Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh

UỶ BAN NHÂN DÂN QUẬN HAI BÀ TRƯNG
TRƯỜNG MẦM NON VIỆT BUN


SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN VỐN TỪ CHO TRẺ 5-6 TUỔI QUA
HOẠT ĐỘNG TÌM HIỂU KHÁM PHÁ MÔI TRƯỜNG XUNG QUANH

Lĩnh vực: Phát triển ngôn ngữ
Tên tác giả: Phạm Thu Hương
Giáo viên mẫu giáo lớn D4 – Yan Bibian

Năm học 2016– 2017

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 0


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
I. ĐẶT VẤN ĐỀ:
1. Lý do chọn đề tài:
Ngôn ngữ là sự sáng tạo kỳ diệu của con người. Sự tuyệt vời của ngôn ngữ
là do ngôn ngữ ngay từ khi hình thành đã trở thành phương tiện giao tiếp cơ bản
nhất, hữu hiệu nhất của loài người. Hơn thế ngôn ngữ là công cụ để chúng ta tư
duy, là chìa khóa vạn năng thông minh nhất để chúng ta mở kho tàng tri thức
khổng lồ của nhân loại.
Vốn từ là nền móng để phát triển ngôn ngữ, mà ngôn ngữ đóng vai trò quan
trọng cho sự phát triển trí tuệ của trẻ.

Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Theo tinh thần đổi mới đã được nêu trong nghị quyết của Bộ chính trị về cải
cách giáo dục lần thứ III ( 1979 ) để nâng cao chất lượng nuôi dạy trẻ cần phải
phát triển vốn từ đặt nền móng đầu tiên hình thành và phát triển ngôn ngữ tạo
tiền đề cho trẻ bước vào những lớp cao hơn.
Giáo dục mầm non với vị trí là bậc học đầu tiên trong hệ thống giáo dục quốc
dân mà phát triển vốn từ cho trẻ là hết sức quan trọng, là một hoạt động tân lý
mà ở đó có một hoặc nhiều chủ thể cùng tham gia hoạt động mà ngôn ngữ mới
hình thành được các chức năng:
- Chức năng giao lưu
- Chức năng truyền đạt, tiếp thu, ghi nhận.
Dựa vào thuyết vùng phát triển của Vưgotski thì các tiền đề của các cơ quan
sinh lý, sự phát triển trưởng thành của các cơ quan sinh lý, sự phát triển, trưởng
thành và chin muồi của các cơ quan sinh lý là tiền đề của việc phát triển vốn từ
cho trẻ:
- Đặc điểm bộ máy phát âm
- Cơ quan thính giác các vùng miền bộ não.
Vốn từ của những người xung quanh trẻ và môi trường giáo dục là điều kiện để
phát triển vốn từ. Trẻ giao tiếp với những người xung quanh, học qua bạn, cha
mẹ, người thân, thầy cô.
Vốn từ được cấu tạo từ các hệ thống đó là âm thanh, ngữ nghĩa. Nó phụ thuộc
và các thành tố:
- Phát âm: hệ thống âm thanh của từ.
- Ngữ nghĩa: ý nghĩa của từ.
- Ngữ pháp: gồm cú pháp ( quy luật mà từ được liên kết trong câu ) và hình
thái là cách sử dụng các quy luật ngữ pháp để biểu đạt.
- Tình hình sử dụng vốn từ gắn với thực tiễn và thực tế giao tiếp.
Phát triển vốn từ cho trẻ trong giờ hoạt động “Tìm hiểu khám phá” là hết sức
thuận lợi. Bằng vốn từ của mình trẻ sẽ biểu đạt những gì mình muốn nói và giúp

