MỤC LỤC
2.1. Vài nét về đối tượng khảo sát.............................................................................................44
2.1.1. Địa bàn nghiên cứu......................................................................................................44
2.1.2. Đối tượng khảo sát......................................................................................................45
2.2.1. Thực trạng nhận thức của giáo viên về tổ chức TCĐK nhằm phát triển lời nói mạch lạc
cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non....................................................................................46
2.2.2. Thực trạng biện pháp tổ chức TCĐK nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi
ở trường mầm non................................................................................................................52
2.3.1. Xây dựng tiêu chí và thang đánh giá............................................................................58
2.3.2. Thực trạng mức độ biểu hiện lời nói mạch lạc của trẻ 5 - 6 tuổi ở trường mầm non
Hoa Hồng và cơ sở mầm non Hoa Phượng - Thành phố Bắc Ninh.........................................61

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
LỜI CẢM ƠN
Trước hết, tôi xin bày tỏ sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc tới
PGS.TS Nguyễn Thị Hòa, người đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi
trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn.
Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban chủ nhiệm khoa, các thầy, cô giáo trong
khoa Giáo dục mầm non, trường Đại học sư phạm Hà Nội đã giảng dạy, tạo
mọi điều kiện cho tôi học tập và nghiên cứu.
Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu các trường mầm
non Hoa Hồng, trường mầm non Hoa Phượng và các giáo viên đã cộng tác,
giúp đỡ tạo điều kiện tốt nhất trong quá trình tiến hành điểu tra thực trạng
cũng như thực nghiệm thành công.


Tôi xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên
giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.
Hà Nội, tháng 09 năm 2015

: Giáo dục mầm non

3


MỞ ĐẦU
1. Lí do chọn đề tài
Ngôn ngữ là sự sáng tạo kì diệu của con người, sự tuyệt vời của ngôn
ngữ là do ngôn ngữ ngay từ khi hình thành đã trở thành phương tiện giao tiếp
cơ bản nhất, hữu hiệu nhất của cả loài người. Hơn thế nữa, ngôn ngữ là công
cụ để tư duy, là chìa khóa vạn năng thông minh nhất để chúng ta mở kho
tàng tri thức khổng lồ của nhân loại.
Tiếng nói là một phần quan trọng của ngôn ngữ, nhờ tín hiệu nói mà
con người khái quát được tất cả những gì mình tiếp nhận được bởi các cơ
quan cảm giác. Tiếng nói cho ta khả năng tách rời khỏi sự vật và sự kiện,
hiện tượng cụ thể. Sự phát triển quá trình thông tin bằng tiếng nói cho ta khái
quát hóa và trừu tượng hóa thành những khái niệm. Về vai trò của tiếng nói
dân tộc, Bác Hồ đã dạy: “Tiếng nói là thứ của cải vô cùng lâu đời và vô
cùng quý báu của dân tộc. Chúng ta phải giữ gìn nó, tôn trọng nó” (Ngôn
ngữ và lí luận văn học).
Mục tiêu giáo dục mầm non là phát triển ở trẻ một số giá trị, nét tính
cách, phẩm chất và năng lực như mạnh dạn, tự tin, tự lực, sáng tạo, linh hoạt,
dễ hòa nhập, dễ chia sẻ, dễ hợp tác... tạo điều kiện thuận lợi cho trẻ tham gia
vào cuộc sống, chuẩn bị tốt cho trẻ vào học lớp 1 và các bậc học sau có kết
quả. Bởi vậy giáo dục ngôn ngữ cho trẻ là vô cùng cần thiết và phải bắt đầu
ngay từ rất sớm.
Bước vào học Tiểu học là bước ngoặt quan trọng trong cuộc đời của
trẻ, vì trẻ phải trải qua một lối sống mới với sự thay thế của hoạt động chủ
đạo từ vui chơi sang học tập. Đồng thời trẻ cũng chuyển qua một vị trí xã hội
mới của một người học sinh thực thụ. Sự thay đổi đó đòi hỏi trẻ phải có


