ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM
-------------------------------
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng luận văn: “Nghiên cứu đặc điểm sinh học và
biện pháp kỹ thuật nhằm nâng cao năng suất, chất lượng hồng Việt Cường tại
huyện Đồng Hỷ - tỉnh Thái Nguyên” là do chính tôi thực hiện, dưới sự hướng
dẫn khoa học của PGS.TS. Ngô Xuân Bình. Mọi số liệu trong luận văn là
VŨ THỊ VÂN ANH
trung thực và chưa được sử dụng bảo vệ bất cứ một công trình khoa học nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện luận văn
này đều đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã
NGHIÊN CỨU ĐẶC ĐIỂM SINH HỌC VÀ
BIỆN PHÁP KỸ THUẬT NHẰM NÂNG CAO NĂNG SUẤT, CHẤT
LƢỢNG HỒNG VIỆT CƢỜNG TẠI HUYỆN ĐỒNG HỶ TỈNH
THÁI NGUYÊN
được chỉ rõ nguồn gốc.
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2008
HỌC VIÊN CAO HỌC
LUẬN VĂN THẠC SỸ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP
VŨ THỊ VÂN ANH
Chuyên ngành : Trồng trọt
hồng đã tạo điều kiện và nhiệt tình giúp đỡ tôi trong quá trình theo dõi thu
thập số liệu cho bản luận văn này.
Tôi xin tỏ lòng biết ơn chân thành tới bạn bè và gia đình đã giúp đỡ và
động viên tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thiện luận văn này.
Thái Nguyên, tháng 5 năm 2008
HỌC VIÊN CAO HỌC
Trang
Bảng 1.1. Thực trạng sản xuất hồng trên thế giới năm 2002 ......................... 14
Bảng 1.2. Sự phân bố và sử dụng các loài hồng thuộc chi Diospyros ............ 14
Bảng 1.3. Diện tích, sản lượng hồng ở miền Bắc Việt Nam ......................... 16
Bảng 1.4. Diện tích hồng của một số tỉnh năm 2004 .................................... 17
Bảng 1.5. Diện tích và vùng trồng phổ biến các giống hồng......................... 18
Bảng 1.6. Đặc điểm của các giống hồng chính ở Nhật Bản .......................... 31
Bảng 3.1. Diễn biến thời tiết khí hậu trong thời gian nghiên cứu tại
Thái Nguyên..................................................................................................47
Bảng 3.2. Diện tích các loại cây ăn quả và quy hoạch đến năm 2010 ............ 50
Bảng 3.3. Diễn biến diện tích và sản lượng một số cây ăn quả của huyện
Đồng Hỷ - Thái Nguyên .............................................................. 52
Bảng 3.4. Diện tích cho thu hoạch của một số cây ăn quả của huyện
Đồng Hỷ - Thái Nguyên .............................................................. 52
Bảng 3.5. Diện tích một số cây ăn quả phân theo xã của huyện Đồng Hỷ
- Thái Nguyên............................................................................. 53
Bảng 3.6. Đặc điểm thân, cành, dạng tán giống hồng Việt Cường ................ 55
Bảng 3.7. Đặc điểm và khả năng sinh trưởng lộc xuân năm 2007… ............. 56
VŨ THỊ VÂN ANH
Bảng 3.8. Đặc điểm và khả năng sinh trưởng lộc hè năm 2007..................... 57
Đồ thị 3.1: So sánh nhiệt độ và lượng mưa giữa các tháng năm 2007 ........... 48
Đồ thị 3.2: Động thái tăng trưởng chiều dài các đợt lộc năm 2007................ 59
Đồ thị 3.3: Động thái đậu quả hồng sau tàn hoa........................................... 66
Đồ thị 3.4: Động thái tăng trưởng quả của giống hồng Việt Cường .............. 67
Đồ thị 3.5: Phân tích tương quan giữa các chỉ tiêu cành mẹ…… .................. 69
Đồ thị 3.6: Phân tích tương quan giữa các chỉ tiêu cành quả............................ 70
Đồ thị 3.7: Ảnh hưởng của số lần phun GA3 đến tỷ lệ đậu quả và năng
suất hồng Việt Cường .................................................................... 74
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT
MỤC LỤC
Trang
CAQ :
Cây ăn quả
MỞ ĐẦU.................................................................................................... 1
CT
1.1. Cơ sở khoa học và ý nghĩa thực tiễn của đề tài........................................ 5
ĐK
:
Đường kính
1.1.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu đặc điểm sinh học cây hồng...... 5
TB
:
Trung bình
1.1.2. Cơ sở khoa học của việc sử dụng chất điều hoà sinh trưởng .......... 6
TT
:
Thành thục
1.2. Nguồn gốc, phân bố và phân loại hồng ................................................... 8
Tg
:
1.4.2.2. Mưa và ẩm độ ................................................................... 34
1.4.2.3. Ánh sáng ........................................................................... 35
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1.4.2.4. Đất đai .............................................................................. 36
3.2.1.2. Sự sinh trưởng các đợt lộc ở cây hồng Việt Cường năm 2007 ..... 56
1.5. Một số đặc điểm sinh vật học của cây hồng Việt Cường........................ 37
3.2.1.3. Động thái tăng trưởng chiều dài các đợt lộc năm 2007 ........ 59
1.6. Tổng quan về chất điều hoà sinh trưởng ............................................... 37
3.2.1.4. So sánh một số chỉ tiêu sinh trưởng giữa các đợt lộc trên
1.6.1. Giới thiệu chung về chất điều hoà sinh trưởng ............................ 37
cây hồng Việt Cường năm 2007 .............................................. 60
1.6.2. Phân loại chất điều hoà sinh trưởng ............................................ 38
3.3. Kết quả nghiên cứu ảnh hưởng của số lần phun GA3 đến năng suất,
chất lượng của hồng Việt Cường tại Đồng Hỷ - Thái Nguyên ............... 71
3.3.1. Ảnh hưởng của số lần phun GA3 đến tỷ lệ đậu quả và năng suất ....... 72
3.3.2. Ảnh hưởng của số lần phun GA3 đến tỷ lệ ăn được, kích thước
và khối lượng quả hồng Việt Cường ............................................... 74
3.3.3. Ảnh hưởng của số lần phun GA3 đến chất lượng hồng Việt Cường ... 75
3.3.4. Hiệu quả kinh tế của việc phun chế phẩm GA3 ........................... 77
chất lượng quả hồng Việt Cường ............................................... 45
KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ...................................................................... 78
Chƣơng III: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................. 47
1. KẾT LUẬN ........................................................................................... 78
3.1. Điều tra tình hình sản xuất cây ăn quả huyện Đồng Hỷ - Thái Nguyên... 47
3.1.1. Điều kiện khí hậu, thời tiết tại Thái Nguyên ............................... 47
3.1.2. Tình hình sản xuất cây ăn quả của tỉnh Thái Nguyên .................. 50
3.1.3. Tình hình sản xuất cây ăn quả của huyện Đồng Hỷ ..................... 51
3.2. Kết quả nghiên cứu đặc điểm sinh học của giống hồng Việt Cường
tại Đồng Hỷ - Thái Nguyên ................................................................. 54
1.1. Kết quả điều tra tình hình sản xuất cây ăn quả của huyện Đồng Hỷ
tỉnh Thái Nguyên................................................................................ 78
1.2. Kết quả nghiên cứu về đặc điểm sinh học của cây hồng Việt Cường ...... 78
1.3. Kết quả nghiên cứu biện pháp kỹ thuật tăng năng suất và chất lượng
quả hồng Việt Cường.......................................................................... 79
2. ĐỀ NGHỊ .............................................................................................. 80
chứng cao huyết áp. Ngoài ra hồng còn có một đặc tính hiếm thấy trong các
Trong 100 gam thịt quả chín (phần ăn được) có: 0,7g protein, 0,1g lipit, 11g
loại quả là không bao giờ chua, đông y cho là một loại quả lành, người ốm,
các chất carbonhydrate, 3,1g chất xơ, 10mg canxi, 19,1mg phospho, 0,2mg
người già, người đau dạ dày đều có thể ăn được. Hơn nữa ăn hồng lại có thể
sắt, 49,7mg iot, 0,16mg caroten, 16mg vitamin C, ngoài ra còn vitamin PP,
hạ huyết áp, giảm đau ruột. Vũ Công Hậu [9], [10].
