SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

ĐỀ TÀI:
"GIÁO VIÊN CHỦ NHIỆM TRONG VIỆC QUẢN LÍ LỚP HỌC
BẰNG CÁC BIỆN PHÁP GIÁO DỤC KỶ LUẬT TÍCH CỰC"

1


1. Đặt vấn đề
Như chúng ta đã biết sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước mở cửa để hội
nhập cộng đồng thế giới trong nền kinh tế cạnh tranh quyết liệt, đòi hỏi công tác giáo dục
ở nước ta phải có những đổi mới sâu sắc và toàn diện nhằm đào tạo thế hệ trẻ trở thành
những người vừa tiếp thu những tinh hoa văn hóa của nhân loại, vừa giữ gìn và phát huy
bản sắc dân tộc, vừa có khả năng tư duy sáng tạo, có tình cảm và thái độ của con người
mới xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên bên cạnh đó thì ngày càng bộc lộ những mặt trái, gây
ảnh hưởng tiêu cực tới đời sống tinh thần, sự cảm thụ văn hóa - nghệ thuật cũng như
trong tâm lý - đạo đức của các tầng lớp dân cư trong xã hội. Những ảnh hưởng tiêu cực
đó len lỏi, thẩm thấu vào mọi quan hệ xã hội, làm sai lệch các chuẩn mực giá trị, dẫn tới
sự suy thoái về đạo đức ở một bộ phận xã hội, ảnh hưởng xấu tới thế hệ trẻ, đáng chú ý là
ở lứa tuổi học sinh phổ thông của chúng ta.
Vậy thì chúng ta có thể ngăn chặng việc suy thoái về đạo đức đó được không? Nếu có sự
cộng tác thật chặt chẽ giữa Gia đình- Nhà trường- xã hội để thực hiện giáo dục đạo đức,
để bảo vệ sự trong sạch, lành mạnh của đời sống đạo đức cho thế hệ trẻ được hay không?
Phải chăng đẩy mạnh giáo dục đạo đức cho học sinh phổ thông là góp phần quan trọng
vào thắng lợi của cuộc đấu tranh bảo vệ định hướng xã hội chủ nghĩa? Như thế, giáo dục
đạo đức cho học sinh phổ thông gắn liền với mục tiêu và nhiệm vụ chính trị, với cuộc đấu
tranh ý thức của thế hệ hiện nay.
Có thể nói, chưa bao giờ, vấn đề giáo dục đạo đức được đặt ra với tầm quan trọng, tính
cấp thiết và ý nghĩa xã hội rộng lớn như lúc này. Chăm lo cho sự phát triển đạo đức và đời
sống tinh thần lành mạnh của cộng đồng xã hội là chăm lo tới tiềm lực phát triển lâu bền

luyện cho tâm trí và nhân cách của trẻ để giúp đỡ trẻ trở thành những người biết tự chủ
và có ích cho xã hội, sự kỉ luật bao gồm : hướng dẫn trẻ bằng cách nêu gương, khuyên
dạy bằng lời nói, bằng sách vở, dạy dỗ và giúp trẻ học thông qua kinh nghiệm vui tươi.
Và hình phạt chỉ là một trong số những biện pháp của việc kỉ luật, thậm chí còn là biện
pháp kỉ luật tiêu cực nhất.
Như vậy, theo hai cách hiểu trên ta thấy kỉ luật là những quy định và hình phạt,
song trong giáo dục cần đưa ra những kỉ luật có tác dụng giáo dục tích cực đến người
học.
b. Khái niệm biện pháp giáo dục kỉ luật tích cực
Biện pháp giáo dục kỉ luật tích cực là cách giáo dục dựa trên nguyên tắc vì lợi ích
tốt nhất của HS, không làm tổn hại đến thể xác và tinh thần của học sinh, có sự thỏa
thuận giữa giáo viên - học sinh và phù hợp với đặc điểm tâm sinh lí học sinh.

