BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
-------–&—-------

ĐẶNG THỊ THANH

RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ QUẢN CHO HỌC SINH
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG ĐỘI THIẾU NIÊN TIỀN PHONG
HỒ CHÍ MINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TP TUY HÒA, PHÚ YÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

TUY HÒA, 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
-------–&—-------

ĐẶNG THỊ THANH

RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ QUẢN CHO HỌC SINH
THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG ĐỘI THIẾU NIÊN TIỀN PHONG
HỒ CHÍ MINH Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC TP TUY HÒA, PHÚ YÊN
Chuyên ngành: Lý luận và lịch sử giáo dục
Mã số: 60140101

LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC

Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Phan Thanh Long


3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................3
3.1. Khách thể nghiên cứu ..........................................................................3
3.2. Đối tượng nghiên cứu ..........................................................................3
4. Giả thuyết khoa học ................................................................................3
5. Nhiệm vụ nghiên cứu ..............................................................................3
6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu ..................................................................3
6.1 Giới hạn về nội dung và nhiệm vụ nghiên cứu .....................................3
6.2. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: ..........................................................4
6.3 Giới hạn về khách thể điều tra: .............................................................4
7. Các phương pháp nghiên cứu: ................................................................4
Chương I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KỸ NĂNG TỰ QUẢN
CHO HỌC SINH ......................................................................................6
1.Tổng quan về vấn đề nghiên cứu: .........................................................6
1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .........................................................6
1.1.2. Các nghiên cứu trong nước .............................................................7
1.2. Một số vấn đề về rèn luyện kỹ năng tự quản cho học sinh .............9
1.2.1.Các khái niệm cơ bản .......................................................................9
1.3. Hoạt động Đội TNTP HCM và vấn đề giáo dục KNTQ cho HS TH
...................................................................................................................18
1.3.1. Vị trí, vai trò của hoạt động Đội ở trường TH ..............................18
1.3.2. Nội dung công tác Đội và những hình thức hoạt động của Đội .18
1.3.3. Khả năng lồng ghép, tích hợp GD KNTQ cho HS TH thông qua
hoạt động Đội ...........................................................................................19
1.3.4. Các nguyên tắc GD KNTQ cho HS thông qua hoạt động Đội .....20
1.3.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện KNTQ cho HS thông qua hoạt
động Đội ...................................................................................................22


1.4. Một số đặc điểm tâm sinh lý của HS TH có liên quan đến đề tài 24
1.4.1. Đặc điểm về sinh lý – xã hội ..........................................................24

3.1. Những nguyên tắc cơ bản của biện pháp rèn luyện KNTQ cho HS
thông qua hoạt động đội TNTP HCM ..................................................61


3.1.1. Tính mục đích ................................................................................61
3.1.2. Tính vừa sức...................................................................................61
3.1.3. Tính trải nghiệm và hợp tác ..........................................................61
3.1.4. Tính hiệu quả .................................................................................61
3.2. Các biện pháp rèn luyện KNTQ cho HSTH thông qua hoạt động
Đội TNTP HCM ......................................................................................62
3.2.1. Biện pháp 1: Tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức của
GV, HS về vai trò, ý nghĩa trong việc tổ chức các hoạt động Đội TNTP
HCM trong nhà trường ............................................................................62
3.2.2. Biện pháp 2: Đổi mới qui trình tổ chức hoạt động của Đội TNTP
HCM cho HS ...........................................................................................63
3.2.3. Biện pháp 3: Đa dạng hóa các hình thức tổ chức hoạt động của
Đội TNTP HCM cho HS .........................................................................66
3.3.Khảo nghiệmcác biện pháp rèn luyện kỹ năng tự quản cho học sinh
thông qua hoạt động của Đội TNTP HCM ở các trường Tiểu học TP.
Tuy Hòa, Phú Yên ...................................................................................74
3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ..................................................................74
3.3.2. Đối tượng khảo nghiệm .................................................................74
3.3.3. Tiêu chí đánh giá ...........................................................................74
3.3.4. Kết quả khảo nghiệm .....................................................................75
3.4. Thực nghiệm sư phạm biện pháp rèn luyện KNTQ cho học sinh
thông qua tổ chức các hoạt động của Đội TNTP HCM trong trường
tiểu học TP. Tuy Hòa, Phú Yên. ............................................................78
Quy trình thực nghiệm. ...........................................................................78
Kết quả thực nghiệm ................................................................................79
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................80

Bảng 2.1:

Trình độ nhân sự giáo dục TP. Tuy Hòa năm học 2016 2017 ......................................................................................33

Bảng 2.2:

Số lượng HS và số lớp của các trường năm học 2016 –
2017 ......................................................................................34

Bảng 2.3.

