BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

VŨ TRƯỜNG KHÁ

QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN
ĐỐI VỚI CÁC ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG
KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM

LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ

HÀ NỘI - 2017


BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

BỘ TÀI CHÍNH

HỌC VIỆN TÀI CHÍNH

VŨ TRƯỜNG KHÁ

QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN
ĐỐI VỚI CÁC ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG
KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM

Chuyên ngành : Tài chính - Ngân hàng
Mã số

Danh mục các biểu đồ ........................................................................................................vii
Danh mục các đồ thị...........................................................................................................vii
Danh mục các sơ đồ ...........................................................................................................vii
MỞ ĐẦU..............................................................................................................................1
Chương 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG
VÀ QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI CÁC
ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG................................................................................11
1.1. LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG VÀ VỐN
ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN CỦA ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG ..........11
1.1.1. Tổng quan về Khu kinh tế quốc phòng và Đoàn kinh tế quốc phòng ..........11
1.1.2. Vốn đầu tư xây dựng cơ bản của Đoàn Kinh tế quốc phòng ....................17
1.2. QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI CÁC
ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG...........................................................................30
1.2.1. Khái niệm, đặc điểm quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản đối với
các Đoàn kinh tế quốc phòng.....................................................................30
1.2.2. Nội dung quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản đối với các Đoàn
kinh tế quốc phòng .....................................................................................34
1.3. CÁC TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ VÀ NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN
QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN ĐỐI VỚI CÁC
ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG...........................................................................49
1.3.1. Các tiêu chí đánh giá quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản đối với
các Đoàn kinh tế quốc phòng.....................................................................49
1.3.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản
đối với các Đoàn kinh tế quốc phòng........................................................53
KẾT LUẬN CHƯƠNG 1..................................................................................................59


iii
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ
BẢN ĐỐI VỚI CÁC ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG KHU VỰC

PHƯƠNG HƯỚNG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ XÂY DỰNG CƠ BẢN
ĐỐI VỚI CÁC ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG KHU VỰC PHÍA
BẮC VIỆT NAM .....................................................................................................113


iv
3.1.1. Định hướng đầu tư xây dựng các Khu kinh tế quốc phòng khu
vực phía Bắc Việt Nam............................................................................113
3.1.2. Quan điểm, mục tiêu, phương hướng quản lý vốn đầu tư xây
dựng cơ bản đối với các Đoàn kinh tế quốc phòng khu vực phía
Bắc đến năm 2020, định hướng những năm tiếp theo ...........................119
3.2. GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ VỐN ĐẦU TƯ ĐỐI VỚI CÁC
ĐOÀN KINH TẾ QUỐC PHÒNG KHU VỰC PHÍA BẮC VIỆT NAM
ĐẾN NĂM 2020 VÀ NHỮNG NĂM TIẾP THEO..............................................122
3.2.1. Đổi mới công tác quy hoạch và tăng cường quản lý hoạt động
đầu tư xây dựng ........................................................................................122
3.2.2. Hoàn thiện công tác lập, thẩm định dự án đầu tư.....................................129
3.2.3. Hoàn thiện công tác lập dự toán và phân bổ vốn đầu tư xây dựng
cơ bản ........................................................................................................135
3.2.4. Tăng cường quản lý chi phí thực hiện dự án đầu tư ................................138
3.2.5. Hoàn thiện cơ chế cấp phát, thanh toán vốn đầu tư xây dựng
cơ bản .......................................................................................................141
3.2.6. Đẩy nhanh tiến độ quyết toán vốn đầu tư dự án hoàn thành ...................143
3.2.7. Hoàn thiện công tác kiểm tra, giám sát việc thực hiện vốn đầu tư .........145
3.2.8. Tăng cường công tác đào tạo và đào tạo lại đội ngũ cán bộ làm
công tác quản lý vốn đầu tư xây dựng cơ bản ........................................151
3.3. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ..............................................................................................153
3.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ............................................................................154
3.3.2. Kiến nghị với Bộ Quốc phòng ..................................................................156
3.3.3. Kiến nghị với các Quân khu phía Bắc ......................................................157

