1. Mở đầu
1.1. Lý do chọn đề tài
Căn cứ vào nhu cầu và khả năng phát triển của trẻ, việc phát triển ngôn
ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu phát triển toàn diện cho trẻ ở lứa tuổi
Mầm non và đặc biệt là lứa tuổi 5-6
Phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu quan trọng nhất
của giáo dục mầm non. Ngôn ngữ là công cụ để trẻ giao tiếp, học tập và vui
chơi. Ngôn ngữ giữ vai trò quyết định sự phát triển của tâm lý trẻ em. Bên cạnh
đó ngôn ngữ còn là phương tiện để giáo dục trẻ một cách toàn diện về đức, trí,
thể mỹ và các chuẩn mực hành vi văn hoá.
Đối với trẻ mầm non nói chung và trẻ 5 – 6 tuổi nói riêng, trẻ rất nhạy cảm
với nghệ thuật ngôn từ. Âm điệu, hình tượng của các bài hát ru, đồng dao, ca
dao, dân ca sớm đi vào tâm hồn tuổi thơ. Những câu chuyện cổ tích, thần thoại
đặc biệt hấp dẫn trẻ. Chính vì vậy cho trẻ tiếp xúc với văn học và đặc biệt là
hoạt động dạy trẻ kể chuyện sáng tạo là con đường phát triển ngôn ngữ cho trẻ
tốt nhất, hiệu quả nhất.
Thông qua hoạt động kể chuyện giúp trẻ phát triển năng lực tư duy, óc
tưởng tượng sáng tạo, biết yêu quý cái đẹp, hướng tới cái đẹp. Khi trẻ kể
chuyện, ngôn ngữ của trẻ phát triển, trẻ phát âm rõ ràng mạch lạc, vốn từ phong
phú. Trẻ biết trình bày ý kiến, suy nghĩ, kể về một sự vật hay sự kiện nào đó…
bằng chính ngôn ngữ của trẻ.
Việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ là một trong những mục tiêu phát triển
toàn diện cho trẻ mầm non. Do vậy là giáo viên dạy trẻ 4 - 5 tuổi tôi đã nhận
thức rõ được tầm quan trọng của việc phát triển ngôn ngữ cho trẻ.
Chính vì vậy tôi chọn đề tài: “ Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ
cho trẻ 5 – 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện”.
1.2. Mục đích nghiên cứu
Phát triển ngôn ngữ mạch lạc cho trẻ là phát triển khả năng nghe, hiểu
ngôn ngữ, khả năng trình bày có lô gíc, có trình tự, chính xác và có hình ảnh nội
dung .Chính vì vậy mà tôi đã ham mê khám phá đề tài này. Từ đó, tôi đã tìm:
“Một số biện pháp phát triển ngôn ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động