Chất lượng giáo dục toàn diện HSTH Tp Tuy Hòa .............35

Bảng 2.4:

Số liệu tổ chức Đội các trường Tiểu học TP Tuy Hòa .........37

Bảng 2.5:

Tình hình hoạt động Đội TP. Tuy Hòa năm học 2016 – 2017 ..38

Bảng 2.6.

Nhận thức của HS về khái niệm rèn luyện KNTQ. ..............41

Bảng 2.7.

Nhận thức của GV về khái niệm rèn luyện KNTQ cho
HSTH ....................................................................................43


Bảng 3.1:

Tính cần thiết của các biện pháp đã đề xuất .........................75

Bảng 3.2:

Tính khả thi của các biện pháp đã đề xuất ............................77


MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Mục tiêu của nền giáo dục nước ta “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và
đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế
thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” là đào tạo những
con người năng động sáng tạo, vừa có đạo đức, vừa có sức khỏe... và phải biết
làm chủ mình, phù hợp với lợi ích cộng đồng, không thể là con người thụ động,
ngoan ngoãn đơn giản, chỉ biết vâng lời rập khuôn một cách máy móc.
Để đáp ứng yêu cầu nguồn nhân phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa,
hiện đại hóa đất nước và hội nhập quốc tế Đảng và nhà nước ta đã khẳng định
phát triển khoa học công nghệ cùng với sự phát triển giáo dục và đào tạo là
quốc sách hàng đầu, là nền tảng, động lực đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại
hóa đất nước, “ Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”. Vì vậy chất lượng
giáo dục phụ thuộc vào chất lượng dạy học của thầy và hoạt động học của trò.
Đổi mới tư duy giáo dục một cách nhất quán từ mục tiêu, chương trình, nội
dung, phương pháp đến cơ cấu và hệ thống tổ chức, cơ chế quản lý để tạo sự
chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục, ưu tiên hàng đầu cho việc
nâng cao chất lượng dạy và học nhằm phát triển toàn diện và phát huy tốt tiềm
năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân sống và làm việc có hiệu quả.
Để có một thế hệ tương lai như vậy thì chúng ta cần tạo cơ hội để họ tập
dượt, rèn luyện tính tự giác, tự quản, năng động, sáng tạo ngay từ khi còn ngồi

Hoạt động Đội ở nhà trường tiểu học với vai trò là hoạt động nòng cốt,
là hoạt động có rất nhiều tiềm năng cho việc rèn luyện KNTQ cho học sinh.
Tuy nhiên, hoạt động Đội trong nhà trường tiểu học cũng như tại địa bàn dân
cư ở TP. Tuy Hòa vẫn chưa đáp ứng được điều này.
Nhận thấy được sự cấp thiết của việc cần rèn luyện KNTQ cho học sinh,
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phát động phong trào “Xây dựng trường học thân
thiện, học sinh tích cực” với 5 nội dung chủ yếu. Trong đó nội dung thứ ba nhấn
mạnh “Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh”.
Xuất phát từ những yêu cầu trên chúng tôi đã mạnh dạn chọn đề tài: “Rèn
luyện kỹ năng tự quản cho học sinh thông qua hoạt động Đội TNTP Hồ Chí
Minh các trường tiểu học TP Tuy Hòa, tỉnh Phú Yên”, với hy vọng nâng cao



2


KNTQ cho học sinh tiểu học và quan trọng hơn hết là nâng cao chất lượng giáo
dục học sinh.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất biện pháp rèn luyện KNTQ cho học sinh thông qua các hoạt
động Đội TNTP HCM nhằm nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở trường
tiểu học.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình rèn luyện KNTQ cho học sinh tiểu học
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp rèn luyện KNTQ cho học sinh tiểu học thông qua hoạt động
Đội TNTP Hồ Chí Minh.
4. Giả thuyết khoa học

