QUAN IM V XY DNG NH NC TH HIN QUYN LM
CH CA NHN DN THEO T TNG H CH MINH
T tng H Chớ Minh v nh nc l mt ti sn quý giỏ trong di sn
cỏch mng ca Ngi. Nú cha ng nhng giỏ tr to ln c v phng din lý
lun v thc tin i vi cỏch mng Vit Nam núi chung, xõy dng nh nc
phỏp quyn xó hi ch ngha nc ta núi riờng.
Trong quỏ trỡnh i tỡm ng cu nc, Ch tch H Chớ Minh ó tin
hnh kho sỏt và nghiên cứu các loại hình Nhà nớc tiêu biểu đơng thời, chủ
yếu là ba loại hình chính: Nhà nớc thực dân phong kiến, Nhà nớc dân chủ t
sản v Nhà n ớc Xô Viết. Trong ba loi hỡnh nh nc y, Ngi ó tỡm thy
mụ hỡnh nh nc kiu mi: Nh nc Xụvit-cụng nụng binh. V trong t
tng ca Ngi, mụ hỡnh nh nc y trong tng lai s c ỏp dng
Vit Nam, Ngi kết luận: cỏch mng Vit Nam thành công sẽ lựa chọn xây
dựng mô hình nhà nớc theo kiểu Xô Viết. Khng nh y ca Ngi dựa trên
2 cơ sở chính: ó là tính chất nhân dân và khả năng bảo đảm cuộc sống tự do,
ấm no, hạnh phúc, thoả mãn các nhu cầu trần thế của nhân dân và con ngời.
H Chớ Minh l ngi cng sn Vit Nam u tiờn ó lnh hi nhng ni
dung ct lừi trong hc thuyt cỏch mng ca ch ngha Mỏc - Lờ-nin, trong ú,
cú vn nh nc v quyn lc nh nc, Ngi ó tỡm thy trong hc thuyt
y mt kiu nh nc mi cho cỏch mng Vit Nam. Tri qua cỏc giai on
phỏt trin ca cỏch mng vi cỏc hỡnh thc nh nc, t nh nc dõn ch n
nh nc Xụvit cụng nụng binh, nh nc i on kt ton dõn v cui cựng
l nh nc dõn ch nhõn dõn l hỡnh thc phự hp vi giai on u ca thc
tin cỏch mng nc ta. Mt khỏc, l ngi am hiu sõu sc vn húa chớnh tr
phng ụng v Vit Nam, vi mt trớ tu phi thng, H Chớ Minh ó k
tha, vn dng v phỏt trin sỏng to nhng tinh hoa t tng ca nhõn loi v
nh nc trờn c s nhng yờu cu ca thc tin cỏch mng Vit Nam v t ú
xõy dng nờn nhng t tng ca riờng mỡnh vi nhng nột c ỏo him thy.
1
Tính chất dân chủ nhân dân của nhà nớc ta thể hiện đó là nhà nớc của
dân, do dân và vì dân:

gốc quan hệ quyền lực chính trị và thực hiện quyền lực, nhân dân đợc đặt ở vị
trí cao nhất, Nhà nớc không còn là công cụ thống trị, nô dịch dân nh trong
thời phong kiế, t bản.
1.2. Nhân dân làm chủ Nhà nớc của mình (Nhà nớc do dân):
Nhân dân làm chủ nhà nớc theo các nội dung chính sau đây:
Tổ chức xây dựng các cơ quan nhà nớc, bầu các đại biểu của mình vào
các cơ quan quyền lực nhà nớc: Nhà nớc dân chủ nhân dân do nhân dân trực
tiếp tổ chức, xây dựng thông qua tổng tuyển cử phổ thông đầu phiếu. H Chớ
Minh nhận thức tổng tuyển cử là một quyền chính trị mà nhân dân giành đợc
qua đấu tranh cách mạng, là hình thức dân chủ, thể hiện năng lực thực hành
dân chủ nhân dân. Thông qua việc bầu Quốc hội và Chính phủ, nhân dân thực
hiện quyền lực của mình bằng hình thức dân chủ trực tiếp và đại diện.
Trong t tởng H Chớ Minh, quyền lực tối cao của nhân dân không chỉ
thể hiện ở việc bầu cử Quc hi, Hi ng nhõn dõn các cấp, mà còn ở quyền
bãi miễn, kiểm soát, giám sát hoạt động của các đại biểu. Cơ chế dân chủ này
nhằm làm cho Quc hi đợc trong sạch, giữ đợc phẩm chất, năng lực hoạt
động. H Chớ Minh nêu rõ: Nhân dân có quyền bãi miễn đại biểu Quc hi
và đại biểu Hi ng nhõn dõn nếu những đại biểu ấy tỏ ra không xứng đáng
với sự tín nhiệm của nhân dân.