5


Xuất phát từ những lí do trên, luận văn lựa chọn nghiên cứu đề tài “Tổ
chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6
tuổi ở trường Mầm non”.
2. Mục đích nghiên cứu
Tìm kiếm, đề xuất một số biện pháp tổ chức TCĐK nhằm phát triển lời
nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi góp phần phát triển nhân cách nói chung và
chuẩn bị cho trẻ vào lớp 1.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
3.1. Khách thể nghiên cứu
Quá trình tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho
trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi ở trường Mầm non.
3.2. Đối tượng nghiên cứu
Biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch nhằm phát triển lời nói mạch lạc
cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường Mầm non.
4. Giả thuyết khoa học
Nếu đề xuất được một số biện pháp tổ chức TCĐK như: Lựa chọn kịch
bản hấp dẫn để tích cực hóa vốn từ cho trẻ, tăng cường rèn luyện khả năng
nhập vai chơi giúp trẻ thể hiện chính xác, biểu cảm tính cách nhân vật bằng
lời nói kết hợp với điệu bộ, cử chỉ, tạo điều kiện cho trẻ được trao đổi, bàn
bạc ý tưởng trang trí sân khấu, hóa trang để trẻ được giao tiếp với cô cùng
các bạn... thì sẽ phát triển tốt lời nói mạch lạc của trẻ.
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
5.1. Xây dựng cơ sở lí luận của biện pháp tổ chức trò chơi đóng kịch
nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi.
5.2. Khảo sát thực trạng thực hiện các biện pháp tổ chức trò chơi đóng
kịch nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi ở các trường Mầm

thực trạng và biểu hiện lời nói mạch lạc của trẻ để làm rõ các thông tin thu
được từ phiếu hỏi.
7.2.3. Phương pháp điều tra bằng phiếu
- Mục đích: Tìm hiểu thực trạng biện pháp tổ chức TCĐK nhằm phát triển
lời nói mạch lạc cho trẻ 5-6 tuổi ở trường mầm non.
- Cách thức thực hiện: Xây dựng phiếu hỏi và phát phiếu cho các giáo
7


viên đang dạy lớp mẫu giáo 5-6 tuổi.
7.2.4. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm
Phân tích, tổng hợp các bài viết, bài báo, các đề tài trên các tập san, kỷ
yếu... có liên quan đến đề tài.
7.2.5. Phương pháp trắc nghiệm
- Mục đích: Đo biểu hiện lời nói mạch lạc của trẻ trước và sau thực
nghiệm nhằm khẳng định hiệu quả của thực nghiệm.
- Cách thức thực hiện: Cho trẻ thực hiện lần lượt các bài tập đã xây
dựng trong điều kiện môi trường tâm lí và vật chất như nhau. Áp dụng bài
tập đo biểu hiện lời nói mạch lạc để điều tra thực trạng, “đo đầu” và “đo
cuối” thực nghiệm.
7.2.6. Phương pháp thực nghiệm sư phạm
- Mục đích: Nhằm kiểm chứng hiệu quả của các biện pháp đề xuất.
- Cách thức thực hiện: Tiến hành TN một số biện pháp tổ chức TCĐK
đã đề xuất đối với nhóm trẻ TN. Còn nhóm ĐC giữ nguyên không tác động,
sau đó so sánh kết quả của nhóm TN với nhóm ĐC và rút ra kết luận.
7.3. Phương pháp xử lí số liệu
Luận văn sử dụng một số các công thức toán thống kê: tín tỉ lệ %, tính giá
trị trị trung bình, độ lệch chuẩn ... để lượng hoá kết quả nghiên cứu.
8. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần mở đầu, kết luận và kiến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục,