qua hoạt động Đội TNTPHCM
- Các văn kiện, văn bản chỉ đạo, điều hành công tác giáo dục KNTQcho
học sinh tiểu học ở TP Tuy Hòa thông qua hoạt động Đội TNTPHCM.
- Các công trình khoa học, các bài báo đã được công bố.
7.1.2 Phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết: Luận văn sử
dụng phương pháp phân loại và hệ thống hóa kiến thức để sắp xếp phân loại
các nghiên cứu về rèn luyện KNTQ cho học sinh tiểu học ở TP Tuy Hòa thông
qua hoạt động Đội TNTPHCM.
7.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn
7.2.1. Phương pháp điều tra
Đề tài xây dựng phiếu hỏi nhằm thu thập các thông tin, số liệu về thực
trạng rèn luyện KNTQ cho học sinh tiểu học ở TP Tuy Hòa thông qua hoạt
động Đội TNTPHCM.
7.2.2. Phương pháp quan sát
Quan sát các hình thức tổ chức hoạt động của đội TNTP HCM các trường
tiểu học TP. Tuy Hoà.
7.2.3. Phương pháp chuyên gia
Trực tiếp làm việcvới một số chuyên gia hoặc gián tiếp (bằng phiếu hỏi)



4


trao đổi những vấn đề liên quan đến đề tài nghiên cứu: Tâm lí học và Giáo dục
học.Đặc biệt xin ý kiến về các biện pháp rèn luyện KNTQ cho HS thông qua
hoạt động của Đội TNTP HCM các trường tiểu học TP. Tuy Hoà.
7.2.4. Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm
Đề tài xem xét lại những kết quả thực tiễn rèn luyện KNTQ cho học sinh
tiểu học ở TP Tuy Hòa thông qua hoạt động Đội TNTPHCM. Từ đó rút ra

có nhận định rằng: khi chúng ta bước vào thế kỷ 21, các trường học đang hướng
đến mục tiêu dạy học lấy HS làm trung tâm, sử dụng mức độ giám sát của thầy
cô giáo ít hơn. Điều này dẫn tới việc đòi hỏi HS phải có KNTQ. Các em cần
biết làm thế nào để quản lý thành tích của bản thân, quản lý hiệu quả kế hoạch,
giám sát và điều tiết quá trình học tập.
Kết quả của nhiều cuộc khảo sát cũng cho thấy, tự quản là một kỹ năng
quan trọng cho quá trình học tập cũng như nghề nghiệp trong tương lai (Allred
&Snow, 1996). Nghiên cứu tiến hành trong lĩnh vực giáo dục đã tìm thấy mỗi
quan hệ giữa việc đào tạo KNTQ với sự gia tăng về thành tích học tập và giảm



6


thiểu các hành vi học tập tiêu cực (như trốn học) (Frayne & Geringer, 2000).
Các chương trình về tự quản được thiết kế đặc biệt nhằm tăng số lượng thời
gian HS dành cho việc học có kết quả tích cực. Kết quả cho thấy, hơn 70% số
HS tham gia các chương trình đào tạo nâng cao KNTQ thường đạt được mục
tiêu mong muốn sau khi tham gia đầy đủ khóa học.
Vì vậy, rèn luyện KNTQ là một việc quan trọng đối với cả giáo viên và
HS. Ở nước ngoài, vấn đề này đã được đưa vào chương trình đào tạo của nhiều
trường học với tư cách là một nội dung đào tạo quan trọng cho các giáo viên
tương lai hoặc với tư cách là một chương trình đào tạo kỹ năng mềm cho cán
bộ giảng dạy và HS.
Tại Mỹ, Hiệp hội Đào tạo và Phát triển Mỹ (The American Society of
Training and Development) gần đây đã thực hiện một cuộc nghiên cứu về các
kỹ năng cơ bản trong học tập. Kết luận được đưa ra là có 13 kỹ năng cơ bản
cần thiết để thành công trong công việc trong đó KNTQ là một trong số đó.
Tại Úc, Bộ giáo dục, Đào tạo và Khoa học (The Department of

giáo viên Tiểu học” của tập thể tác giả Phó Đức Hoà, Hà Thanh Thăng, Trần
Thị Tố Oanh, Nguyễn Thị Vân Hương, …. đã chỉ ra các kỹ năng cần thiết của
người giáo viên chủ nhiệm lớp, người giáo viên bộ môn trong đó kỹ năng/năng
lực quản lý lớp học có vai trò vô cùng quan trọng ảnh hưởng đến kết quả học
tập và giáo dục HSTH.
Các công trình nghiên cứu về xây dựng môi trường HS tự quản giáo dục
kỹ năng sống, nếp sống thanh lịch, văn minh cho HSTH đã tiếp cận vấn đề ở
các góc độ khác nhau, có tính ứng dụng trong thực tiễn về quản lý lớp học trong
trường tiểu học. Tuy nhiên chưa có một nghiên cứu sâu nào về rèn luyện KNTQ
của HS trong trường tiểu học. Đây chính là một “khoảng trống”, chưa được đề
cập đến trong các nghiên cứu mà đề tài cần phải tập trung giải quyết để góp
phần nâng cao hiệu quả dạy học và giáo dục HSTH.
Tóm lại, có nhiều tác giả trên thế giới và một vài tác giả ở Việt Nam
nghiên cứu về vấn đề KNTQ. Các tác giả đã đưa ra các quan niệm về KNTQ,
đưa ra các cách phân loại kỹ năng theo nguồn kiến thức, theo dấu hiệu bên
trong, bên ngoài, phân loại theo quá trình nhận thức, mức độ phức tạp của hoạt
động nhận thức,… Để thực hiện mục đích nghiên cứu của mình, các tác giả đã