B1, B2… Các chất hydratcarbon trong quả hồng chiếm trên dưới 12 - 16% (có
Hồng còn là một cây cảnh đẹp, lá xanh thẫm, mặt trên bóng láng, mùa
thể tới 25%) chủ yếu là đường sacarose, glucose và fructose [3], [4], [5].
thu chuyển sang sắc đỏ trước khi rụng. Vào cuối thu hồng trút hết bộ lá, chỉ
Ngoài ra trong quả còn có pectin, tanin (0,25 - 0,4%) và một lượng nhỏ các
còn lại những quả vàng đỏ treo trên những cành nâu xám, làm cho cây hồng
hoạt chất khác.
có một vẻ đẹp. Bộ khung cành của hồng cũng rất đặc sắc, bao giờ cũng nhẵn
thuốc đã được dùng từ lâu đời trong Đông y học. Theo Đông y, quả hồng vị
lượng quả ngon và có giá trị kinh tế cao. Do vậy, cây hồng được coi là cây ăn
ngọt chát, tính bình, có tác dụng chữa tiêu chảy, trĩ, đái dầm, háo khát, ho có
quả quan trọng, được chú trọng phát triển nhằm góp phần xoá đói giảm nghèo
đờm và các chứng nôn mửa, lo nghĩ, phiền uất... Vỏ, rễ thân cây hồng còn
và tiến tới làm giàu cho các hộ nông dân các vùng trung du và miền núi phía
được dùng làm thuốc cầm máu, chữa bệnh tiêu chảy. Đặc biệt, quả hồng có
Bắc, trong đó có Thái Nguyên. Qua đánh giá về giá trị kinh tế, giá trị dinh
hàm lượng iốt cao có tác dụng tốt trong phòng ngừa bệnh bướu cổ [8], [9],
dưỡng, giá trị thẩm mỹ, giá trị làm thuốc… hồng được xếp vào loại cây ăn
[10], [13], [30], [43]. Quả hồng phơi khô được sử dụng để chữa bệnh viêm
quả quý.
phế quản, bệnh ho khan, trừ giun sán, chống chảy máu, chữa long đờm và
Trong những năm thực hiện chủ trương chuyển dịch cơ cấu cây trồng,
phục hồi sức khoẻ. Cuống và tai hồng phơi khô dùng để chữa ho và nấc rất
năm từ vườn hồng. Những cây trên 15 tuổi có thể cho thu hoạch từ 1000 -
lượng hồng Việt Cường tại Thái Nguyên.
- Xác định được khả năng sinh trưởng của các đợt lộc, mối liên hệ giữa
1200quả/cây.
Cây hồng Việt Cường được coi là sản phẩm đặc sản của nhân dân huyện
sinh trưởng cành mẹ và cành quả tới khả năng mang cành quả trên cành mẹ và
Đồng Hỷ: Quả thuộc nhóm hồng ngâm, được đồng bào khai hoang mang từ
khả năng mang quả trên cành quả, để từ đó làm tiền đề xây dựng hệ thống các
Khoái Châu, Hưng Yên về trồng ở xóm Việt Cường, xã Hoá Thượng, Đồng Hỷ,
biện pháp kỹ thuật phục vụ cho thâm canh tăng năng suất, chất lượng hồng
Thái Nguyên. Trọng lượng quả trung bình 234,9 gam/quả [33], khi chín thịt
Việt Cường tại Thái Nguyên.
quả có màu vàng đỏ, thịt quả giòn, thơm, vị đậm, thường thu hoạch vào dịp
tết trung thu. Tuy nhiên, cũng như nhiều giống hồng khác, hồng Việt Cường
- Xác định được hiệu quả số lần phun GA3 và thời điểm phun thích hợp
với giống hồng Việt Cường trong sản xuất tại Thái Nguyên.
có hạn chế lớn nhất là hiện tượng rụng quả. Quả hồng rụng rải rác trong suốt
Đồng thời, góp thêm hiểu biết cơ bản trong việc xây dựng hệ thống các biện
TỔNG QUAN TÀI LIỆU
pháp kỹ thuật thâm canh.
Mặt khác, chưa có những nghiên cứu đầy đủ về đặc điểm sinh học cây
1.1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI
1.1.1. Cơ sở khoa học của việc nghiên cứu đặc điểm sinh học cây hồng
Cây hồng là cây ăn quả quý không chỉ đem lại thu nhập cao mà còn có
giá trị tạo cảnh quan và góp phần bảo vệ môi trường sinh thái bền vững. Phát
triển cây hồng nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng, xuất khẩu và góp phần trong
chuyển dịch cơ cấu cây trồng nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hoá.
Cây hồng không phải là cây thường xanh mà cần có một thời gian
ngừng sinh trưởng. Thời kỳ này cây rụng toàn bộ lá để chuẩn bị cho thời kỳ
hồng nói chung và hồng Việt Cường nói riêng, do đó đi sâu nghiên cứu nội
dung này là rất cần thiết.
1.1.2. Cơ sở khoa học của việc sử dụng chất điều hoà sinh trƣởng
Chất điều hoà sinh trưởng ngày nay đã và đang được sử dụng rộng rãi
trong trồng trọt như là một phương tiện điều chỉnh hoá học quan trọng đối với
sự sinh trưởng phát triển của cây. Chúng có nhiều ứng dụng như kích thích
nhanh sự sinh trưởng của cây, điều khiển sự ngủ nghỉ của hạt và củ, điều
phát lộc, ra hoa. Hồng ra lộc vào mùa xuân khi tiết trời đã có mưa và ấm hơn.
khiển sự ra hoa và giới tính của hoa, tăng tỷ lệ đậu quả và tạo quả không hạt,
thể nâng cao năng suất và phẩm chất sản phẩm nông nghiệp [6], [19], [22],
Do vậy, nghiên cứu các đặc điểm sinh học của cây hồng giúp ta hiểu biết sâu
[23], [24].
sắc hơn, từ đó làm tiền đề xây dựng các biện pháp kỹ thuật thâm canh. Để
Quả được hình thành sau khi xảy ra quá trình thụ phấn, thụ tinh. Hợp tử
nâng cao năng suất và chất lượng quả hồng thì ngoài các yếu tố nội tại và các
phát triển thành phôi. Phôi sinh trưởng là trung tâm sản sinh ra các chất kích
yếu tố ngoại cảnh như nhiệt độ, ánh sáng, đất đai, thời tiết, giống tốt… thì
thích sinh trưởng có bản chất auxin và Gibberellin. Các chất này khuếch tán
việc nghiên cứu quy luật ra cành, ra hoa, đậu quả, mối liên hệ giữa các đợt
vào bầu và kích thích sự lớn lên của bầu thành quả. Vì vậy nếu không có quá
lộc, mối liên hệ giữa cành mẹ và cành quả… là rất cần thiết, từ đó có các biện
trình thụ phấn, thụ tinh thì hầu hết hoa sẽ rụng [19], [20], [21], [23], [24], [31].
pháp kỹ thuật hợp lý để điều khiển quá trình ra lộc, bồi dưỡng cành mẹ, cành
Trong những năm gần đây người ta thấy rằng một số chất điều hoà sinh
phấn, thụ tinh thì chúng có thể thay thế được nguồn phytohormon nội sinh từ
phôi và quả sẽ được hình thành, nhưng không qua thụ tinh thì quả sẽ không có
hạt. Việc sử dụng chất điều hoà sinh trưởng làm tăng sự đậu quả và tạo quả
không hạt được sử dụng rộng rãi và có hiệu quả cao trong sản xuất với các đối
tượng: Nho, bầu bí, cà chua, táo… [21], [23], [24], [29], [31].
