CHƯƠNG III
VIỆT NAM TỪ THẾ KỶ XVI ĐẾN THẾ KỶ XVIII
BÀI 21: NHỮNG BIẾN ĐỔI CỦA NHÀ NƯỚC PHONG
KIẾN TRONG CÁC THẾ KỶ XVI - XVIII
I. MỤC TIÊU BÀI HỌC:
Sau khi học xong bài này học sinh có khả năng:
1. Về kiến thức:
.- Trình bày được những biến đổi của nhà nước phong kiến Việt Nam trong các
thế kỷ XVI - XVIII
- Nêu được các mốc thời gian đất nước bị chia cắt và các triều đại xác lập ở Việt
Nam thời kỳ này
- Giải thích được nguyên nhân đất nước bị chia cắt và đánh giá được ảnh hưởng
của tình trạng đó đối với lịch sử dân tộc.
- Nêu được nguyên nhân sụp đổ của nhà Lê Sơ
-Đánh giá được vai trò của nhà Mạc đối với lịch sử nước ta.
2. Về tư tưởng và tình cảm
- Bồi dưỡng ý thức xây dựng và bảo vệ đất nước thống nhất.
- Bồi dưỡng tinh thần ý thức cộng đồng dân tộc.
3. Kĩ năng.
- Quan sát hình ảnh Mạc Đăng Dung và sử dụng phiếu học tập để đánh giá về
vai trò của nhà Mạc.
- Sử dụng được lược đồ chiến tranh Nam – Bắc triều và chiến tranh Trịnh
Nguyễn để khái quát được nguyên nhân chia cắt đất nước ta.

II. THIẾT BỊ, TÀI LIỆU DẠY - HỌC
- Lược đồ chiến tranh Nam - Bắc triều
- Phiếu học tập.


- Sách giáo khoa lịch sử lớp 10.
- Dạy học lịch sử lớp 10 qua các nhân vật lịch sử.

Hoạt động 1: Cả lớp , cả nhân
* Tìm hiểu về sự sụp đổ của nhà Lê.
- Trước hết GV nhắc lại: Triều đại nhà
Lê sơ được đánh giá là một triều đại
thịnh trị trong lịch sử phong kiến Việt
Nam:
+ Bộ máy Nhà nước hoàn chỉnh
+ Giáo dục thi cử đạt đến giai đoạn cực
thịnh
+ Kinh tế được khôi phục và phát triển,
kinh đô Thăng Long là đô thị sầm uất
lúc bấy giờ.
Nhưng sang đầu thế kỉ XVI nhà Lê suy
sụp.
- Sau đó GV yêu cầu HS theo dõi SGK
trả lời câu hỏi: Tại sao thế kỷ XVI nhà
Lê sơ suy yếu? Biểu hiện của sự suy
yếu đó?
- HS theo dõi SGK trả lời
- GV nhận xét, bổ sung, kết luận về
biểu hiện suy yếu nhà Lê sơ

I- Sự sụp đổ của nhà Lê. nhà Mạc
thành lập
a. Sự sụp đổ của nhà Lê.

- Đầu thế kỷ XVI nhà Lê lâm vào
khủng hoảng suy yếu.

- Biểu hiện:



-HS theo dõi SGK trả lời.
-GV nhận xét và bổ xung
Mạc Đăng Dung (1483- 1541):
quê ở làng Cổ Trai, Nghi Dương, Hải
Phòng. Ông là người tài giỏi, lập được
nhiều công lớn trong triều nên nhanh
chóng được thăng quan, tiến chức. Ông
từng làm đến chức Thái phó, chỉ huy
quận đội, có thế lực lớn trong triều đình
(thao túng triều đình).
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK và
hoàn thành phiếu học tập: Các chính
sách của nhà Mạc.
- HS theo dõi SGK và hoàn thành
phiếu học tập.
- GV bổ sung, kết luận.
- GV: Dựa vào phiếu học tập ở trên em
hãy đánh giá vai trò của nhà Mạc.
- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV nhận xét, kết luận, bổ sung:Có
thể nói, việc ra đời Vương triều Mạc
trong bối cảnh của lịch sử lúc bấy giờ
là một điều tất yếu. Vương triều Mạc,
với vai trò là một chính quyền cai trị
thực sự, chỉ tồn tại trong thời gian 65
năm trước khi bị lực lượng phong kiến
nhà Trịnh với danh nghĩa phù Lê đánh
bật ra khỏi Thăng Long năm 1592.Tuy

