i
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
–––––––––      ? –––––––––

LƯU THỊ XUYẾN

NGHIÊN CỨU KHẢ NĂNG SINH TRƯỞNG, PHÁT
TRIỂN CỦA MỘT SỐ GIỐNG ĐẬU TƯƠNG NHẬP
NỘI VÀ BIỆN PHÁP KỸ THUẬT CHO GIỐNG CÓ
TRIỂN VỌNG TẠI THÁI NGUYÊN

LUẬN ÁN TIẾN SĨ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2011


i

LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan, đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu, kết
quả nêu trong luận án là trung thực và chưa có ai công bố trong bất kỳ công
trình nào khác. Mọi trích dẫn trong luận án đã được chỉ rõ nguồn gốc.
Tác giả

LƯU THỊ XUYẾN


ii

LỜI CÁM

Lời cám ơn ..................................................................................................... ii
Mục lục ........................................................................................................iii
Danh mục các kí hiệu, các chữ viết tắt............................................................ v
Danh mục các bảng ....................................................................................... vi
Danh mục các hình và đồ thị ......................................................................... ix
MỞ ĐẦU ....................................................................................................... 1
1.1. Tính cấp thiết của đề tài ....................................................................... 1
1.2. Mục đích của đề tài.............................................................................. 2
1.3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.............................................. 2
1.3.1. Ý nghĩa khoa học...................................................................................2
1.3.2. Ý nghĩa thực tiễn ...................................................................................3
1.4. Những đóng góp mới của luận án ........................................................ 3
Chương 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ............................................................. 5
1.1. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới và Việt Nam ......................
5
1.1.1. Tình hình sản xuất đậu tương trên thế giới
..........................................5
1.1.2. Một số yếu tố hạn chế sản xuất đậu tương trên thế giới
......................7
1.1.3. Tình hình sản xuất đậu tương ở Việt
Nam............................................9
1.2. Tình hình nghiên cứu đậu tương trên thế giới và Việt Nam ............... 12
1.2.1. Tình hình nghiên cứu đậu tương trên thế
giới....................................12
1.2.2. Tình hình nghiên cứu đậu tương ở Việt Nam
.....................................18
1.3. Những kết luận rút ra từ tổng quan tài liệu nghiên cứu ...................... 28
Chương 2. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................... 30
2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...................................................... 30
2.2. Nội dung nghiên cứu.......................................................................... 31

....... 43
3.1.1. Điều kiện khí hậu của tỉnh Thái Nguyên
............................................43
3.1.2. Kết quả điều tra tình hình sản xuất đậu tương của
tỉnh
Thái Nguyên ...................................................................................45
3.2. Kết quả đánh giá các giống đậu tương nhập nội tại Thái Nguyên.......
53
3.2.1. Kết quả đánh giá một số giống đậu tương nhập nội trong
vụ
Xuân và vụ Đông năm 2004 - 2005 tại Thái Nguyên
.......................53
3.2.2. Kết quả đánh giá các giống có triển vọng trong vụ Xuân
2006
tại Thái Nguyên ...............................................................................63
3.3. Kết quả nghiên cứu một số biện pháp kỹ thuật đối với giống đậu
tương triển vọng 99084 - A28 tại Thái Nguyên ................................. 65
3.3.1. Kết quả nghiên cứu xác định thời vụ trồng giống đậu
tương
99084 - A28 trong xuân và vụ Đông tại Thái Nguyên......................65
3.3.2. Kết quả nghiên cứu xác định mật độ trồng giống đậu
tương
99084 - A28 trong vụ Xuân và vụ Đông tại Thái Nguyên
................73
3.3.3. Nghiên cứu lượng đạm bón đối với giống đậu tương
99084 A28 trong vụ Xuân tại tỉnh Thái Nguyên ..........................................80
3.3.4. Nghiên cứu lượng lân bón đối với giống đậu tương 99084A28


v

Đ/c
FAO
K
KHKTNN
KL
MĐ
MH
NN&PTNT
N
NSLT
NSTT
P
TB
TCN
TGST
Tr.đ
VĐ
VX

Bảo vệ thực
Chiều cao
Cành cấp 1
Công thức
Chỉ số diện tích lá
Đối chứng
Food and Agriculture Organization (Tổ chức nông lương)
Kali nguyên chất
Khoa học kỹ thuật Nông Nghiệp
Khối lượng
Mật độ

