B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
V TH PHNG THO CÁC NHÂN T NH HNG N CHÍNH
SÁCH C TC CA CÁC CÔNG TY NIÊM
YT
GIAI ON 2008 - 2012
LUN VN THC S KINH T Thành ph H Chí Minh, tháng 10 nm 2013
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC KINH T THÀNH PH H CHÍ MINH
V TH PHNG THO
hc tp và hoàn thành tt khóa hc. ng thi, tôi cng xin cm n quí anh, ch
Mc dù tôi đã có nhiu c gng hoàn thin lun vn bng tt c s nhit tình và
nng lc ca mình, tuy nhiên không th tránh khi nhng thiu sót, rt mong nhn
đc nhngđóng góp quí báu ca quí thy cô và các bn!
TP. H
24 tháng 09 nm 2013
Hc viên V Th Phng Tho LI CAM OAN
Tôi xin cam đoan lun vn: “Các nhân t nh hng đn chính sách c tc ca
các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam giai đon 2008 -
2012”, đc thc hin di s hng dn ca PGS. TS. Nguyn Th Ngc Trang
là công trình nghiên cu nghiêm túc và đc đu t k lng ca tôi. Các s liu
trong lun vn là hoàn toàn trung thc và đáng tin cy.
1.2.6. Ri ro kinh doanh .8
1.2.7. Li nhun 9
CHNG 2 : MÔ HÌNH NGHIểN CU 10
2.1. Mô hình nghiên cu và đo lng các bin 10
2.1.1. Bin ph thuc 10
2.1.2. Bin đc lp và các gi thuyt 10
2.2. D liu nghiên cu 12
2.3. Phng pháp nghiên cu 13
CHNG 3: KT QU NGHIÊN CU 17
3.1. Thng kê mô t các bin s dng trong nghiên cu 17
3.2. Kim tra hin tng đa cng tuyn 19
3.3. Kt qu c lng theo mô hình Tobit các nh hng ngu nhiên 20
3.4. D báo t l c tc k vng 23
3.5. ánh giá h s nh hng biên 24
CHNG 4: KT LUN 27 i
DANH MC BIU BNG
Bng 2.1: Tng hp các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit Nam
GII THIU
C tc đc đnh ngha là mt hình thc phân phi li nhun (quá kh hoc
hin ti) cho các c đông, đc xem nh là phn bù đp cho ri ro đi vi phn vn
đu t ca h. Chính sách c tc nh hng đn c các nhà đu t, nhng nhà qun
lý, ngi cho vay. i vi nhà đu t, chính sách c tc không ch là khon thu
nhp thng xuyên mà còn là thc đo giá tr doanh nghip h đang đu t. i vi
các nhà qun lý, vic ch đng đu t ca h cng ph thuc vào chính sách c tc
bi vì khi chi tr c tc càng ln cng đng ngha vi vic ngun vn đu t s b
hn ch. Nhng nhà cho vay cng rt quan tâm đn thông báo chi tr c tc ca các
doanh nghip, vì chi tr c tc càng cao thì kh nng cung cp dch v và thu hi n
càng thp (Dr. Y. Subba Reddy, 2002). Do vy, chính sách c tc luôn là mt trong
nhng ch đ đc quan tâm nhiu nht trong lnh vc tài chính.
Brealey & Myers (2005) cho rng chính sách c tc là mt trong mi vn đ
khó gii quyt nht trong kinh t tài chính. Nhiu nhà kinh t hc đã có nhiu
nghiên cu đ gii đáp bài toán c tc này, tuy nhiên các gi thuyt, hc thuyt và
s gii thích đc đa ra luôn có nhiu mâu thun gia các kt qu nguyên cu.
Miller and Modigliani,1961 cho rng trong th trng tài chính hoàn ho, thì chính
sách c tc ca công ty không nh hng đn giá tr doanh nghip. Ngc li, trong
th trng không hoàn ho, các nhà đu t thích c tc bng tin mt hn là tng vn
trong tng lai (Gordon, 1956; Lintner, 1956).