chức, hướng dẫn trẻ chơi đóng kịch nhằm giúp trẻ đến với TCĐK một cách
hứng thú, tự nhiên, thúc đẩy ở trẻ niềm đam mê, yêu thích văn học, phát triển
lời nói.[28]
Nhà giáo dục người Nga N.A. Lêônchiép đã coi “trò chơi đóng kịch là
một hình thức quá độ sang hoạt động thẩm mĩ, hoạt động nghệ thuật”. Như
vậy, ở trường mầm non, nhiệm vụ làm cho trẻ yêu kịch, ham thích tham gia
đóng kịch là quan trọng.[5]
Tác giả A.I.Xôrôkina trong tác phẩm “Giáo dục học mẫu giáo” cũng đã
đưa ra một số biện pháp hướng dẫn trẻ chơi TCĐK như: Giáo viên lựa chọn
9


TPVH có ý nghĩa giáo dục, giúp trẻ nhớ nội dung câu chuyện, cô cho nhiều
trẻ tham gia và tổ chức một vài nhóm chơi cùng một lúc, sử dụng trang phục
phù hợp.[43]
Ph.A.Sôkhin cho rằng, phát triển lời nói mạch lạc của trẻ mẫu giáo bao
gồm việc giải quyết các nhiệm vụ đặc biệt của giáo dục tiếng mẹ đẻ, đó là:
Phát triển vốn từ và đặc biệt là kĩ năng sử dụng từ ngữ để diễn đạt ý nghĩ một
cách rõ ràng, ngắn gọn và chính xác; Hình thành cấu trúc ngữ pháp; Giáo
dục ngữ âm. Từ đó, tác giả cũng đưa ra các biện pháp khác nhau để thực hiện
nhiệm vụ như: “Kể lại chuyện theo TPVH”, “kể chuyện theo tranh”, “kể
chuyện theo đồ chơi”, “kể chuyện theo kinh nghiệm”, “dựng chuyện”. [26]
E.I.Tikheeva đã nghiên cứu và đưa ra các biện pháp phát triển ngôn ngữ nói
cho trẻ mẫu giáo, đó là: “Nói chuyện với các em, “giao nhiệm vụ cho các
em”,”đàm thoại”, “kể chuyện”, “đọc truyện”, “thư từ”, “học thuộc lòng thơ ca”.
Những biện pháp phát triển lời nói mạch lạc mà hai tác sử dụng rất gần với
trò chơi đóng vai theo TPVH cụ thể là TCĐK của trẻ ở trường mầm non.[34]
Bên cạnh những công trình nghiên cứu của tác giả người Nga, nghiên
cứu về TCĐK của các tác giả Anh gồm: Elanna S.Yalow và Judith Harries
đã nhấn mạnh đến vai trò của TCĐK đối với sự phát triển toàn diện của trẻ

chọn chủ đề chơi, phân vai chơi, giúp trẻ nhớ lại nội dung câu chuyện, dựng
sân khấu, cô giáo không cần tham gia vào trò chơi mà cần chú ý quan sát,
giúp đỡ trẻ khi cần thiết.[2]
Tác giả Lương Kim Nga, Phùng Hữu Kiếm trong cuốn “Trò chơi đóng
vai theo TPVH trong trường mẫu giáo – nhà trẻ”khẳng định vai trò giáo dục
to lớn của trò chơi đóng vai theo TPVH đối với trẻ mầm non, trong đó có
giáo dục phát triển ngôn ngữ. Từ đó nhóm tác giả đưa ra các bước tiến hành
TCĐK rất tường minh và rõ ràng gồm 3 bước: chuẩn bị, luyện tập và tổ chức
biểu diễn. Đồng thời tác giả cũng giới thiệu một số kịch bản được chuyển thể
từ TPVH. Đây là tài liệu rất bổ ích và thiết thực cho giáo viên mầm non