...... 30
Bảng 2.2. Thành phần hoá tính đất tại các điểm thí nghiệm .......................
37
Bảng 2.3. Ngày gieo các thí nghiệm thời vụ .............................................. 37
Bảng 3.1. Tình hình sản xuất đậu tương của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn
2003 -2008................................................................................. 45
Bảng 3.2. Diện tích đậu tương của Thái Nguyên giai đoạn 2003 -2007 .....
46
Bảng 3.3. Mùa vụ trồng đậu tương ở một số điểm điều tra.........................
47
Bảng 3.4. Cơ cấu giống và biện pháp kỹ thuật áp dụng trong sản xuất
đậu tương tại các điểm điều tra ..................................................
48
Bảng 3.5. Tình hình sử dụng phân bón cho đậu tương tại các hộ điều tra........
49
Bảng 3.6. Tình hình sâu bệnh hại đậu tương ở một số điểm điều tra ..........


50
Bảng 3.7. Các yếu tố thuận lợi và hạn chế đối với sản xuất đậu tương
ở Thái Nguyên ........................................................................... 52


vii
Bảng 3.8. Một số chỉ tiêu sinh trưởng của các giống đậu tương nhập
nội tại Thái Nguyên ................................................................... 54
Bảng 3.9. Chỉ số diện tích lá của các giống đậu tương thí nghiệm .............
56
Bảng 3.10. Tình hình sâu hại và chống đổ của các giống đậu tương thí
nghiệm tại Thái Nguyên ............................................................ 58

Bảng 3.22. Ảnh hưởng của mật độ trồng năng suất của giống đậu
tương 99084- A28 tại Thái Nguyên ........................................... 78


viii
viiiv
Bảng 3.23. Ảnh hưởng của lượng đạm bón đến một số chỉ tiêu
sinh trưởng và chống chịu của giống đậu tương 99084A28 tại
Thái Nguyên .............................................................................. 81
Bảng 3.24. Ảnh hưởng của lượng đạm bón đến năng suất và lãi thuần của
giống đậu tương 99084 - A28 trong vụ Xuân tại Thái Nguyên .......
83
Bảng 3.25. Ảnh hưởng của lượng lân bón đến một số chỉ tiêu
sinh trưởng và chống chịu của giống đậu tương 99084
- A28
trong vụ Xuân tại Thái Nguyên ................................................ 86
Bảng 3.26. Ảnh hưởng của lượng lân bón đến các yếu tố cấu thành
năng suất và năng suất của giống đậu tương 99084- A28
trong vụ
Xuân tại Thái Nguyên ................................................................. 87
Bảng 3.27. Ảnh hưởng của lượng kali bón đến một số chỉ tiêu
sinh trưởng và chống chịu của giống đậu tương 99084
- A28
trong vụ Xuân tại Thái Nguyên.................................................. 90
Bảng 3.28. Ảnh hưởng của lượng kali bón đến năng suất và lãi thuần của
giống đậu tương 99084- A28 trong vụ Xuân tại Thái Nguyên .......
92
Bảng 3.29. Ảnh hưởng của các tổ hợp phân bón đến các yếu tố
cấu thành năng suất của giống đậu tương 99084-A28
trong vụ

Biểu đồ 3.1. Ảnh hưởng của thời vụ đến năng suất giống đậu tương
99084 - A28 trong vụ Xuân và vụ Đông tại Thái Nguyên ..........
73
Biểu đồ 3.2. Ảnh hưởng của mật độ đến năng suất giống đậu tương
99084 - A28 trong vụ Xuân và vụ Đông tại Thái Nguyên ..........
79