- Khả năng ngôn ngữ của trẻ còn hạn chế, cách phát âm còn chưa được rõ
ràng.
- Một số trẻ chưa tập trung, chăm phát biểu ý kiến của mình trong giờ học.
- Một số trẻ còn nói ngọng một số từ.
- Các bài học, trò chơi mở rộng từ vựng, cách hướng dẫn kỹ năng cho trẻ còn
mới lạ.
2. Thực trạng của vốn từ của trẻ 5 – 6 tuổi trường MN Việt Bun:
a.Khái quát về quá trình điều tra.
* Mục đích điều tra:
- Quá trình điều tra nhằm tìm hiểu thực trạng phát triển vốn từ trẻ 5-6 tuổi.
* Vài nét về khách thể điều tra:
- Lớp 5-6 tuổi: 2 lớp.
- Nơi công tác: Giáo viên đã và đang giảng dạy tại trường mầm non Việt Bun
* Phương pháp điều tra:
- Dùng phiếu điều tra.
- Phương pháp trò chuyện.
* Nội dung điều tra:
- Thông qua việc tổ chức chế độ sinh hoạt hang ngày và thông qua hoạt động
cho trẻ “Tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh ”
* Thực hiện:
- Sử dụng bộ tranh tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh.
- Sử dụng đồ chơi tranh lô tô
- Đánh giá khả năng dung từ của trẻ, khả năng diễn đạt.
b.Phân tích kết quả điều tra:
*Khả năng sử dụng các danh từ, tính từ, đại từ, động từ. Trẻ biết sử dụng
các loại từ đó tương đối tốt, tuy nhiên còn một số trẻ nhầm đại từ và tính từ.
+ 15% trẻ sử dụng đại từ chưa chính xác.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 3



Con hổ sống ở đâu?
Con hổ thích ăn gì?
c) Trong bức tranh này cô giáo đang làm gì?
Các bạn nhỏ trong tranh đang làm gì?
Bác sĩ đang làm gì?
Con gà trống đang làm gì?
- Người lớn cần nêu các câu hỏi để phát triển vốn từ cho trẻ như:
+ Đây là cái gì?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 4


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
+ Nó có màu gì?
+ Hình dáng nó như thế nào?
+ Nó dùng để làm gì?
- Trong tiết học cô giáo phải tạo tình huống để trẻ phát triển vốn từ…
Ví dụ: a) Hãy nhìn tranh và nói cho cô biết:
Đây là cái gì?
Đây là quả gì?
Đây là con gì?
Trông nó như thế nào?
b) Hãy bắt chước tiếng kêu của một số con vật và một số phương tiện
giao thông sau: ô tô, tàu hỏa, xe đạp, xe máy, con hổ, con mèo, con gà, co chó,
con sư tử…
c) Hãy kể tên các loại hoa màu vàng?
Hãy kể tên các loại hoa màu đỏ? .v.v..
3.Người lớn luôn lắng nghe trẻ phát âm và uốn nắn từ ngữ cho trẻ.
Khi trẻ phát âm, trả lời câu hỏi thì cô giáo và cha mẹ phải chú ý lắng nghe
xem trẻ phát âm chính xác hay chưa, nếu trẻ phát âm còn chưa chính xác,

phá môi trường xung quanh
+ Nó có những bộ phận gì?
+ Màu lông của nó như thế nào?
+ Nó kêu như thế nào?
+ Nó thích ăn gì?
+ Nó đẻ trứng hay đẻ con?
- Cho trẻ so sánh giữa con gà và con chó
+ Giống nhau: Đều là con vật nuôi trong gia đình.
+ Khác nhau:
Con gà
Con chó
- Gà có hai chân, lông màu vàng tía
- Chó có bốn chân, lông màu đen
- Gà kêu cục ta cục tác, ò ó o
- Chó sủa Gâu! Gâu!
- Gà ăn thóc
- Chó ăn cơm, thức ăn
- Gà đẻ trứng
- Chó đẻ con
- Trò chơi: Con gì biến mất?
+ Luật chơi; Ai nói sai tên con vật thì hát bài hát tên một con vật.
+ Cách chơi: Cô bày các con vật trên bàn ( 5 con khác nhau)
Trẻ gọi tên con vật mà cô cất dần đi.
- Trò chơi chiếc túi kì lạ
+ Luật chơi: Ai lấy nhầm con vật phải nhảy lò cò
+ Cách chơi: Cô miêu tả con vật rồi cho trẻ thò tay vào túi lấy con vật đó mà
không nhìn vào túi. Lấy xong gọi to tên con vật đó.
Bước 3: Luyện tập:
- Cô hướng dẫn trẻ cách chăm sóc các con vật nuôi trong gia đình.
- Củng cố giáo dục:

- Chuẩn bị: Các cây nhựa có quả gần gũi với trẻ, tranh chụp một số loại quả.
- Cách tiến hành:
+ Lần 1: Cô cho trẻ ngồi vòng cung và hái quả theo yêu cầu của cô, sau đó trẻ
nói tên quả, màu sắc, mùi vị.
+ Lần 2: Cô miêu tả rồi yêu cầu trẻ lấy quả theo yêu cầu của cô. Sau đó trẻ nói
tên, màu sắc, mùi vị.
 Trò chơi: Bắt chước tiếng kêu.
- Mục đích: Rèn cho trẻ phát âm các từ khó như: “ Kính coong! Kính
coong!”…
- Nội dung: Cô dung tình huống trò chơi để dạy trẻ phát triển vốn từ, bắt
chước tiếng kêu của một số phương tiện giao thông.
- Chuẩn bị: Ô tô, tàu hỏa, xe máy, xe đạp, máy bay ( đồ chơi)
Tranh có hình các phương tiện giao thông.
- Cách tiến hành:
+ Cô cho trẻ ngồi hình vòng cung rồi giới thiệu cách chơi:
Cô đưa phương tiện giao thông ra rồi hỏi trẻ: Đây là cái gì? Nó kêu như thế
nào?
+ Cô cả lớp, tổ, các nhân bắt chước tiếng kêu của các phương tiện giao thông.
 Trò chơi: Chuyển thú về rừng.
- Mục đích: Giúp trẻ phát triển vốn từ, phát âm đúng tên, tiếng kêu các con
vật.
- Nội dung: Cho trẻ tiếp xúc với đối tượng, dung tình huống trò chơi để phát
triển vốn từ cho trẻ.
- Chuẩn bị: một số mô hình, tranh ảnh các con thú, rừng cây, vòng thể dục.
- Cách tiến hành:
+ Cô cho trẻ xếp thành hai tổ thi đua với nhau. Lần lượt từng trẻ bật qua 5 ô
vòng thể dục để đưa các con thú về rừng. Đến đích tre nói to tên con thú, tiếng
kêu của con thú mà mình vừa chuyển.
Kết thúc cô cho trẻ cùng đếm số con vật đã về rừng của hai đội, đội nào nhiều
con thú hơn sẽ là đội chiến thắng.

Trò chơi: hái hoa
Trò chơi: trồng cây hái quả
Trò chơi: bắt chước tiếng kêu
Trò chơi: chuyển thú về rừng
c. Xây dựng bài tập khảo sát
Mức độ phát triển vốn từ của trẻ
- MĐ 1: Khả năng sử dụng danh từ, động từ, tính từ, đại từ.
- MĐ 2: Khả năng ghép các danh, đại, động, tính từ thành câu đơn, câu đơn
mở rộng.
- MĐ 3: Khả năng phát âm, diễn đạt gần với tình huống giao tiếp.
Tiến hành thước đo thực nghiệm:
Bài tập khảo sát dựa trên các bài học “ Tìm hiểu khám phá môi trường xung
quanh ” và được xây dựng trên các câu hỏi dễ hiểu dựa theo nội dung của bài
học.
- Bài tập 1: Khảo sát khả năng sử dụng từ.
Câu 1: Hãy nhìn tranh và nói cho cô biết:
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 8


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Đây là cái gì?
Đây là quả gì?
Đây là con gì?
Trông nó như thế nào?
Câu 2: Hãy bắt chước tiếng kêu của một số con vật và một số phương tiện giao
thông sau: ô tô, tàu hỏa, xe đạp, xe máy, con hổ, con mèo, con gà, co chó, con
sư tử…
Câu 3: Hãy kể tên các loại hoa màu vàng?
Hãy kể tên các loại hoa màu đỏ?

Câu 2: Khi bạn bị ngã con sẽ làm gì?
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 9


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Câu 3: Khi được người khác giúp đỡ con sẽ nói gì? Khi con phạm lỗi con sẽ nói
gì?
Cách đánh giá:
Câu 1: Diễn đạt gắn với tình huống giao tiếp đúng 10 điểm
Không diễn đạt được trừ 2 điểm
Câu 2: Diễn đạt gắn với tình huống giao tiếp đa dạng 10 điểm
Không diễn đạt được trừ 2 điểm
Câu 3: Trả lời đúng tình huống được 10 điểm
Trả lời sai trừ 2 điểm.
6. Hướng dẫn giáo viên thực nghiệm:
- Giáo viên tham gia thực nghiệm được tổ chức học tập về mục đích, yêu cầu,
nội dung của thực nghiệm.
- Được tổ chức tìm hiểu sâu rộng về cơ sở lý luận của một số biện pháp tổ
chức trong hoạt động học tập nhằm phát triển thính giác cho trẻ.
- Nghiên cứu hoạt động cho trẻ tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh áp
dụng các biện pháp: Thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với đồ vật, trò chuyện
cùng trẻ lắng nghe và uốn nắn từ ngữ cho trẻ, sử dụng một số trò chơi để làm
tăng vốn từ cho trẻ.
- Nghiên cứu bài tập khảo sát cho điểm, ghi phiếu tổng kết điểm.
- Lên kế hoạch tổ chức quá trình thực nghiệm.
7. Triển khai thực nghiệm:
- Ổn định tổ chức giới thiệu bài: bằng 1 trong các trò chơi đã nêu: cái túi kỳ lạ,
hái hoa, trồng cây hái quả…
- Cung cấp vốn từ cho trẻ bằng cách tạo tình huống cho trẻ gọi tên