giai đoạn mang những đặc trưng khác nhau tuỳ thuộc vào độ tuổi của trẻ.
Trẻ 5 – 6 tuổi sự phát triển ngôn ngữ mạch lạc chịu ảnh hưởng lớn của
việc tích cực hoá vốn từ, ngôn ngữ cũa trẻ đã trở nên được mở rộng hơn, có trật
tự hơn, mặc dù cấu trúc còn chưa hoàn thiện. Khả năng nói trình bày ý nghĩa,
hiểu ngôn ngữ hoàn cảnh của trẻ cũng đã bắt đầu phát triển.
Bằng các hình tượng văn học mở ra cho trẻ cuộc sống với xã hội và thiên
nhiên, các mối quan hệ qua lại của con người. Những hình tượng đó giúp trẻ
nhận thức được tính rõ ràng, chính xác của từ ngữ trong tác phẩm văn học.
Với nhiệm vụ khơi dậy ở trẻ tình yêu đối với từ ngữ nghệ thuật thông qua
cách đọc kể diễn cảm, cao hơn nữa là biết dung ngôn ngữ của mình để kể
chuyện sáng tạo. Đây là một nhiệm vụ rất phức tạp, yêu cầu khi kể chuyện sáng
tạo trẻ phải tự nghĩ ra một nội dung câu chuyện, tạo ra cấu trúc logic được thể
hiện trong hình nói tương ứng (lời nói kết hợp với sử dụng đồ dung trực quan).
Yêu cầu này đòi hỏi trẻ phải có vốn từ phong phú, các kỹ năng tổng hợp,
kỹ năng truyền đạt ý nghĩ của mình một cách chính xác, tập trung chú ý và nói
biểu cảm. Những kỹ năng này trẻ lĩnh hội được trong quá trình nhận thức có hệ
thống bằng con đường luyện tập thường xuyên hàng ngày. Từ những cơ sở lý
luận trên tôi đã đi sâu nghiên cứu đề tài: “Một số biện pháp phát triển ngôn
ngữ cho trẻ 5- 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện” nhằm đáp ứng nhu cầu
nhận thức của trẻ mầm non hiện nay.
2.2. Thực trạng vấn đề trước khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm
Thực trạng trước khi thực hiện đề tài: “Một số biện pháp phát triển ngôn
ngữ cho trẻ 5 - 6 tuổi thông qua hoạt động kể chuyện”. Với hi vọng sẽ giúp trẻ
phát triển ngôn ngữ mạch lạc hơn, trẻ năng động tự tin hơn trong giao tiếp, phát
triển được vốn từ cho trẻ nói đúng ngữ pháp Việt Nam. Đó là một nhiệm vụ to
lớn, mà tôi đã và đang thực hiện tại lớp tôi đang phụ trách và cũng là đề tài tôi
đang nghiên cứu hiện nay.
* Thuận lợi
Năm học 2017 - 2018 tôi được phân công chủ nhiệm nhóm lớp 5 - 6 tuổi
tại Trường Mầm Non Thị Trung Hạ. Là lớp 5 - 6 tuổi với số cháu 22, trong đó


Số trẻ

Tỉ lệ %

1

Vốn từ

11/ 22

50%

2

Kỹ năng nói mạch lạc, rõ ràng

11/ 22

50%

3

Kể chuyện, đóng kịch

7/ 22

32%

4

- Đặc điểm về vốn từ

4


Vốn từ của trẻ tăng nhanh khoảng từ 1300 - 2000 từ. Danh từ và động từ
trẻ vẫn chiếm ưu thế. tính từ và các loại từ khác trẻ đã sử dụng nhiều hơn.
Trẻ đã sử dụng chính xác các từ chỉ tính chất không gian như: Cao thấp,
dài ngắn, rộng hẹp, các từ chỉ tốc độ như: nhanh - chậm, các từ chỉ màu sắc: đỏ,
vàng, trắng, đen, ngoài ra các từ có khái niệm tương đối như: Hôm qua, hôm
nay, ngày mai, trẻ dùng chưa chính xác. Một số trẻ biết sử dụng các từ chỉ màu
sắc như: Xám, xanh lá cây, tím, da cam…
100% trẻ biết sử dụng các từ cao thấp, dài, ngắn, rộng,hẹp, 55% số trẻ
đếm được 1- 5, tuy nhiên trẻ sử dụng một số từ còn chưa chính xác, Ví dụ : Mẹ
có mót ngồi không/ thay cho từ muốn ngồi không.
- Đặc điểm ngữ pháp
- Câu trẻ dùng đã chính xác và dài hơn. Ví dụ: Câu phức đẳng lập: Tích
chi đi chơi, Tích Chu không lấy nước cho bà, Câu ghép chính phụ: Cháu thích
chơi lắp ráp nhà thôi, xây được nhà đẹp thì bạn Huyền lại gỡ ra rồi .
- Trẻ ít sử dụng câu cụt hơn: tuy nhiên trong một số trường hợp trẻ dùng
từ trong câu vẫn chưa thật chính xác: Ví dụ: Mẹ ơi, con muốn cái dép kia (Phụ
huynh cháu Lan Anh kể lại) chủ yếu trẻ sử dụng câu đơn mở rộng.
- Trẻ có khả năng kể lại chuyện và kể chuyện có trình tự lôgic. Thế nhưng
qua tìm hiểu quá trình phát triển ngôn ngữ của trẻ lớp cô Hoa, tôi so sánh lớp tôi
thì đa phần trẻ vẫn chưa có khả năng kể chuyện mạch lạc có trình tự lôgic.
+ Tạo môi trường học tập, rèn luyện cho trẻ
- Tôi luôn tận dụng diện tích phòng học, chú ý bố trí sắp xếp các học cụ,
đội hình để tạo môi trường học tốt và thoải mái cho trẻ .
Khi thực hiện các hoạt động làm quen văn học thể loại truyện kể mà trọng
tâm là dạy kể chuyện sáng tạo thì tôi luôn tận dụng không gian lớp học để trưng