11


trong quá trình giáo dục giúp trẻ làm quen với TPVH.[20]
Tác giả Hà Nguyễn Kim Giang trong cuốn “Phương pháp cho trẻ làm
quen với TPVH” và cuốn “Phương pháp kể sáng tạo truyện cổ tích thần kì
cho trẻ mẫu giáo” đã nghiên cứu và đưa ra một quy trình tổ chức TCĐK, đề
cập đến vai trò của TCĐK trong giáo dục toàn diện cho trẻ đặc biệt là trong
lĩnh vực lời nói và thẩm mĩ, tác giả viết: chính những yêu cầu đặt ra trong
suốt quá trình chơi đòi hỏi trẻ phải phát huy cao độ sự hoạt động của các
chức năng tâm lí như lời nói, tưởng tượng, trí nhớ, tư duy... Nó giúp trẻ tích
lũy kinh nghiệm sống qua trải nghiệm các nhân vật trong tác phẩm, nó ảnh
hưởng trực tiếp tới sự phát triển lời nói và sự phát triển xúc cảm, tình cảm
thẩm mĩ ở trẻ. Qua TCĐK trẻ lĩnh hội được lời nói giàu hình ảnh, học được
giọng nói diễn cảm, rõ ràng...[4], [5]
Tác giả Đinh Văn Vang trong cuốn giáo trình “Tổ chức hoạt động vui
chơi cho trẻ mầm non” đã nghiên cứu kĩ lưỡng về TCĐK từ khái niệm – đặc
điểm ý nghĩa, từ đó đưa ra các bước tiến hành tổ chức TCĐK rất cụ thể. Tác
giả khẳng định trong suốt quá trình chơi TCĐK trẻ phải huy động các chức

số biện pháp hướng dẫn trò chơi đóng kịch nhằm phát triển lời nói mạch lạc
cho trẻ mẫu giáo 5 – 6 tuổi” ,đã đóng góp và làm phong phú thêm về cơ sở lí
luận và thực tiễn để nâng cao chất lượng giáo dục trẻ thông qua TCĐK ở các
trường mầm non hiện nay.
Tóm lại, qua nghiên cứu các công trình của các tác giả trong và ngoài
nước chúng tôi nhận thấy tầm quan trọng của việc phát triển lời nói mạch lạc
và vai trò to lớn của TCĐK đối với trẻ mẫu giáo trong giáo dục nói chung và
trong phát triển lời nói mạch lạc nói riêng. Những nghiên cứu này tạo một
nền tảng vững chắc cho chúng tôi nghiên cứu việc tổ chức trò chơi đóng kịch
nhằm phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non.

13


1.2. Lý luận về tổ chức TCĐK cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường Mầm non
1.2.1. Khái niệm, bản chất, đặc điểm của trò chơi đóng kịch
1.2.1.1.Khái niệm TCĐK
- Theo tác giả Xorokina, M.K.Bogoliupxkaia thì: TCĐK là trò chơi trong
đó các em chỉ biểu diễn những chủ đề có sẵn. Đặc điểm của trò chơi này là ở
chỗ dựa vào chủ đề của một câu chuyện cổ tích hoặc của một truyện ngắn
các em đóng những vai nhất định nào đó và tái hiện lại mọi sự kiện theo
trình tự của chúng.
- Tác giả Lương Kim Nga, Phùng Hữu Kiếm định nghĩa: Trò chơi đóng
vai theo TPVH (còn được gọi là TCĐK) là một nội dung của hoạt động vui
chơi trong trường mẫu giáo. Tuy vậy, nó không đơn thuần là trò chơi mà còn
là hoạt động mang tính chất nghệ thuật. Ngược lại nó không chỉ là hoạt động
nghệ thuật mà còn là trò chơi. Hai yếu tố này kết hợp chặt chẽ trong nội
dung cũng như trong quá trình tổ chức vui chơi, kích thích trẻ hoạt động tích
cực trong suốt cuộc chơi.
- Tác giả Đinh Văn Vang trong cuốn giáo trình “Tổ chức hoạt động vui