triều
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK và lược
đồ chiến tranh Nam-Bắc triều: Em hãy
trình bày nguyên nhân, diễn biến, kết
quả dẫn tới cuộc chiến tranh Nam Bắc triều?
- HS theo dõi SGK trả lời.
- GV nhận xét bổ sung, kết luận.
+ GV giải thích thêm: Bộ phận cựu
thần nhà Lê gắn bó với sự nghiệp giải
phóng đất nước của cha ông, không
chấp nhận nền thống trị của họ Mạc,
không phục họ Mạc ở chỗ Mạc Đăng
Dung không xuất thân từ dòng dõi quý
tộc, vì vậy đã nổi lên ở Thanh Hóa quê hương của nhà Lê để chống lại nhà
Mạc => Chiến tranh Nam - Bắc triều.
+ GV giải thích thêm về nhà Mạc
không được nhân dân ủng hộ, vì vậy bị
lật đổ, phải chạy lên phía Bắc . Đất
nước thống nhất.
*Tìm hiểu chiến tranh TrịnhNguyễn
Không lâu sau trong nội bộ Nam triều
có sự phân tán, quyền hành nằm trong
tay họ Trịnh (Trịnh Kiểm) đã hình
thành một thế lực cát cứ ở mạn Nam Thế lực họ Nguyễn. Một cuộc chiến
tranh phong kiến mới lại bùng nổ:
Chiến tranh Trịnh- Nguyễn.
- GV yêu cầu HS theo dõi SGK lược đồ
chiến tranh Trịnh-Nguyễn: Em hãy
trình bày nguyên nhân, diễn biến, kết
quả dẫn tới cuộc chiến tranh Trịnh

+ Nguyễn Kim chết, con rể là Trịnh
Kiểm lên thay đã tìm mọi cách để thao
túng quyền lực vào tay họ Trịnh, Trịnh
Kiểm tìm cách loại trừ phe cánh họ
Nguyễn (họ Nguyễn Kim), giết
Nguyễn Uông (con cả Nguyễn Kim),
trước tình thế đó, người con thứ của
Nguyễn Kim là Nguyễn Hoàng rất lo
sợ nên đã đi hỏi ý kiến của trạng trình
Nguyễn Bỉnh Khiêm và trạng trình đã
nói một câu: “ Hoành Sơn nhất đái vạn
đại dung thân”(một dải hoành sơn có
thể dựng cơ nghiệp ngàn đời), nhờ câu
nói này Nguyễn Hoàng xin Trịnh Kiểm
cho vào trấn thủ đất Thuận Hóa. Từ đó
cơ nghiệp họ Nguyễn ở mạn Nam dần
được xây dựng, trở thành thế lực cát cứ
ở Đàng Trong, tách khỏi sự lệ thuộc họ
Trịnh ở Đàng Ngoài.
GV chốt ý: Như vậy 2 mạn Nam - Bắc
của Đại Việt có 2 thế lực phong kiến
cát cứ.
Chiến tranh Trịnh Nguyễn nổ ra, hai
bên đánh nhau 7 lần không phân thắng
bại. 1672 lấy sông Gianh phân chia
giới tuyến => đất nước bị chia cắt.
Chiến tranh gây hậu quả nặng nề.

* Diễn biến:
+ 1627 họ Trịnh đem quân đánh họ



a. Sông Gianh

b. Sông Bến Hải

c. Sông Ranh

d. Sông Lam

+ Nhà Lê sụp đổ và nhà Mạc thành lập như thế nào?
+ Những chính sách của nhà Mạc? và tác dụng của các chính sách đó?
+ Nguyên nhân, diễn biến của chiến tranh Nam – Bắc triều và chiến tranh TrịnhNguyễn.