TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN
KHOA HÓA HỌC

HUỲNH THỊ THÚY HẰNG

NGHIÊN CỨU, ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC HỢP ĐỒNG PHẦN PHI KIM LỚP 10 –
CƠ BẢN

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

Bình Định – Năm 2016


TRƯỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN
KHOA HÓA HỌC

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP

NGHIÊN CỨU, ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC HỢP ĐỒNG PHẦN PHI KIM LỚP 10 –
CƠ BẢN

Giáo viên hướng dẫn

: TS. Nguyễn Thị Kim Ánh

Sinh viên thực hiện

: Huỳnh Thị Thúy Hằng


Trang
LỜI CẢM ƠN...................................................................................................3
MỤC LỤC.........................................................................................................4
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT...............................................................9
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU...................................................................10
DANH MỤC CÁC HÌNH...............................................................................11
Phần

1

MỞ ĐẦU...........................................................................................................1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI................................................................................1
2. MỤC ĐÍCH VÀ NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU.............................................2
2.1. Mục đích nghiên cứu..............................................................................2
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................2
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU........................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu.............................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................3
4. PHẠM VI, GIỚI HẠN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU.................................3
5. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................................3
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC.....................................................................4
7. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI...........................................................................4
Phần

2

NỘI DUNG.......................................................................................................5
Chương

1

HỌC PHẦN PHI KIM – HÓA HỌC 10 CƠ BẢN.........................................25
2.1. PHÂN TÍCH CHƯƠNG “NHÓM HALOGEN” HÓA HỌC LỚP 10 - CƠ
BẢN................................................................................................................26
2.1.1. Vị trí của chương [1].........................................................................26
2.1.2. Đặc điểm về nội dung của chương....................................................26
2.1.2.1. Phân phối chương trình..............................................................26


Bảng

2.1.

Phân

phối

chương

trình

chương

“Nhóm

halogen”

Hóa học lớp 10 – cơ bản..................................................................................26
2.1.2.2. Mục tiêu của chương [2], [10], [14]...........................................27
2.1.3. Áp dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng vào chương “Nhóm
halogen” Hóa học 10 – Cơ bản....................................................................28

3.2.1.1. Địa bàn thực nghiệm..................................................................96
3.2.1.2. Đối tượng thực nghiệm..............................................................96
3.2.1.3. Thời gian thực nghiệm...............................................................97
3.2.2. Phương pháp thực nghiệm.................................................................97
3.2.3. Chuẩn bị cho thực nghiệm sư phạm..................................................97
3.2.4. Tiến hành thực nghiệm......................................................................97
3.3. KẾT QUẢ THỰC NGHIỆM SƯ PHẠM................................................98
3.3.1. Kết quả đánh giá của giáo viên và học sinh......................................98
3.3.1.1. Kết quả điều tra giáo viên..........................................................98
3.3.1.2. Kết quả điều tra học sinh............................................................99
Bảng 3.1. Kết quả thăm dò học sinh...............................................................99
3.3.2. Thống kê kết quả.............................................................................100
Bảng 3.2. Tổng hợp kết quả thực nghiệm sư phạm.......................................100
3.3.3. Xử lý số liệu thực nghiệm...............................................................100
- Kết quả thực nghiệm được xử lý theo phương pháp thống kê toán học
theo thứ tự sau:..........................................................................................101
Bảng 3.3. Bảng phân phối tần số, tần suất và tần suất lũy tích
bài kiểm tra 15’.............................................................................................103
Hình 3.1. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút...................................105
Hình 3.2. Đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh bài kiểm tra 15’....105
Bảng 3.4. Bảng phân phối tần số, tần suất, tần suất lũy tích
bài kiểm tra 1 tiết...........................................................................................105
Hình 3.3. Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 tiết.......................................106
Hình 3.4. Đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh bài kiểm tra 1 tiết. 107


