Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM
------------------------
NGUYỄN THỊ PHƯƠNG BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PPDH Ở CÁC TRƯỜNG THCS
HUYỆN NINH GIANG – TỈNH HẢI DƯƠNG
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 05
THEO ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PPDH Ở CÁC
TRƯỜNG THCS
HUYỆN NINH GIANG – TỈNH HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
THÁI NGUYÊN - 2009
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
1
PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài:
Từ những năm cuối thế kỉ XX, nhiều nƣớc phát triển đã công bố chiến
lƣợc phát triển kinh tế- xã hội những năm đầu thế kỷ mới, mà hạt nhân của
các chiến lƣợc đó là tiến hành cải cách giáo dục(Hàn Quốc, 1988; Pháp-
1989; Anh và Mỹ- từ năm 1992) Đƣờng lối phát triển giáo dục nói chung và
Nhƣ vậy, đổi mới phƣơng pháp dạy học là một trong các trọng điểm mà
công cuộc cải cách giáo dục hiện nay đặt ra. Đó cũng chính là yêu cầu khách
quan của sự nghiệp phát triển giáo dục- đào tạo của đất nƣớc. Một sự thay đổi
căn bản nhƣ thế cần có một chiến lƣợc và một phƣơng thức chỉ đạo đúng đắn,
có hiệu quả.
Trong những năm gần đây, Sở Giáo dục và Đào tạo Hải Dƣơng nói chung,
các trƣờng THCS nói riêng đã có nhiều hội thảo chuyên đề về đổi mới PPDH.
Nhƣng trong thực tế công tác đổi mới PPDH còn nhiều lúng túng, chƣa đƣa
lại hiệu quả thực tế nhƣ mong đợi, trƣớc hết do việc tổ chức và chỉ đạo đổi
mới PPDH ở các trƣờng THCS còn nhiều bất cập, việc quản lý chuyên môn
dạy học theo những quan niệm và cơ chế vừa cũ, vừa khô cứng.
Xuất phát từ các lý do nêu trên, tác giả đã chọn đề tài: “Biện pháp quản
lý hoạt động dạy theo định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học ở các
trƣờng THCS huyện Ninh Giang tỉnh Hải Dƣơng” làm tiêu đề luận văn tốt
nghiệp.
2. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu
trƣởng ở các trƣờng THCS theo định hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học
hiện nay nhằm nâng cao chất lƣợng dạy học ở các trƣờng THCS huyện Ninh
Giang –tỉnh Hải Dƣơng
3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu:
- Khách thể nghiên cứu: Hoạt động quản lý dạy học của hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Ninh Giang –Tỉnh Hải Dƣơng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
3
- Đối tượng nghiên cứu: Những biện pháp của hiệu trƣởng quản lý hoạt
động dạy theo định hƣớng đổi mới PPDH của các trƣờng THCS huyện Ninh
Giang –Tỉnh Hải Dƣơng
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
và hiệu trƣởng các trƣờng THCS nói riêng trong quản lý đổi mới PPDH hiện
nay.
- Đề xuất một số biện pháp quản lý thực hiện đổi mới PPDH của hiệu
trƣởng các trƣờng THCS huyện Ninh Giang –tỉnh Hải Dƣơng dựa trên các cơ
sở của khoa học quản lý giáo dục hiện đại.
7. Cấu trúc luận văn
Ngoài phần Mở đầu và Kết luận, khuyến nghị, Luận văn gồm 3 chƣơng:
- Chƣơng 1:Cơ sở lý luận của quản lý hoạt động dạy học của hiệu trƣởng
theo hƣớng đổi mới phƣơng pháp dạy học.