Phạm Văn Côn (2004) [6] cho rằng: Khi phun NAA nồng độ 10ppm và
GA3 nồng độ 30ppm vào thời kỳ sau hoa nở rộ có tác dụng làm giảm tỷ lệ
rụng hoa, quả rõ rệt đặc biệt là GA3.
Theo Lưu Vinh Quang (1995) [16]: Ở cây hồng tỷ lệ đậu quả khá cao
nhưng tỷ lệ rụng quả cũng tương đối lớn. Chính vì vậy mà trong thực tế sản
xuất, sản lượng hồng thu hoạch được còn chưa cao, và không ổn định. Điều
này xảy ra còn do các yếu tố như: Giống, khí hậu, kỹ thuật canh tác, mức đầu
tư sản xuất…
1.2. NGUỒN GỐC, PHÂN BỐ VÀ PHÂN LOẠI HỒNG
1.2.1. Nguồn gốc và phân bố
Cây hồng có nguồn gốc từ Trung Quốc (nguyên sản ở lưu vực sông
Trường Giang), phân bố tự nhiên từ 32o - 37o vĩ độ Bắc [9], [10], [34]. Loài
được trồng phổ biến nhất hiện nay là hồng Phương Đông (Diospyros kaki T),
có nơi gọi là “hồng Á nhiệt đới” hay “hồng Nhật Bản”, chi Diospyros bao
gồm gần 200 loài thân gỗ, ở Nhật Bản người ta gặp hơn 40 loài, ở Trung
Quốc 30 loài [3], [4], [5].
Theo một số tác giả: Khi nghiên cứu về nguồn gốc cây hồng phương
đông đều cho rằng một số nhóm hồng thuộc loài hồng dại Diospyros kaki tồn
tại trong những khu rừng của Trung Quốc. Tài liệu về cây hồng xuất hiện đầu
tiên ở Trung Quốc vào thế kỷ thứ 5, 6 [45], [51], [63].
Trên thế giới hồng được trồng nhiều nhất ở Trung Quốc, khắp lãnh thổ
đều trồng được hồng [8], [9], [10]. Từ Trung Quốc hồng được đưa đến trồng
quanh Địa Trung Hải và đưa sang trồng ở Mỹ từ năm 1852, được nhập vào
Như vậy, mặc dù có nguồn gốc ở Trung Quốc nhưng cây hồng đã được
bảo đảm cho việc vận chuyển các chất dinh dưỡng vào nuôi quả, do đó giảm
di thực và trồng ở nhiều nơi trên thế giới. Điều đó chứng tỏ, cây hồng có khả
được tỷ lệ rụng quả. Lê Văn Tri [22], [23], [24].
năng thích ứng khá tốt với điều kiện khí hậu ở nhiều vùng khác nhau.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
10
1.2.2. Phân loại hồng
Trong đó hồng Phương Đông được trồng phổ biến nhất ở Trung Quốc,
Cây hồng (Diospyros) thuộc bộ thị (Ebenales), họ thị (Ebenaceae),
phân lớp sổ (Dilleniaceae), thuộc lớp hai lá mầm (Dicotyledoneae), ngành
được trồng nhiều ở vùng Á nhiệt đới như Nhật Bản, Triều Tiên, Đông Nam
chính là hồng chát và không chát. Nhóm hồng không chát có khả năng
Trung Quốc, Bắc Thái Lan, Lào và Bắc Việt Nam.
thương mại lớn hơn (Kitagawa H., Glucina PG, 1984 [52]; Mowat A. D và
cộng sự, 1994 [57]).
Dựa vào sự biến đổi chất lượng quả liên quan đến độ chát sau thụ phấn,
Hum, H (1914) [48] chia hồng thành 2 nhóm:
Theo (Facciolas, 1990, [44]; Sabuco Ito, 1971, [60]) cho biết: Chi
- Nhóm 1: Nhóm không biến đổi với sự thụ phấn: Màu thịt quả không
Diospyros phổ biến ở những vùng khí hậu ấm áp châu Á và bắc Mỹ, gồm 190
bị biến đổi dưới tác dụng của thụ phấn. Vị chát của chúng chỉ mất đi sau khi
loài, trong đó chỉ có 4 loài được trồng nhiều và có giá trị kinh tế nhất là:
đã chín hoàn toàn, khi đó tanin tự chuyển thành dạng tanin kết hợp. Trong
Diospyros Kaki Linn, Diospyros Lotus Linn, Diospyros Oleifera Cheng,
nhóm này cũng có những giống giữ nguyên màu sáng của quả không phụ
Diospyros Virginiana Linn.
11
12
Theo Yung Kyung Choi, Jung Ho Kim (1972) [36] trích dẫn kết quả
Việc phân loại hồng cho đến nay chưa có những công trình nghiên cứu
đầy đủ, chi tiết. Từ năm 1990 ở Việt Nam đã có một số công trình điều tra về
nghiên cứu cho biết: Mori (1953) chia hồng thành 4 nhóm là:
- Nhóm 1: Nhóm PCNA (Pollination Constant Non Astrigent): Những
giống không chát và không biến đổi với sự thụ phấn, gồm các giống: Fuji,
Jiro, Gosh, Sutuga, thịt quả thường có những đốm tanin sẫm.
cây hồng cho thấy có 3 loài sau:
- Hồng lông (hồng trâu) (Diospyros tonkinensis L): Lá to nhiều lông,
cây sinh trưởng rất khoẻ, phân tầng nhiều tán, quả to, tròn, dài hoặc hơi dẹt,
- Nhóm 2: Nhóm PVNA (Pollination Variant Non Astrigent): Những
đáy vuông, khi còn xanh vỏ quả có nhiều lông tơ màu xanh, nhiều chất nhờn
giống không chát và biến đổi với sự thụ phấn, gồm các giống: Zenjimaru,
và chấm đen. Khi chín, lông rụng đi, màu quả chuyển sang màu vàng bẩn, ăn
Shogatsu, Mizushima, Anhya kime, thịt quả có những đốm tanin sẫm và khi
nhạt, hạt to và nhiều, thịt quả hôi, phẩm chất kém [3], [4], [5].
sẫm xung quanh hạt.
rất khác nhau phụ thuộc vào từng giống. Các giống hồng Thạch Hà, Nhân
Hồng
Hậu có trọng lượng quả lớn hơn giống hồng Bắc Kạn, Lục Yên. Khi chín quả
có màu vàng hoặc đỏ son rất hấp dẫn [3], [4], [5].
Không chát
1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRÊN THẾ GIỚI VÀ TRONG NƢỚC
Chát
1.3.1. Tình hình nghiên cứu trên thế giới
Cây hồng (Diospyros kaki T) bao gồm gần 200 loài thân gỗ, ở Nhật
Bản người ta gặp hơn 40 loài, ở Trung Quốc 30 loài [3], [4], [5]. Trung Quốc
Thụ phấn bất
biến
Thụ phấn
Biến đổi
Thụ phấn
bất biến
Thụ phấn
biến đổi
Nguồn: Đào Thanh Vân [67]
(tấn)
Thế giới
349.642
2.328.936
Trung Quốc
282.582
1.161.173
76
657
6.343
65.550
106
1.120
Israel
1.572
1.260
Tên nƣớc
thế kỷ 19, hồng mới được du nhập vào Mỹ, Úc, Palestine, Ý, Pháp, Nga,
Braxin và Mexico.