I
II
III
IV

Nhóm đối chứng
( Số lượng % )
4 (26,7%)
5 (33,3%)
6 (40%)
0

Nhóm thực nghiệm
( Số lượng % )
4 (26,7%)
6 (40%)
5(33,3%)
0

- Nhận xét kết quả đo
Kết quả bảng 1 cho thấy kết quả đo thực nghiệm của 2 nhóm về khối lượng từ
của trẻ ở thời điểm đo đầu là tương đương nhau.
MĐ I ( 9-10 điểm ): Nhóm đối chứng: 26,7%
Nhóm thực nghiệm: 26,7%
MĐ II ( 7-8 điểm ): Nhóm đối chứng: 33,3%
Nhóm thực nghiệm: 40%
MĐ III ( 5-6 điểm ): Nhóm đối chứng: 40%
Nhóm thực nghiệm:33,3%
MĐ IV ( dưới 5 điểm ): Nhóm đối chứng: 0 %
Nhóm thực nghiệm: 0%

MĐ III ( 5-6 điểm ): Nhóm đối chứng: 60%
Nhóm thực nghiệm: 60%
MĐ IV ( dưới 5 điểm ): Nhóm đối chứng: 0%
Nhóm thực nghiệm: 0%
- Lập bảng 3: Kết quả đo lần 1 về khả năng diễn đạt gắn với tình huống giao
tiếp.
Mức độ

Nhóm đối chứng
( Số lượng % )
6 (40%)
5 (33,4%)
2 (13,3%)
2 (13,3%)

I
II
III
IV

Nhóm thực nghiệm
( Số lượng % )
5 (33,4%)
6 (40%)
2 (13,3%)
2 (13,3%)

- Nhận xét kết quả đo
Kết quả bảng 1 cho thấy kết quả đo thực nghiệm của 2 nhóm về khả năng diễn
đạt gắn với tình huống giao tiếp là tương đương nhau.

6 (40%)
7 (46,7%)
5 (33,3%)
1 (6,6%)

- Nhận xét bảng đo
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 12


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Kết quả bảng 4 cho thấy ở 2 nhóm thì khối lượng ngôn ngữ của trẻ ở nhóm thực
nghiệm tăng nhiều hơn nhóm đối chứng ở lần đo 2.
Nhóm đối chứng
MĐ I ( 9-10 điểm): Lần đầu: 26,7%
Lần sau:33,3%
MĐ II ( 7-8 điểm): Lần đầu: 33,3%
Lần sau: 40%
MĐ III ( 5-6 điểm): Lần đầu: 40%
Lần sau: 26,7%
Nhóm thực nghiệm
MĐ I ( 9-10 điểm): Lần đầu: 26,7%
Lần sau: 46,7%
MĐ II ( 7-8 điểm): Lần đầu: 40%
Lần sau: 46,7%
MĐ III ( 5-6 điểm): Lần đầu: 33,3%
Lần sau: 6,6%
- Lập bảng 5: Khả năng ghép các từ thành câu đơn hoặc câu mở rộng
Mức độ
I

Lần sau: 53,3%
MĐ III ( 5-6 điểm): Lần đầu: 60%
Lần sau: 20%
Nhóm thực nghiệm
MĐ I ( 9-10 điểm): Lần đầu: 13,3%
Lần sau: 40%
MĐ II ( 7-8 điểm): Lần đầu: 26,7%
Lần sau: 46,7%
MĐ III ( 5-6 điểm): Lần đầu: 60%
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 13