sáng tạo của trẻ, có thể dùng lời khuyến kích động viên trẻ thực hiện vai diễn
của mình.
+ Phát triển ngôn ngữ thông qua hoạt động làm quen với thể loại
truyện kể kết hợp với các bộ môn khác
- Theo phương pháp dạy học tích hợp với môn làm quen văn học có thể
lồng ghép, kết hợp với tất cả các môn khác và giúp cho các bộ môn khác trở lên
sinh động hơn.
Ví dụ: Môn âm nhạc hoạt động bổ trợ đề tài câu truyện: ‘’Nhổ củ cải”
Cho trẻ vận động theo bài “Củ cải trắng”. Ví dụ: Môn tìm hiểu môi trường xung
quanh: chủ đề :động vật nuôi trong gia đình, câu truyện: “Gà trống, mèo con và
cún con”. Trẻ biết tên, đặc điểm, nơi sống của một số con vật nuôi trong gia
đình.
Môn toán: Tên bài dạy: “Cao hơn - thấp - hơn, câu chuyện: “Cây khế” trẻ
áp dụng được sự so sánh đặc điểm về ngoại hình của hai anh em .
+ Phát triển ngôn ngữ thông qua Tổ chức ôn luyện mọi lúc mọi nơi, ôn
luyện thông qua lễ hội
- Ôn luyện mọi lúc mọi nơi cũng là biện pháp giúp trẻ ổn định, thông qua
cách hoạt động tổ chức ngày lễ hội tổ chức cho trẻ hoạt động kể chuyện, đóng
kịch, theo một chương trình biểu diễn văn nghệ mà 100% trẻ được tham gia
nhằm giúp trẻ hứng thú với bộ môn làm quen với văn học thể loại truyện kể cho
trẻ.
Ví dụ: Ngày hội 8 - 3 trẻ kể về em bé quàng khăn đỏ” hay ngày tết 1- 6
kể về Bác Hồ với thiếu nhi, hay ngày 22-12 trẻ kể chuyện sáng tạo về chú bộ
đội.
+ Thực hiện tốt công tác tuyên truyền với phụ huynh
- Làm góc tuyên truyền chương trình dạy theo chủ đề trong tuần để phụ
huynh biết và phối kết hợp với phụ huynh rèn thêm cho trẻ ở nhà.
- Vận động phụ huynh hỗ trợ vật liệu, nguyên liệu như : giấy, sách,
những lọ nhựa, quần áo cũ, vải vụn ...
- Xây dựng kế hoạch