Trên thế giới hiện nay đang trồng phổ biến 3 loại hồng: Hồng dại
(Diospyros lotus L), hồng Virginiana (Diospyros Virginiana L), hồng Phương
Đông (Diospyros kaki T). Trong đó loại hồng Phương Đông được trồng phổ
biến nhất: Cây sinh trưởng nhanh, rụng lá vào mùa đông, trong điều kiện khí
hậu thuận lợi cây cao từ 12 - 15m, tán cây loà xoà, thoáng, đôi khi hình tháp,
lá to hình elip, nhọn về phía ngọn, mặt trên nhẵn bóng. Hoa đơn tính hay
lưỡng tính, hoa cái mọc đơn, màu vàng trắng có đài xẻ 4, hoa đực và hoa
lưỡng tính thường phân bố thành chùm 2 - 3 hoa trên cành mảnh khảnh sinh
trưởng trong năm đó. Cây có thể đơn tính cùng gốc hay khác gốc, quả là loại
quả mọng to [3], [4], [5].
Do có giá trị dinh dưỡng và giá trị kinh tế cao so với một số loại cây ăn
Australia
Braxin
Iran
quả khác nên hồng không chỉ được chú trọng trồng ở châu Á mà ở châu Âu
nhất là vùng Địa Trung Hải trồng khá nhiều hồng. Trong các nước trồng
nhiều hồng trên thế giới, Trung Quốc là nước có diện tích và sản lượng lớn
nhất (74.000 ha và 655.000 tấn), sau đó là Nhật Bản, Italia…(bảng 1.1).
Theo tác giả Đào Thanh Vân (2002) [61]: Ở Hàn Quốc hồng là một
trong những cây ăn quả quan trọng đang được chú ý phát triển, chỉ sau 5 năm
sản lượng hồng của Hàn Quốc đã tăng gần gấp đôi (từ 167.671 tấn năm 1994
Cây hồng cũng như các loại cây ăn quả khác, mỗi loài có khả năng
Sử dụng
Ăn tươi và chế biến
Sản xuất tanin, làm
gốc ghép
Ăn tươi, làm gốc
ghép
Sản xuất tanin
Bắc Mỹ. Tuỳ thuộc vào đặc tính của từng loài mà chúng được sử dụng theo
Dẫn theo Đào Thanh Vân (61)
những hướng khác nhau (bảng 1.2).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
15
16
Quả hồng chủ yếu được dùng để ăn tươi và được tiêu thụ chủ yếu ở các
Vĩnh Phúc
71
576
châu Âu. Đã có ý kiến cho rằng trồng hồng khó xuất khẩu và người phương
4
Hà Tây
30
225
Tây không thích ăn hồng, nhưng thực ra người châu Âu ở vùng Địa Trung
5
Hà Nam
12
28
Hải đã quen với cây hồng và cho rằng quả hồng chín rất ngọt, hương vị đậm
6
Lào Cai
43
111
phát triển được. Ông N.Childers đã đề nghị quảng cáo hồng như sau: “Hồng,
10
Bắc Kạn
100
190
một mỹ phẩm của phương Đông. Để cho quả chín nhũn rồi ăn với kem, lúc đó
11
Lạng Sơn
628
1.635
quả sẽ có hương vị tuyệt diệu” [9], [10].
12
-
-
16
Bắc Giang
1.093
1.590
17
Quảng Ninh
-
-
18
Lai Châu
3
15
19
Sản lƣợng (tấn)
21
Thanh Hoá
rộng với các vùng sinh thái, năng suất cao và ổn định, chất lượng quả tốt, hiệu
22
Nghệ An
221
186
quả kinh tế cao và phù hợp với khẩu vị của người phương đông.
23
Hà Tĩnh
229
595
24
Thừa Thiên Huế
Theo số liệu thống kê của Sở nông nghiệp và phát triển nông thôn một
số tỉnh cho thấy diện tích hồng ở một số tỉnh năm 2004, như sau:
TT
Bảng 1.4. Diện tích hồng của một số tỉnh năm 2004
Tên tỉnh
TT
1
Bắc Giang
Tên giống
Diện tích
Tỷ lệ
(ha)
(%)
Nơi trồng chủ yếu
1
Thạch Thất
17,13
Thái Nguyên, Tuyên Quang
4
Việt Cường
450,0
9,23
Lạng Sơn, Bắc kạn, Cao Bằng
5
Không hạt Bắc Kạn
114,7
2,38
Bắc Kạn
4827,7
100
2
26,04
6
Bắc Kạn
103,8
1,73
Trần Như Ý, Nguyễn Đức Lương, Hoàng Ngọc Đường, Đào Thanh
7
Lâm Đồng
700,0
11,65
Vân [33] đã điều tra vùng Đông Bắc Việt Bắc và thu thập được 25 mẫu giống
8
Các tỉnh khác
1.007,0
16,75
thụ nhiều trên địa bàn Hà Nội.
Nhìn chung các giống hồng chính ở Việt Nam được trồng chủ yếu ở các
tỉnh trung du, miền núi phía Bắc và một số tỉnh đồng bằng. Hồng Nhân Hậu là
giống có diện tích lớn nhất, đứng thứ hai về diện tích là hồng Thạch Thất.
Thái Nguyên là một trong những tỉnh trồng nhiều hồng.
Theo Phạm Văn Côn (2004) [5] ở Việt Nam hiện có các vùng trồng
hồng chính sau:
* Vùng Đà Lạt - tỉnh Lâm Đồng
Đà Lạt là một thành phố du lịch nổi tiếng, nằm ở Nam Tây Nguyên, độ
cao trung bình 1500m so với mặt nước biển và được bao quanh bởi các dãy
núi cao, nên tuy nằm trong vùng nhiệt đới gió mùa thì khí hậu Đà Lạt vẫn
mang những nét riêng của vùng cao: nhiệt độ thấp, tương đối ôn hoà, thích
hợp với các loại cây trồng á nhiệt đới.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
19
20
- Nhiệt độ không khí trung bình hàng năm 17,5 - 18,2oC. Biên độ nhiệt
o
+ Hồng trứng lốc
Quả hình trứng, cân đối, khi chín vỏ quả màu hồng, bóng láng. Năng
suất rất cao, có khả năng chống chịu tốt đối với sâu bệnh. Quả chín rất ngọt,
giòn, dẻo, năng suất từ năm thứ 5 trở đi có thể đạt 5 - 6 tạ/cây, thu hoạch từ
tháng 6 đến tháng 8. Đây là một trong những giống hồng được ưa chuộng
nhất hiện nay.
+ Hồng trứng muộn: Quả hình trứng, khi chín vỏ quả màu hồng, bóng.
Năng suất cao, chống chịu tốt. Chất lượng không bằng hồng trứng lốc nhưng
chín muộn hơn, thường thu hoạch vào tháng 10 - 11.
+ Hồng Pome tròn:Quả tròn to rất đẹp, khi chín có màu đỏ son. Năng
suất tương đối cao, phẩm chất tốt. Mùa thu hoạch hàng năm vào tháng 9 - 10.
+ Hồng chén: Quả lớn hơi dẹt về phía cuống, phẩm chất tốt, được
người tiêu dùng ưu chuộng. Thu hoạch hàng năm vào tháng 9 - 10.
