
B.E. Swanson và J.B. Claar định nghĩa Khuyến nông là “một phƣơng
pháp động” nhận thông tin có lợi tới ngƣời nông dân và giúp họ thu đƣợc
những kiến thức, kỹ năng và những quan điểm cần thiết nhằm sử dụng một
cách có hiệu quả thông tin kỹ thuật này”. [11]
Chu-Yuan-Wu định nghĩa khuyến nông theo nghĩa rộng là “một hoạt
động có tính cách giáo giục bao gồm việc tổ chức nông dân đến việc thực
hiện chính sách nông nghiệp”. [11]
Ở Indonesia quan niệm khuyến nông là “giúp nông dân có đƣợc tay
nghề và kiến thức tốt hơn nữa những nhận thức đúng đắn để hƣớng tới đổi
mới và tạo niềm tin cho họ trong sản xuất và trong cuộc sống. Quan điểm cơ
bản là giúp ngƣời nông dân tự lo cho bản thân minh để họ có thể giải quyết
những vấn đề của chính họ bằng áp dụng tốt hơn trong sản xuất nông nghiệp
và những hoạt động kinh doanh”. [11]
b. Định nghĩa và triết lý về khuyến nông Việt Nam
* Định nghĩa tổng quát và định nghĩa chung về khuyến nông

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
Khuyến nông là một hệ thống các biện pháp giáo dục nông dân nhằm
đẩy mạnh phát triển sản xuất nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất và tinh
thần cho nông dân, xây dựng và phát triển nông thôn mới. Theo Tổ chức
Lƣơng thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO - Food and
Agriculture Organization) đã đúc kết và trên cơ sở hoạt động khuyến nông
của Việt Nam có thể định nghĩa về Khuyến nông: Khuyến nông là cách đào
tạo và rèn luyện tay nghề cho nông dân, đồng thời giúp cho họ hiểu đƣợc
những chủ trƣơng, chính sách về nông nghiệp, những kiến thức về kỹ thuật,
kinh nghiệm về quản lý kinh tế, những thông tin về thị trƣờng, để đẩy mạnh

nông dân tự mình đƣa ra quyết định và hành động. Thông tin bao gồm giá cả
và thị trƣợng của những mặt hàng họ có thể sản xuất hoặc quan tâm, hoặc ở
đâu có những loài cây/con giống họ đang cần. Khuyến cáo kĩ thuật, trên cơ sở
những kết quả nghiên cứu, thƣờng tập trung vào những hoạt động canh tác và
những tác động cần thiết để nâng cao hiệu quả sản xuất. Tất nhiên, nhiều
nông dân cũng có những kiến thức và kinh nghiệm sản xuất rất có ích mà
khuyến nông có thể tiếp thu và phổ biến lại cho những nông dân khác.
Tổ chức của nông dân:
Nông dân có một tổ chức để đại diện cho quyền lợi của mình và thực
hiện những công việc mang tính cộng đồng. Vì vậy, cán bộ khuyến nông cần
giúp họ tổ chức thành những tổ, nhóm khác trên cơ sở mục đích chung hoặc
lợi ích chung của họ. Những tổ, nhóm nhƣ vậy thƣờng đóng vai trò kênh đƣa
thông tin đến nông dân và tạo điều kiện thuận lợi hơn cho công tác khuyến
nông.
Động cơ và lòng tin:
Một trong những khó khăn của tiến trình phát triển nông thôn hiện nay
là nhiều hộ nông dân phải “đơn thƣơng độc mã” đối mặt với những hoàn cảnh
khó khăn và cảm thấy khó có thể làm gì đƣợc gì thay đổi cuộc sống của mình.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
Họ thiếu sự hỗ trợ và động viên từ bên ngoài. Có ngƣời đã phải vật lộn cả đời
mà cũng không làm cho cuộc sống khá lên đƣợc bao nhiêu.
Vì vậy, cán bộ khuyến nông cần đến với họ, giúp đỡ họ và khuyến
khích họ tham gia các chƣơng trình khuyến nông. Nhƣng điều quan trọng hơn
cả cần phải thuyết phục và động viên để họ tin tƣởng rằng họ hoàn toàn có thể
tự quyết định và hành động để cải thiện cuộc sống của chính mình.
* Triết lý của khuyến nông
Khuyến nông dựa trên quan điểm cho rằng nông dân là những ngƣời
thông minh, có năng lực rất mong muốn nhận đƣợc thông tin và kiến thức