Bảng 3.5. Bảng phân loại kết quả học tập. (đơn vị: %).................................107
Bảng 3.6. Mô tả và so sánh dữ liệu kết quả 2 bài kiểm tra...........................107
3.3.4. Phân tích kết quả thực nghiệm........................................................108
3.3.4.1. Kết quả điều tra........................................................................108

Đối chứng
Dạy học
Dạy học phân hóa
Đào tạo
Giáo dục
Giáo viên
Học sinh
Phương pháp
Phương pháp dạy học
Phương trình hóa học
Sách giáo khoa
Trung học phổ thông
Thực nghiệm
Thực nghiệm sư phạm


DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Số hiệu
bảng
2.1
2.2
3.1
3.2
3.3
3.4
3.5
3.6

Tên bảng
Phân phối chương trình chương “Nhóm Halogen” Hóa


Tên hình

Trang

Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 15 phút
Đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh bài kiểm

105

tra 15 phút
Đồ thị đường lũy tích bài kiểm tra 1 tiết
Đồ thị phân loại kết quả học tập của học sinh bài kiểm
tra 1 tiết

105
107
107


1

Phần 1
MỞ ĐẦU
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
Đất nước ta đang trong giai đoạn đổi mới, giai đoạn công nghiệp hóa hiện đại hóa để trở thành một nước công nghiệp, hội nhập với khu vực và thế
giới. Do vậy nhiệm vụ hàng đầu đặt ra cho ngành GD và ĐT là xây dựng một
nền GD Việt Nam hiện đại, khoa học và dân tộc, thích hợp với nền kinh tế thị
trường Xã Hội Chủ Nghĩa, có khả năng hội nhập quốc tế. Nền GD này phải
đào tạo ra con người Việt Nam có năng lực tư duy độc lập, sáng tạo, có khả

2.1. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu và áp dụng PPDH theo hợp đồng nhằm giúp HS hiểu sâu,
hiểu rõ hơn nội dung bài học. Sau khi thực hiện các nhiệm vụ theo yêu cầu,
HS sẽ ý thức được trách nhiệm của bản thân trong việc lĩnh hội kiến thức.
Nhờ đó hiệu quả học tập sẽ được nâng cao bền vững, tăng cường hợp tác
giữa HS với HS, HS tham gia ở mức cao nhất và có cảm giác thoải mái trong
học tập.
2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về PPDH theo hợp đồng:
+ Tổng quan về lý thuyết dạy học theo hợp đồng.
+ Nguyên tắc áp dụng, xây dựng, tổ chức dạy học theo hợp đồng.
+ Áp dụng PPDH theo hợp đồng vào các bài dạy cho HS THPT.
- Thiết kế kế hoạch dạy học theo PPDH theo hợp đồng cho các bài học
phần “Phi kim” Hóa học 10 – cơ bản.
- Nghiên cứu cách áp dụng và thực hiện đối với HS THPT
- Tổ chức thực nghiệm sư phạm:
+ Thử nghiệm, đánh giá tính khả thi và hiệu quả của việc áp dụng PPDH
theo hợp đồng cho HS THPT.


3

+ Xử lí thống kê các số liệu và rút ra kết luận.
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình dạy và học môn Hóa học lớp 10 – cơ bản ở trường THPT.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Thiết kế kế hoạch dạy học theo PPDH theo hợp đồng phần “Phi kim”
Hóa học lớp 10 – cơ bản, nghiên cứu cách áp dụng vào các bài học để nâng
cao tính tự giác, tích cực, chủ động, sáng tạo và khả năng tiếp thu kiến thức