Liên quan đn chính sách thu,
Brennan, 1970; Elton and Gruber, 1970; Litzenberger and Ramaswamy, 1979
gii thích rng thu nhp t c tc b đánh thu trc tip, còn đi vi li nhun
gi li s đc trì hoãn cho đn khi c phiu đc bán nên nhà đu t thích gi
li li nhun hn nhn c tc.
Rozeff, 1982 khi xét đn chi phí đi din kt lun
rng đ gim chi phí đi din, công ty s chi tr c tc cao hn.
nc, quy mô công ty, h s Beta và li nhun tác đng đn chính sách c tc ca
các công ty niêm yt Vit Nam giai đon 2008 – 2012.
Phn tip theo ca lun vn s đc trình bày theo cu trúc sau:
- Chng 1: Khung lý thuyt và xây dng các gi thit nghiên cu.
- Chng 2: Mô hình nghiên cu
- Chng 3: Kt qu nghiên cu
- Chng 4: Kt lun
3 CHNG 1
KHUNG LÝ THUYT VÀ XÂY DNG CÁC GI THIT NGHIÊN CU
1.1. Khung lý thuyt v chính sách c tc:
1.1.1 Vì sao phi chi tr c tc
Kania et al., 2005 gii thích nguyên nhân phi chi tr c tc là hu ht các nhà
đu t đu không thích ri ro, h d đoán li ích t vic nhn c tc có th cao hn
li ích không chc chn t s dng vn tái đu t mc dù hai la chn trên có th
dn đn kt qu nh nhau trong trng hp không có thu, chi phí giao dch.
1.1.2. Lý thuyt MM- Miller và Modigliani:
Miller, M. and D. Modigliani, 1961 cho rng trong th trng tài chính hoàn
ho, đc gi đnh là không thu, không có chi phí mua bán, không có thông tin bt
cân xng và không có chi phí đi din thì chính sách c tc ca công ty không nh
hng đn giá tr doanh nghip. Do đó, các nhà qun lý không th thay đi giá tr
công ty bng vic thay đi chính sách c tc.
1.1.3. Lý thuyt “ The Bird in the hand” (chú chim trong lòng bàn tay)
Theo Gordon (1959, 1963), Lintner (1962), and Walter (1963), trong th trng
không hoàn ho, các nhà đu t thích c tc bng tin mt “bird in the hand” hn là
tng vn trong tng lai “two in the bush”. Chi tr c tc tng, có th làm tng giá
tr doanh nghip. Bi vì t l c tc cao s làm gim s không chc chn dòng tin
(2010), các nhà đu t có thu nhp thng xuyên, n đnh và nm trong khung
thu sut thp có xu hng b thu hút bi các c phiu có c tc cao và n đnh.
Ngc li, các nhà đu t có thu nhp trong khung thu sut cao, h li thích gi
li li nhun đ h có th nhn đc li nhun tim nng t vic tái đu t.
-
Hiu ng chi phí giao dch: theo Husam-Aldin Nizar Al-Malkawi, Michael
Rafferty, Rekha Pillai (2010), các nhà đu t nh nh nhng ngi v hu hoc
thu nhp ch yu ca h t đu t c phiu s có xu hng thích đu t vào
nhng c phiu có c tc cao và n đnh, bi vì h có th gim đc mt khon
chi phí giao dch đáng k khi bán c phiu – chi phí này nh hng khá ln đn
nhu cu tiêu dùng ca h.
1.1.6. Vn đ phát tín hiu (Signalling Hypothesis):
Aharony and Swary, 1980;
Asquith and Mullins, 1986; Kalay and Loewenstein,
1985; Healy and Palepu, 1988 cho rng chính sách c tc s là công c phát tín hiu,
bc l nhng thông tin ni b v nhng trin vng ca công ty đn các c đông
trong tình trng thông tin bt cân xng.
