HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA

ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG ĐÀO TẠO CỦA
CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC ĐỊA PHƯƠNG TRONG BỐI CẢNH ĐỔI
MỚI CĂN BẢN VÀ TOÀN DIỆN NỀN GIÁO DỤC VIỆT NAM

PGS.TS. Nguyễn Thị Toan;
TS. Nguyễn Hồng Vân; PGS. TS Trần Huy Hoàng
Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam
Tóm tắt: Bài viết làm rõ bản chất, vai trò của các trường Đại học địa
phương trong bối cảnh phân tầng giáo dục đại học hiện nay, những thuận lợi, khó
khăn của Đại học địa phương, từ đó đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm khắc
phục khó khăn của loại hình đại học này trên các phương diện: đội ngũ, chương
trình, phương pháp dạy học, cơ chế quản lí, cơ sở vật chất…
Từ khóa: Đại học địa phương; chất lượng đào tạo, đổi mới giáo dục.
Abstract: The articles clarified the nature and role of the local universities
in the context of stratification of university education at present, advantage and
disadvantage for local universities, thereby writers proposed main solutions to
overcome difficulties in aspects, such as human resources, university study
programs, methods of training, management and facility…
Key word: proposing sultions, the quality of training, local universities.
Mở đầu
Đại học địa phương (ĐHĐP) là mô hình đại học mới xuất hiện ở Việt Nam từ
năm 1997. Tuy chỉ chiếm một tỉ trọng nhỏ trong hệ thống các trường đại học song
ĐHĐP đã và đang khẳng định được vai trò và xu thế phát triển của nó thông qua việc
thu hút người học, mở rộng quy mô, đa dạng hóa ngành nghề đào tạo. Bên cạnh đó,
loại hình đào tạo này cũng bộc lộ khá nhiều bất cập cần được quan tâm giải quyết kịp
thời. Bởi vậy, rất cần có những nghiên cứu để khẳng định vai trò của ĐHĐP trên
phương diện lí luận, từ đó phân tích thực trạng, tìm ra những giải pháp hữu hiệu nhằm
nâng cao chất lượng đào tạo của loại hình đại học này, góp phần cung ứng nguồn nhân
lực chất lượng cao, phát triển kinh tế - xã hội cho các địa phương.

tính chất của cả tầng 2 và 3 của hệ thống giáo dục đại học quốc gia. Phần lớn các
trường ĐHĐP được hình thành từ sự nâng cấp một trường Cao đẳng Sư phạm của tỉnh
và sự sáp nhập thêm một số cơ sở giáo dục chuyên nghiệp khác đóng trên địa bàn tỉnh.
Ở một số nơi, tiền thân của ĐHĐP là các trường Cao đẳng cộng đồng. Đó là mô hình
trung gian giữa Cao đẳng cộng đồng và đại học truyền thống. Từ trường ĐHĐP đầu
tiên là trường Hồng Đức được thành lập năm 1997, đến nay Việt Nam đã có 25 trường
ĐHĐP [12].
ĐHĐP là loại hình trường đại học công lập trực thuộc ủy ban nhân dân tỉnh, do
tỉnh quản lí và cung cấp ngân sách, Bộ Giáo dục - đào tạo quản lí về chuyên môn. Đó
là cơ sở giáo dục đại học đa cấp, đa hệ, đa ngành, đa lĩnh vực, đào tạo định hướng
nghề nghiệp - ứng dụng với các trình độ từ sơ cấp đến sau đại học, đáp ứng nhu cầu
nhân lực tại chỗ, phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương và khu vực
phụ cận. Đây là trường của địa phương, do địa phương và vì địa phương. Đặc trưng cơ
bản nhất của ĐHĐP là ở tính địa phương và sự giao thoa giữa giáo dục đại học và giáo
dục nghề nghiệp. ĐHĐP thực hiện chức năng kép, vừa đào tạo, nghiên cứu và chuyển

504


HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA

giao công nghệ như một trường đại học truyền thống, vừa thực hiện chức năng phục
vụ cộng đồng địa phương.
Các trường ĐHĐP có vai trò quan trọng đối với cộng đồng địa phương trên các
phương diện:
(1) Đáp ứng nhu cầu học suốt đời của nhân dân địa phương: Với mô hình học
tập suốt đời, chương trình đào tạo sẽ được xây dựng với nhiều thời gian khác nhau.
Người học sẽ có thể học trong thời gian ngắn, ra trường có việc làm, sau đó học lên
theo hình thức liên thông dọc hoặc chuyển đổi ngành, hoặc đào tạo lại theo yêu cầu
của thị trường lao động. ĐHĐP mang lại lợi ích thiết thực cho địa phương, mở ra cơ