Theo quan điểm H Chớ Minh, để thể hiện nhân dân lao động làm chủ
Nhà nớc thì đại biểu do dân bầu ra phải có mối liên hệ thờng xuyên với nhân
dân, gần gũi, sâu sát để hiểu dân, lắng nghe ý kiến của nhân dân; thoát ly mối
liên hệ này, Nhà nớc rất dễ rơi vào quan liêu, trì trệ, đứng trên đầu nhân dân,
trái với bản chất dân chủ đích thực vốn có của Nhà nớc kiểu mới.
Trong t tởng H Chớ Minh, Nhà nớc của dân, do nhân dân làm chủ còn
bao hàm một nội dung quan trọng khác đó là nhân dân có quyền kiểm tra,
giám sát, kiểm soát hoạt động của các cơ quan nhà nớc, các đại biểu do dân
bầu ra. H Chớ Minh viết: Chính phủ là Chính phủ của nhân dân, chỉ có mục
đích là phụng sự cho lợi ích của nhân dân. Chính phủ rất mong đồng bào giúp
đỡ, đôn đốc, kiểm soát và phên bình để làm tròn nhiệm vụ của mình là ngời

Nhà nớc phải biết kết hợp, điều chỉnh đợc các loại lợi ích của dân, bảo
đảm sự thống nhất, hài hoà, công bằng. Trong điều kiện có chênh lệch giàu,
nghèo phải điều hoà lợi ích bằng các chính sách xã hội cho đúng đắn.
4
Nhà nớc phục vụ nhân dân là nhà nớc phải đợc xây dựng một cách
trong sạch, minh bạch. Nhà nớc phải tiến hành đấu tranh chống tham ô, lãng
phí, quan liêu Để đấu tranh có hiệu quả các căn bệnh trên H Chớ Minh đa
ra 3 giải pháp về: Tổ chức cơ chế đấu tranh; Có sự chỉ đạo kiên quyết, dứt
khoát, rõ ràng của ngời lãnh đạo nhà nớc; Đẩy mạnh giáo dục cán bộ, công
chức nhà nớc để có đợc một đội ngũ cán bộ tận tâm, nâng cao ý thức trách
nhiệm, hết lòng phục vụ nhân dân.
Lựa chọn xây dựng mô hình nhà nớc dân chủ nhân dân, kết tinh giá trị
t tởng dân tộc, nhân loại phù hợp với thực tế Vit Nam, làm phong phú Chủ
nghĩa Mác - Lênin về các hình thức tồn tại của nhà nớc:
Chủ tịch H Chớ Minh bằng những khảo nghiệm thực tiễn, với t duy
chính trị nhạy cảm, sắc sảo đã quyết định lựa chọn con đờng cách mạng Tháng
Mời, kiểu nhà nớc theo Học thuyết Mỏc - Lờnin. Để lựa chọn kiểu nhà nớc theo
xu thế vận động của lịch sử, H Chớ Minh dựa trên 2 cơ sở chính. Đó là tính
chất nhân dân và khả năng của nhà nớc trong việc bảo đảm cuộc sống tự do, ấm
no, hạnh phúc, thoả mãn các nhu cầu trần thế của nhân dân và con ngời. ở
H Chớ Minh, việc lựa chọn kiểu nhà nớc gắn bó chặt chẽ với mục tiêu giải
phóng con ngời và phát triển xã hội.
Tính chất sáng tạo độc đáo của H Chớ Minh là việc vận dụng kinh
nghiệm Xô viết để kiến tạo, xây dựng nhà nớc kiểu mới ở Vit Nam. Về mục
đích, nguyên tắc, Ngời trung thành với mô hình Xô viết, nhng lại có bớc đi,
cách làm độc lập, không giáo điều, rập khuôn. Có thể nói, H Chớ Minh chỉ
lĩnh hội cái tinh thần Xô Viết để định hình mô hình Nhà nớc Việt Nam.
Nhà nớc dân chủ nhân dân của ta là một nhà nớc thống nhất của khối
đại đoàn kết dân tộc. Cơ sở của nhà nớc không bó hẹp trong phạm vi một giai
cấp, tầng lớp mà nó mang tính quảng đại quần chúng, đợc sự ủng hộ của mọi

phát huy quyền làm chủ thật sự của nhân dân trên tất cả các lĩnh vực của đời
sống xã hội. Trong vấn đề này việc mở rộng dân chủ đi đôi với tăng cờng pháp
chế XHCN có ý nghĩa quan trọng. Chính vì vậy, quyền làm chủ của nhân dân
phải đợc thể chế hoá bằng hiến pháp và pháp luật, đa hiến pháp và pháp luật
vào cuộc sống. Cần chú ý đến việc bảo đảm cho mọi ngời đợc bình đẳng trớc
6
pháp luật, xử phạt nghiêm minh mọi hành động vi phạm pháp luật, bất kể sự vi
phạm đó do tập thể hoặc cá nhân nào gây ra. Có nh vậy dân mới tin và mới
bảo đảm đợc tính chất nhân dân của nhà nớc ta.