chƣa có việc làm hoặc đã nghỉ hƣu…
- Góp phần liên kết nông dân, thúc đẩy sự hợp tác của nông dân với
nhau trong việc “Đổi mới quản lý kinh tế trong nông nghiệp”.
b. Mục tiêu của khuyến nông
Mục tiêu của khuyến nông là làm thay đổi cách đánh giá, cách nhận
thức của nông dân trƣớc những khó khăn trong cuộc sống. Ngoài mục tiêu
phát triển kinh tế, khuyến nông còn hƣớng tới sự phát triển toàn diện của bản
thân ngƣời nông dân và nâng cao chất lƣợng cuộc sống ở nông thôn. Muốn
đạt đƣợc những mục tiêu đó, ngƣời cán bộ khuyến nông phải thoả thuận với
nông dân, giúp họ có cách nhìn thực tế và lạc quan về mọi vấn đề.
c. Nội dung của công tác khuyến nông
- Hệ thống tổ chức khuyến nông.
- Phát triển mạng lƣới khuyến nông tại địa phƣơng.
- Tổ chức mạng lƣới khuyến nông cơ sở nhƣ cụm khuyến nông, làng
khuyến nông tự quản, nhóm sở thích, câu lạc bộ khuyến nông.
- Khuyến nông với các nhóm đối tƣợng đặc biệt: Khuyến nông và phụ
nữ, khuyến nông và những hộ nghèo, khuyến nông và thanh niên.
- Phƣơng pháp chuyển giao tiến bộ kỹ thuật cho nông dân.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
- Truyền thông và công tác khuyến nông, kỹ năng truyền thông trong khuyến
nông, xây dựng nội dung tài liệu và chƣơng trình truyền thông khuyến nông.
- Lập kế hoạch và đánh giá các chƣơng trình khuyến nông.
- Khuyến nông và kinh tế thị trƣờng, khuyến nông với công nghiệp hoá,
hiện đại hoá nông nghiệp nông thôn.
- Khuyến nông với việc đẩy mạnh tiêu thụ nông sản hàng hoá.
- Khuyến nông trong việc sử dụng vốn tín dụng để phát triển nông
nghiệp nông thôn.
- Khuyến nông với bảo vệ môi trƣờng sinh thái.

là mới có tác dụng với sản xuất. Trong nông nghiệp và phát triển nông thôn,
tiến bộ kỹ thuật là những kỹ thuật, biện pháp tổ chức quản lý, quy trình công
nghệ, giống cây trồng, con gia súc… góp phần phát triển kinh tế - xã hội nông
thôn, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho con ngƣời. Tiến bộ kỹ thuật
có thể góp phần làm cho con ngƣời thay đổi quan điểm, tập quán suy nghĩ để
từ đó có cách làm mới, tƣ duy mới và làm việc hiệu quả cao hơn.
c. Các loại khuyến nông
- Khuyến nông nông nghiệp (Nông - lâm - ngƣ nghiệp)
Số cán bộ làm khuyến nông bao giờ cũng đông nhất và đóng vai trò
quan trọng nhất trong đời sống nông thôn. Đó cũng là điều dễ hiểu bởi vì
nƣớc ta là một nƣớc nông nghiệp, việc đáp ứng đầy đủ nhu cầu lƣơng thực
của mỗi hộ gia đình và của cả nƣớc có tầm quan trọng đặc biệt cho nên nông
nghiệp đã đƣợc đặt lên vị trí hàng đầu.
Có những dịch vụ khuyến nông dựa vào những chƣơng trình độc lập,
nhƣng cũng có những dịch vụ khuyến nông dựa vào các chƣơng trình mang
tính chất tổng hợp. Điều đó hoàn toàn phụ thuộc vào nhu cầu và điều kiện ở
từng địa phƣơng.
Dịch vụ khuyến nông không những cung cấp kiến thức kĩ thuật về sản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
xuất nông nghiệp cho nông dân mà còn cung cấp cả những đầu vào cần thiết
khác nhƣ phân bón, hạt giống và thuốc trừ sâu. Khuyến nông đem đến cho
nông dân những thông tin khoa học kĩ thuật nói chung và những sáng kiến
mới của các cơ quan nghiên cứu nông nghiệp nói riêng.
Khuyến nông bao trùm một lĩnh vực rộng trong sản xuất nông, lâm,
ngƣ nghiệp nhƣ nâng cao năng suất các loại cây trồng, bảo vệ thực vật, sử
dụng phân bón, chăn nuôi gia súc, thả cá, phòng chống dịch bệnh, quản lý
nguồn nƣớc, trồng và bảo vệ rừng….
Ở một số địa phƣơng, khuyến nông còn giúp xây dựng và củng cố hoạt