lịch cũ, ống lon, chai nhựa, xốp, vải vụn, cành cây khô, quần áo cũ nhằm phục
vụ làm đồ dùng, đồ chơi.
- Dựa và từng chủ đề tôi triển khai kế hoạch làm đồ dùng đồ chơi một
cách cụ thể mỗi chủ đề có một bộ đồ chơi phục vụ cho quá trình giảng dạy và
vui chơi tôi cho các cháu vào hoạt đông chơi góc để trẻ tạo ra nhừng đồ chơi làm
bằng lá cây, giấy vụn, hột hạt vẽ và tô màu những bức tranh, những hình ảnh trẻ
sưu tầm gợi mở cho trẻ tưởng tượng kể chuyện .
- Từ những quần áo, vải vụn, ống giấy, tôi hướng dẫn trẻ làm ra những con
rối thật xinh xắn từ câu truyện cổ tích trẻ học được, sáng tạo ra những nhân
vật trẻ thích.
- Khi kể chuyện tôi dùng những tranh ảnh sáng tác màu sắc đẹp để gây
hứng thú cho trẻ nghe, xem để trẻ biết cách sử dụng và giữ gìn đồ chơi .
+ Phối hợp với phụ huynh
- Tôi trao đổi và vận động phụ huynh cố gắng dành thời gian để tâm sự với
trẻ và lắng nghe trẻ nói, khi trò chuyện với trẻ phải nói rõ ràng mạch lạc, tốc độ
vừa phải để trẻ nghe cho rõ, cha mẹ người thân phải cố gắng phát âm đúng cho
trẻ bắt chước.
- Khuyến khích phụ huynh cung cấp kinh nghiệm sống cho trẻ. Tránh
không nói tiếng địa phương, cần tránh cho trẻ nghe những hình thái ngôn ngữ
không chính xác.
7


* Tổ chức thực hiện
+ Để giúp trẻ phát triển ngôn ngữ mạch lạc qua lĩnh vực văn học thể
loại kể chuyện, cho trẻ kể lại truyện, chơi đóng kịch và đóng vai theo chủ đề
Dạy trẻ kể lại truyện: để trẻ tái hiện lại một cách mạch lạc, diễn cảm tác
phẩm văn học mà trẻ được nghe. Trẻ sử dụng nội dung, hình thức ngôn ngữ đã
có sẵn của các tác giả và của giáo viên. tuy nhiên yêu cầu trẻ không học thuộc
lòng câu chuyện, trẻ phải kể bằng ngôn ngữ của chính mình, truyền đạt nội dung

Trẻ phải quay mặt xuống các bạn, kể với tốc độ vừa phải, giọng rõ ràng,
tư thế tự nhiên. Trong quá trình kể, trẻ đứng sai tư thế, phát âm sai cô nên để trẻ
kể xong mới sửa sai cho trẻ .
Khi cô gọi trẻ lên, trẻ không kể, cô nên đặt câu hỏi gợi ý để trẻ trả lời
giúp trẻ mạnh dạn, có thói quen giao tiếp tốt .

8


Nếu trẻ quên, cô có thể nhắc hoặc đặt câu hỏi cho trẻ nhớ. Trẻ kể xong ,
cô nhận xét, đánh giá truyện kể của trẻ, không nên để đến cuối giờ trẻ sẽ quên
mất những ưu nhược điểm của mình hay của bạn. Cô cần nhận xét đúng , chính
xác để có tác dụng khuyến khích, động viên trẻ, nhận xét cả về nội dung , ngôn
ngữ tác phong .
- Chơi đóng vai theo chủ đề
Khi chơi đóng vai theo chủ đề, trẻ phải tham gia vào cuộc nói chuyện với
bạn để phân vai, trao đổi với nhau trong khi chơi, trẻ bắt chước các nhân vật mà
trẻ đóng vai, làm cho ngôn ngữ đối thoại của trẻ thêm phong phú và đa dạng .
Ví dụ : chủ đề : Gia đình: Nấu ăn: Trẻ tự phân vai chơi của mình: Mẹ đi
chợ, nấu ăn, chăm sóc các con, ba đi làm, ông bà kể chuyện cho các cháu nghe .
- Chơi đóng kịch
Tổ chức cho trẻ chơi đóng kịch là một phương pháp tốt để phát triển
ngôn ngữ đối thoại cho trẻ . Nội dung kịch được chuyển thể từ tác phẩm văn học
mà trẻ đã được làm quen. Trẻ làm quen với các mẫu câu văn học đã được gọt
giũa chọn lọc. Khi đóng trẻ cố gắng thể hiện đúng ngữ điệu, tính cách nhân vật
mà trẻ đóng, giúp cho ngôn ngữ của trẻ mang sắc thái biểu cảm rõ rệt .
Ví dụ : Chủ đề : Gia đình, câu chuyện : Tích chu .
Cháu Ngọc Dương đóng vai Tích Chu (lúc đầu ham chơi, thái độ không
vâng lời ), sau biết lỗi ( tỏ thái độ biết nhận lỗi, giọng trầm ) : Bà ơi bà ở đâu?
Bà ở lại vớ cháu. Cháu sẽ đem nước cho bà, bà ơi !