+ Hồng ăn liền: Quả tròn dẹt, khi chín màu vàng đỏ, có thể ăn ngay khi
quả ở trạng thái cứng, giòn, ngọt và không có hạt. Quả nặng 200 - 250g.
+ Hồng Nhật: Chất lượng quả không được ngon lắm, nhiều nước và
màu vàng. khi chín thịt quả có màu vàng nhạt, không có xơ, ăn ngọt.
* Vùng Nam Đàn tỉnh Nghệ An
Nam Đàn là một huyện nửa đồng bằng nửa đồi núi, nằm phụ cận thành
phố Vinh, lượng mưa bình quân trong năm là 1.928mm, nhiệt độ trung bình
23,3oC, độ ẩm không khí trung bình 86%, số giờ nắng 1637giờ. Thành phần
giống hồng khá phong phú, bao gồm một số giống sau đây:
+ Hồng cậy vuông: Quả hình vuông, đỉnh quả bằng hoặc hơi lõm. Khi
chín vỏ quả màu đỏ, vỏ mỏng giòn, có ít phấn ở gần cuống quả. Tai quả nhỏ,
vểnh lên, gốc quả lõm ít, thịt quả có màu đỏ.
+ Hồng nứa: Quả hình trụ dài, đỉnh quả bằng, khi chín có màu đỏ, vỏ
quả không bóng. Phần trên quả (gần tai) có rãnh dọc. Thịt quả màu vàng, ít
xơ. Tai quả to và vểnh lên.
+ Hồng tiên: Quả to, đỉnh quả lõm, nhìn theo dọc quả thì hơi vuông,
tháng có lượng mưa rất lớn, cao nhất là tháng 7, tháng 8. Lượng mưa trung
+ Hồng chuột: Quả có dạng tròn dài, vai quả phình ra, dưới thắt lại,
bình là 1751mm. Cùng với mưa, những tháng này cũng là tháng nóng nhất
trong năm, nhiệt độ trung bình là 23,7oC. Độ ẩm trung bình là 85%.
trôn quả tròn, tai quả cong lên, vỏ quả màu vàng bóng.
* Tỉnh Thừa Thiên Huế
- Mùa khô từ trung tuần tháng 11 đến trung tuần tháng 5 năm sau.
Khí hậu Thừa Thiên Huế chia làm 2 mùa rõ rệt:
Lượng mưa trong những tháng này không đáng kể, đây cũng chính là mùa
- Mùa mưa ẩm từ tháng 9 đến tháng 2 năm sau, chịu ảnh hưởng gió
hanh khô và lạnh nhất, nhiệt độ trung bình 18,2oC, tháng lạnh nhất 14,8oC, độ
mùa đông bắc nên thường rất lạnh. Mưa dầm từ tháng 9 đến tháng 12, thường
ẩm không khí thấp, trung bình 70%. Số giờ nắng trong năm là 1437giờ.
xảy ra lụt ngập trong thời gian ngắn, mỗi lần ngập từ 1 - 2 ngày ở những vùng
đất thấp. Hàng năm có 1 - 2 trận lụt ngập. Lượng mưa cao nhất vào tháng 10
Cây hồng ở đây chủ yếu được trồng ở 2 xã Hoà Hậu và Văn Lý, mỗi xã
có giống riêng mang tính đặc sản:
+ Hồng Nhân Hậu: Quả hình trái tim, khi chín có màu đỏ thắm. Vỏ quả
rụng hết lá đảm bảo thời gian ngủ nghỉ mùa đông. Các giống hồng ở đây đều
từ tây - nam sang đông - bắc. Khí hậu chia làm 2 mùa rõ rệt:
Mùa nóng từ tháng 5 đến tháng 10, nhiệt độ trung bình 27,3oC và cao
được di thực từ các tỉnh phía Bắc vào và từ Đà Lạt ra.
+ Hồng vuông Huế: Được trồng tại thành phố Huế và vùng đồi phía tây
nhất vào tháng 7 là 28,6oC, ẩm độ trung bình 83,89%. Nhìn chung nhiệt độ
Bắc của thành phố. Quả hình vuông dài, vai quả rộng và thóp dần về phía
trung bình năm cao là 23,3oC. Lượng mưa chiếm 80% tổng lượng mưa cả
dưới. Trôn quả tương đối phẳng, có thể dựng đứng quả được. Khi chín vỏ quả
năm (1554 - 1780mm), tháng 8 có lượng mưa cao nhất là 348mm.
có màu đỏ, thịt quả dẻo, ngọt, không có hạt.
- Mùa lạnh từ tháng 11 đến tháng 4 năm sau, nhiệt độ trung bình là
* Vùng Lý Nhân tỉnh Hà Nam
19,3 C, tháng 1 lạnh nhất là 16oC, ẩm độ trung bình là 83,8%, thấp nhất là
Nằm trong vùng đồng bằng Bắc Bộ, huyện Lý Nhân có diện tích đất
80% vào tháng 11. Vùng Thạch Thất chỉ trồng một giống hồng duy nhất có
mặt dưới có lông tơ màu nâu vàng. Quả hình trụ, trôn quả hơi lồi, khi chín có
năm 21,2oC, biên độ nhiệt độ ngày đêm dao động 6,3oC (vào tháng 3) và
màu đỏ vàng. Thịt quả nát (nhiều nước), thường chín vào tháng 11 - 12.
9,1oC (vào tháng 11, có năm mùa đông nhiệt độ trong vùng xuống dưới 0oC
* Vùng Vĩnh Phú
nhưng chỉ trong thời gian ngắn.
Là vùng trung du, địa hình khá phức tạp với hơn nửa diện tích là đồi
Lượng mưa bình quân năm 1.392mm. Tất cả các tháng trong năm đều
núi, có 3 sông lớn chảy qua là sông Hồng, sông Lô và sông Đà. Khí hậu Vĩnh
có mưa. Mùa mưa bắt đầu từ tháng 5 và kết thúc tháng 9. Lượng mưa trong 5
Phú vừa mang đặc điểm chung của khí hậu nước ta là khí hậu nhiệt đới gió
mùa, vừa mang đặc điểm khí hậu chuyển tiếp giữa vùng đồng bằng Bắc bộ và
vùng rừng núi Tây Bắc. Nhiệt độ bình quân trong năm 22,4 - 23,6oC. Nhiệt độ
tối cao 34,4 - 40,3oC. Nhiệt độ tối thấp là 1,7 - 3,7oC. Số ngày có nhiệt độ
thấp dưới 10oC là 9 - 15 ngày. Vùng này có khá nhiều giống bản địa.
+ Hồng Hạc Trì: Quả hình trụ, trôn quả hơi tù, có 4 cạnh rõ rệt. Trọng
lượng quả 100 - 150g, không hạt, Khi chín vỏ có màu vàng đỏ, thịt màu vàng,
ăn giòn, có cát, chín vào tháng 9 (thường thu hoạch đồng loạt vào trước 15/8
Khi chín vỏ quả màu vàng, thịt quả màu vàng nhạt. Ngâm khoảng 3 ngày thì
ăn được. Chín vào tháng 9.
giới (Phạm Văn Côn [3], [4], [5]; Trần Như Ý và cộng sự [34], [35]). Do đó,
cần hết sức chú ý trong quá trình chăm sóc cây.
Rễ hồng có khả năng đâm sâu và lan xa ngoài tán cây. Trong điều kiện
+ Hồng ngâm quả hình trụ dài: Quả hình trụ dài, có 1 - 2 hạt, có quả
vùng đồi có tầng đất dày, mực nước ngầm thấp độ đâm sâu của rễ có thể
không hạt. Khi chín quả có màu vàng không đều, phía tai quả xanh, phía trôn
tương đương với chiều cao của cây. Rễ cái khá to và phân nhánh, rễ nhánh
quả vàng. Chín vào tháng 9.