3


Theo như khái niệm trên cho ta hai cách hiểu về phương pháp quản lí lớp học bằng
các biện pháp giáo dục kỉ luật tích cực . Thứ nhất, đó là biện pháp giáo dục ý thức kỉ
luật (ý thức tôn trọng nội quy trường lớp, đáp ứng các yêu cầu của chương trình giáo dục
của nhà trường) ở học sinh một cách tích cực. Thứ hai, đó là biện pháp giáo dục bằng
các hình thức kỉ luật có tác động một cách tích cực đến người học.
2.2. Cơ sở thực tiễn
Chúng ta thấy được rằng hiện nay, không ít giáo viên có thói quen giáo dục học sinh
bằng cách trừng phạt thể xác: đánh học sinh bằng tay hoặc roi, hoặc gõ vào tay, bắt học
sinh dán băng keo vào miệng, tự vả vào miệng mình khi mắc lỗi nói chuyện trong lớp,
bắt học quỳ gối, úp mặt vào tường….Còn có giáo viên trừng phạt về tinh thần bằng cách
xỉ nhục, hạ thấp nhân phẩm của học sinh như : chửi bới, xa lánh… Cụ thể như những cô
bảo mẫu ở Đồng Nai, TPHCM,...
Có nhiều giáo viên tỏ ra bất lực trong việc giáo dục những học sinh cá biệt, khó bảo,
nên đã sử dụng bạo lực. Biện pháp này thiếu hiệu quả, thậm chí là biện pháp tiêu cực,

2.3.1. Tìm hiểu và nắm vững đối tượng giáo dục
- Nhà giáo dục vĩ đại Nga Usinxki nói rằng: “muốn giáo dục con người về mọi
mặt thì phải hiểu con người về mọi mặt”
Giáo viên chủ nhiệm cần tìm hiểu và nắm vững các đặc điểm cơ bản về tâm sinh
lý, tính cách, năng lực, sức khỏe, năng lực phát triển trí tuệ, sở thích, nguyện vọng, năng
khiếu, phẩm chất đạo đức của học sinh. Về hoàn cảnh sống, mối quan hệ với tập thể, bạn
bè .... Qua đó để thấy mặt mạnh, mặt yếu của từng học sinh, của tập thể lớp để phát huy
và khắc phục. Trên cơ sở đó phát hiện những yếu tố mới, những mầm mống, những nhân
tố tích cực để làm nòng cốt cho phong trào chung của lớp. Nếu như chúng ta không nắm
rõ vấn đề này thì chúng ta không thể tìm được những phương pháp phù hớp.
Để tìm hiểu và nắm vững đối tượng giáo dục, theo tôi thì có thể vận dụng những
cách sau:
a. Thông qua sổ điểm của năm trước, qua phiếu lý lịch đầu năm học, trong
buổi đầu tiên lớp gặp Giáo viên chủ nhiệm trước khi bước vào năm học mới
Từ sổ điểm năm trước, phiếu lý lịch, giáo viên chủ nhiệm sẽ sơ lược nắm bắt
kịp thời đặc điểm của các em, đây cũng là cơ sở quan trọng để giáo viên chủ nhiệm lựa
chọn Ban cán sự lớp – lực lượng nòng cốt và quan trọng hỗ trợ đắc lực cho giáo viên
trong quá trình áp dụng biện pháp kỷ luật tích cực.
b. Thông qua, giấy tờ cá nhân của học sinh (khai sinh , hộ khẩu ...), phiếu học
sinh do nhà trường chuẩn bị
Từ giấy khai sinh hoặc hộ khẩu của học sinh chúng ta nắm bắt những thông tin
chính xác hơn về học sinh, kịp thời sửa chữa những sai sót về lý lịch của các em. Kết hợp
5


với tư liệu từ phiếu học sinh, chúng ta tổng kết những thông tin cần thiết về học sinh về
mọi mặt, để từ đó có biện pháp giáo dục thích hợp với từng đối tượng.
c.

Thông qua giấy tờ, hồ sơ, sổ sách của lớp .

qui định của nhà trường nhưng học sinh lại không nhớ. Phải có những qui định thật rõ
ràng, cụ thể và bắt học sinh học thuộc ( giáo viên chủ nhiệm ở những buổi đầu năm học
có thể kiểm tra học sinh và cũng có thể đưa vào một trong những tiêu chí đánh giá về mặt
hạnh kiểm của lớp) .Để học sinh chấp hành tốt nội qui thì trách nhiệm không chỉ ở giáo
viên chủ nhiệm; đó còn là sự cộng đồng trách nhiệm của lãnh đạo nhà trường, giáo viên
bộ môn, phụ trách đội, phụ huynh học sinh…Tất nhiên giáo viên chủ nhiệm phải chịu
trách nhiệm chính nhưng như thế không có nghĩa là lãnh đạo trường, liên đội trường
không chịu trách nhiệm gì.
7