rồi sửa.
- Dạy trẻ kể chuyện theo trí nhớ
Mục đích : Phát triển ngôn ngữ mạch lạc, ghi rõ mẫu cần luyện . Chọn đề
tài phù hợp với nhận thức và kinh nghiệm của mình. Ví dụ :Ngày mai là ngày
cuối tuần các con ở nhà làm gì? các con chú ý những việc đã làm hoặc đi chơi
như thế nào? kể lại cho cô nghe. Tôi chọn hình thức cả lớp tham gia sau đó cho
cá nhân trẻ kể.
- Dạy trẻ kể chuyện sáng tạo
Yêu cầu trẻ kể mạch lạc, lô gíc, các câu nói phải đúng ngữ pháp, thể hiện
rõ ràng về ngôn ngữ có thể kể bằng mô hình, hay bằng tranh, có thể hình thức cô
kể một đoạn , rồi yêu cầu trẻ kể tiếp, tổ chức nhiều hình thức sinh động phát huy
trí tưởng tượng của trẻ.
- Thông qua tuyên truyền với phụ huynh
Tuyên truyền đưới hình thức, bảng tuyên truyền đẹp, thay đổi nôi dung
và hình thức phù hợp với chủ đề. ví dụ: Chủ đề: Thế giới thực vật, tết và mùa
xuân, bảng tuyên truyền có những hình ảnh về tết và mùa xuân, câu thơ, câu
truyện, bài hát, đồng dao...có tổ chức giao lưu giữa lớp với phụ huynh.
Tuyên truyền bằng truyền thanh, đài phát thanh có nội dung theo chủ đề,
những câu truyện hấp dẫn vào giờ đón, trả trẻ để các cháu và phụ huynh được
nghe
Tuyên truyền góc chơi đặc biệt góc học tập, thường thay đổi tranh ảnh để
lôi cuốn trẻ., giáo viên tích cực giao lưu với phụ huynh vào giờ đón và trả trẻ
trao đổi về trẻ trong khi kể chuyện đọc truyện trò truyện giúp cho trẻ phát triển
ngôn ngữ mạch lạc.
2.4. Hiệu quả của sáng kiến kinh nghiệm đối với hoạt động giáo dục,
với bản thân, đồng nghiệp và nhà trường
Qua các giải pháp tôi đã thực hiện và nêu trên trẻ đã tiếp thu được và thể
hiện theo kết quả như sau:
Bảng khảo sát tỉ lệ cuối năm
TT


4

Kể chuyện theo trí nhớ

19/ 22

86%

5

Khả năng đọc kể diễn cảm

20/ 22

91%
10


6

Phát âm chính xác mạch lạc
21/ 22
95%
Để có được kết quả trên chính là nhờ nguyên nhân sau:
- Có phẩm chất đạo đức lối sống tốt.
- Bản thân luôn có ý thức tự học, tự bồi dưỡng để nâng cao năng lực
chuyên môn để nắm bắt các thông tin mới nhất về các nội dung, phương pháp
giáo dục trẻ, giúp trẻ hứng thú tham gia vào các hoạt động thiết thực.
- Ban giám hiệu có năng lực chỉ đạo chuyên môn tốt .