nâng cao hiệu quả học tập của HS.
- Phương pháp toán học: Xử lý kết quả TN bằng toán học thống kê.
6. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC
Nếu áp dụng PPDH theo hợp đồng một cách hợp lí và có phối hợp với
các PPDH tích cực khác sẽ làm cho bài học trở nên hấp dẫn và lôi cuốn học
sinh hơn. Đồng thời góp phần nâng cao năng lực nhận thức, tự học, tích cực
chủ động học tập của học sinh. Từ đó nâng cao chất lượng dạy và học hóa ở
trường THPT.
7. CẤU TRÚC CỦA ĐỀ TÀI
Ngoài phần mở đầu, kết luận, kiến nghị, tài liệu tham khảo; khóa luận
được trình bày trong 3 chương:
Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về dạy học theo hợp đồng.
Chương 2: Áp dụng phương pháp dạy học theo hợp đồng trong dạy học
phần “Phi kim” Hóa học 10 – cơ bản.
Chương 3: Thực nghiệm sư phạm.


5

Phần 2
NỘI DUNG
Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ DẠY HỌC THEO HỢP ĐỒNG
1.1. PHƯƠNG HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
1.1.1. Phương pháp dạy học tích cực. [3, 12]
1.1.1.1. Phương pháp dạy học tích cực là gì?
PPDH tích cực là những PPDH theo hướng phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo, hướng tới việc hoạt động hóa, tích cực hóa hoạt động nhận
thức của người học. [12]
Trong dạy học tích cực, các hoạt động học tập được tổ chức, được định

bỏ mình có thể làm việc đơn lẻ hay cần phải hợp tác, thảo luận với các bạn.
Nếu cần thiết, HS có thể hợp tác với GV hướng dẫn. Mục tiêu GD hiện nay
luôn đề cao GD năng lực hợp tác.
d. Phương pháp dạy học cần chú trọng đến sự quan tâm và hứng thú học tập
của học sinh
HS phải được chủ động lựa chọn vấn đề mà mình quan tâm, tự lực giải
quyết các vấn đề trong nhiệm vụ được giao và trình bày được kết quả mà
mình đã thực hiện. Việc giải quyết các vấn đề có thể được thực hiện đơn lẻ
hoặc theo nhóm. Đó chính là dạy học theo cách lấy HS làm trung tâm. Thông
qua việc dạy và học dựa trên hứng thú học tập của HS, HS sẽ phát huy được
tính tích cực, tự giác và sẽ khơi dậy sự ham mê học tập của HS, rèn cho HS
cách làm việc, phát triển tư duy, kĩ năng tổ chức, thực hiện công việc.


7

e. Đánh giá kết quả học tập cần dựa trên sự đánh giá của giáo viên và sự tự
đánh giá của học sinh
Trong dạy học truyền thống, HS là đối tượng được đánh giá và đánh giá
thông qua kết quả thi cử. Việc đánh giá đó làm HS bị thụ động, học “vẹt”, học
“đối phó” và dẫn đến tình trạng “chạy đua theo thành tích”.
Trong DH tích cực, đánh giá nhằm khẳng định kết quả học tập thực sự
của HS từ đó điều chỉnh PPDH cho phù hợp. Tự đánh giá là cách HS tự nhận
xét về sự nỗ lực và tiến bộ của bản thân, thấy được những ưu điểm và nhược
điểm của mình để có thể thay đổi để hoàn thiện. HS tự đánh giá thông qua các
tiêu chí mà GV đã đề ra, nhờ đó HS sẽ nhìn lại quá trình học tập của mình và
biết được mức độ hoàn thành các nhiệm vụ đã được giao.
Ngoài tự đánh giá, GV cũng cần tổ chức cho HS đánh giá lẫn nhau, đánh
giá “đồng đẳng”. Thông qua việc đánh giá như vậy HS có sự so sánh lẫn
nhau, từ đó nhìn nhận lại chính mình và điều chỉnh lại cách học tập của bản