1.1.7. Vn đ chi phí đi din (Agency cost):
Rozeff, 1982; Easterbrook, 1984; Lloyd,
1985; Crutchley and Hansen, 1989
cho rng: đ gim chi phí đi din, các công ty s chi tr c tc cao hn, bi vì chi
tr c tc cao s làm gim dòng tin ni b, các nhà qun lý s phi kim ngun tài
tr t bên ngoài, đòi hi h phi có trách nhim vi ngun vn vay này, do đó làm
5 mâu thun gia c đông ni b và c đông bên ngoài. Tuy nhiên, t l li nhun
đc s dng đ chi c tc còn ph thuc vào c cu vn ch s hu ca doanh
nghip.
Glen et al. (1995), Gul (1999a) và Al-Malkawi (2007) cho rng th trng mi
ni, quyn s hu ca Nhà nc là nhân t chính nh hng đn quyt đnh c tc
ca doanh nghip. Theo Gul (1999a), quyn s hu ca nhà nc tng quan đng
bin vi c tc, bi các doanh nghip có t l vn góp ca Nhà nc càng cao, càng
ít khó khn trong vn đ huy đng vn đu t, do đó h có th chi tr c tc cao
hn. i vi các doanh nghip có t l vn góp ca Nhà nc thp hoc không có
thì luôn gp khó khn trong vic huy đng vn nên h phi s dng ngun li
nhun gi li đ đu t. Glen et al. (1995) gii thích rng nhng nc có h thng
pháp lut cha tt thì các nhà đu t cn đc bo v. Bi vì chính ph là nhng
nhà đu t có quyn lc nên hành đng đ bo v các c đông thiu s bng cách
giám sát các c đông ni b và yêu cu h phi chi tr c tc. Al-Malkawi (2007) lý
gii thông qua vic chính ph là đi din cho nhân dân (ngi không trc tip điu
hành công ty), do đó xy ra mâu thun: gia nhân dân và nhng ngi đi din Nhà
nc, gia nhng ngi đi din cho Nhà nc và nhng nhà qun lý. Bin pháp
gii quyt vn đ này là chi tr c tc cao, vì s làm gim dòng tin trong tay các
nhà qun lý nên s gim chi phí đi din.
Trong bài nghiên cu, bin đi din là phn trm s hu ca Nhà nc (GOV)
và Gi thit 1: t l chi tr c tc tng quan cùng chiu vi phn trm s hu ca
Nhà nc.
1.2.2. Dòng tin t do
Theo Jensen (1986), dòng tin t do tng s làm tng chi phí đi din ca doanh
nghip, bi vì các c đông mun nhng nhà qun lý ti đa hóa giá tr c phn ca
h, trong khi đó các nhà qun lý li mun s dng dòng tin t do đ phc v cho
li ích khác ca h. La Porta et al. (2000) cng cho rng khi dòng tin t do tng,
các nhà qun lý có xu hng tham gia vào các hot đng lãng phí, thm chí khi vic
xu hng đu t bng chính ngun tin ca h đ gim s ph thuc và chi phí tài
tr bên ngoài, do đó h có th không hoc chi tr c tc c tc thp. Ngc li, nu
công ty có ít d án tt và c hi phát trin không cao thì h s chi tr c tc cao đ
hn ch vic đu t lãng phí ca nhng nhà qun lý. Theo Myers (1984), chính sách
8 đu t có th thay th cho chính sách c tc, bi vì vic tp trung đu t làm gim
dòng tin t do nên làm gim chi phí đi din.
