TU TUONG
CÙA C.MÀC
VE
CON
NGUÒI
VA GIÀI
PHÓNG CON
NOaÒI
TRONO BÀN THÀO
KINH TÉ
-
TRIÉT
HOC NÀM
1844
TH S.
NGUYÉN THI THANH HUYEN
Khoa Triét hge, Trudng DHKHXH&NV
Tàc phàm Bdn thdo kinh té
-
triét hgc nàm
1844
dugc Màc vièt
trong giai doan
ma
thè gidi quan
va làp
trudng chinb tri cùa dng
chuyén tu chù
nghìa
duy tàm sang chù
nghìa

lao
dgng
va
tha boa bàn chat con
ngudi, chi ra càn nguyén cùa su tha
boa
dd
va
con dudng kbàc phuc
tha
boa,
giài pbdng con ngudi. Nbflng tu tudng này cùa Màc vàn giù
nguyén già tri nbàn vàn sàu sàc
cho
dèn ngày nay.
Trong Bdn thdo kinh té - triét hge
1844,
quan
dièm
cùa C. Màc
ve
bàn chat con ngudi dà bìnb thành
mot
càch khà rd
net
màc dù trong
quan niém cùa dng vàn cdn
chiù
su ànb hudng cùa chù nghìa duy vàt
cùa Phoi-o- bàc. Trong tàc phàm này Màc vàn

654
nhién sdng"; dugc phù cho nhflng lue
lugng
tu nhién, nhflng lue
lugng
dd tdn tai trong con ngudi dudi hình thùc thién
bàm va
nàng lue, dudi
hình thùc nàng khié'u.
Mat khàc vdi tinh càch là thue thè tu nhién, gidng nhu thue vàt
va
dòng vàt con ngudi
chiù
ànb hudng bòi mói trudng tu nhién, bòi
nhflng ddi tugng tdn tai
ben
ngoài nò nhu nhflng ddi tugng khóng phu
thuóc vào con ngudi. Nbung nhflng ddi tugng à'y là nhflng ddi tugng
càn thiét, càn bàn
de thue
bién
va
khàng dinh nbflng
lue
lugng bàn
chat cùa con ngudi.
Khàng dinh mat tu nhién cùa bàn
chat
con ngudi, Màc vié't: con
ngudi là thue thè nhue

tdn tai.
Nói
ràng ddi sdng thè xàc
va
tinh
thàn cùa con ngudi gàn lién vdi gidi tu nhién, ndi nhu thè chàng qua
chi ed nghìa
là
gidi tu nhién gàn lién vdi bàn thàn con ngudi, vi con
ngudi
là
mdt bd pbàn cùa gidi tu nhién"
(1,
tr.l35).
Con ngudi khdng
chi là
thue thè tu nhién, nd là
thue
thè tu nhién
ed
tfnh
ngudi, nghìa
là
thue thè tdn tai cho bàn thàn mình
va
do dd là
thue
thè
loài.
Ò

co sd cùa tdn tai ed tinh chat ngudi cùa
655
bàn thàn con ngudi. Chi
ed
trong xà bòi, tdn tai tu nhién cùa con ngudi
mdi là tdn tai ed tinh chat ngudi cùa con ngudi ddi vdi con ngudi
va
tu
nhién mdi trd thành con ngudi ddi vdi con ngudi. Nhu vày, xà bòi là
su thdng nhàt bàn chat dà
boàn
thành cùa con ngudi vdi tu nhién, su
phuc sinh chàn chinb cùa tu nhién, chù nghìa tu nhién dà dugc
thue
bién cùa con ngudi
va
chù nghìa nhàn dao dà dugc thue bién cùa tu
nbièn"(l,tr.l70).
Nhùng pbàn tieh cùa Màc cho thày dng dà khàng dinh
net dàc
trung trong bàn chat con ngudi là bàn
chat
xà bòi. Màc cho ràng mgi
boat dgng cùa con ngudi, ngay cà nhflng boat dgng
ma
trong trudng
hgp hièm ed con ngudi mdi
ed
thè thue bién su giao tié'p vdi ngudi
khàc déu là boat dgng xà bòi. Trong chuong Chù ngtua

cu
vào quan he dò
co
thè xét
doàn trìnb dò vàn
boa
chung cùa con ngudi. Nhu vày ngay trong mdi
quan he tu nhién nhàt cùa con ngudi là mdi quan he gifla ngudi dàn
dng
va
dàn bà dà thè bién rd con ngudi kbàc vdi con vàt
vi
con ngudi
là
thue
thè xà bòi.
Quan niém cùa Màc
ve
dàc trung xà boi cùa bàn
chat
con ngudi
trong tàc phàm này boàn toàn tuong ddng vdi luàn dièm cùa dng trong
luàn cuong
ve
Phoiobàc: Trong tinh bién thue cùa nd, bàn
chat
con
ngudi là tdng
boa
cùa càc mdi quan he xà bài. Tuy nhién, trong tàc