không phải do trẻ tự nghĩ ra). Có thể nói đây là một biến thể của trò chơi
đóng vai theo chủ đề. Tính sáng tạo của trẻ được thể hiện ở cử chỉ, điệu bộ,
nét mặt, lời nói... làm nổi bật tính cách nhân vật của TPVH chứ không làm
sai lệch tính cách nhân vật (nhân vật tốt, đáng yêu trở nên tốt hơn, đáng yêu
hơn; nhân vật xấu xa, đáng ghét trở nên xâu xa hơn, đáng ghét hơn)
TCĐK là một loại trò chơi mang tính nghệ thuật. Tuy nhiên nó không
phải là một hoạt động nghệ thuật mà chỉ là trò chơi. Tính nghệ thuật và tính
chất chơi là hai yếu tố kết hợp chặt chẽ với nhau trong nội dung chơi cũng
như quá trình tổ chức trò chơi.
Yếu tố nghệ thuật trong TCĐK được thực hiện trước tiên là ở kịch
bản, đó là yếu tố trung tâm, giữ vai trò nòng cốt trong nghệ thuật kịch. Có
15


thể nói, thành công của vở diễn phải bắt đầu từ kịch bản (kịch bản chuyển
thể có hấp dẫn hay không, có làm nổi bật tính cách nhân vật hay không, có
phù hợp với khả năng của trẻ hay không...). Kịch bản vừa đề xuất nội dung
vở kịch vừa là phản ánh, vừa là chương trình kế hoạch sẽ được thực hiện
biểu diễn trên sân khấu. Vì vậy, việc chuẩn bị kịch bản có ý nghĩa nhất định
đối với thành công của các cuộc biểu diễn nghệ thuật và cả những cuộc chơi
đóng vai theo TPVH.
Hình tượng nghệ thuật kịch hiện ra trước mắt người xem và tác động
đến họ dưới hình thức một mảng cuộc sống với những con người, những
cảnh vật cụ thể sinh động. Tính chất sinh động như đời thực của hình tượng
kịch là kết quả tổng hợp nhiều hoạt động của tác giả kịch bản, diễn viên, họa
sĩ, nhạc sĩ, nhà thiết kế mỹ thuật, biên đạo múa... đó là sự hòa trộn phối hợp
của nhiều loại hình nghệ thuật mà đối với trẻ em điều đó là rất cần thiết.
Trong TCĐK tính tổng hợp của các loại hình nghệ thuật như tạo hình, âm
nhạc, múa... càng phải yêu cầu cao hơn vì khi chơi TCĐK nếu chỉ thực hiện
các vai bằng lời nói và hành động thì vở kịch sẽ bị nhạt và giảm bớt đi nhiều

Yếu tố chơi được thể hiện trước tiên ở chỗ trong khi chơi trẻ phải
được vui thích tự nguyện, thoải mái do sức hấp dẫn của chính trò chơi.
Trong thực tế phần lớn trẻ chỉ thích đóng vai nhân vật tốt, trẻ trung, giỏi
giang chứ không thích đóng vai xấu xí, độc ác, kém cỏi. Do vậy cô giáo cần
động viên khích lệ trẻ không chỉ đóng vai người tốt, việc tốt mà cần phải
đóng cả vai xấu xí, độc ác, kém cỏi nữa thì mới vui được. Dù trong trường
hợp nào đi nữa thì cũng không nên cưỡng ép trẻ phải đóng vai nào đó mà trẻ
không thích. Việc nhập vai diễn, cộng với việc ca hát nhảy múa khiến trẻ rất
vui thích và hứng thú khi tham gia trò chơi. Tuy nhiên để duy trì được sự vui
thích và thoải mái đó đòi hỏi người lớn (giáo viên) cần tổ chức và hướng dẫn
một cách khéo léo để lôi cuốn trẻ vào cuộc chơi một cách hứng thú. Trong
nhiều trường hợp, cô cần nhận vai mà trẻ không thích để thể hiện đúng yêu
17