Để phát huy quyền làm chủ của nhân dân lao động, ngoài vấn đề thực
thi nghiêm chỉnh pháp luật, còn cần chú ý tới thực hiện những quy tắc dân chủ
trong các cộng đồng dân c, tuỳ theo điều kiện của từng vùng, miễn là quy tắc
đó không trái với những quy định của pháp luật. Theo đó cần thực hành tốt
các quy chế dân chủ ở cơ sở, bảo đảm trên thực tế dân đợc biết, đợc nói, đợc
bàn, đợc kiểm tra, giám sát, lựa chọn và bãi miễn đại biểu do mình bầu ra.
Vận dụng trong thực tế nguyên tắc tập trung dân chủ trong tổ chức và hoạt
động của nhà nớc: theo quan điểm của Đảng ta cần tránh 2 xu hớng có hại:
Tập trung dẫn đến chuyên quyền, độc đoán và dân chủ hình thức.
Cng lnh xõy dng t nc trong thi k quỏ lờn ch ngha xó
hi (1991) ó khng nh: Ton b t chc v hot ng ca h thng chớnh
tr nc ta giai on mi l nhm xõy dng v tng bc hon thin nn dõn
ch xó hi ch ngha, bo m quyn lc thuc v nhõn dõn. (2)
Ti Hi ngh i biu ton quc gia nhim k khúa VII (1994), quan
im sau õy ln u tiờn c khng nh: Tip tc xõy dng v tng bc
hon thin Nh nc phỏp quyn Vit Nam. ú l nh nc ca nhõn dõn, do
nhõn dõn, vỡ nhõn dõn, qun lý mi mt i sng xó hi bng phỏp lut, a t
nc phỏt trin theo nh hng xó hi ch ngha. Nh vy, phng hng c
bn thc thi c ch tng th ng lónh o, nh nc qun lý, nhõn dõn lm
ch, v phỏt trin h thng chớnh tr trong xó hi l tip tc m rng v thc
thi dõn ch, bo m quyn lc thuc v nhõn dõn, m rng v thc thi s tham

c phỏt huy n mc no s l nhõn t quan trng gúp phn cho tớnh ỳng
n ca s lónh o ca ng v m bo cho vic gi gỡn bn cht ca dõn,
do dõn, vỡ dõn ca Nh nc phỏp quyn ca chỳng ta.
Bản chất dân chủ của nhà nớc VN theo t tởng HCM đợc ĐH X của
Đảng khẳng định: Nhà nớc là đại diện quyền làm chủ của nhân dân, đồng
thời là ngời tổ chức thực hiện đờng lối chính trị của Đảng. Mọi đờng lối, chính
8
sách của Đảng và pháp luật của nhà nớcđều phải phản ánh lợi ích của đại đa
số nhân dân. Nhân dân không chỉ có quyền mà còn có trách nhiệm tham gia
hoạch định và thi hành các chủ trơng, chính sách của Đảng và pháp luật của
nhà nớc.
Công cuộc xây dựng, chỉnh đốn Đảng hiện nay tất yếu gắn liền với tăng
cờng sự lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nớc. đây là trách nhiệm cực ký quan
trọng của Đảng với t cách là Đảng cầm quyền. Trong giai đoạn hiện nay, vận
dụng t tởng HCM vào việc tăng cờng sự lãnh đạo của Đảng đối với nhà nớc
thể hiện ở những nội dung nh; lãnh dạo Nhà nớc thể chế hoá đờng lối, chủ tr-
ơng của Đảng, bảo đẩm sự lãnh đạo của Đảng và phát huy vai trò quản lý của
Nhà nớc; đổi mới phơng thức lãnh đạo của Đảng đối với Nhà nớc: lãnh đạo
bằng đờng lối, bằng tổ chức, bộ máy của Đảng trong các cơ quan Nhà nớc,
bằng vai trò tiên phong, gơng mẫu của đội ngũ đảng viên hoạt động trong mộ
máy nhà nớc, bằng công tác kiểm tra, Đảng không làm thay công việc quản lý
của Nhà nớc. Đảng thống nhất lãnh đạo trong công tác cán bộ trong hệ thống
chính trị trên cơ sở bảo đảm chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Nhà nớc
theo luật định. Bản chất, tính chất của Nhà nớc ta gắn liền với vai trò, trách
nhiệm của Đảng cầm quyền, do đó, đến lợt Đảng, một tiền đề tất yếu đợc đặt
ra là sự trong sạch, vững mạnh của ĐCSVN chính là yếu tố quyết định cho
thành công của việc xây dựng Nhà nớc pháp quyền XHCN của dân, do dân, vì
dân theo t tỏng HCM.
Xõy dng nh nc ca dõn, do dõn v vỡ dõn l mt quỏ trỡnh gn lin
vi vic xõy dng v hon thin phỏp lut v tng cng phỏp ch, gn lin