được chia làm nhiều loại như sau [3], [4], [5]:
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
25
Trong điều kiện vùng đồng bằng có mực nước ngầm cao, sự phát triển
của bộ rễ bị ảnh hưởng xấu. Rễ phát triển xuống sâu gặp nước ngầm thường
bị thối đen, phạm vi phân bố của bộ rễ nông nên cây sinh trưởng phát triển
kém, tỷ lệ rụng quả cao, năng suất thấp hơn so với vùng đồi núi. Vì vậy,
phải trồng hồng ở những chân dốc hoặc vượt đất, đắp ụ lên mới trồng hồ ng.
Phạm Văn Côn [3], [4], [5].
Nhiệt độ thích hợp cho bộ rễ hoạt động là từ 12 - 25oC. Các tác giả
Nhật Bản đã nghiên cứu và cho kết quả: Trong mùa rụng lá, rễ hồng hầu như
không hoạt động, hấp thụ dinh dưỡng rất chậm, chỉ từ vụ xuân rễ mới bắt đầu
hoạt động, mạnh nhất vào 2 thời kỳ cuối tháng 6 - 7 và trung tuần tháng 9 đầu
cũng tương tự như vậy, ở Xukhumi hồng nở hoa muộn hơn ở Hà Nội 2 - 2,5
tháng. Phạm Văn Côn [3], [4], [5].
Sự ra lộc của cây hồng phụ thuộc vào điều kiện khí hậu của vùng trồng,
độ tuổi và khả năng tích luỹ chất dinh dưỡng của cây. Nếu thời tiết ấm áp,
tuổi cây còn trẻ, dinh dưỡng đầy đủ cây hồng có thể ra lộc sớm và nhiều đợt
lộc trong năm. Do nhiệt độ tăng dần trong mùa xuân nên lộc sinh trưởng
nhanh thành cành. Từ bắt đầu nảy lộc đến khi cành ngừng sinh trưởng gọi là
một đợt cành. Tuỳ theo khả năng sinh trưởng, tuổi cây và điều kiện sinh thái
nơi trồng trọt, một năm hồng có thể ra 2 - 3 đợt lộc là xuân, hè, thu. Phạm văn
Côn (2002) [3], [4], [5]; Vũ Công Hậu [8] [9], [10]; Trần Như Ý và cộng sự
tháng 10. Trần Như ý và cộng sự [34], [35].
[34], [35]. Thường có các đợt cành sau:
1.4.1.2. Đặc điểm thân cành hồng
Hồng là cây thân gỗ sinh trưởng nhiều năm. Tán cây có dạng tròn mâm
xôi hoặc dạng tháp. Tốc độ sinh trưởng chậm, thông thường một cây hồng 30
tuổi đường kính thân chỉ đạt 25 - 30cm. Trần Như Ý và cộng sự [34], [35].
+ Cành mang hoa đực: Thường là những cành nhỏ mọc từ gốc cành
Đặc điểm của bộ lá hồng là lá màu xanh thẫm, mặt trên lá thường bóng
năm trước, sinh trưởng yếu nên cành ngắn, là nơi cung cấp phấn cho hoa nhờ
láng, lá to, mùa thu lá chuyển sang màu vàng đỏ rồi rụng trước khi thu hoạch
côn trùng.
quả, để chuẩn bị cho cây bước vào giai đoạn ngủ nghỉ trước khi sang giai
+ Cành mang hoa cái hoặc hoa lưỡng tính: Là những cành mang quả,
phần lớn phát sinh ở phần trên gần ngọn của cành sinh trưởng năm trước chưa
đoạn sinh trưởng, ra hoa, kết quả của năm sau. Khi rụng hết lá, trên cây chỉ
còn lại những quả màu vàng đỏ trên những cành cây màu nâu xám [9], [10].
Cuối tháng 10 lá bắt đầu vàng, rồi chuyển sang vàng đỏ rồi rụng, tháng
ra quả hoặc từ chồi nách thứ 1 - 2 của cành mẹ.
Tỷ lệ giữa các loại cành trên và mối liên quan giữa chúng có ảnh hưởng
12 - 1 trên cây hoàn toàn không có lá. Do vậy, cần chú ý bón phân đầy đủ
tới năng suất. Một số nhà nghiên cứu cho biết nếu cắt tỉa cành đúng cách sẽ
nuôi lộc xuân để bộ lá sớm thành thục và đi vào hoạt động [34], [35].
tạo ra được nhiều cành có sức sinh trưởng mạnh với độ dài cành 10 - 30cm sẽ
Lá là một bộ phận quan trọng của cây. Nhiệm vụ chính của lá là quang
hợp tạo ra chất hữu cơ cho cây, bởi trên lá có rất nhiều diệp lục tố. Ở cây hồng
lá xuất hiện vào mùa xuân, sau khoảng 1 tháng thì phát triển đầy đủ, lúc này
màu lá đã chuyển dần từ xanh lục sang xanh đậm, cây sung sức bước vào thời
kỳ hoạt động mạnh. Ở một số giống mặt dưới của lá có nhiều lông tơ màu vàng
xanh. Lá có hình elíp đến tròn ô van. Trần Như ý và cộng sự [34], [35].
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Có 3 loại hoa (Phạm Văn Côn [3], [4], [5]; Vũ Công Hậu [9], [10];
chỉ có chỉ nhị và bao phấn, nhụy bị thoái hoá.
- Hoa lưỡng tính: Có cả nhụy và nhị, có khả năng tự thụ phấn.
Hồng là cây có hoa đực và hoa cái có thể phát sinh trên cùng cây, hoặc
có thể khác cây nhưng tỷ lệ không ổn định. Nếu hoa cái và hoa đực phát sinh
trên cùng một cây thì dinh dưỡng và tuổi cây khác nhau, tỷ lệ 2 loại hoa này
cũng khác nhau: Khi cây còn trẻ, sung sức và đủ dinh dưỡng thì tỷ lệ hoa cái
thường nhiều hơn. Ngược lại cây già, kém dinh dưỡng thì tỷ lệ hoa đực nhiều
hơn (Phạm Văn Côn [4], [5]; Vũ Công Hậu [9], [10]; Trần Như ý và cộng sự
[34], [35]).
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
29
30
thì phải thụ phấn bổ khuyết (Phạm Văn Côn [3], [4], [5]; Vũ Công Hậu [9],
[10]; Trần Như ý và cộng sự [34], [35]).
hết chất tanin đều không chuyển hoá triệt để, do vậy không thể ăn được ngay
sau khi thu hoạch, mà phải tiến hành khử chát cho quả hồng [30]. Để khử chát
cho quả hồng, nhân dân ta đã có nhiều kinh nghiệm: Ngâm nước lã, nước tro,
giấm chín bằng lá xoan, hương đen… [19].
Theo Harima và các cộng sự (2001) [46]: Sự tích luỹ dinh dưỡng vào
quả của các giống hồng phụ thuộc vào thời vụ chín và điều kiện trồng trọt.
1.4.1.5. Đặc điểm quả
Sau khi trồng 3 - 5 năm đối với cây trồng từ rễ và 2 - 3 năm đối với cây
trồng từ cây ghép thì hồng bói quả. Quả hồng có rất nhiều hình dạng, trọng
lượng, kích thước và màu sắc khác nhau, có thể giấm hoặc ngâm tuỳ thuộc
vào từng giống.