cầu của kịch bản. Khi ấy cô cần thể hiện vai diễn thật ấn tượng để khích lên
trẻ tự nguyện nhập vai trong những lần chơi tiếp theo. Việc người lớn vào
vai cùng trẻ trong các TCĐK đem lại hiệu quả rất cao, gây cho trẻ nhiều điều
thú vị và càng làm nổi rõ tính chất chơi hơn. Vì người lớn lúc này giống như
trẻ em, mà trong khi chơi thì quan hệ giữa các thành viên là bình đẳng. Ở
đây không có người “lãnh đạo” và người “bị lãnh đạo”. Tất nhiên việc người
lớn vẫn đóng vai trò là người hướng dẫn và tổ chức nhưng làm sao cho khéo
léo, kín đáo để giữ được không khí vui tươi, thoải mái trong cuộc chơi. Việc
nhập vai cùng với trẻ lại là điều kiện thuận lợi để người lớn hướng dẫn trẻ
chơi một cách dễ dàng.
Để TCĐK mang tính chất chơi thực sự, việc hướng dẫn tổ chức cho
trẻ chơi cần giữ được tính hồn nhiên, ngộ nghĩnh của trẻ thơ. Tính hồn nhiên
ngộ nghĩnh đó phải được thể hiện ở cả lời nói, điệu bộ, trang phục, hóa trang,
sân khấu, âm nhạc, bài hát... TCĐK được trẻ em quan niệm như “một màn
biểu diễn” làm trẻ rất thích thú. Trong khi chơi trẻ cố gắng tái hiện lại hình

phải có một khả năng ngôn ngữ nhất định, trẻ phải biết lắng nghe và cùng
tham gia vào thảo luận với giáo viên và các bạn để lên kể hoạch tổ chức trò
chơi, phân vai chơi, dựng bối cảnh, luyện tập lời thoại... từ đó khả năng ngôn
ngữ của trẻ được bồi dưỡng và phát triển. Khi chơi đóng kịch ngoài việc phải
nói bằng lời nói của nhân vật trẻ còn phải biểu cảm qua nét mặt, cử chỉ điệu
bộ... để tạo được thành một thể thống nhất đòi hỏi tư duy của trẻ phải tốt,
cộng với khả nói lưu loát, mạch lạc... qua đó trẻ làm giàu thêm vốn ngôn ngữ
dân gian cho bản thân mình, cảm nhận được sự giàu có của ngôn ngữ, lĩnh
hội sự phong phú của tiếng mẹ đẻ.
TCĐK có ý nghĩa quan trọng đối với sự phát triển của trẻ, là phương tiện
giáo dục toàn diện hiệu quả, tốt nhất về mặt đạo đức, trí tuệ, lời nói, thẩm
mĩ... đặc biệt trò chơi còn phát triển ở trẻ tính độc lập, sáng tạo, trí tưởng
tượng, tính tích cực cá nhân. Trò chơi mang đến cho trẻ niềm vui, sự thích
19


thú, lòng say mê và để lại những dấu ấn tuyệt vời lắng sâu trong tâm hồn và
trở thành những kí ức đẹp đẽ trong tuổi thơ của trẻ.
Maxim Gooki đã nhấn mạnh vai trò quan trọng của trò chơi với trẻ em:
“trò chơi là con đường dẫn trẻ em đến chỗ nhận thức được cái thế giới ở
trong đó các em đang sống, cái thế giới mà các em có sứ mệnh phải cải
tạo”. Trong các loại trò chơi thì TCĐK có vai trò quan trọng với sự phát
triển lời nói mạch lạc của trẻ 5 – 6 tuổi.
Khi chơi đóng kịch, trẻ nói bằng ngôn ngữ của nhân vật trong tác
phẩm (đặc biệt các nhân vật của truyện cổ tích, ngụ ngôn, thần thoại) giúp trẻ
nắm được ngôn ngữ dân gian có nội dung phong phú và đầy sức diễn cảm, từ
đó giúp trẻ cảm nhận được sự giàu có của ngôn ngữ, nắm được phương tiện
thể hiện ngôn ngữ, lĩnh hội được sự phong phú của tiếng mẹ đẻ. Tất cả
những điều này ảnh hưởng tích cực tới sự phát triển lời nói (vốn từ vựng, kĩ
năng sử dụng từ ngữ, ngữ âm,...) của trẻ.