La Porta et al. (2000) đ cp đn hai trng hp: nhng quc gia có s bo v
ca lut pháp tt, thì các công ty phát trin nhanh s chi tr c tc thp. Xu hng
này đc lý gii rng bi vì quyn li ca các c đông đc bo v tt, h có th k
vng vào t l c tc cao hn khi có nhng c hi đu t tt nên s s dng tin đ
đu t thay vì chi tr c tc. Ngc li, nhng quc gia mà quyn li ca c đông
không đc bo v, các công ty có xu hng chi tr c tc cao đ bo v danh ting
ca h ngay c khi h có nhiu c hi đu t tt. Tng t nh Rozeff (1982),
Jensen et al. (1992), bài nghiên cu s dng bin tc đ tng doanh thu đ đi din
cho c hi phát trin ca các công ty đc niêm yt Vit Nam .
Gi thit 4: t l chi tr c tc tng quan nghch bin/đng bin vi c hi
phát trin ca công ty.
1.2.5. òn by tài chính
òn by tài chính tng quan nghch vi t l chi tr c tc, đó là nhn đnh ca
mt s tác gi đã tng nghiên cu v vn đ c tc trc đây. Jensen et al. (1992),
Al-Malkawi (2005) suy lun rng các công ty có t l n cao mun duy trì dòng tin
ca h đ đm bo ngha v vi các ch n thay vì s dng đ chi c tc. Mollah et
al. (2001) khi phân tích th trng mi ni cho rng đòn by tài chính nh hng
trc tip đn chi phí giao dch, các công ty có đòn by tài chính càng cao thì chi phí
giao dch càng cao, do đó t l chi tr c tc thp đ hn ch chi phí tài tr. Tng
t Duha Al-Kuwari (2009), đ phân tích mc đ nh hng ca n đn chính sách
đnh, t l chi tr đc quy đnh da vào li nhun hàng nm. Khi so sánh chính
sách c tc ca các công ty đc niêm yt Trung Quc và UK, Wang et al. (2002)
kt lun chính sách c tc ca các công ty UK n đnh, tng hàng nm và tt c
đu đc chi tr bng tin mt; ngc li các công ty Trung Quc chi tr c tc
không n đnh, phù thuc hoàn toàn vào thu nhp hin ti ca công ty. Adaoglu
(2000) cho rng thu nhp hin ti là nhân t chính quyt đnh chính sách c tc ca
các công ty đc niêm yt trên th trng chng khoán Istanbul. Al-Malkawi
(2007), Pandey (2001) cng xác đnh li nhun là yu t quan trng nh hng đn
chính sách c tc khi nghiên cu chính sách c tc Maylaysia và Jordan. i din
cho yu t li nhun, tôi s dng t l gia EBIT và tng tài sn, đã tng đc s
dng bi David J. Denis et al (2007).
Gi thit 7: T l c tc tng quan cùng chiu vi li nhun ca công ty. 10 CHNG 2
MÔ HÌNH NGHIÊN CU
2.1. Mô hình nghiên cu vƠ đo lng các bin
Tng t nh Duha Al-Kuwari (2009), đ kim đnh by gii thuyt nêu
Chng 1 trong trng hp ca công ty đc niêm yt trên th trng chng khoán
Vit Nam, tôi tin hành phân tích thc nghim mô hình theo phng trình sau:
DIV = f (GOV, FCF, SIZE, GROW, LEV, BETA, PROF)
Trong đó:
2.1.1. Bin ph thuc: t l chi tr c tc (DIV), đc xác đnh:
DIV = (c tc bng tin mt/li nhun ròng)x100
Theo Duha Al-Kuwari (2009), t l c tc đc tính toán da trên t l gia c
tc tin mt và li nhun ròng thay vì s dng giá tr c tc trên mi c phiu
(DPS) và t sut c tc (DY), xut phát t hai nguyên nhân: th nht, tt c các gi
i din
chi phí đi
din
11 Dòng tin t
do
FCF = (Li nhun
trc lãi sut và sau
thu + khu hao –
đu t tài sn c đnh
– thay đi vn lu
đng ròng)/tng tài
sn
Khi dòng tin t do cao, đ hn
ch vic s dng lãng phí dòng
tin, các công ty có th chi tr
c tc cao. Do đó gi thit 2:
dòng tin t do tng quan
cùng chiu vi t l chi tr c
tc tin mt.
