A. MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Vật lý là một bộ môn khoa học gắn liền với đời sống thực tiễn. Do vậy,
học vật lý ngoài hệ thống kiến thức phổ thông, cơ bản, toàn diện, học sinh còn
có được những kỹ năng lao động nghề nghiệp, giải quyết được những vẫn đề mà
thực tiễn đặt ra. Một trong những vấn đề cấp bách mang tính toàn cầu hiện nay
là vấn đề bảo vệ môi trường. Môi trường chúng ta đang bị huỷ hoại nghiêm
trọng, gây nên sự mất cân bằng sinh thái, cạn kiệt các nguồn tài nguyên thiên
nhiên, ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng cuộc sống con người.
Nguyên nhân cơ bản gây nên tình trạng ô nhiễm môi trường là do tiến
trình công nghiệp hoá, sự yếu kém trong việc xử lý chất thải, đặc biệt là sự thiếu
ý thức, thiếu hiểu biết và thiếu trách nhiệm của con người đối với môi trường
sống. Để việc bảo vệ môi trường thực sự có hiệu quả thì bên cạnh những chính
sách của Đảng và Nhà nước thì ý thức của mỗi người dân trong việc bảo vệ môi
trường đóng vai trò hết sức quan trọng. Do đó việc giáo dục cho học sinh ý thức
bảo vệ môi trường từ khi đang còn ngồi trên ghế nhà trường là yêu cầu cấp thiết
của ngành giáo dục nói riêng và của toàn xã hội nói chung.
Là một giáo viên vật lý tôi nhận thấy trong quá trình giảng dạy ngoài việc
truyền đạt cho các em những kiến thức khoa học bộ môn thì việc tích hợp giáo
dục bảo vệ môi trường vào trong quá trình dạy học là rất cần thiết. Vì vậy tôi
muốn trình bày một phương pháp để cùng trao đổi và nhận được sự góp ý của
quý thầy cô thông qua sáng kiến kinh nghiệm: Phương pháp tích hợp giáo dục
bảo vệ môi trường trong dạy học một số bài phần cơ học môn vật lý 10
2. Mục đích nghiên cứu
Việc giáo dục bảo vệ môi trường trong giảng dạy Vật lý nhằm mục đích
để các em hiểu được bản chất của vấn đề về môi trường cũng như tính phức tạp,

1


quan hệ nhiều mặt, tính hữu hạn của tài nguyên, thiên nhiên và khả năng chịu tải

thực tiễn... Bên cạnh đó tôi đánh giá mức độ hứng thú của các em học sinh khi
học môn vật lý trong quá trình trước và sau khi lồng ghép nội dung tích hợp vào
trong từng bài học với các nội dung phù hợp.

3


B. NỘI DUNG
1. Cơ sở lí luận
Phương pháp dạy học tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường sử dụng hình
thức liên hệ là hình thức tích hợp các kiến thức giáo dục môi trường không được
nêu rõ trong sách giáo khoa nhưng dựa vào kiến thức của bài học, giáo viên có
thể bổ sung các kiến thức về môi trường(như các hiện tượng, số liệu về tình
trạng môi trường, tình trạng sử dụng các nguồn tài nguyên...) vào bài giảng trên
lớp dưới hình thức các ví dụ, các tình huống học tập, ở đó học sinh vận dụng các
kiến thức vào thực tế, có liên quan tới vấn đề môi trường.
Để hình thành kiến thức, kỹ năng, thái độ và phát huy năng lực tự lực, tích
cực của học sinh trong giảng dạy giáo viên có nhiều phương pháp dạy học khác
nhau và có nhiều biện pháp thực hiện. Một trong những biện pháp có hiệu quả là
giáo viên xây dựng hệ thống câu hỏi theo hướng phát huy năng lực tự học của
học sinh. Khi soạn giáo án, việc xây dựng hệ thống câu hỏi giáo dục bảo vệ môi
trường được giáo viên thường xuyên tiến hành hầu hết ở các bài có tích hợp môi
trường mang lại kết quả cao trong việc thực hiện mục tiêu của mỗi phần, mỗi
bài, mỗi chương. Việc thường xuyên xây dựng các câu hỏi liên quan đến vấn đề
bảo vệ môi trường sẽ đưa học sinh vào những tình huống có vấn đề cần giải
quyết, mà muốn giải quyết được những vấn đề đó học sinh phải tích cực vận
động linh hoạt, sáng tạo những kiến thức đã có để hoàn thành nội dung giáo viên
đưa ra. Vì vậy tăng cường tích hợp vấn đề bảo vệ môi trường là việc làm cần
thiết và cấp bách đối với mỗi giáo viên hiện nay.
2. Thực trạng vấn đề