bién su tiéu cuc cùa bàn ehà't con ngudi. Màc
su
dung hai khài niém dà
de md
tà su vàn dgng cùa bàn chat con ngudi. Òng
con
dùng kbài niém
này
de
thè bién tié'n trìnb phàt trién chung cùa lich
su
nhàn loai vdi tu
càch là su vàn dgng cùa bàn
chat
toc loai thóng qua tha
boa va lòt
bò
tha boa. Tuy nhién, trong tàc phàm Bdn thdo kinh té-triét hge 1844,
Màc chua di dèn tién trìnb phàt trién bién thue cùa bàn
chat
con ngudi.
Òng mdi chi dùng lai d tién trìnb phàt trién, sinh thành bàn chat
toc
loai
cùa con ngudi
ma
theo dd,
qua
trình sinh thành lich
su

Màc khdng phài là con ngudi vdi tu càch là bién thàn cùa y niém tuyét
ddi,
bay con ngudi chung chung trùu tugng cùa Phoiobàc
ma
là con
ngudi tdn tai bién thue "Cd nghìa là tdn tai nhu là ddi tugng cùa càm
giàc,
tdn tai nhu là ddi tugng càm tình, nghìa là ed nhflng ddi tugng
càm tình d
ben
ngoài, nhflng ddi tugng cùa càm tình cùa mình. Tdn tai
càm tinh
ed
nghìa là dau khd"
(1,
tr.234).
Thuàt ngfl Dau khó xuàt phàt
tu
Phoiobàc, dng dà ly giài nd là
mdt hình
tbài
bièu bién
va
phuong thùc tàc dgng cùa mài trudng xung
quanb
va
thè gidi
ben
ngoài ddi vdi con ngudi. Màc ké thùa quan niém
dd cùa Phoiobàc

con ngudi, tàch con ngudi ra kbòi ddi sdng xà hói cùa con ngudi, chi
657
mdi
de
càp dèn su tàc ddng cùa mài trudng tu
nhièn
vdi con ngudi, thì
Màc dà bd sung vào khièm khuyé't cùa Phoiobàc
bang
càch dàt con
ngudi trong ddi sdng bién thue cùa xà bòi. Vi vày, khi xàc dinh bàn
chat
con ngudi, Màc khdng tàp trung ngbién cùu càu trùc co thè cùa
con ngudi
ma
chù y dèn nhùng boat ddng cùa con ngudi.
Va
dà ehi ra
dugc dàc thù cùa boat dgng thue tién cùa con ngudi trong tdn tai cùa
mình, "ed nhién, con vàt cùng
san
xuàt. Nd xày dung td, cbd d cùa nd,
nhu con ong, con bài ly, con kién Nbung con vàt chi san xuàt cài
ma
bàn thàn nd hoàe con nd truc tièp càn dèn; nd
san
xuàt mdt càch phièn
dièn, trong khi con ngudi
san
xuàt mdt càch toàn dién, con vàt chi

loài nào
va
d dàu cQng biét vàn dung bàn
chat ed hflu cùa mình vào ddi tugng; do dd con ngudi cQng xày dung
theo càc quy
luàt
cùa cài dep" (1,
tr.l37).
Theo Màc, boat dgng sinh
sdng cùa con ngudi kbàc vdi boat ddng sinh song cùa con vàt. Con vàt
tu ddng nhàt mdt càch truc tièp vdi boat dgng sinh sdng cùa nd, nò
kbòng pbàn biét mình vdi boat dgng sinh sdng à'y. Cdn boat ddng sinh
sdng cùa con ngudi là boat ddng
ed
y thùc. Chinb boat ddng sinh sdng
ed
y thùc này phàn biét con ngudi khàc vdi ddng vàt. Nhu vày, con
ngudi trong quan niém cùa Màc là con ngudi tdn tai bién
thufc
vdi
phuong thùc boat dgng dàc thù - boat dgng san xuàt.
Tu
su pbàn tieh cùa Màc
ve
bàn
chat
con ngudi, dng dà di dèn tién
doàn
ve
mdi quan he giùa khoa hge tu nhién

san
xuàt tu bàn chù nghìa, con
ngudi bi tha
boa,
bi dànb màt bàn chat chàn thue cùa mình. Su tha
boa
con ngudi trong chù nghìa tu bàn ed cài ngudn
tu
su tha
boa
lao ddng.
Lao dgng bi tha
boa
dàn dèn
san
phàm lao ddng, bàn thàn lao ddng trd
thành xa la, ddi làp vdi ngudi lao ddng. Hàu
qua
cùa su tha
boa
dd làm
cho "Bàn chat ed tinh loài cùa con ngudi - gidi tu nhièn cùng nhu tài
san tinh thàn ed tinh loài cùa con ngudi- bi bién thành mdt bàn chat xa
la vdi con ngudi, thành phuong tién
de
duy tri su tdn tai cùa cà nbàn
con ngudi. Lao ddng bi tha
boa
làm cho thàn thè cùa bàn thàn con
ngudi, cùng nhu gidi tu nhién d