(1) Lợi thế về kinh phí: Đó là lợi thế về chính sách hỗ trợ của chính quyền địa
phương như: chính sách hỗ trợ về đất đai; hỗ trợ việc thành lập các chuyên ngành đáp
ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; hỗ trợ kinh phí và đăng kí các
dự án nghiên cứu phục vụ địa phương; hỗ trợ hợp tác giữa các trường đại học và các
doanh nghiệp.
(2) Lợi thế về vị trí: Trong vùng tuyển sinh, các trường đại học địa phương có
lợi thế tuyển sinh hơn các trường khác. Sinh viên chủ yếu là người địa phương, có lợi
thế về chi phí học tập thấp, chương trình đào tạo đa dạng, dễ liên thông, tổ chức dạy và
học linh hoạt.
(3) Lợi thế về mối quan hệ xã hội: Đại đa số các nhà quản lí và giáo viên của
địa phương đều tốt nghiệp từ ĐHĐP. Một tỉ lệ lớn nguồn nhân lực của địa phương
cũng do ĐHĐP cung cấp. Sự gắn kết chặt chẽ giữa ĐHĐP và cư dân, nhà quản lí địa
phương sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho các hoạt động của ĐHĐP.
Bên cạnh đó, các trường ĐHĐP cũng gặp không ít khó khăn, hạn chế về đội
ngũ giảng viên, kinh nghiệm quản lí, chiến lược phát triển, quy mô đào tạo, cơ sở vật
chất - kĩ thuật, nguồn tuyển sinh…
(1) Trình độ đội ngũ giảng viên chưa đáp ứng được yêu cầu về đảm bảo chất
lượng giáo dục đại học: Mặc dù đã có sự phát triển nhanh về số lượng và chất lượng
song vẫn còn thiếu về số lượng (xấp xỉ 28 sinh viên/giảng viên, gấp gần 1,5 lần so với
quy định), yếu về chất lượng (tỉ lệ giáo sư, phó giáo sư/giảng viên xấp xỉ 0,79% - toàn
quốc là 5,57%, tỉ lệ tiến sĩ/giảng viên là 5,76% - toàn quốc là 14,34%), chưa hợp lí về
cơ cấu (tỉ lệ cán bộ quản lí, nhân viên phục vụ/giảng viên là 1/2 - tỉ lệ hợp lí là 1/4,
thừa giảng viên khoa học xã hội nhân văn, thiếu giảng viên khoa học kĩ thuật công
nghệ, thừa giảng viên dạy lí thuyết, thiếu giảng viên hướng dẫn thực hành, giảng viên
đào tạo những ngành đặc thù của địa phương), không đồng bộ về đội ngũ [5, tr.90].
(2) Chương trình đào tạo áp dụng chương trình của những trường đại học công
có uy tín nên thiếu tính đặc thù, có nhiều điểm chưa phù hợp với nhu cầu thực tiễn của
địa phương. Do phần lớn các trường ĐHĐP phát triển từ trường Cao đẳng Sư phạm
nên thế mạnh truyền thống của ĐHĐP là các ngành sư phạm. Điểm yếu của các trường

nhau giữa ĐHĐP và doanh nghiệp còn yếu. Nhiều doanh nghiệp còn chưa tin vào năng
lực của ĐHĐP nên chỉ tìm kiếm nguồn nhân lực ở các trường đại học trọng điểm quốc
gia.
Những khó khăn, hạn chế trên cản trở các ĐHĐP thực hiện vai trò và sứ mệnh
lịch sử của mình đối với địa phương, đất nước. Vậy giải pháp nào giúp các trường
ĐHĐP tháo gỡ những khó khăn, nâng cao chất lượng, đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân
lực phục vụ cho việc phát triển kinh tế - xã hội ở các địa phương?
3. Những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lượng đào tạo của các
trường ĐHĐP
Để giải quyết khó khăn, nâng cao chất lượng đào tạo của các trường ĐHĐP, cần
thực hiện đồng bộ các giải pháp sau:
3.1.

Về phía các trường ĐHĐP:

Thứ nhất, đổi mới công tác tuyển sinh trên cơ sở dự báo khoa học về nguồn
nhân lực của địa phương: Để khắc phục tình trạng thất nghiệp hoặc làm việc trái

507


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC THỦ ĐÔ HÀ NỘI

chuyên ngành được đào tạo, việc tuyển sinh phải căn cứ trên số liệu điều tra, khảo sát
nhu cầu nhân lực địa phương và khu vực lân cận trong khoảng 5 – 10 năm, từ đó có kế
hoạch phát triển ngành đào tạo và quy mô tuyển sinh, công bố thông tin trên các
phương tiện thông tin đại chúng đồng thời có đội ngũ tư vấn chọn nghề cho học sinh
phổ thông.

