VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM
HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

HỒ QUỲNH DOAN

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH
TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

Ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 8340410

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC
PGS.TS NGUYỄN THỊ HOÀI LÊ

HÀ NỘI, 2018


LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu
ghi trong luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của luận văn chưa
từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác.
TÁC GIẢ LUẬN VĂN


DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

KH&CN


1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại đơn vị
khoa học sự nghiệp công lập ............................................................................... 21
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI VIỆN HÀN LÂM
KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM ....................................................................................24

2.1. Tổng quan về Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ............................ 24
2.2. Cơ sở pháp lý cho tự chủ tài chính tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam..... 27
2.3. Thực trạng công tác quản lý tài chính và quá trình thực hiện chủ trương
tự chủ tài chính tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ........................... 29
2.4. Đánh giá thực trạng và những vấn đề đặt ra của hoạt động quản lý tài
chính theo hướng tự chủ tài chính tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt
Nam ..................................................................................................................... 53
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ
TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI VIỆN HÀN
LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM ....................................................... 60
3.1 Chiến lược và định hướng quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Viện
Hàn lâm KHXH Việt Nam. ................................................................................. 60
3.2 Các giải pháp tăng cường quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài chính tại
Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam ......................................................................... 65
3.3. Một số kiến nghị tăng cường công tác quản lý tài chính theo hướng tự
chủ tài chính tại Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam ............................... 69
KẾT LUẬN ............................................................................................................................73
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...........................................................................75


MỞ ĐẦU
1.Tính cấp thiết của đề tài
Hiện nay, các tổ chức sự nghiệp KHCN công lập được tự chủ trong chi lương,
chi hoạt động bộ máy, được sử dụng các nguồn thu từ hợp đồng và được áp dụng
phương thức khoán chi trong thực hiện nhiệm vụ KHCN có sử dụng NSNN... Tuy

Vì vậy tôi chọn đề tài "Quản lý tài chính theo hướng tự chủ tài chính tại
Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam" làm đề tài nghiên cứu cho luận văn cao
học của mình.
2. Tình hình nghiên cứu của đề tài
Trong bối cảnh nền kinh tế đất nước ngày càng phát triển và hội nhập, việc
quản lý kinh tế nói chung và QLTC trong đơn vị sự nghiệp công lập nói riêng đã có
tác động tích cực tới các quá trình phát triển kinh tế xã hội theo các phương hướng
đã được hoạch định. Thực hiện các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước
về đổi mới cơ chế hoạt động, đổi mới cơ chế tài chính của các đơn vị SNCL, Bộ Tài
chính cùng các bộ, ngành đã tham mưu cho Thủ tướng Chính phủ từng bước hoàn
thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về đổi mới cơ chế hoạt động, cơ chế tự chủ đối
với các đơn vị SNCL.
Trong quá trình giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm gắn với nâng cao chất
lượng và hiệu quả hoạt động của đơn vị SNCL, Bộ Tài chính cùng các bộ, ngành,
địa phương đã tập trung khắc phục những hạn chế, bất cập, nỗ lực phấn đấu thực
hiện tốt các mục tiêu, nhiệm vụ đề ra trong đổi mới hoạt động khu vực dịch vụ công
và các đơn vị SNCL, góp phần đẩy nhanh tiến trình sắp xếp lại tổ chức bộ máy, tinh
giản biên chế, cải cách tiền lương, cơ cấu lại NSNN và thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội.
Các văn bản pháp quy có liên quan trực tiếp với tính cách là chỗ dựa pháp lý
để phân tích tình hình hoặc đóng vai trò là cơ sở để nghiên cứu thực tế công tác
quản lý tài chính ở Viện Hàn lâm là:
Luật viên chức số: 58/2010/QH12 do Quốc hội Ban hành 15/11/2010. Nghị
định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/2/2015 “Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp
công lập” của Chính phủ. Nghị định 54/2016/NĐ-CP ngày 14/6/2016 “Quy định cơ
chế tự chủ, của tổ chức khoa học công nghệ công lập” của Chính phủ. Quyết định
số 115/2008/QĐ-TTg ngày 27/8/2008 của Thủ tướng Chính phủ. Quyết định số
847b/QĐ-KHXH ngày 03/6/2011 của Chủ tịch Viện Khoa học xã hội Việt Nam.

2


thiện cơ chế, chính sách tài chính nhằm huy động, quản lý và sử dụng hiệu quả các