c. Các phương pháp quản lí lớp học bằng biện pháp giáo dục học sinh ý thức kỉ
luật
Thứ nhất là vai trò chỉ đạo, hướng dẫn của Giáo viên chủ nhiệm : Trước tiên
giáo viên chủ nhiệm phải tâm huyết. Nhưng do Giáo viên chủ nhiệm không phải lúc nào
cũng có mặt ở trường và nếu đến trường thì còn phải thực hiện nhiệm vụ giảng dạy ở các
lớp khác nên việc quản lí lớp phải giao cho ban cán bộ lớp. Giáo viên chủ nhiệm tổ chức,
giao nhiệm vụ và hướng dẫn cách quản lí lớp cho ban cán bộ lớp. Giáo viên chủ nhiệm
phải thường xuyên kiểm tra, uốn nắn để cho bộ máy quản lí lớp chạy đều. Trong giờ sinh
hoạt lớp, giáo viên chủ nhiệm nên để cho ban cán bộ lớp điều hành và chỉ tham gia ý
kiến chỉ đạo khi có những sự việc ban cán bộ lớp không giải quyết được hoặc phổ biến
những chỉ đạo của ban giám hiệu.
Thứ hai là phát huy vai trò tích cực, chủ động của ban cán bộ lớp : Phải làm cho
ban cán bộ lớp thấy rằng mình không phải là kẻ thừa hành, chỉ làm những công việc mà
giáo viên chủ nhiệm sai bảo. Ban cán bộ lớp phải có những quyền hành nhất định, phải
có “tiếng nói” trong việc khen thưởng, xử lí kỉ luật và xếp loại hạnh kiểm học sinh. Giáo
viên chủ nhiệm nên động viên ban cán bộ lớp đề xuất những biện pháp đưa lớp tiến bộ.
Qua sự theo dõi của mình, ban cán bộ lớp có quyền yêu cầu các học sinh vi phạm nội qui
hoặc lơ là học tập phải tự phê bình, kiểm điểm trước lớp… Tóm lại, vai trò của ban cán
bộ lớp là hết sức quan trọng. Nó đòi hỏi cao tính gương mẫu, tinh thần trách nhiệm, tính

sinh phải có chữ kí xác nhận đúng mẫu của Phụ huynh. Những học sinh vi phạm nội qui,
không thuộc bài… đều phải làm bản tự kiểm trước lớp. Bản tự kiểm đó phải có ý kiến và
chữ kí đúng mẫu của phụ huynh học sinh . Như vậy học sinh sẽ không giả mạo được và
Phụ huynh sẽ nhận được các thông tin về việc học tập cũng như hạnh kiểm của con em
mình.
2.3.4. Quản lí lớp học để nâng cao chất lượng học tập của học sinh
a. Chất lượng, hiệu quả của một giờ học nhìn từ phía học sinh
Một tiết học có chất lượng và hiệu quả thì bên cạnh vai trò của giáo viên còn có
vai trò của học sinh bởi chính học sinh sẽ tạo tâm thế và cảm hứng cho tiết dạy của giáo
viên. Một lớp học mà học sinh không thuộc bài cũ, không chuẩn bị bài mới, không tập
trung nghe giảng, không đưa tay phát biểu…thì giáo viên có kinh nghiệm, nhiệt tình bao
nhiêu cũng đành bất lực. Với những lớp mà học sinh thông minh, chăm học thì tự nó đã
có “không khí” để tạo tâm thế và cảm hứng cho giáo viên. Nhưng với các lớp học sinh
vừa yếu vừa lười học thì các biện pháp quản lí của giáo viên chủ nhiệm để tạo “không
khí” lớp học là rất cần thiết.
b. Các biện pháp quản lí
Một là phát huy vai trò của cán bộ lớp và cán sự bộ môn: Có những tiết học do
giáo viên bộ môn bao quát lớp tốt nên học sinh học tập nghiêm túc nhưng cũng có những
tiết học giáo viên bộ môn “thoải mái”, học sinh thừa cơ hội nói chuyện riêng gây mất trật
tự. Ở những tiết này, vai trò và khả năng quản lí lớp của ban cán bộ lớp sẽ được phát huy.
Bằng các biện pháp như nhắc nhở, ghi tên các học sinh làm mất trật tự để phê bình, kiểm
9