thuyết trình của GV với hình thức làm việc nhóm, góp phần tích cực hóa hoạt
động nhận thức của HS.
*Vận dụng dạy học giải quyết vấn đề
Dạy học giải quyết vấn đề là quan điểm DH nhằm phát triển năng lực tư
duy, khả năng nhận biết và giải quyết vấn đề. Học được đặt trong tình huống
có vấn đề, đó là tình huống chứa đựng mâu thuẫn nhận thức, thông qua việc
giải quyết vấn đề, giúp HS lĩnh hội tri thức, kĩ năng và PP nhận thức. DH giải
quyết vấn đề là con đường cơ bản phát huy tính tích cực nhận thức của HS, có
thể áp dụng trong nhiều hình thức DH với những mức độ tự học khác nhau
của HS. Tình huống có vấn đề là những tình huống khoa học chuyên môn
hoặc những tình huống gắn với thực tiễn.
*Vận dụng dạy học theo tình huống
Vận dụng DH theo tình huống là một quan điểm DH, trong đó việc DH
được tổ chức theo một chủ đề phức hợp gắn với các tình huống thực tiễn cuộc


9

sống. Trong nhà trường, các môn học được phân theo các môn khoa học
chuyên môn còn cuộc sống thì luôn diễn ra trong những mối quan hệ phức
hợp. Vì vậy sử dụng các chủ đề DH phức hợp góp phần khắc phục tình trạng
xa rời thực tiễn, rèn luyện cho HS năng lực giải quyết các vấn đề phức hợp,
liên môn.
*Vận dụng dạy học định hướng hành động
Vận dụng DH định hướng hành động là quan điểm DH nhằm làm cho
hoạt động trí óc và hoạt động chân tay kết hợp chặt chẽ với nhau. Trong quá
trình học tập, HS thực hiện các nhiệm vụ học tập và hoàn thành các sản phẩm
hành động, có sự kết hợp linh hoạt giữa hoạt động trí tuệ và hoạt động tay
chân. Vận dụng DH định hướng hành động có ý nghĩa quan trọng cho việc
thực hiện nguyên lí GD kết hợp lí thuyết với thực tiễn, tư duy và hành động,

này đóng vai trò quan trọng trong việc phát huy tính tự lực, sáng tạo của HS.
Việc vận dụng các PPDH trên cũng có giới hạn nhất định. Sự vận dụng
những PPDH nhằm phát triển tư duy HS đòi hỏi thời gian và yêu cầu cao đối
với người chuẩn bị cũng như năng lực của người GV.
Tuy nhiên các PPDH nêu trên vẫn được đánh giá là PPDH tích cực đang
được ngành giáo dục nước ta quan tâm, coi đó là những định hướng trong sự
đổi mới mục tiêu, PPDH hiện nay.
1.1.2. Quan điểm về dạy học phân hóa
1.1.2.1. Dạy học phân hóa là gì? [11]
DHPH là một hình thức dạy học mà người dạy dựa vào những khác biệt
năng lực, sở thích cũng như các điều kiện học tập của mỗi cá nhân người học
để điều chỉnh cách dạy phù hợp nhằm phát triển tốt nhất cho từng cá nhân
người học đảm bảo hiệu quả giáo dục cao nhất.
DHPH có thể thực hiện ở hai cấp độ:


11

+ DHPH ở cấp độ vĩ mô: là sự tổ chức quá trình dạy học thông qua cách
tổ chức các loại trường, lớp học khác nhau cho các đối tượng HS khác nhau,
xây dựng các chương trình giáo dục khác nhau.
+ DHPH ở cấp vi mô: là tổ chức quá trình dạy học trong một tiết học,
một lớp học có tính đến đặc điểm của cá nhân HS; là việc sử dụng những biện
pháp phân hóa thích hợp trong một lớp học, cùng một chương trình và SGK.
1.1.2.2. Các yếu tố có thể sử dụng trong lớp học phân hóa
a. Phân hóa về nội dung
Trình độ nhận thức và học tập của mỗi HS khác nhau, do đó sẽ có sự
phân hóa về nội dung để phù hợp với từng đối tượng HS; có những nội dung
câu hỏi, bài tập giúp các em yếu, trung bình tiếp thu được kiến thức cơ bản;
có những câu hỏi, bài tập để các em khá, giỏi phát huy và nâng cao kiến thức.