508


HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA

sáng tạo của sinh viên. Tăng cường kiểm tra, đánh giá bằng đề mở, ngân hàng đề, tiểu
luận, bài tập lớn… Đối với sinh viên các trường ĐHĐP, việc nghiên cứu khoa học
cũng cần theo hướng nghiên cứu ứng dụng, thực hành, có hiệu quả kinh tế - xã hội và
địa chỉ áp dụng cụ thể.
Thứ tư, đổi mới đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lí ĐHĐP đủ về số lượng,
chuẩn về chất lượng, đồng bộ về cơ cấu. Chất lượng giảng viên và cán bộ quản lí làm
nên danh tiếng, thương hiệu của trường đại học. Bởi vậy, cần có chính sách đãi ngộ
hợp lí (lương, thưởng, nhà ở, điều kiện làm việc, đánh giá…) nhằm thu hút giảng viên,
cán bộ quản lí giỏi, khắc phục tình trạng người giỏi chỉ tập trung ở thủ đô, trong các
trường đại học lớn.
Thứ năm, tăng cường cơ sở vật chất – kĩ thuật, nguồn lực tài chính, bảo đảm đủ,
đồng bộ, hiện đại, hiệu quả. Cần chủ động gia tăng nguồn lực tài chính trên cơ sở huy
động tối đa nguồn lực của nhà trường, địa phương, đơn vị liên kết theo tinh thần xã hội
hóa giáo dục.
Thứ sáu, tăng cường liên kết giữa các trường ĐHĐP, giữa ĐHĐP với đại học
truyền thống, đại học vùng, đại học nước ngoài, ĐHĐP với các doanh nghiệp đóng
trên địa bàn địa phương… Việc liên kết giữa các trường giúp cho các trường ĐHĐP
chia sẻ tài nguyên giáo dục như đội ngũ giảng viên giỏi, giáo trình, tài liệu tham khảo,
cơ sở thực hành, thiết bị dạy học, thông tin khoa học công nghệ.v.v. Đặc biệt, trong xu
thế hội nhập quốc tế, sự bùng nổ của mạng Internet tạo điều kiện cho sinh viên ở các
trình độ khác nhau đều có thể tiếp cận với môi trường đại học thế giới. Bởi vậy, cùng
với các trường đại học khác, ĐHĐP cần từng bước xác định lộ trình quốc tế hóa, hợp
tác quốc tế nhằm cập nhật tri thức tiên tiến, phương pháp dạy học, quản lí hiện đại, tự
đánh giá và kiểm định chất lượng, tăng cường nghiên cứu khoa học, chuyển giao công
nghệ theo chuẩn quốc tế. Căn cứ vào điều kiện cụ thể, các trường ĐHĐP có thể trao

Đại chúng hóa, kéo theo đó là quá trình địa phương hóa là xu thế chung của
giáo dục đại học thế giới. Trong gần 20 năm qua, sự tồn tại của loại hình trường
ĐHĐP ở Việt Nam đã góp phần đại chúng hóa giáo dục đại học, đáp ứng nhu cầu học
đại học đa dạng của cộng đồng, góp phần phát triển kinh tế - xã hội của các địa
phương. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm mạnh, ĐHĐP cũng bộc lộ những hạn chế về
đội ngũ cán bộ giảng viên, chương trình, phương pháp dạy học, cơ sở vật chất tài
chính… Bởi vậy, cần phải có những giải pháp đồng bộ để khắc phục những hạn chế
nêu trên, giúp ĐHĐP khẳng định vị thế của mình ở địa phương đồng thời là một bộ
phận hữu cơ trong hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam.
TÀI LIỆU THAM KHẢO
[1]. Bộ Giáo dục và đào tạo (2010), Đổi mới quản lí hệ thống giáo dục đại học giai
đoạn 2010 – 2012. Nxb. Giáo dục Việt Nam, Hà Nội.
[2]. Bộ Giáo dục và đào tạo (2005), Đề án đổi mới giáo dục đại học Việt Nam giai
đoạn 2006 – 2020, Hà Nội.
[3]. Lê Quang Hiếu (2009), Phân tích các nhân tố ảnh hưởng và định hướng phát
triển cho các trường Đại học địa phương trong thời kì hội nhập. Tạp chí Kinh tế
và phát triển số 144/2009.
[4]. Dương Đức Hùng (2012), Cơ sở khoa học xây dựng trường đại học địa phương
đáp ứng yêu cầu đào tạo nhân lực trong bối cảnh hiện nay, Luận án Tiến sĩ Quản
lí giáo dục. Hà Nội
[5]. Dương Đức Hùng, Mô hình trường Cao đẳng cộng đồng Bắc Mĩ và khả năng vận
dụng vào trường đại học địa phương ở Việt Nam, Tạp chí Giáo dục số 267, kì 18/2011, tr. 5-7.

510


HỘI THẢO KHOA HỌC QUỐC GIA

[6]. Đặng Bá Lãm, Nguyễn Huy Vị, Từ mô hình trường Cao đẳng cộng đồng đến mô
hình trường đại học địa phương trong việc xây dựng nền giáo dục đại học đại