điểm trước lớp, ban cán bộ lớp có thể giúp lớp học ổn định. Ban cán bộ lớp theo dõi, ghi
nhận việc soạn bài, học bài cũ và phát biểu xây dựng bài của học sinh để làm căn cứ xếp
loại thi đua giữa các tổ và để biểu dương những học sinh học tốt, phê bình kiểm điểm
những học sinh không soạn bài, làm bài tập ở nhà , không thuộc bài cũ…Ban cán bộ lớp
tổ chức, phân công cho các cán sự bộ môn giúp các bạn giải những bài tập khó và quản lí
lớp để việc tự học ở 15 phút đầu giờ có hiệu quả.


chủ động ở các em. Hãy để học sinh cảm nhận được sự tin tưởng của thầy cô dành cho
chúng.
Mỗi lời nói, mỗi hành động, tác phong cũng như cách cư xử của giáo viên trên lớp sẽ có
tác động không nhỏ đến nhận thức và tình cảm của học trò. Giáo viên sẽ không thuyết
phục được học sinh nghe theo sự chỉ dạy của mình nếu như bản thân không chuẩn mực
và thiếu đi sự chân thành. Cho nên, mỗi giáo viên phải là một tấm gương sáng về nhân
cách để học sinh noi theo.
2.3.6. Quan tâm đến những khó khăn của học sinh
Mỗi học sinh đến trường với những hoàn cảnh và điều kiện khác nhau cả về vật chất lẫn
tinh thần ( sức khỏe, nhận thức, tâm lí…). Những điều kiện đó ảnh hưởng rất lớn đến quá
trình học tập và rèn luyện đạo đức của các em trên lớp. Vì vậy, quan tâm đến những khó
khăn của học sinh là việc làm vô cùng cần thiết.
Giáo viên nên tìm hiểu kĩ về hoàn cảnh của từng học sinh và đặc biệt chú ý đến những
học sinh có hoàn cảnh khó khăn và thiếu thốn tình cảm do cha hoặc mẹ mất sớm, cha mẹ
li hôn, gia đình bất hòa, cha mẹ thiếu sự quan tâm. Những học sinh có hoàn cảnh này
thường dễ có thái độ sống buông thả, bất cần; vi phạm nội quy lớp học. Giáo viên lúc này
không chỉ đóng vai trò là người thầy mà còn là người bạn gần gũi, thân thiện, được học
sinh tin tưởng tâm sự, sẻ chia những khó khăn, vướng mắc của mình. Giáo viên cần lắng
nghe và gợi ý, định hướng cho học sinh giải quyết những khó khăn của mình. Nếu mỗi
giáo viên gần gũi và tạo được sự tin tưởng ở học trò thì chắc chắn sẽ có ít hơn trường hợp
vì giận gia đình, vì đổ vỡ trong chuyện tình cảm mà tìm đến những cái chết thương tâm.
Giáo viên liên hệ, trao đổi qua điện thoại hoặc tìm đến gia đình những học sinh có hoàn
cảnh khó khăn để hiểu và có sự cảm thông đối với các em. Giáo viên có thể thông qua
trước lớp việc miễn lao động, đối với những học sinh nhà xa, thể chất yếu. Cuối mỗi học
kì, giáo viên gợi ý lớp trích quỹ để khen thưởng, động viên những học sinh vượt khó
vươn lên trong học tập.
2.3.7. Tổ chức các hoạt động xây dựng tập thể lớp
Một tập thể lớp tốt là một tập thể đoàn kết, thân ái, thân thiện, cởi mở, tôn trọng nhau.
Để xây dựng tập thể đó giáo viên cần tăng cường tổ chức các hoạt động nhóm, tổ chức

Biện pháp giáo dục bằng hình thức kỉ luật lao động này sẽ giúp học sinh biết trân trọng
môi trường sạch đẹp mình đang có, giúp học sinh ý thức rằng việc giữ gìn cảnh quan
trường lớp không phải chỉ là công việc của những lao công mà là trách nhiệm của mỗi
học sinh với ngôi trường của mình.
- Trồng cây xanh: Học sinh cũng có thể đi trồng cây (cây cảnh, cây bóng mát, cây
thuốc nam…) hoặc chăm sóc cây tạo bóng mát trong khuôn viên của trường. Hành động
này sẽ bồi dưỡng tình yêu và thái độ thân thiện với môi trường. Hơn nữa, học sinh sẽ
ngày càng biết quý trọng lao động và giá trị của lao động.