• Phong cách thực dụng
Những HS này luôn muốn giải quyết vấn đề, muốn thử xem các ý tưởng
có khả thi hay không? Kết quả đến đâu? Thích thử nghiệm nhưng không thích
phân tích dài dòng, tìm hiểu lý do một cách cặn kẽ.
Bốn loại tính cách trên là cực đoan trên phương diện lý thuyết. Còn thực
tế thì phần lớn mỗi người đều có ít hoặc nhiều các loại tính cách trên, trong đó
có một loại tính cách nổi trội.
b. Các đặc điểm của dạy học phân hóa
• Dạy học các khái niệm chủ chốt và nguyên tắc cơ bản
Tất cả HS có cơ hội để khám phá và áp dụng các khái niệm chủ chốt của
bài học đang nghiên cứu. Tất cả HS hiểu được các nguyên tắc cơ bản cần cho
việc nghiên cứu bài học. Như vậy, việc dạy học/ hướng dẫn cho phép người
học phải suy nghĩ để hiểu và sử dụng những kế hoạch hành động một cách
chắc chắn, đồng thời khuyến khích HS mở rộng và nâng cao hiểu biết của
mình trong việc áp dụng những nguyên tắc và khái niệm chủ chốt.


13

Dạy học dựa trên các khái niệm và các nguyên tắc cơ bản đòi hỏi GV
cung cấp quyền học tập khác nhau. Trong các giờ học truyền thống, GV
thường yêu cầu tất cả HS cùng làm một công việc, còn trong DHPH, tất cả
các HS có cơ hội khám phá bài học thông qua các con đường và cách tiếp cận
khác nhau.
• Tiến hành đánh giá sự sẵn sàng và tiến bộ của học sinh
Tiến hành đánh giá sự sẵn sàng và tiến bộ của HS được đưa vào chương
trình học. GV không cho rằng tất cả mọi HS cần một nhiệm vụ cho từng phần
nghiên cứu, nhưng liên tục đánh giá sự sẵn sàng và quan tâm của HS, hỗ trợ
khi HS cần hướng dẫn thêm, mở rộng phát hiện của HS hoặc nhóm HS khi
các em đã sẵn sàng để học các phần tiếp theo.

nhiệm rõ ràng và sẽ hoàn thành nhiệm vụ vào thời gian xác định theo văn bản.
1.2.3. Quy trình thực hiện dạy học theo hợp đồng
Bước 1: Chọn nội dung và quy định về thời gian
Chọn nội dung: Trước hết, GV cần xác định nội dung nào của môn học
có thể dạy học thông qua hình thức này, điều này sẽ ảnh hưởng đến số lượng
các hợp đồng phân công cho HS. Để đảm bảo đúng đặc điểm của PPDH theo
hợp đồng, HS phải tự quyết định được thứ tự các nhiệm vụ cần thực hiện để
hoàn thành bài tập được giao. Do vậy nhiệm vụ trong hợp đồng có thể chọn là
một bài ôn tập hoặc luyện tập là phù hợp nhất. Hoặc cũng có thể là các bài
thực hành mà trong đó có thể thực hiện các nhiệm vụ không theo thứ tự bắt
buộc. Các nhiệm vụ được giao cần bắt đầu từ hợp đồng đơn giản đến hợp
đồng với nhiệm vụ ngày càng phức tạp hơn.
GV cần xác định nội dung của hợp đồng và phương pháp sử dụng. Với
việc xác định nội dung các nhiệm vụ và xây dựng một hệ thống tổ chức có thể
khảo sát được (thẻ, ngăn kéo, thư mục, …) GV có thể để các HS xác định hầu
hết phần còn lại của hợp đồng trong giới hạn định hướng (ví dụ các nội dung