Hồng là cây phân tính (biệt chu), nhưng hoa cái có thể tạo quả không
hạt khi không có cây thụ phấn. Tuy nhiên, quả được hình thành không qua
quá trình thụ phấn, thụ tinh có xu hướng nhỏ hơn (Huxley A, 1992, [49]).
Hạt hồng to nhỏ kích thước, số lượng hạt trong quả nhiều hay ít khác nhau
tuỳ giống. Các giống hồng trâu quả to, hạt to, các giống hồng cậy hạt nhỏ. Hạt
hồng chín sinh lý muộn, cho nên khi thu hoạch hạt cần đãi sạch lớp vỏ nhầy,
phơi khô trong bóng râm và cất giữ 3 - 4 tháng mới đem gieo [34], [35].
1.4.1.6. Đặc điểm rụng hoa, rụng quả
Sự rụng là hiện tượng sinh lý của cây trồng. Mức độ rụng nhiều hay ít
tuỳ thuộc vào giống, khí hậu và điều kiện chăm sóc.
Tuy nhiên với đa số giống hồng, quả được hình thành phải thông qua
Cây hồng thường có 2 đợt rụng quả: Rụng quả sinh lý lần 1 vào tháng 5
31
32
rụng. Ngoài ra, các yếu tố môi trường cũng ảnh hưởng đến sự rụng như: nóng
năng này cao hay thấp tuỳ thuộc vào giống. Khả năng mang quả không hạt là
quá, lạnh quá, cây thiếu ánh sáng, cây bị hạn, gió bão… (Phạm Văn Côn [3],
một nhân tố quan trọng để đánh giá chất lượng quả. Khả năng mang quả
[4], [5]; Vũ Công Hậu [9], [10]; Trần Như ý và cộng sự [34], [35]).
không hạt cao giúp ổn định sản lượng quả. Yenemori K. A. Sugiura A,
Theo Phạm Văn Côn [3], [4], [5]: Tỷ lệ rụng quả nhiều hay ít, tập trung
hay kéo dài tuỳ thuộc vào giống, thời tiết, đất đai và số lượng hoa trên cây. Ở
vùng đất cao thoát nước tốt, đủ dinh dưỡng thường rụng quả ít và tập trung
vào đợt đầu. Còn vùng đất thấp mực nước ngầm cao, cây bị thiếu dinh dưỡng,
thiếu không khí quả thường rụng nhiều và rụng rải rác cho đến khi quả chín.
Yamada M, (2000) [65].
Kết quả bảng 1.6 cho thấy những giống có khả năng mang quả không
hạt cao có tỷ lệ rụng quả sinh lý ở thời kỳ sớm.
Theo Phạm Văn Côn [3], [4], [5]: Muốn chống rụng quả trước hết phải
thâm canh tạo điều kiện cho bộ rễ phát triển tốt và lá quang hợp mạnh, điều
Theo Kajiura, M (1914) [50]: Rụng quả sớm có liên quan đến 2 nhân
lý ở thời kỳ sớm
Trung bình
Cao
Ít
vậy cần ngăn ngừa rụng hoa, rụng quả bằng cách sử dụng các biện pháp
Thấp
Thấp
Nhiều
chăm sóc hợp lý và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho sự phát triển của cây như:
Trung bình
Trung bình
Ít
Cao
Hiếm
Ít
Nishimurawase
Izu
Saijou
Hiratanenashi
(Nguồn: K. Konishi và cộng sự (1994) [53].)
Rụng hoa, rụng quả ảnh hưởng rõ rệt đến năng suất và sản lượng. Do
Bón phân, tưới nước, cắt tỉa hợp lý, sử dụng chế phẩm đậu quả…
1.4.2. Yêu cầu về điều kiện ngoại cảnh của cây hồng
1.4.2.1. Nhiệt độ
thế giới, ta thấy hồng là cây trồng ưa loại khí hậu ôn và á nhiệt đới, không
chịu được nhiệt độ quá thấp, càng không chịu được nhiệt độ quá cao [3], [4],
Kết quả điều tra của một số chuyên gia Nhật Bản cho thấy, các giống
[5], [9], [10]. Cây hồng không bao giờ vượt qua các vĩ tuyến 40 - 42o, dù
hồng chính ở Nhật bản đều có khả năng mang quả không hạt, tuy nhiên khả
trồng ở chỗ thấp. Đó là vì nếu nhiệt độ tối thấp tuyệt đối vượt quá - 20oC đến
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
cho thấy cây hồng có phổ thích ứng khá rộng với điều kiện bất thuận của
Côn [3], [4], [5]; Vũ Công Hậu [9], [10]; Trần Thế Tục [27]; Bird. R.
nhiệt độ. Khi nhiệt độ lên trên 40oC, ở trong bóng râm nếu có điều kiện tưới
(1991)[39]; Dirr, M.A. và cộng sự (1987) [42]).
nước đầy đủ thì cây hồng vẫn có thể sống nhưng ở nhiệt độ cao chất lượng
nhiệt độ tương đối cao từ 20 - 30 C, nhiệt độ tối thấp là 20 - 26 C. Trong thời
Theo Voronxov và G. Steiman (1982) [32] thì cây hồng sinh trưởng,
o
phát triển và nảy lộc ổn định trong điều kiện nhiệt độ ngày đêm > 10 C. Nhiệt
o
o
độ ra nụ tốt nhất là 16 C, nhiệt độ cho cành sinh trưởng tốt nhất là 17 - 19 C,
o
nở hoa tốt nhất là 20 - 22 C.
quả giảm hẳn, quả chín không đều và bị rụng sớm.
1.4.2.2. Mưa và ẩm độ
Nước là yếu tố quan trọng đối với sự sinh trưởng và đặc biệt là với việc
vận chuyển chất về cơ quan dự trữ. Trong tế bào sống hàm lượng nước chiếm
xấp xỉ 500mm, mạch nước ngầm ở sâu dưới đất 10m. Trồng hồng ở những
rất mẫn cảm với nhiệt độ lạnh. Nhiệt độ thấp vào thời kỳ nảy lộc và phân hoá
vùng này năng suất có thể không cao nhưng chất lượng tốt (Phạm Văn Côn
mầm hoa sẽ ảnh hưởng nhiều đến năng suất quả thu hoạch.
[3], [4], [5]; Vũ Công Hậu [9], [10]; Trần Thế Tục, 1998 [27]; Konishi K. S.
Theo các tác giả Ashworth E. N. và cộng sự (1991) [37]: Chồi hoa
ngừng phân hoá khi lá rụng vào mùa thu và phát triển trở lại vào mùa xuân,
khi nhiệt độ ấm dần lên.
và cộng sự, 1994 [53]).
Cây hồng tuy cần nước cho sự sinh trưởng, phát triển trong suốt đời
sống của cây nhất là thời kỳ ra lộc xuân, ra hoa, đậu quả nhưng cây hồng lại
Ở Việt Nam cây hồng không chịu ảnh hưởng của nhiệt độ thấp nhưng
rất sợ úng. Thừa nước không có lợi cho cây vì khi đó đất sẽ thiếu ôxi và bộ rễ
nhiệt độ cao lại là yếu tố hạn chế. Vì ở vùng có nhiệt độ cao, cây hồng sinh
sẽ phát triển không bình thường: Cây hút dinh dưỡng kém, quả sẽ rụng sớm,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
hồng. Trồng hồng ở nơi có ánh sáng đầy đủ, với mật độ hợp lý, đốn tỉa cành
400mm. Ở huyện Lập Thạch (Vĩnh Phúc) và Phú Hộ (Phú Thọ) qua quan sát
thường xuyên để tạo độ thông thoáng cho tán cây. Không trồng hồng ở những
cho thấy: Trên đất đồi dốc vào lúc trời nắng hạn cây hồng vẫn không bị héo
nơi bị che khuất phía nam. Phạm Văn Côn (2004) [5]; Vũ Công Hậu (1999)
lá. Nó chịu hạn tốt hơn cả cây vải. Phạm Văn Côn (2004) [6].