chứng tỏ ngôn ngữ của trẻ đã đạt yêu cầu cao về mặt biểu hiện âm thanh, từ diễn
đạt, câu đúng ngữ pháp, cũng như sự mạnh dạn tự tin trong giao tiếp. Đề tài
nghiên cứu này sẽ làm cơ sở vững chắc cho việc học tập của trẻ những năm tiếp
theo .
Từ những kết quả đã đạt được tôi rút ra bài học kinh nghiệm khi dạy trẻ
phát triển ngôn ngữ mạch lạc qua bộ môn làm quen văn học thông qua hoạt
động kể chuyện.
- Giáo viên cần nâng cao trình độ ngôn ngữ của chính bản thân mình, coi
ngôn ngữ là một phương tiện giáo dục chủ đạo.
- Kết hợp chặt chẽ với phụ huynh học sinh để có sự giúp đỡ theo yêu cầu
của nhà trường, tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức thực hiện.
- Giáo viên phải thật sự kiên trì và nhẵn lại yêu trẻ như con đẻ của mình.
- Giáo viên phải sưu tầm tranh ảnh, các đồ dùng, đồ chơi đẹp, đảm bảo
tính thẩm mỹ và khoa học, thu hút được trẻ vào tiết học .
- Phối hợp với phụ huynh để động viên giáo dục trẻ thực hiện tốt yêu cầu
cần đạt của giáo viên .
* Đề xuất
Để hoạt động tốt hoạt động giáo dục cho trẻ mầm non trong giai đoạn
hiện nay, thông qua việc thực hiện các biện pháp trên đã phần nào đạt được một
số kết quả như bản thân đã nêu. Bản thân tôi xin có những đề xuất sau:
+ Đối với nhà trường
- Cần tạo điều kiện cho giáo viên tham quan học tập các đơn vị bạn để
trau dồi, học hỏi 1 số kinh nghiệm.
- Đầu tư kinh phí để mua sắm trang thiết bị hiện đại, như: Ti vi, máy
chiếu, một số mô hình, tranh ảnh phù hợp với từng chủ đề. Chú ý quan tâm xây
dựng môi trường tự tạo cho trẻ hoạt động tích cực.
- Có biện pháp, kiến nghị mở các lớp bồi dưỡng chuyên sâu vào các lĩnh
vực hoạt động cho giáo viên học tập.
+ Đối với Phòng giáo dục
- Cần tăng cường hơn nữa các lớp tập huấn, bồi dưỡng, kĩ năng nghiệp vụ

1. Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên của cán bộ quản lý và giáo viên trong
các năm học: 2014-2015; 2015-2016, 2016-2017.
3. hướng dẫn thực hiện chương trình GDMN (Dành cho giáo viên dạy lớp
5-6 tuổi) vùng khó. Của Tác giả: TS. Lê Minh Hà (Chủ biên) cùng với nhóm tác
giã của nhà xuất bản giáo dục Việt Nam. Xuất bản năm 2011
4. Hướng dẫn chuẩn bị Tiếng Việt cho trẻ Mẫu giáo vùng dân tộc thiểu số
trong chương trình giáo dục Mầm non. Nhà xuất bản giáo dục Mầm non Của
Tác giả Trần Thị ngọc Trâm - Bùi Thị Kim Tuyến (đồng chủ biên). Xuất bản
năm 2011.
5. Công văn 1099/ BGDĐT- GDMN về tăng cường Tiếng Việt cho trẻ dân
tộc thiểu số ngày 21/03/2017.

14


MỤC LỤC
1. Mở đầu

Trang 1

1.1. Lý do chọn đề tài.

Trang 1

1.2. Mục đích nghiên cứu

Trang 1

1.3. Đối tượng nghiên cứu


Trang 11

- Kết luận

Trang 11

- Ý kiến đề xuất

Trang 11

- Tài liệu tham khảo

Trang 13

- Mục lục

Trang 14

15


SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO THANH HÓA
PHÒNG GD&ĐT HUYỆN QUAN SƠN

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

TÊN ĐỀ TÀI
MỘT SỐ BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN NGÔN NGỮ CHO TRẺ
5 – 6 TUỔI THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG KỂ CHUYỆN