Ngôn ngữ trong trò chơi đóng kịch dành cho trẻ mẫu giáo chủ yếu dựa
vào ngôn ngữ của chính TPVH ấy. Nhưng khi chuyển thể TPVH sang kịch
bản cần chú ý ngôn ngữ TPVH là viết ngôn ngữ viết, ngôn ngữ gián tiếp còn
ngôn ngữ kịch là ngôn ngữ nói, ngôn ngữ trực tiếp, ngôn ngữ hành động. Vì
vậy cần có sự dung hợp hài hòa giữa ngôn ngữ văn chương với ngôn ngữ hội
thoại, khẩu ngữ tự nhiên. Nói chung ngôn ngữ kịch phải có tính hành động,
tính khẩu ngữ, tính hàm xúc, tính tổng hợp, và đặc biệt là phải phù hợp với
thể loại tác phẩm và tính cách nhân vật. Với ngôn ngữ nhân vật, nhân vật nào
phải theo đúng lời ăn tiếng nói của nhân vật ấy, nói cách khác ngôn ngữ phải
được tính cách hóa. Khi biên soạn, nên chọn ra giọng điệu, cách nói riêng
cho từng nhân vật. Khi viết lời thoại cho các nhân vật trong kịch cho trẻ mẫu
giáo cũng cần chú ý đến tính phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí của trẻ, phải
sử dụng tiếng mẹ đẻ, từ ngữ ngắn gọn, rõ ràng, dễ hiểu, dễ nhớ, những từ
21


mang tính hình tượng giàu sắc biểu cảm, gần gũi với đời sống tình cảm và tư
duy của trẻ, tránh dùng những từ có ý khái quát hóa tư tưởng cao, những từ triết
lí khô khan, ... mà tư duy trẻ không nắm bắt được. Có thể xây dựng ngôn ngữ
của kịch (trong toàn vở hay một số đoạn) dưới hình thức những câu thơ, những
câu văn vần, hay những điệu hát dí dỏm, ngộ nghĩnh được nhắc đi nhắc loại
nhiều lần, gây hứng thú cho trẻ và để trẻ dễ nhớ, dễ thuộc. Chú ý phát triển vốn
từ và cơ cấu ngữ pháp, ngôn ngữ ngữ cảnh, ngôn ngữ diễn cảm. Ở mức độ đơn
giản có thể hòa trộn, phối hợp sử dụng tất cả các hình thức ngôn ngữ của nghệ
thuật sân khấu như: ngôn ngữ động tác, ngôn ngữ đối thoại, ngôn ngữ độc
thoại... Như vậy, TCĐK chính là phương tiện phát triển lời nói mạch lạc cho trẻ
5 – 6 tuổi.
1.2.3. Tổ chức trò chơi đóng kịch cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường Mầm non
Quá trình tổ chức TCĐK cho trẻ 5 – 6 tuổi ở trường mầm non cần tuân
theo đúng quy trình, trình tự nhất định. Quy trình đó được diễn ra như sau:

gọn, có cốt truyện phát triển mạch lạc, có những nhân vật giàu màu sắc thẩm
mĩ về tính cách, hành động, ngôn ngữ.
Khác với nghệ thuật kịch, trong TCĐK dành cho trẻ mẫu giáo, ngoài các
nhân vật chuyển từ TPVH, cần có nhân vật người dẫn truyện, có chức năng
xâu chuỗi các sự kiện làm cho câu chuyện kịch vốn có thể bị lược bớt các chi
tiết phụ vẫn có đầu có cuối, diễn biến mạch lạc, trở nên dễ hiểu đối với trẻ.
Ngôn ngữ của nhân vật người dẫn truyện vừa dẫn dắt nhân vật xuất hiện,
phát triển câu chuyện kịch vừa có tác dụng định hướng quá trình tiếp xúc và
cảm thụ tác phẩm cho trẻ. Như vậy, khi tiến hành chuyển thể sang kịch bản
ngoài hình tượng con người, có thể biến cả cảnh vật thiên nhiên, cả cây cỏ,
trời mây...trong TPVH thành nhân vật tham gia vào câu chuyện, có thể đóng
vai cảnh vật, đồ vật, làm cho chúng cũng trở nên biết nói năng, suy nghĩ, trò
chuyện, hát ca cùng với các nhân vật người, tạo ra những hình tượng sinh
23


động, gần gũi với trẻ, làm bộc lộ và tăng thêm chất thẩm mĩ và sức hấp dẫn
của tác phẩm, giúp trẻ cảm nhận tác phẩm và cảm nhận cuộc sống tinh tế
hơn, sâu sắc hơn.
Cần chú ý đến đặc điểm ngôn ngữ của kịch bản văn học dành cho trẻ.
Người ta có thể hòa trộn, phối hợp sử dụng tất cả các hình thức ngôn ngữ của
nghệ thuật sân khấu để đạt tới mục đích nhiều mặt khi tiến hành trò chơi
đóng vai: đó là ngôn ngữ động tác hình thể của sân khấu kịch câm, ngôn ngữ
đối thoại, độc thoại, bàng thoại của kịch nói, lối nói bằng thơ, đọc thơ trong
kịch thơ, những ca khúc, điệu múa trong nhạc kịch... Với cách hiểu trò chơi
đóng vai theo TPVH là một phương tiện giáo dục trẻ em, một hình thức hoạt
động mô phỏng nghệ thuật sân khấu, hoàn toàn có thể vận dụng các hình
thức ngôn ngữ, cũng như mọi đặc điểm và khả năng khác của nghệ thuật sân
khấu vào việc chuẩn bị và tiến hành cuộc chơi.[5; tr214,215]
- Cho trẻ tiếp xúc với TPVH và kịch bản: Kể hoặc đọc cho trẻ nghe toàn

phải cố gắng khơi dậy trí tưởng tượng của tuổi thơ, hướng sự suy nghĩ của
trẻ vào việc tìm kiếm những phương tiện thể hiện cảm xúc của các nhân vật
trong tác phẩm. Bằng cách nhận xét và đặt câu hỏi cô giáo xác định hành
động của trẻ khi thủ vai, huấn luyện trẻ biết dùng động tác làm sống lại trạng
thái nội tâm của nhân vật, gây dựng mối liên hệ giữa các nhân vật với các
tình huống trong cuộc sống mà trẻ đã gặp. Giúp trẻ biết nhìn, biết lắng nghe
các vai bạn khi trả lời họ hoặc làm động tác đáp trả họ.[28; tr151]
- Trang trí sân khấu, hóa trang, làm đạo cụ: Đối với TCĐK việc trang trí
có ý nghĩa to lớn. Trang trí góp phần tạo ra ấn tượng về một vở kịch thật sự. Có
thể sử dụng những thứ có sẵn trong lớp để trang trí: bàn, ghế, vật liệu xây dựng,
lẵng hoa, chậu cảnh...Trong TCĐK có thể sử dụng một số kiểu trang phục và
phụ kiện như: khăn đỏ, tạp dề, lẵng hoa (truyện Cô bé quàng khăn đỏ), tai thỏ,
đuôi cáo, mũ gà, mặt nạ chó, mặt nạ gấu (truyện Cáo, Thỏ và Gà trống)...
25