GROW = Tc đ
tng doanh thu
- Khi công ty có nhiu c hi
đu t, đ gim chi phí tài
chính s s dng li nhun đ
đu t nên chi tr c tc thp.
- Do s bo v quyn li các c
đông thp, nên mt s công ty
không tin dòng tin chc chn
trong tng lai s chi tr c tc
cao mc dù h có nhiu c hi
đu t tt.
- Gi thit 4: C hi phát trin
tng quan cùng chiu/ nghch
chiu vi t l chi tr c tc
tin mt. i din
chi phí đi
din và chi
phí giao
giao dch
tài chính
Ri ro kinh
doanh
H s Beta: s nhy
cm gia t sut sinh
li ca chng khoán
so vi th trng
Khi công ty có h s ri ro kinh
doanh cao thì s nhy cm vi
dòng tin càng cao nên có nhu
cu vn cao. Do đó đ hn ch
chi phí tài chính, công ty có xu
hng gi li li nhun và tr
c tc thp. Gi thit 6: Ri ro
kinh doanh tng quan nghch
chiu vi t l chi tr c tc
tin mt.
Li nhun
PROF = EBIT/tng
tài sn
Li nhun cao s dn đn dòng
tin t do cao, đ tránh vic s
dng lãng phí dòng tin, các
http://www.bvsc.com.vn; http://vietstock.vn; www.cafef.vn )
D liu c cu s hu ca Nhà nc đc thu thp t báo cáo thng niên ca
các công ty niêm yt theo nm.
2.3. Phng pháp nghiên cu
Phn ln các bài nghiên cu trc s dng các mô hình hi quy tuyn tính nh
hi quy đa bin (Mahira Rafique ,2012; Santhi Appannan and Lee Wei Sim, 2011;
Yiu Man Leung, 2006; Michael S. Rozeff, 1982
)
, mô hình tuyn tính các nh
hng ngu nhiên và mô hình tuyn tính các nh hng c đnh (Elisabete
Vieira,Clara Raposo, 2007; Kashif Imran, 2011; Hafeez Ahmed và Attiya Y. Javid,
2009), phng pháp bình phng bé nht (OLS) (Kashif Imran, 2011; Elisabete
Vieira,Clara Raposo, 2007; Yordying Thanatawee, 2011) đ phân tích các nhân t
nh hng ca t l chi tr c tc. Trong đó gi đnh tt c các bin ph thuc và
đc lp đu phi có đy đ các giá tr trong mu nghiên cu. Tuy nhiên, trong thc
t mt vài trng hp mu nghiên cu b gii hn hoc b thiu d liu. D liu gii
hn xut hin khi mt s quan sát c bin đc lp và ph thuc b mt. D liu b
thiu xut hin khi d liu ca bin ph thuc b mt hoc thiu dn đn không có
d liu trong giá tr hi quy (Long, 1997). Ví d nh nhiu công ty niêm yt trên th
trng chng khoán Vit Nam không tr c tc cho c đông trong mt s nm –
14 đc trình bày trong bng 2.1. Do đó, t l chi tr c tc ca các công ty này không
quan sát đc, ngay c trong trng hp các d liu v đc tính ca công ty (bin
đc lp) vn đc quan sát các công ty này. D liu b gii hn thì yêu cu cht
hn d liu b thiu, bi vì mu s b loi tr khi bin ph thuc thiu d liu.