12


- Đọc sách
Giáo viên chủ nhiệm có thể cung cấp cho học sinh một quyển sách hay nào đó.
Trong thời gian 1 tuần học sinh phải đọc và chia sẻ những điều mà mình đã đọc và học
được ở cuốn sách đó trong giờ sinh hoạt lớp.
VD: Đối với học sinh có thái độ vô lễ với giáo viên, nói tục chửi bậy, đánh nhau, gây
mất đoàn kết trong lớp, giáo viên có thể đưa ra những chủ đề về tình thầy trò, tình bạn
hoặc hướng học sinh đến những cuốn sách Giá trị của yêu thương, tấm lòng vàng, quà
tặng cuộc sống, hay một số sách: Tinh hoa xử thế, Nghệ thuật sống...
VD: Đối với những học sinh lười học, ngủ hoặc làm việc riêng trong giờ, không soạn
và không ghi chép bài đầy đủ, thường xuyên nghỉ học, cúp tiết, giáo viên hướng học sinh
đến những cuốn sách: Khoa học vui, Những bài toán dân gian đố vui, Danh nhân thế
giới, Câu chuyện về các nhà khoa học…
Để đạt được hiệu quả giáo dục từ biện pháp kỉ luật này, giáo viên hướng dẫn học
sinh cách đọc, thường xuyên động viên, khích lệ học sinh, không yêu cầu quá cao về kết
quả tự đọc của các em, ghi nhận những điều học sinh đã làm được và khen thưởng những
học sinh tích cực đọc và trình bày khá tốt trước lớp. Giáo viên có thể yêu cầu 1,2,3 học
sinh cùng đọc một cuốn sách, cùng giới thiệu về một đối tượng. Giáo viên lắng nghe, so
sánh và uốn nắn lại.

cực sẽ giảm thiểu được tệ nạn xã hội, bạo hành và bạo lực; xã hội có được những công
dân tốt, giàu khả năng phục vụ, cống hiến cho gia đình và xã hội trong tương lai.
+ Nhận định chung
Quản lí lớp học bằng các biện pháp giáo dục kỉ luật tích cực là phương pháp giáo dục
tiến bộ. Phương pháp này chủ yếu hướng tới sự tự giác, tự nhận thức và tự điều chỉnh
hành vi của học sinh hơn là các áp dụng các biện pháp kỉ luật. Thực hiện tốt phương pháp
này xây dựng được môi trường giáo dục lành mạnh, tích cực; góp phần phát triển con
người một cách toàn diện, xây dựng xã hội công bằng, dân chủ, văn minh.
Thiết nghĩ, mỗi phương pháp cũng như biện pháp cụ thể được đưa ra cần được thực tiễn
và thời gian kiểm chứng. Lí thuyết sẽ không còn là viển vông, không tưởng nếu như được
thực hiện một cách nghiêm túc và có sự đầu tư xứng đáng.
3.2. Đề xuất và kiến nghị
Công tác chủ nhiệm đòi hỏi mỗi giáo viên chủ nhiệm cần có sự đầu tư về thời gian và
tâm sức. Vì vậy, cần tạo điều kiện, cần có sự quan tâm, động viên kịp thời và thiết thực

14


về cả tinh thần lẫn vật chất của nhà trường và các cơ quan đoàn thể, để giáo viên có thể
yên tâm, dành trọn tâm huyết với nghề của mình.
* Đối với Phòng giáo dục: Thường xuyên tổ chức các hội thi về giáo viên làm
công tác chủ nhiệm giỏi.
* Đối với nhà trường: Nhà trường tạo mọi điều kiện về trang thiết bị, đồ dùng dạy
học, các tài liệu tham khảo về công tác chủ nhiệm lớp để giáo viên làm công tác chủ
nhiệm thấy rõ vai trò, trách nhiệm của mình và cần đánh giá xếp loại hàng tuần, hàng
tháng chính xác.
* Đối với giáo viên chủ nhiệm:
- Ngoài bản thân giáo viên chủ nhiệm nỗ lực phấn đấu quản lý lớp thì giáo viên
chủ nhiệm còn phải phối hợp chặt chẽ với Ban giám hiệu; chi hội phụ huynh lớp, trường;
Liên đội của trường ; các tổ chức Đoàn Thanh niên, Công đoàn, tổ chức địa phương …