Bình luận và giới thiệu hệ thống các biện pháp thận trọng trong hoạt động ngân hàng tại
Việt Nam
Có thể nói, ở Việt Nam, Luật pháp Việt Nam đã đồng nghĩa các biện pháp thận
trọng trong hoạt động ngân hàng với các tiêu chuẩn về đảm bảo an toàn trong
hoạt động kinh doanh cña ngân hàng như: các tỷ lệ bảo đảm an toàn hoạt
động ngân hàng; Các hạn chế, điều kiện tiến hành hoạt động ngân hàng; các
qui định về cơ cấu tổ chức bộ máy của TCTD, tiêu chuẩn về năng lực và trình
độ đối với các chức danh lãnh đạo chủ chốt của TCTD... Những qui định này
đã và đang ngày càng gần gũi với những nội dung trong nội hàm của cụm từ:
“các biện pháp thận trọng trong hoạt động Ngân hàng” mà nhiều nước trên
thế giới đang sử dụng.
Theo quan điểm của tôi, đã đến lúc Việt nam cũng rất cần sử dụng các thuật ngữ tương đồng với
quốc tế để áp dụng vào điều kiện cụ thể của mình để tiện trong việc tham chiếu và tranh luận khoa
học về cùng một vấn đề nhưng xưa nay mỗi bên lại gọi bằng tên khác nhau. Trong bài víết này, tôi
xin sử dụng cụm từ “biện pháp thận trọng...” để mô tả các qui định mà Việt nam gọi là “an toàn”
trong hoạt động Ngân hàng và đề xuất định nghĩa sau: Biện pháp thận trọng trong hoạt động ngân
hàng bao gồm 2 trạng thái: tĩnh và động. Trong đó:
- Trạng thái tĩnh là hệ thống các tiêu chuẩn được qui định trước hoặc những tiêu chí tham chiếu
bắt buộc các ngân hàng hay Định chế tài chính phải tuân thủ trong hoạt động của mình. Các tiêu
chí này quy định trong 4 nhóm quan hệ lớn:
+ Các tỷ lệ an toàn tài chính;
+ Các điều kiện tiến hành giao dịch;
+ Các qui tắc và tiêu chuẩn về bộ máy tổ chức, nhân sự;
+ Mục tiêu chính sách tiền tệ vá các quan hệ giữa chính sách tiền tệ với chính sách tài khoá.
- Trạng thái động là các hoạt động tổ chức triển khai, đặc biệt là hoạt động thanh tra, giám sát,
kiểm toán... nhằm chuyển tải các quy định về thận trọng vào các hoạt động thực tiễn và đề xuất
những thay đổi các quy định thận trọng cho phù hợp với quá trình hội nhập, phát triển.
Theo định nghĩa nêu trên, một cách khái quát nhất về hệ thống các biện pháp thận trọng trong hoạt
động Ngân hàng hiện hành ở Việt nam bao gồm:
1. Cơ sở Pháp lý để điều chỉnh các hoạt động Ngân hàng
Luật NHNN (năm 1997) qui định NHNN là ngân hàng trung ương của Việt Nam và là ngân hàng

loại tài sản nợ phải thanh toán tại một thời điểm nhất định của TCTD. Tỷ lệ này hiện nay được qui
định là không dưới 1;
(ii) Tỷ lệ an toàn vốn tối thiểu: Được xác định bằng tỷ lệ giữa vốn tự có so với tài sản có, kể cả
cam kết ngoại bảng được điều chỉnh theo mức độ rủi ro. Tỷ lệ này hiện nay được qui định là không
dưới 8%;
(iii) Tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung hạn và dài hạn. Tỷ lệ này
hiện nay được qui định tuỳ theo loại hình TCTD và đặc biệt tuỳ vào năng lực hạch toán và kiểm
soát dòng tiền của các TCTD (nhưng thông thường tỷ lệ này vẫn phải <35%).