3


nguồn lực tài chính trong ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu tại Việt
Nam”đã phân tích, đánh giá thực trạng cơ chế, hệ thống chính sách tài chính huy
động, quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính trong ứng phó với tác động của biến
đổi khí hậu tại Việt Nam. Theo tác giả, cần thiết phải hoàn thiện, bổ sung các cơ
chế, chính sách, để công tác ứng phó với Biến đổi khí hậu sử dụng thật hiệu quả
nguồn lực tài chính. Đề tài đưa ra giải pháp vừa sử dụng nguồn nhân lực hợp lý và
nâng cao hiệu quả các nguồn lực.
Trong bài viết “Đổi mới cơ chế tài chính đối với khoa học công nghệ”, tạp chí
tài chính số 1 năm 2013, tác giả Nguyễn Trường Giang đã phân tích những đặc thù
của hoạt động khoa học công nghệ trong điều kiện hiện nay và đề xuất một số quan
niệm về đổi mới công tác quản lý và sử dụng tài chính.
Trong bài viết “Minh bạch kinh phí đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ”
đăng trên Website của Liên hiệp các Khoa học và kỹ thuật (VUSTA) 13/8/2015, tác
giả Minh Nhật đã chỉ ra những điểm tích cực và những điểm còn hạn chế của Thông
tư liên tịch 55/2015/TTLT-BTC-BKHCN về “Hướng dẫn định mức xây dựng, phân
bố dự toán và quyết toán kinh phí đối vói nhiệm vụ khoa học và công nghệ có sử
dụng ngân sách nhà nước”. Theo tác giả, TTLT 55/2015 sẽ cho phép người đứng
đầu cơ quan chủ trì đề tài quản lý phần “tài chính”, do vậy, nhà khoa học sẽ có
nhiều thời gian hơn để tập trung cho công việc nghiên cứu. Đó là những thay đổi
tích cực với công tác xây dựng dự toán và quyết toán kinh phí, nhưng TTLT 55 còn
bộc lộ một số hạn chế. Trong bài, TS Vũ Hùng Cường, Viện Hàn lâm KHXH Việt
Nam cho biết, kinh phí nhiệm vụ cấp bộ tính bình quân tại Viện Hàn lâm KHXH
Việt Nam cao nhất khoảng 400 triệu đồng/hai năm. Tính ra thì còn thấp hơn cả mức
theo TTLT 44. Như vậy, nếu các cơ quan chủ trì dù muốn trọng dụng các nhà khoa
học, nhưng việc tăng định mức trong xây dựng dự toán chỉ đi vào thực tế khi đi kèm

3.1. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính tại Viện Hàn lâm
KHXH Việt Nam trong điều kiện thực hiện tự chủ tài chính, phát hiện những vấn đề
và đề xuất các giải pháp nhằm tăng cường quản lý tài chính cho Viện Hàn lâm
KHXH Việt Nam.
3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- Hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận về cơ chế quản lý tài chính, tự chủ tài
chính tại các tổ chức đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ công lập.

5


- Nghiên cứu, phân tích, đánh giá thực trạng công tác quản lý tài chính của
Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam hiện nay (trên cơ sở đánh giá một số đơn vị đã thực
hiện cơ chế tài chính theo NĐ 54/2016/NĐ-CP và theo QĐ 115/2008/QĐ-TTg).
- Đề xuất các giải pháp, kiến nghị nhằm tăng cường quản lý tài chính theo
hướng tự chủ tài chính, nhằm phát huy khả năng chủ động, sáng tạo trong hoạt động
nghiên cứu khoa học.
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
4.1. Đối tượng nghiên cứu:
Đối tượng nghiên cứu là thực trạng công tác quản lý tài chính tại Viện Hàn
lâm KHXH Việt Nam.
4.2. Phạm vi nghiên cứu:
Về thời gian, luận văn thu thập và xử lý phân tích số liệu trong giai đoạn
2015-2017 và đưa ra những giải pháp đề xuất thực hiện đến năm 2020.
Về không gian, luận văn lựa chọn lĩnh vực quản lý tài chính theo hướng tự chủ
tài chính tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam
Công tác quản lý tài chính tại Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam thực hiện theo
cơ chế tài chính theo quy định của Nghị định 54/2016/NĐ-CP ngày 14/06/2016
5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu:

CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TẠI CÁC ĐƠN VỊ
SỰ NGHIỆP KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CÔNG LẬP
1.1. Những vấn đề cơ bản về quản lý tài chính tại đơn vị sự nghiệp khoa
học và công nghệ công lập
1.1.1. Khái niệm, đặc điểm, vai trò và phân loại đơn vị sự nghiệp khoa học
và công nghệ công lập
 Khái niệm:
Giáo trình Quản lý Tài chính công của Nhà xuất bản Tài chính (2009) viết:
“Đơn vị sự nghiệp công lập là đơn vị thực hiện cung cấp các dịch vụ xã hội công
cộng và các dịch vụ duy trì sự hoạt động bình thường của các ngành kinh tế quốc
dân. Hoạt động của các đơn vị này không nhằm mục đích lợi nhuận mà chủ yếu
mang tính chất phục vụ. Các đơn vị này chủ yếu hoạt động trong lĩnh vực kinh tế văn hóa - xã hội” [10, tr. 25].
Trong các văn bản pháp quy, định nghĩa về Đơn vị sự nghiệp công lập được
ghi rõ trong “Luật Viên chức” số 58/2010/QH12 được Quốc hội khóa XII ban hành
ngày 15/ 11/2010 và trong Nghị định số 55/2012/NĐ-CP của Chính phủ về việc
“Thành lập, tổ chức lại và giải thể đơn vị sự nghiệp công lap”. Theo đó, điều 9 của
“Luật viên chức” ghi rõ: “Đơn vị sự nghiệp công lập là tổ chức do cơ quan có thẩm
quyền của Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội thành lập theo quy
định của pháp luật, có tư cách pháp nhân, cung cấp dịch vụ công, phục vụ quản lý
nhà nước”.
Trong các lĩnh vực như y tế, giáo dục, khoa học và một số lĩnh vực khác mà
khu vực ngoài công lập chưa có khả năng đáp ứng được nhu cầu của xã hội, hệ
thống các đơn vị sự nghiệp công lập được Nhà nước xây dựng và chăm lo phát triển
để cung cấp những dịch vụ công chủ yếu nhằm bảo đảm phục vụ nhân dân, thực
hiện chức năng phát triển kinh tế - xã hội.
Tại các vùng miền đặc thù như miền núi, biên giới, hải đảo vùng sâu, vùng xa,
vùng các dân tộc thiểu số, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, hệ
thống các đơn vị sự nghiệp công lập cũng được Nhà nước xây dựng và chăm lo phát

8