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Lần sau: 13,3%
- Lập Bảng 6: Khả năng diễn đạt từ gắn với tình huống giao tiếp.
Mức độ
Nhóm đối chứng
Nhóm thực nghiệm
Lần đo 1
Lần đo 2
Lần đo 1
Lần đo 2
I
9 (60%)
7 (46,7%)
5 (33,3%)
8 (53,4%)
II
3 (20%)

là một mặt quan trọng trong nhiệm vụ giáo dục nhận thức cho trẻ vì ngôn ngữ là
công cụ giúp trẻ giao tiếp, thích nghi và hòa nhập dễ dàng với môi trường mới lạ.
Hơn nữa ngôn ngữ là công cụ cho tư duy, cho các mặt nhận thức. Có vốn ngôn
ngữ tốt trẻ mạnh dạn, tự tin, thể hiện được khả năng của mình cho mọi người thấy
được. Với tầm quan trọng đó nên giáo viên mầm non phải là người chủ động
thường xuyên tiến hành việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
- Các biện pháp đã nêu trong đề tài đóng vai trò quan trọng nên giáo viên phải là
người thường xuyên tiến hành việc phát triển vốn từ cho trẻ.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 14


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
- Trong các biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ thì trò chơi học tập đóng vai trò
quan trọng trong quá trình hình thành và phát triển vốn từ, bởi lẽ vào lứa tuổi mầm
non là “ học bằng chơi”. Song thực tế hiện nay trong chương trình GDMN thì các
hoạt động chung nói chung và hoạt động chung cho trẻ “ tìm hiểu khám phá” nói
riêng chưa thật chú trọng phát triển vốn từ cho trẻ.
- Tôi thấy việc sử dụng trò chơi và áp dụng biện pháp để phát triển vốn từ cho trẻ
rất hiệu quả. Nó đã có tác dụng tích cực đến trẻ cả về khả năng sử dụng từ, khả
năng ghép thành câu, khả năng diễn đạt gắn với tình huống giao tiếp của trẻ 5-6
tuổi. Chính vì vậy việc xây dựng trò chơi học tập để phát triển vốn từ là rất cần
thiết và quan trọng đối với nhiệm vụ giáo dục lứa tuổi mầm non đặc biệt là trẻ 5-6
tuổi.
2.Ý kiến đề xuất và giải pháp
a. Đối với nghành học mầm non:
- Phát triển ngôn ngữ là một nhiệm vụ hết sức quan trọng đối với lứa tuổi mầm
non đặc biệt là lứa tuổi mẫu giáo lớn. Vì vậy việc nghiên cứu vốn từ cũng
như biện pháp để nâng cao vốn từ cho trẻ cần được tiếp tục triển khai sâu
rộng hơn.

+ Trong trào lưu đổi mới phương pháp giảng dạy ở các trường đại học, cao đẳng
cần phát huy năng lực học tập, tập làm nghiên cứu khoa học thông qua các báo
cáo khoa học.
c.Với cha mẹ trẻ:
- Cần gương mẫu trong lời ăn tiếng nói để trẻ noi theo.
- Chú ý rèn ngôn ngữ cho trẻ: về phát âm, cách dung từ đặt câu, cách diễn
đạt…
Trên đây là một số biện pháp gây hứng thú trong quá trình dạy mẫu giáo lớn
giúp trẻ phát triển vốn từ và vận dụng mà tôi đã đúc kết trong quá trình thực hiện
bộ môn tìm hiểu khám phá môi trường xung quanh và đã thu được kết quả khả
quan. Tôi mạnh dạn trình bày rất mong được sự góp ý của Ban Giám hiệu, Tổ
chuyên môn và các bạn đồng nghiệp cho những ý kiến của tôi.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Xác nhận, đánh giá, xếp loại của đơn vị: Q. Hai Bà Trưng, ngày8tháng3năm2017.
................................................................
Tôi xin cam đoan đây là sáng kiến giải
................................................................
pháp của bản thân tôi, không sao chép
................................................................
nội dung của người khác.
................................................................
................................................................
THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
HIỆU TRƯỞNG

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 16


Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh



Một số biện pháp phát triển vốn từ cho trẻ 5-6 tuổi qua hoạt động tìm hiểu khám
phá môi trường xung quanh
Tiến sĩ Đinh Hồng Thái – Chủ biên
Đề cương bài giảng thầy Đinh Hồng Thái.
5. Giao tiếp ứng xử của cô với trẻ 1995
PGS-TS Ngô Công Hoàn.
6. Chương trình chăm sóc giáo dục trẻ 5-6 tuổi vụ GDMN Hà Nội 1994
7. Tạp chí GDMN

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Trang 18