DA

Dự án

DT

Doanh trại

KBNN

Kho bạc Nhà nước

KH&ĐT

Kế hoạch và đầu tư

KHCN-QS

Khoa học công nghệ quân sự

KT

Kinh tế

KT-XH

Kinh tế - xã hội

KTQP


QP-AN

Quốc phòng - an ninh

QT

Quyết toán

TKKT-TDT

Thiết kế kỹ thuật - Tổng dự toán

TM-KH

Tham mưu - Kế hoạch

TSCĐ

Tài sản cố định

XDCB

Xây dựng cơ bản


vi
DANH MỤC CÁC BẢNG
Trang
Bảng 2.1. Danh sách các Khu KTQP, Đoàn KTQP khu vực phía Bắc .......................61
Bảng 2.2. Kết quả hoạt động của các Đoàn KTQP khu vực phía Bắc Giai

Biểu đồ 2.2. Cơ cấu tổng chỉ tiêu vốn được BQP duyệt ...........................................83
Biểu đồ 2.3. Cơ cấu thực hiện vốn XDCB theo nguồn hình thành giai đoạn
2011 - 2015 ...........................................................................................88
Biểu đồ 2.4. Cơ cấu nguồn vốn đầu tư theo nội dung chi phí...................................91
Biểu đồ 2.5. Tình hình nợ đọng trong XDCB...........................................................94
Biểu đồ 2.6. Tỷ lệ dự án chưa nộp hồ sơ và dự án đã thẩm tra.................................99
Biểu đồ 2.7. Tỷ lệ hồ sơ được thẩm định so với kế hoạch thẩm tra .......................100

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ
Trang
Đồ thị 2.1. Tốc độ tăng trưởng huy động TSCĐ ......................................................71
Đồ thị 2.2. Tốc độ tăng trưởng vốn định gốc............................................................89

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ
Trang
Sơ đồ 1.1. Mô hình lập dự toán và phân bổ vốn đầu tư xây dựng Khu KTQP .................39
Sơ đồ 1.2. Mô hình quyết toán vốn đầu tư xây dựng Khu KTQP ............................47
Sơ đồ 2.1. Hệ thống tổ chức các Đoàn KTQP khu vực phía Bắc .............................64
Sơ đồ 2.2. Lập kế hoạch đầu tư và phân cấp quản lý vốn đầu tư XDCB .................73
Sơ đồ 2.3. Tổ chức cấp phát, giải ngân vốn đầu tư XDCB.......................................92
Sơ đồ 3.1. Mô hình lập dự toán và phân bổ vốn đầu tư thuộc NSNN đối với
các Đoàn KTQP....................................................................................137


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài luận án
Biên giới quốc gia có vai trò đặc biệt quan trọng về quốc phòng, an ninh
(QP-AN), kinh tế, văn hóa, xã hội. Bảo đảm giữ vững QP-AN, ổn định chính
trị, trật tự và an toàn xã hội dọc tuyến biên giới để phát triển kinh tế đất nước là

tổng dự toán còn hiện tượng khoán hết cho đơn vị tư vấn; việc thẩm định, phê
duyệt dự án chưa làm tốt nên một số dự án khi triển khai thực hiện vượt tổng
mức đầu tư, phải điều chỉnh dự toán; còn hiện tượng đề nghị cấp phát thanh
toán chưa theo đúng khối lượng hoàn thành, nghiệm thu thanh toán chưa theo
thực tế thi công, việc điều chỉnh giá và hợp đồng xây dựng khi có biến động
giá nguyên vật liệu chưa chặt chẽ; việc quyết toán vốn đầu tư các dự án hoàn
thành chưa kịp về thời gian theo quy định, nhiều công trình đã được phê duyệt
quyết toán song chưa được bố trí đủ vốn, dẫn đến tình trạng nợ đọng vốn kéo
dài. Nguyên nhân của những tồn tại trên là do: Quản lý vốn đầu tư XDCB đối
với các Đoàn KTQP khu vực phía Bắc liên quan đến nhiều cơ quan, đơn vị.
Các cơ quan quản lý vốn đầu tư XDCB hoạt động chưa hiệu quả, nhiệm vụ
còn chồng chéo; năng lực của các chủ đầu tư còn hạn chế; cơ chế quản lý
XDCB còn nhiều bất cập, mặt khác do đặc thù của vốn đầu tư XDCB là rất
lớn, thời gian đầu tư dài, phạm vi đầu tư rộng nên dễ xảy ra việc đầu tư kém
hiệu quả dẫn đến tình trạng thất thoát, lãng phí vốn của Nhà nước.
Từ những nhìn nhận trên, tác giả lựa chọn vấn đề: “Quản lý vốn đầu tư
xây dựng cơ bản đối với các Đoàn kinh tế quốc phòng khu vực phía Bắc
Việt Nam” làm đề tài luận án tiến sĩ là cần thiết, có ý nghĩa về lý luận và thực
tiễn trong tình hình hiện nay.
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu có liên quan đến đề tài luận án
2.1. Tình hình nghiên cứu có liên quan đến lĩnh vực kinh tế quốc
phòng, Khu kinh tế quốc phòng, Đoàn kinh tế quốc phòng
Trong thực tế, đã có một số đề tài, luận án nghiên cứu về lĩnh vực
KTQP, Khu KTQP, Đoàn KTQP. Mỗi công trình nghiên cứu đã tiếp cận dưới
nhiều góc độ khác nhau và với các mục tiêu nghiên cứu khác nhau. Cụ thể, có
một số công trình chủ yếu sau:


3
- Luận án tiến sĩ kinh tế “Kết hợp kinh tế với quốc phòng ở nước ta

4
trong Khu KTQP trên địa bàn quân khu phía Bắc về các mặt (xây dựng
nguồn nhân lực, xây dựng tiềm lực y tế, tiềm lực giao thông vận tải, tiềm lực
vật chất hậu cần, xây dựng các điểm dân cư). Những giải pháp luận án đưa
ra nhằm tạo thế và lực về hậu cần, chủ động trong củng cố QP-AN trên các
địa bàn chiến lược [26].
- Đề tài khoa học cấp Bộ Quốc phòng: “Kết hợp quốc phòng - an ninh
với phát triển kinh tế - xã hội trong Khu kinh tế quốc phòng” năm 2003 của
Bộ Tư lệnh quân khu 3. Đề tài đã trình bày cơ sở lý luận và khảo sát thực
trạng các Khu KTQP trên phạm vi toàn quốc, đã xác định bức tranh tương đối
khái quát về tình trạng ban đầu của các Khu KTQP, số lượng các Khu KTQP
(tính đến năm 2003), những thuận lợi, khó khăn khi triển khai đầu tư vào các
Khu KTQP. Tuy nhiên, mục tiêu nghiên cứu của đề tài chỉ dừng lại ở việc xác
định có nên kết hợp QP-AN với phát triển KT-XH trong Khu KTQP hay
không, chưa xây dựng được cơ sở lý luận cũng như đề xuất các giải pháp cho
sự kết hợp này [3].
- Đề tài khoa học cấp ngành “Xây dựng hệ thống chỉ tiêu thống kê và
phương pháp thống kê đánh giá hiệu quả kinh tế xã hội của các khu kinh tế
quốc phòng”, năm 2006 của Cục Kinh tế- Bộ Quốc phòng. Đề tài đã khái quát
các vấn đề kết hợp kinh tế với quốc phòng, sự cần thiết phải kết hợp kinh tế với
quốc phòng, xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả KT-XH của các khu
kinh tế quốc phòng và phương pháp phân tích hiệu quả. Đề tài này đã tập trung
xem xét hiệu quả ở phạm vi Khu KTQP. Tuy nhiên, chưa tách bạch được phần
kết quả mà địa phương thực hiện được với phần kết quả của toàn Khu KTQP,
vì vậy một số chỉ tiêu còn khó tính toán, khó thực hiện trong thực tế [4].
Nhìn chung các công trình khoa học trên cho thấy bức tranh toàn cảnh
của việc xây dựng và phát triển Khu KTQP, tình hình triển khai xây dựng các
Đoàn KTQP. Nhiều vấn đề lý luận về mô hình Khu KTQP, quá trình thành
lập và đi vào hoạt động của Đoàn KTQP được đề cập trong các công trình là
nguồn tài liệu phong phú cho tác giả tiếp tục nghiên cứu. Tuy nhiên, các công

- Luận án Tiến sĩ kinh tế: “Quản lý nhà nước đối với dự án đầu tư xây
dựng từ Ngân sách Nhà nước ở Việt Nam” của tác giả Tạ Văn Khoái, Học
viện Chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2009. Luận án nghiên
cứu các giai đoạn của chu trình dự án, chủ yếu là cấp NS trung ương trong