3.2. Các hạn chế, điều kiện tiến hành hoạt động ngân hàng
a. Về hoạt động tín dụng và bảo lãnh:
(i) TCTD (trừ TCTD hợp tác) không được cho vay các đối tượng:
- Thành viên Hội đồng quản trị, Ban Kiểm soát, Tổng Giám đốc (Giám đốc), Phó Tổng giám đốc
(Phó Giám đốc) của TCTD (tôi cho rằng điều kiện này cần phải xem xét lại trong điều kiện là
NHCP hoặc NHTMNN đã cổ phần hoá);
- Người thẩm định, xét duyệt cho vay;
- Bố, mẹ, vợ, chồng, con của thành viên Hội đồng quản trị, Ban Kiểm soát, Tổng Giám đốc (Giám
đốc), Phó Tổng giám đốc (Phó Giám đốc).
TCTD không được chấp nhận bảo lãnh của các đối tượng trên để làm cơ sở cho việc cấp tín dụng
đối với khách hàng.
(ii) Hạn chế tín dụng đối với khách hàng có quan hệ (connected lending)
- TCTD không được cấp tín dụng không có bảo đảm, cấp tín dụng với điều kiện ưu đãi cho những
đối tượng sau:
+ Tổ chức kiểm toán, kiểm toán viên đang kiểm toán tại TCTD; kế toán trưởng, thanh tra viên;
+ Các cổ đông lớn của TCTD - Cá nhân hoặc tổ chức sở hữu trên 10% vốn điều lệ hoặc nắm giữ
trên 10% vốn cổ phần có quyền bỏ phiếu của TCTD.
+ Doanh nghiệp có một trong những đối tượng mà TCTD không được phép cấp tín dụng nói trên
sở hữu trên 10% vốn điều lệ của doanh ghiệp đó.
- Tổng dư nợ cho vay đối với các đối tượng mà TCTD không được cấp tín dụng không có bảo
đảm, tín dụng với điều kiện ưu đãi không được vượt quá 5% vốn tự có của TCTD;
(iii) Qui định về những nhu cầu vốn không được cho vay

hoạt động ngân hàng; các trường hợp TCTD bị thu hồi giấy phép.
g. Phá sản, thanh lý, giải thể:
- Sau khi NHNN không áp dụng hoặc chấm dứt các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán của
TCTD mà TCTD đó vẫn mất khả năng thanh toán nợ đến hạn, thì có thể bị tòa án mở thủ tục giải
quyết yêu cầu phá sản theo qui định của pháp luật về phá sản doanh nghiệp.
- TCTD giải thể trong các trường hợp sau:
+ Tự nguyện xin giải thể nếu có khả năng thanh toán hết nợ và được NHNN chấp thuận;
+ Khi hết hạn hoạt động không xin gia hạn hoặc xin gia hạn nhưng không được NHNN chấp thuận;
+ Bị thu hồi giấy phép thành lập và hoạt động.
Khi giải thể, TCTD phải tiến hành thanh lý dưới sự giám sát của NHNN.
h. Kiểm soát đặc biệt:
TCTD có thể bị đặt vào tình trạng kiểm soát đặc biệt của NHNN trong những trường hợp sau:
- Có nguy cơ mất khả năng chi trả;
- Nợ không có khả năng thu hồi có nguy cơ mất khả năng thanh toán;
- Số lỗ luỹ kế của TCTD lớn hơn 50% tổng số vốn điều lệ tự có và các quĩ.
i. Những thay đổi phải được NHNN chấp thuận:
- Tên của TCTD;
- Mức vốn điều lệ, mức vốn được cấp;
- Địa điểm đặt trụ sở chính, sở giao dịch, chi nhánh, văn phòng đại diện;
- Nội dung, phạm vi và thời hạn hoạt động;
- Chuyển nhượng cổ phần có ghi tên quá tỷ lệ qui định của NHNN;
- Tỷ lệ cổ phần của các cổ đông lớn;
- Thành viên Hội đồng quản trị, Tổng Giám đốc (Giám đốc) và Ban kiểm soát.
Đánh giá chất lượng tài sản và dự phòng rủi ro
TCTD phải thực hiện phân loại tài sản có, trích lập dự phòng rủi ro trong hoạt động ngân hàng.
Khoản dự phòng rủi ro này phải được hạch toán vào chi phí hoạt động.
g. Về quản lý tài chính - kế toán:
- Chính phủ qui định mức vốn pháp định của mỗi loại hình TCTD;
- TCTD phải thực hiện hạch toán theo hệ thống tài khoản kế toán, chế độ chứng từ theo qui định
của pháp luật về kế toán, thống kê;