3. Giải pháp để giải quyết vấn đề
Hiện nay chúng ta đang đứng trước tình trạng môi trường bị suy thoái
nghiêm trọng. Tuy nhiên việc giáo dục ý thức bảo vệ môi trường cho học sinh ở
các cấp học, bậc học chưa mang lại hiệu quả, học sinh những chủ nhân tương lai
của đất nước chưa nhận thức được tầm quan trọng của bản thân trong việc bảo
vệ môi trường, như thế môi trường ngày càng mất cân bằng sinh thái đe doạ
nghiêm trọng tới cuộc sống con người.

5


Đối với bộ môn Vật lí, việc giáo dục bảo vệ môi trường cho học sinh cần
thông qua các nội dung của từng bài học cụ thể trong chương trình. Hiện nay với
sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin, việc tìm kiếm những tư liệu
những hình ảnh sinh động, những đoạn video ấn tượng phù hợp với yêu cầu của
quá trình tích hợp để đưa vào bài giảng. Kết hợp với việc dùng máy tính và máy
projecter có thể đưa ra những hình ảnh, video... về các vấn đề của môi trường,
giúp các em có một tư duy trực quan, sinh động về tình trạng ô nhiễm môi
trường hiện nay.
Trong chương trình vật lý 10 cơ bản. Trong các năm giảng dạy, tôi đã chủ
động sử dụng phương pháp tích hợp giáo dục kiến thức bảo vệ môi trường vào
trong các bài dạy cụ thể. Tôi xin trình bày một số bài có nội dung tích hợp giáo
dục bảo vệ môi trường, mong các thầy cô đồng nghiệp chia sẻ và góp ý.
Bài 13: Lực ma sát


Địa chỉ tích hợp:

- Lực ma sát sinh ra khi một vật chịu tác dụng của lực có xu hướng làm vật
chuyển động hoặc làm vật chuyển động trên bề mặt của vật khác.


Tư liệu giáo dục bảo vệ môi trường:
Lực ma sát đóng vai trò quan trọng trong quá trình chuyển động của các

vật. Nếu lực ma sát giữa mặt đường và vật mà lớn việc chuyển động khó khăn
hơn và tốn nhiều nhiên liệu hơn. Tuy nhiên, khi lực ma sát nhỏ là một trong
những nguyên nhân dễ xảy ra các vụ tai nạn. Những vụ tai nạn giao thông không
những thiệt hại về người, tài sản mà có thể để lại những hậu quả nghiêm trọng
đến môi trường sinh thái. Có nhiều tàu chở dầu bị tai nạn làm dầu loang rộng
trên mặt biển chẳng hạn như: Tàu Prestige chở hơn 77000 tấn dầu chìm ngoài
khơi vùng biển Tây Ban Nha làm tràn dầu trên biển trở thành sự cố tràn dầu
nguy hại nhất từ trước đến nay; Vụ tai nạn xảy ra trên vịnh Colombia, khi tàu
dầu Crccow Esmerald (Singapore) và một tàu kéo đâm vào nhau ở gần cửa sông
Leon, thuộc vùng Uraba, Antioquia đã làm hơn 3.700 lít dầu tràn xuống biển
Caribbean; Tàu chở cần trục đâm phải tàu chở dầu ngoài khơi phía Tây Hàn
Quốc khiến 66000 thùng dầu thô bị tràn ra biển... công việc khắc phục hậu quả
gặp nhiều khó khăn, làm cho không khí không thể khuếch tán vào nước làm chết
rất nhiều sinh vật sống trong lòng đại dương, đồng thời cũng ảnh hưởng đến
nhiều loài sinh vật biển khác nữa.