[10]; Trần Thế Tục và cộng sự (1998) [27].
Trần Như Ý, Nguyễn Đức Lương, Hoàng Ngọc Đường, Đào Thanh Vân
1.4.2.4. Đất đai
[33]: Nhìn chung nhóm hồng giấm khả năng chịu hạn tốt hơn hồng ngâm cho
Cây hồng có tính thích ứng rộng, có thể trồng được trên nhiều loại đất
nên sinh trưởng tốt trên các chân đất đồi gò, cho năng suất ổn định hơn. Hồng
[4], [3], [4], [5], [27], [34], [35], [49]. Bộ rễ hồng có khả năng đâm sâu nên
giấm thường chín dẻo, thịt quả nhũn nhưng ăn ngọt đậm và có thể dễ dàng
chế biến thành mứt, hồng khô. Nhóm hồng ngâm khả năng chịu hạn kém hơn,
sinh trưởng và ra hoa, kết quả tốt trên những chân đất thấp, đất phù sa ven
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
muốn đạt năng suất cao, cần trồng hồng trên đất khô ráo, có mực nước ngầm
- Đất phù sa màu mỡ: Cây mọc khoẻ, năng suất cao dù không bón nhiều.
- Đất sét: Ảnh hưởng tồn dư của phân bón lớn và nếu thoát nước không
tốt thì bộ rễ kém phát triển.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
37
38
Cây hồng không ưa đất axit, ẩm, thoát nước kém và không thích hợp
Chất điều hoà sinh trưởng (phytohormon) là các chất hữu cơ có bản
với nơi gió có cường độ mạnh [49]. Cây hồng có thể trồng được trên đất hơi
chất hoá học khác nhau, được tổng hợp với một lượng rất nhỏ ở trong các cơ
chua hoặc trung tính. Độ pH thích hợp vào khoảng 5 - 5,5 nếu dưới 5 có thể
quan, bộ phận nhất định của cây và từ đó vận chuyển tới các cơ quan, bộ phận
Hồng Việt Cường thuộc nhóm hồng trơn, được đồng bào khai hoang
mang từ Khoái Châu, Hưng Yên về trồng ở xóm Việt Cường, xã Hoá
Thượng, huyện Đồng Hỷ, tỉnh Thái Nguyên.
Quả to trung bình khoảng 234,9 g/quả [33], quả to có thể đạt đến 350
gam, có thể ngâm hoặc giấm đều được.
Một năm thường ra 3 đợt lộc: Lộc xuân, lộc hè, lộc thu.
Quả to hình trụ dài, quả có cạnh, tai quả to dày và hơi vểnh, đỉnh quả
hơi lõm. Khi chín thịt quả màu vàng đỏ, ăn giòn, ngọt, thơm, vị đậm (kém
hơn hồng Hạc Trì). Có ít hạt hoặc không có hạt. Thời gian chín khoảng trung
tuần tháng 8 âm lịch.
1.6. TỔNG QUAN VỀ CHẤT ĐIỀU HOÀ SINH TRƢỞNG
1.6.1. Giới thiệu chung về chất điều hoà sinh trƣởng
Các nhà khoa học đã phát hiện trong thực vật, nhất là các điểm sinh
trưởng, ở các bộ phận còn non những hoá chất hữu cơ, dù với hàm lượng rất
nhỏ cũng có ảnh hưởng sâu sắc đến sinh trưởng và phát triển của cây trồng.
Những chất này được quen gọi là “chất điều hoà sinh trưởng” vì ảnh hưởng
sản. Các chất này có tác dụng điều hoà sinh trưởng, phát triển của cây từ tế
bào trứng thụ tinh phát triển thành phôi cho tới khi cây ra hoa, kết quả, hình
thành cơ quan sinh sản và kết thúc chu kỳ sống.
Các chất điều hoà sinh trưởng thực vật bao gồm các phytohormon và
các chất điều chỉnh sinh trưởng tổng hợp nhân tạo [19], [20], [21].
1.6.2. Phân loại chất điều hoà sinh trƣởng
Về đại cương các chất điều hoà sinh trưởng thực vật được chia thành 2
nhóm có tác dụng đối kháng về sinh lý, đó là các chất kích thích sinh trưởng
và các chất ức chế sinh trưởng:
- Các chất điều chỉnh sinh trưởng mà ở nồng độ sinh lý có ảnh hưởng
kích thích đến quá trình sinh trưởng của cây được gọi là các chất kích thích
đoạn sinh trưởng sinh thực và biểu hiện bên ngoài chính là sự ra hoa.
mầm của hạt, gibberellin được tổng hợp từ ngày thứ 2. Từ phôi gibberellin sẽ
Con người với trí thông minh và óc sáng tạo cùng sự dày công nghiên
khuếch tán qua nội nhũ đến lớp tế bào aloron làm nhiệm vụ mở gen để tổng
cứu, đã tạo ra các hợp chất điều hoà sinh trưởng để phục vụ cho lợi ích của
hợp các enzim phân giải và các enzim sẽ được vận chuyển đến lớp nội nhũ để
chính mình. Xã hội càng phát triển thì nhu cầu của con người cũng càng tăng
tiến hành các quá trình thuỷ phân polyme thành monome phục vụ cho quá
và càng đồi hỏi đi sâu nghiên cứu hơn nữa vào thế giới thực vật bao la.
trình nảy mầm.
Gibberellin kích thích sự sinh trưởng mạnh mẽ của thân, sự vươn dài
1.6.3. Vai trò sinh lý của các chất điều hoà sinh trƣởng
Các chất điều hoà sinh trưởng đóng vai trò quan trọng trong quá trình
của lóng cây hoà thảo, ảnh hưởng đến sự ra hoa của một số thực vật, rút ngắn
điều khiển sinh trưởng, phát triển của cây và duy trì mối quan hệ hài hoà giữa
thời gian sinh trưởng dinh dưỡng của cây, ảnh hưởng đến sinh trưởng của các
Chất điều hoà sinh trưởng trong tương lai có thể sẽ được dùng nhiều vì
tác động tới những quá trình cơ bản của cây trồng: Ra rễ, cành, lá, hoa, quả…
GA3 phun cho cây hồng Thạch Thất và hồng Bắc Kạn đã cho kết quả tốt
(Luận án Tiến sỹ khoa học Nông nghiệp, 2006 [12]).
1.6.4. Vai trò sinh lý của gibberellin
Gibberellin là nhóm phytohormon được phát hiện sau auxin nhưng có
vai trò rất quan trọng trong đời sống của cây [20].
Gibberellin được tổng hợp từ chất tiền thân là acetyl CoA và được tổng
hợp từ các cơ quan còn non như: mầm, lá non, hạt đang sinh trưởng…, cơ
quan tổng hợp nhiều gibberellin là lục lạp.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Nguyễn Thế Huấn Trường đại học Nông Lâm Thái Nguyên sử dụng
Trích dẫn theo Hoàng Thị Nam (2007) [14] Phạm Minh Cương (1997)
Kết hợp phun Ethrel với GA3 và Oxuclorua đồng ở diện rộng đã có hiệu quả
cao làm tăng tỷ lệ hoa cái và tỷ lệ đậu quả ở cây vải.
Sử dụng gibberellin có tác dụng kìm hãm quá trình chín ở chanh, bưởi
khoảng 3 tháng, nhờ đó giải quyết được nhiều vấn đề trong thu hoạch. Ở Mỹ,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Copyright: Tài liệu đại học ©