1

MỞ ĐẦU
1.1. Tính cấp thiết của đề tài
Cây đậu tương (Glycine max (L) Merr) là cây công nghiệp ngắn ngày
có tác dụng rất nhiều mặt và là cây có giá trị kinh tế cao. Sản phẩm của nó
cung cấp thực phẩm cho con người, thức ăn cho gia súc, nguyên liệu
cho công nghiệp chế biến và là mặt hàng xuất khẩu có giá trị. Ngoài ra đậu
tương là cây trồng ngắn ngày rất thích hợp trong luân canh, xen canh, gối vụ
với nhiều loại cây trồng khác và là cây cải tạo đất rất tốt (Ngô Thế Dân và
các cs, 1999) [10].
Thành phần dinh dưỡng trong hạt đậu tương rất cao, với hàm lượng
protein từ 38 - 40%, lipit từ 15 - 20%, hyđrat các bon từ 15 - 16% và nhiều
loại sinh tố và muối khoáng quan trọng cho sự sống (Phạm Văn Thiều, 2006
[44]). Hạt đậu tương là loại sản phẩm duy nhất mà giá trị của nó được
đánh giá đồng thời cả protein và lipit. Protein của hạt đậu tương không
những có hàm lượng cao mà còn có đầy đủ và cân đối các axit amin cần
thiết. Lipit của đậu tương chứa một tỷ lệ cao các axit béo chưa no ( khoảng
60 -70%), có hệ số đồng hoá cao, mùi vị thơm như axit linoleic chiếm
52- 65%, axit oleic chiếm 25 - 36%, axit lonolenoic chiếm 2 - 3%. Ngoài ra,
trong hạt đậu tương còn có nhiều loại vitamin như vitamin PP, A, C, E, D,

- Trên cơ sở điều tra, phân tích đánh giá những thuận lợi, khó khăn ảnh
hưởng đến sản xuất, kết quả nghiên cứu về giống đậu tương có nguồn
gốc nhập nội và một số biện pháp kỹ thuật đã khẳng định được cơ sở
khoa học cho việc phát triển đậu tương vụ Xuân và vụ Đông ở tỉnh Thái
Nguyên.
- Đã xác định được khả năng sinh trưởng phát triển của một số
giống đậu tương có nguồn gốc nhập nội trong vụ Xuân và vụ Đông tại Thái
Nguyên và tuyển chọn được 2 giống là ĐT2000 và 99084 - A28 cho năng
suất cao. Trong vụ Đông cho năng suất bình quân từ 17,1 - 17,7 tạ/ha cao hơn
so với giống đối chứng DT84 từ 3,8 - 4,5 tạ/ha, vụ Xuân năng suất bình quân
từ 21,6


4
- 22,4 tạ/ha hơn giống đối chứng 3,7 - 4,5 tạ/ha.


5
- Đã bổ sung một số biện pháp kỹ thuật để hoàn thiện quy trình trồng
giống đậu tương mới (99084 - A28) với khung thời vụ thích hợp cho vụ
Xuân là 15 tháng 2 đến 6 tháng 3 và vụ Đông là 5 đến 25 tháng 9; mật độ
2

2

thích hợp cho vụ Xuân là 35 cây/m và vụ Đông là 45 cây/m ; lượng phân bón
là 5 tấn phân chuồng + 40 kg N + 80 kg P2O5 + 40 kg K2O + 300 kg vôi bột/ha.
- Đã xây dựng và thực hiện thành công mô hình trình diễn trồng đậu
tương vụ Xuân và vụ Đông tại 3 địa bàn trong tỉnh là xã Tràng Xá Huyện Võ Nhai, xã Hoá Thượng - huyện Đồng Hỷ và xã Sơn Cẩm huyện Phú Lương với giống 99084 - A28 và kỹ thuật mới đạt năng suất vụ
Xuân từ 25,4