7


Vụ tai nạn tàu chở dầu xảy ra trên vịnh Colombia

Vệt dầu loang để lại trên biển sau vụ va chạm của tàu chở dầu ở Hàn Quốc

8



- Sự ra đời của động cơ đốt trong đánh dấu bước ngoạt lịch sử trong sự phát
triển của con người, ngoài việc giúp cho năng suất lao động của con người được
tăng lên vượt bậc thì nó còn giúp ích cho khoảng cách giữa các nơi trên thế giới
được thu hẹp lại theo không gian, thời gian.
- Một vấn đề đặt ra với nhân loại là phần lớn các loại động cơ đốt trong hiện nay
đang sử dụng các loại nhiên liệu như: dầu Điêzen, xăng nên lượng khí thải tạo ra
khi đốt cháy các loại nhiên liệu này là rất lớn và nó là nguyên nhân chính để gây
ra hiệu ứng nhà kính làm cho trái đất nóng lên, huỷ hoại các hệ sinh thái...
9


Ùn tắc giao thông trên đường cao tốc Apapa-Oshodi, vùng ngoại ô Lagos –
thành phố đông dân nhất Châu Phi tại Nigeria.

Khói bụi của động cơ và máy móc công nghiệp

10


Khí thải từ máy bay làm ô nhiễm khu vực nhạy cảm nhất của khí quyển.
Dưới mặt đất, chúng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ con người. Trên cao, các
khí độc hại như nitơ ôxit, sulfur ôxit, hydrocarbon… gây ô nhiễm tầng ozone và
góp phần làm tăng lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính, làm trái đất nóng dần
lên. Mỗi ngày, trên thế giới có khoảng 20.000 máy bay hoạt động trên không.
Vấn đề đặt ra là làm thế nào để hạn chế tối đa lượng khí thải gây ô nhiễm của
máy bay

Giải pháp giải cứu hành tinh: Cấm sử dụng các loại phương tiện đã hết hạn đăng
kiểm vì các loại phương tiện này không những gây mất an toàn trong quá trình
tham gia giao thông mà còn tạo ra lượng khí thải vượt quá mức quy định. Tuyên

+ Tích trữ nước trong các đập để lợi dụng sức nước làm quay tuabin trong các tổ
máy của nhà máy thuỷ điện.
- vấn đề đặt ra là khi chúng ta sử dụng đập thuỷ điện nhằm lợi dụng sức nước để
tạo ra nguồn điện chúng ta được gì và chúng ta mất gì trong sự phát triển bền
vững mà vấn đề bảo vệ môi trường luôn được ưu tiên
- Bài học rút ra cho học sinh:
+Tiết kiệm điện bằng mọi cách và mọi biện pháp có thể. Tắt khi không sử dụng,
khuyến khích sử dụng các thiết bị nhằm tiết kiệm điện năng
+Tích cực tuyên truyền về việc tiết kiệm điện


Tư liệu giáo dục bảo vệ môi trường:

- Nguồn năng lượng thuỷ điện có rất nhiều điều hấp dẫn với các quốc gia hàng
trăm năm nay. Đó là thuỷ điện có giá thành rẻ, tuổi thọ của các công trình thuỷ
điện cao. Công trình thuỷ điện đa dụng, không chỉ có thể phát ra điện năng mà
còn có khả năng kiểm soát lũ lụt vào mùa mưa, tưới tiêu vào mùa khô. Ngoài ra
các đập và hồ thuỷ điện còn là địa điểm du lịch.
- Tuy nhiên mặt trái của các nhà máy thuỷ điện đó là: Phá vỡ cân bằng sinh thái
ở cả thượng lưu và hạ lưu của con sông. Thuỷ điện có thể làm mất đi cả một nền
văn hoá. Khi xây dựng thuỷ điện sẽ phải tái định cư điều này làm tổn hại tới vật
chất và tinh thần cho nhân dân. Lượng khí Methanol do các công trình thuỷ điện
sinh ra là rất lớn góp phần gây ra hiệu ứng nhà kính. Đặc biệt đã có một số đập
thuỷ điện từng gây ra những thảm hoạ kinh khủng, như sự cố tràn đập Vajont ở
Italia năm 1063, thảm hoạ vỡ Đập Bản Kiều ở Trung Quốc năm 1975... ở Việt
Nam sự cố dò nước ở thân đập Sông Tranh 2 đang là vấn đề các nhà chức trách
và nhân dân đặc biệt quan tâm.

13


phổ thông.
Thông qua việc giáo dục bảo vệ môi trường còn tạo cho các em có hứng
thú học tập đối với bộ môn vật lý. Qua quá trình triển khai, mức độ hứng thú
được đánh giá qua kết quả học tập của các em học sinh tại các lớp mà tôi trực
tiếp giảng dạy qua một số năm:
TT

Lớp

Năm học

Sĩ số

Giỏi

Khá

TB

Yếu

Kém

SL

%

SL

%


51,15

0

0

0

0

2

10A

2015-2016

44

5

11,36

18

40,9

21

47,74


0

0

0

C. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
15


1. Kết luận
Giáo dục bảo vệ môi trường thông qua các môn học nói chung và bộ môn
vật lý nói riêng, là một việc làm thiết thực và có ý nghĩa. Nó không chỉ giúp giáo
dục cho các em ý thức bảo vệ môi trường và tài nguyên ở xung quanh mà còn
chỉ giúp cho các em xác lập được mối quan hệ giữa tự nhiên với con người và sự
phát triển kinh tế.
Muốn đạt được hiệu quả cao trong quá trình giáo dục bảo vệ môi trường
thông qua các tiết học, bài học bằng phương pháp tích hợp, thì mỗi thầy cô phải
có ý thức tìm hiểu các kiến thức về môi trường, nắm vững các phương pháp và
đặc biệt là có tâm huyết, lòng say mê và tình yêu với vấn đề mà mình đưa ra.
2. Kiến nghị
Nhà trường cần trang bị thêm các máy chiếu projecter tại các phòng học, để
cho các thầy cô có điều kiện đưa các hình ảnh, các đoạn video... trong các tiết
học có nội dung tích hợp bảo vệ môi trường được thuận lợi hơn.
Đoàn trường cần kết hợp cùng với nhà trường tổ chức các cuộc thi như:
Đường lên đỉnh Olympia, âm vang xứ thanh, rung chuông vàng... tại cơ sở.
Trong đó có những câu hỏi về môi trường, để từ đó giáo dục cho các em về ý
thức bảo vệ môi trường.
Vấn đề bảo vệ môi trường từ lâu không còn là vấn đề mới mẻ, nhưng thực

A. MỞ ĐẦU.………………………………………………………...

1

1. Lý do chọn đề tài…………….……………………………………

1

2. Mục đích nghiên cứu…..……….…………………………………

1

3. Đối tượng nghiên cứu…………..…………………………………

2

4. Phương pháp nghiên cứu ………..……………………………….

2

5. Những điểm mới của sáng kiến kinh nghiệm ……………………

2

B. NỘI DUNG…………………..…………………………………..

4

1. Cơ sở lí luận………….…………………………………………...