8


tiến hành tổng quan tình hình nghiên cứu về kỹ năng, lựa chọn các quan điểm
lý luận làm cơ sở cho việc đề xuất các kỹ năng và giải pháp cho mình. Tuy
nhiên, những công trình nghiên cứu về cơ sở lý luận để xác định hệ thống các
KNTQ cũng như việc xây dựng biện pháp rèn luyện kỹ năng nói chung, đặc
biệt là KNTQ cho HS thông qua hoạt động đội TNTP HCM ở các trường Tiểu
học chưa được đề cập.
1.2. Một số vấn đề về rèn luyện kỹ năng tự quản cho học sinh

lý học” các nhà tâm lý học Việt Nam định nghĩa “ Kỹ năng là năng lực vận
dụng có kết quả những tri thức về phương pháp hành động đã được chủ thể lĩnh
hội để thực hiện nhiệm vụ tương ứng”[18]. Nguyễn Quang Uẩn cho rằng kỹ
năng là khả năng vận dụng kiến thức (khái niệm, cách thức, phương thức) để
giải quyết một nhiệm vụ mới [21, tr.129].
Trong luận văn này, KN được hiểu là khả năng vận dụng kiến thức, kinh
nghiệm đã có vào những điều kiện, hoàn cảnh nhất định để thực hiện có hiệu
quả một hoạt động nào đó. Xem xét KN không chỉ đơn thuần về mặt kỹ thuật
của hành động mà còn là biểu hiện của năng lực chủ thể hành động. Như vậy,
muốn có KN về hành động nào đó phải có 3 yêu cầu: có tri thức về hành động
đó, nghĩa là nắm được mục đích, cách thức, các điều kiện để thực hiện hành
động, vận dụng tri thức để tiến hành hành động theo yêu cầu và đạt kết quả
hành động không chỉ trong điều kiện quen thuộc mà cả trong những điều kiện
có sự thay đổi nhất định [22.tr26].
1.2.1.2.Khái niệm tự quản
Là tự trông nom, quản lý công việc của mình, như: HS trông nom lớp
học, tự quản lý lớp học, tự quản lý việc học tập và các hoạt động của cá nhân
mình.
1.2.1.3. Khái niệm KNTQ lý bản thân
Tự quản lý nhìn chung được hiểu là những nỗ lực của một cá nhân để
kiểm soát hành vi của mình. Tự quản lý liên quan đến cách đánh giá vấn đề,
mục tiêu thiết lập, giám sát thời gian và các vấn đề có thể cản trở việc hoàn
thành các mục tiêu. Cá nhân là người đánh giá, giám sát, tự điều chỉnh, có trách
nhiệm và chịu trách nhiệm về tiến độ và chất lượng công việc của bản thân.
Như vậy, về cơ bản, họ trở thành “Tự quản lý”.



10




11


được diễn giải thành 12 nhiệm vụ cơ bản phải thực hiện để đạt được mục tiêu
chung, đó là:
+ Nhận thức môi trường bên ngoài, đặc biệt các yếu tố môi trường có
ảnh hưởng tới hoạt động của mình
+ Duy trì sự phối hợp thông tin giữa các yếu tố tác động bên ngoài với
các yếu tố bên trong của hoạt động, phân tích ảnh hưởng của các yếu tố đó tới
nhiệm vụ cụ thể của bản thân.
+ Phối hợp tạo lập các mỗi quan hệ giữa các cá nhân khác ở trong và
ngoài hệ thống để giải quyết nhiệm vụ
+ Xây dựng kế hoạch, ra quyết định về các mục tiêu tương ứng với quỹ
thời gian, các đối tượng hoạt động cho từng giai đoạn
+ Xây dựng các yêu cầu cụ thể để thực hiện nhiệm vụ
+ Chuẩn bị, tập hợp, khai thác và cung cấp các điều kiện phục vụ cho các
hoạt động thực hiện mục tiêu của cá nhân
+ Thực hiện các hoạt động theo kế hoạch đã xây dựng
+ Giám sát diễn biến của các hoạt động, tạo môi trường thuận lợi cho
thực hiện nhiệm vụ được giao
+ Theo dõi nhằm phát hiện những khó khăn, những vấn đề nảy sinh trong
quá trình hoạt động để kịp tìm ra phương án để điều chỉnh, giải quyết
+ Đánh giá việc thực hiện mục tiêu, chất lượng và hiệu quả công việc
của cá nhân, đồng thời xác định phương hướng cải tiến khả thi.
* Phân loại KNTQ
- Có rất nhiều quan điểm về KNTQ nên cũng có rất nhiều cách phân loại
khác nhau. Nhìn chung có ba cách phân loại sau:
Phương pháp hoạt động tự quản:


- Thông cảm
- Lắng nghe tích cực
- Bày tỏ và tiếp thu ý kiến
- Giao tiếp có lời nói và không lời
- Tự khẳng định mình
- Thương lượng và xử lí mâu thuẫn
- Hợp tác và làm việc tập thể
- Kỹ năng thiết lập mối quan hệ và xây dựng cộng đồng
•

Kỹ năng tự nhận thức

- Kỹ năng tự đánh giá
- Xác định những điểm mạnh và điểm yếu của bản thân – Kỹ năng suy
nghĩ tích cực
- Kỹ năng hình thành khả năng tự nhận thức về bản thân và cơ thể
•



Kỹ năng xác định giá trị

13


- Kỹ năng hiểu được những quy tắc xã hội niềm tin, nền tảng đạo đức,
văn hóa, tính đa dạng và vị tha, nhận thức được thành kiến và sự phân biệt đối
xử.
- Kỹ năng xác định cái gì là quan trọng, có ảnh hưởng đến giá trị, thái



14


hiện có kết quả các hoạt động bằng các lựa chọn, vận dụng những tri thức, kỹ
xảo đã có để giải quyết những nhiệm vụ trong những điều kiện nhất định.
Kỹ năng học tập có những đặc trưng sau:
-

KNTQ là tổ hợp các cách thức của hoạt động được người học nắm

vững, biểu hiện ở mặt kỹ thuật của hành động và mặt năng lực của mỗi cá nhân.
-

KNTQ là yếu tố mang tính mục đích, luôn hướng tới mục đích

hành động và có ý nghĩa quyết định đến kết quả học tập và sinh hoạt của cá
nhân.
-

KNTQ là một hệ thống được tạo bởi các kỹ năng thành phần, đồng

thời nó cũng là một hệ thống mở, mang tính nhiều tầng bậc và tính phát triển.
-

KNTQ hoàn toàn có thể được hình thành dưới sự tổ chức và hướng

dẫn của giáo viên trong quá trình dạy học và rèn luyện của cá nhân.[7].
Việc nắm vững các dấu hiệu cơ bản của KNTQ có ý nghĩa rất quan trọng

luyện cho HS phải thông qua việc tổ chức các hoạt động cụ thể. Quá trình rèn
luyện các KNTQ cho HS chủ yếu thông qua việc dạy cho HS quy trình lựa chọn
và sử dụng thành thạo các KNTQ trong hoạt động học tập, tự học, trong việc tổ
chức hoạt động theo nhóm, trong hoạt động Đội, trong kiểm tra, đánh giá kết
quả học tập.
Tuy vậy, quá trình tập luyện của HSTH không phải là quá trình mò mẫm,
theo con đường thử và sai mà là quá trình tập luyện có mục đích, có nội dung,
có chương trình, có kế hoạch, có phương pháp,… được tổ chức dưới sự hướng
dẫn của giáo viên.
Các biện pháp tập luyện phải phát huy được tính tích tự giác, tích cực,
chủ động và sáng tạo của HS, phải biến quá trình tập luyện thành quá trình tự
tập luyện của HS là chính. Có như vậy, quá trình tập luyện cho các em mới đạt
hiệu quả cao. Nói cách khác, trong quá trình tập luyện thì giáo viên giữ vai trò
chủ đạo, là người tổ chức, điều khiển quá trình tập luyện và HS giữ vai trò chủ
động, tự tổ chức, tự điều khiển quá trình luyện tập của bản thân.
Quản lý lớp học là “hội đồng tự quản HS” cùng các “ban” trong lớp, do
tập thể lớp bầu ra. HS tự nguyện xung phong và được các bạn tín nhiệm. “Hội
đồng tự quản HS” là công cụ hữu hiệu, một biện pháp giúp HS được phát huy



16