Bng 2.1: Tng hp các công ty niêm yt trên th trng chng khoán Vit
Nam 2008-2012
8
4
0
4
Công nghip
136
101
7
28
Du khí
4
3
1
0
Công ngh
13
7
4
2
Tin ích công cng
13
9
0
4
Tng cng
297
194
22
81
%
là các bin đc lp, có giá tr
quan sát trong tt c các trng hp;
là vector h s hi quy; là sai s mô hình,
gi đnh là phân phi chun
I
N(0,
2
). Bin thiu quan sát đc xác đnh bi
công thc sau:
Vic d báo bng OLS s không phù hp trong trng hp d liu b thiu y = 0
hoc y b chn (ch có giá tr >0) dn đn d báo thp do h s góc trong mô hình
hi quy b c tính cao hoc ngc li (Long, 1997; Gujarati, 2003; Woolbridge,
2002; Hsiao, 2002). Kt hp phng trình (1) và (2), ta có:
- Giá tr quan sát y = 0 có th là do công ty thc s không tr c tc trong nm
hoc d liu quan sát b thiu (không có giá tr quan sát). đánh giá mc đ phù
hp ca d báo, s dng công c Maximum Likelihood (Greene, 2003, Long 1997).
Trong trng hp này, quan sát s đc chia ra làm 2 nhóm: (1) quan sát không b
thiu s có Maximum Likelihood ging nhau, do đó có th s dng mô hình hi quy
tuyn tính; (2) quan sát b thiu và giá tr y* không xác đnh nhng xác sut quan
sát thiu vn đc s dng. Trong nghiên cu ca Long (1997), phng trình log-
likelihood có th gii quyt cho c quan sát không b thiu và b thiu:
Trong đó, (.) và (.) đi din cho hàm mt đ xác sut và hàm phân b tích ly
ca phân phi chun.
Tuy nhiên, mô hình Tobit c bn không thích hp cho mô hình d liu bng b
thiu, do tính không đng nht trong d liu. Do đó, mô hình các nh hng (ngu
nhiên hoc c đnh) thích hp cho các d liu không đc quan sát. Các nghiên cu
Bng 3.1 trình bày thng kê mô t các bin s dng trong nghiên cu, bao gm
đc tính công ty nh hng đn t l c tc ca các công ty phi tài chính niêm yt
trên th trng chng khoán Vit Nam t nm 2008-2012. Trung bình t l chi tr
c tc ca 297 công ty mc khá cao là 42,8%. lch chun ca t l chi tr c
tc là 1,24, cho thy rng mc đ phân tán t l chi tr c tc ca gia các công ty
đc nghiên cu cao. th trng chng khoán Vit Nam trung bình trong giai
đon 2008-2012, t l s hu ca nhà nc là 27,28 %. Tc đ tng trng doanh
thu trung bình trong giai đon nghiên cu là 18,4%, cho thy tc đ tng trng khá
nhanh chóng ca các công ty niêm yt. Tuy nhiên, vi t l đòn by tài chính mc
1,7 th hin phn ln các công ty niên yt đc tài tr bng vn vay là ch yu. Ch
s đo lng ri ro beta mc trung bình 0.44 cho thy bin đng giá ca các công
ty trong mu nghiên cu mc trung bình so vi toàn th trng.
Bng 3.1: Thng kê mô t các bin trong mô hình nghiên cu
Ngoài ra, qua kt qu mô t ti bng 3.1, xut hin mt s công ty vn chi tr c
tc mc dù li nhun ca h âm (giá tr DIV min là – 17,6). Có hai nguyên nhân:
18 + Th nht, khi th trng st gim cui nm 2008, nhà đu t thích chi tr c
tc bng tin mt, do đó mt s doanh nghip c phn kinh doanh kém hiu qu,
thua l vn thanh toán c tc cho các c đông nhm xoa du c đông và gi v trí
qun lý ca nhng ngi lãnh đo. Hành đng chia c tc trên thc cht là doanh
nghip ly vn điu l hoc đi vay chia cho các c đông.
+ Th 2, ti Vit Nam, các doanh nghip thng chia c tc thành 2 đt: đt
tm ng vào gia nm và đt kt thúc nm tài chính. iu này có th làm phát sinh
trng hp doanh nghip chi c tc tm ng đt 1 khi h d báo cui nm doanh
nghip có li, tuy nhiên li l.
+ Th 3, có th do nh hng bi lut thu Thu nhp cá nhân có hiu lc t