boa,
bdi vi trong xà
hai
dd ndi chung "lue lugng
khdng phài ngudi thdng tri tà't eà". Biéu bién dàc trung
va
phd bién
nhà't cùa
sue
manh "kbòng phài ngudi" dd, là su thdng tri cùa ddng
tién,"Néu tién là sgi
day
ràng bude
tdi
vdi ddi song con ngudi, vdi xà
hói,
vdi gidi tu nhién
va
vdi con ngudi thì tién chang le khdng phài là
sgi
day
cùa mgi sgi
day
bay sao? Nd chang le khdng tbàt nùt
va
coi
nùt mgi sgi
day
bay sao? Vày do dd, nd
ed

dà bi tha hoà cùa nhàn loai" (1, tr.213).
Màc cho ràng, tha hoà kinh té là nén tàng cùa mgi hình tbài tha
659
hoà, vi vày mudn xoà bd tha hoà con ngudi thì phài xoà bò dugc
eòi
ngudn cùa nd là tha hoà kinh tè. Trong tàc phàm này khi luàn giài ve
su tha hoà lao dgng ddng tbdi Màc ehi ra mdi quan
he
gifla lao ddng
tha hoà vdi sd hflu tu nhàn. Theo dd sd hflu tu nbàn vùa
là
két
qua
vùa
là nguyén nhàn cùa chinb lao ddng bi tha hoà, chi dèn giai doan phàt
trién cao nhà't cùa nd (CNTB), thì tha hoà lao ddng thè bién ra là ké't
qua
cùa
che
dà ehiém hflu tu nbàn tu bàn chù nghìa. Vi vày, "Cho nén
su xoà bd mdt càch tieh cuc
che
dà tu hflu vdi tinh càch
là
su khàng
dinh sinh boat cùa con ngudi
là
su xoà bd mdt càch
tieh
cuc mgi su

liéu san
xuàt.
Tu
dò òng di dèn tu tudng bét
sue
sàu sàc "su giài pbdng xà bòi khdi sd hflu tu nbàn , kbdi su nd
dich, trd thành hình thùc chinb tri cùa su giài pbdng cdng nhàn,
va
lai
vàn
de
d
day kbÒng
chi là su giài pbdng hg, vi su giài pbdng cùa ho
bao bàm su giài pbdng toàn thè loài ngudi;
va
sd
di
nhu thè là vi toàn
bd cài
che
dd nd dich loài ngudi ndi chung bao bàm trong quan he cùa
cdng nhàn vdi
san
xuàt
va
vi mgi quan he nd dich déu ehi là nhflng
bién thè
va
ké't qua cùa quan he à'y" (1,

sd hùu tu nhàn, Màc di sàu tìm bièu su phàt trién cùa
lich su xà boi
va
rùt ra ké't luàn chù yèn
ve
su phàt trién cùa lich
su:
"Chù nghìa cóng
san
vdi tình càch là su xda bò
mot
càch tieh cuc che
dò tu hflu - su tu tha hoà à'y cùa con ngudi -
va
do dd vdi tinh càch là
su
ehiém
hiru mdt càch thue su bàn chat con ngudi bdi con ngudi va vi
con ngudi; do dd vdi tình càch là viéc con ngudi boàn toàn quay trd lai
660
vdi chình mình vdi tình càch là con ngudi xà bòi,
nghia
là
ed
tình
chat
ngudi- su quay trd lai này dién ra mot càch ed y thùc va
ed
giù lai tà't
eà su phong phù cùa su phàt trién trudc dd. Chù

lac
quan
cùa "tuoi tré". Cùng gidng nhu Àng Ghen, Màc cho ràng chi càn xda
bd
che
dà tu hflu thì mgi hình tbài tha hoà sé tu dgng bién màt. Màc
mdi chi dùng d viéc dua ra mdt càch kbài quàt con dudng giài phdng
con ngudi kbdi tha hoà
ma cha
chi ra tién
de,
càch thùc cho su xoà
bd dd. Trong tàc phàm
He
tu tudng
Due,
ngay sau dd Màc
va
Àng
Ghen dà ed nhflng bd sung cho khièm khuyé't dd. Trong Bdn thdo
kinh té- triét hge nàm
1844,
Màc mdi chi vach ra nbflng
net
co bàn
ve
chat cùa
che
dd cdng
san

Tài
lièu
tham khào
1.
C.Mde
va
Ph.Àngghen, toàn tàp, tàp 42, Nxb. Chinb tri Qude
già,
HN, 1995.
2.
TS. Bùi Bà Linh. Quan niim cùa C.Mde, Ph.Àngghen vi con
ngudi
va
su nghiip giài phóng con ngudi, Nxb. Chình tri Qude
già,
HN,
2003.
3.
Lich su chù
ngliTa
Màc, tàp 1, Nxb. Chinb tri Qude
già,
HN,
2003.
662