6
phạm vi cả nước, quản lý nhà nước đối với dự án đầu tư XDCB bao gồm các
nội dung: Hoạch định, xây dựng khung pháp luật, ban hành và thực hiện cơ
chế, bất cập của các dự án đó là sự phân tán, dàn trải, sai phạm và kém hiệu
quả của không ít dự án đầu tư XDCB từ nguồn NSNN, đưa ra các nguyên
nhân, trong đó có nguyên nhân chủ quan từ bộ máy, cán bộ quản lý hoạt động
đầu tư XDCB. Luận án đề xuất 6 nhóm giải pháp đổi mới quản lý nhà nước
đối với dự án XDCB từ NSNN bao gồm các đề xuất xây dựng và thực thi
chương trình phát triển dự án đầu tư [31].
- Luận án Tiến sĩ kinh tế: “Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử
dụng vốn đầu tư xây dựng cơ bản tập trung từ Ngân sách Nhà nước do Thành
phố Hà Nội quản lý”, của tác giả Cấn Quang Tuấn, năm 2009, Học viện Tài
chính. Luận án đã đề cập một số vấn đề lý thuyết chung về vốn đầu tư phát triển
và vốn đầu tư XDCB tập trung từ NSNN, trong đó việc nghiên cứu vốn đầu tư
phát triển được tiến hành dưới góc độ có liên quan đến vốn đầu tư XDCB tập
trung từ NSNN. Góp phần hệ thống hóa và phân tích sâu một số lý luận chung
về quản lý vốn đầu tư phát triển nói chung, vốn đầu tư XDCB thuộc NSNN nói
riêng. Trên cơ sở hệ thống hóa những nhận thức chung về vốn đầu tư phát triển
và vốn XDCB tập trung từ NSNN. Luận án tập trung đánh giá thực trạng sử
dụng vốn XDCB tập trung từ nguồn NSNN do thành phố Hà Nội quản lý với số
liệu 05 năm từ năm 2001-2005 và định hướng đến năm 2010. Đánh giá tổng
hợp, khái quát bức tranh toàn cảnh và có cận cảnh sâu thích hợp hơn thực trạng
quản lý sử dụng vốn đầu tư XDCB từ NSNN do thành phố Hà Nội quản lý,
khẳng định các thành công, chỉ rõ các bất cập, tồn tại, vấn đề đặt ra và nguyên

đầu tư XDCB từ NSNN ở những mức độ, khía cạnh khác nhau trên phạm vi
cả nước hay một địa phương hoặc một khu vực nhất định như: Cơ chế sử
dụng vốn đầu tư XDCB của Nhà nước; quản lý Nhà nước đối với dự án đầu
tư; quản lý chi NSNN trong đầu tư XDCB tại một địa phương hoặc một
ngành cụ thể... chưa có công trình nào nghiên cứu việc quản lý vốn đầu tư
XDCB trong lĩnh vực KTQP, đối với các Đoàn KTQP khu vực phía Bắc
thuộc Bộ Quốc phòng Việt Nam.


8
2.3. Khoảng trống và câu hỏi nghiên cứu của đề tài luận án
Tiếp cận, tham khảo và nghiên cứu các công trình khoa học có liên
quan đến lĩnh vực KTQP, Khu KTQP và quản lý vốn đầu tư XDCB từ NSNN,
có thể rút ra một số nhận xét cơ bản sau:
Một là: Những luận án, đề tài khoa học có liên quan đến đề tài luận án
về lĩnh vực KTQP, Khu KTQP, cho thấy bức tranh chung về sự cần thiết và vai
trò quan trọng của việc xây dựng và phát triển Khu KTQP, quá trình hình thành
các Đoàn KTQP. Những vấn đề được đề cập trong các công trình trên là nguồn
tài liệu phong phú cho tác giả tiếp tục nghiên cứu và vận dụng. Các công trình
nghiên cứu về lĩnh vực KTQP, Khu KTQP, Đoàn KTQP ở nhiều góc độ và
khía cạnh khác nhau. Tuy nhiên, các công trình trên còn thiếu và trống một
mảng là nghiên cứu về quản lý vốn đầu tư XDCB đối với các Đoàn KTQP.
Hai là: Hầu hết các công trình nghiên cứu về quản lý vốn đầu tư
XDCB từ NSNN được nhìn nhận từ phía những quy định của Nhà nước đối
với hoạt động quản lý vốn đầu tư XDCB ở các Bộ, các ngành, các địa
phương, chưa đi sâu nghiên cứu quản lý vốn đầu tư XDCB đối với các Đoàn
KTQP khu vực phía Bắc thuộc BQP Việt Nam với các chủ thể quản lý vốn
mang tính đặc thù cao trong lĩnh vực KTQP.
Ba là: Trong điều kiện hiện tại, khi mà các Luật có liên quan trong lĩnh
vực đầu tư và xây dựng mới được ban hành và sửa đổi như Luật Đầu tư 2014;