- Chƣơng 2:Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của hiệu trƣởng các
trƣờng THCS huyện Ninh Giang-Hải Dƣơng
- Chƣơng 3:Biện pháp của hiệu trƣởngTHCS huyện Ninh Giang-Hải
Dƣơng quản lý hoạt động dạy học theo định hƣớng đổi mới phƣơng pháp
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
PHẦN NỘI DUNG
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU
1.1. Vài nét về lịch sử vấn đề nghiên cứu
1.1.1 Trên thế giới
Nhà sƣ phạm vĩ đại J.A.Comenxki (1592-1670) đã đƣa ra những yêu cầu
cải tổ nền GD theo hƣớng phát huy tính tích cực chủ động sáng tạo cảu ngƣời
học.Theo ông, dạy học thế nào để ngƣời học thích thú học tập và có những cố
gắng bản thân để nắm lấy tri thức. Ông nói:”Tôi thƣờng bồi dƣỡng cho học
sinh của tôi tinh thần độc lập trong quan sát, trong đàm thoại và trong việc
ứng dụng tri thức vào thực tiễn”. Ông còn viết: “GD có mục đích đánh thức
năng lực nhạy cảm, phán đoán đúng đắn,phát triển nhân cách…Hãy tìm ra
phƣơng pháp cho GV dạy ít hơn, HS học đƣợc nhiều hơn”.
Trong cuốn “Phát huy tính tích cực của HS thế nào”, I.F.Kharlamốp đã
khẳng định vai trò to lớn của tính tích cực, chủ động trong việc tiếp thu tri
tƣ duy sáng tạo của ngƣời học”. Nội dung này đã đƣợc thể hiện thành quy
định pháp luật tại chƣơng I điều 4, luật GD. Quốc hội X, kì họp thứ tƣ, ngày
28/10 đến ngày 02/12/1998 thông qua ghi rõ:
1. Nội dung GD phải đảm bảo tính cơ bản, toàn diện, thiết thực, hiện đại
và có hệ thống.
2. PPGD phải phát huy tính tự giác, tích cực, chủ động sáng tạo của HS,
phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học, bồi dưỡng PP tự học, rèn luyện
kỹ năng vân dụng kiến thức vào thực tiễn. Tác động đến tình cảm, đem lại
niềm vui, hứng thú học tập cho HS”.
1.2 Các khái niệm cơ bản
1.2.1 Khái niệm “Quản lý”
Hệ thống giáo dục là một hệ thống xã hội. Quản lý giáo dục (QLGD) là
một lĩnh vực quan trọng của quản lý xã hội, cũng chịu sự chi phối của các quy
luật xã hội và tác động của quản lý xã hội.
Có nhiều quan điểm khác nhau về khái niệm quản lý, sau đây là một số
quan điểm chính.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
7
Theo sự phân tích của Mác thì “Bất cứ nơi nào có lao động,nơi đó có quản lý”
Trong tác phẩm: “Những vấn đề cốt yếu của quản lý” tác giả Harold Kontz
[26, 1987] viết “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp
những nỗ lực cá nhân nhằm đạt đƣợc các mục đích của nhóm về thời gian,tiền
bạc và sự bất mãn cá nhân ít nhất”.
- Theo tác giả Trần Kiểm [20,2002]. “Quản lý là những tác động của chủ
thể quản lý trong việc huy động phát huy, kết hợp, sử dụng, điều chỉnh, điều
phối các nguồn lực (nhân lực, vật lực, tài lực) trong và ngoài nƣớc (chủ yếu là
nội lực) một cách tối ƣu nhằm đạt mục đích của tổ chức với hiệu quả cao
nhất.”
- Khái quát hơn các tác giả ở Khoa Sƣ phạm - ĐHQG HN là Nguyễn
Từ đây ta có thể khái quát QLGD là sự tác động có chủ đích, có căn cứ
khoa học, hợp quy luật và phù hợp các điều kiện khách quan…của chủ thể
quản lý tới đối tượng quản lý nhằm phát huy sức mạnh các nguồn giáo dục,
từ đó đảm bảo các hoạt động của tổ chức/ hệ thống giáo dục đạt được các
mục tiêu giáo dục đã đề ra với chất lượng, hiệu quả cao nhất.
Dựa vào phạm vi quản lý, ngƣời ta chia ra hai loại QLGD:
+ Quản lý hệ thống giáo dục: QLGD ở tàm vĩ mô, phạm vi toàn quốc,
trên địa bàn lãnh thổ (tỉnh, thành phố…)
+ Quản lý nhà trường: QLGD ở tầm vi mô, trong phạm vi một cơ sở giáo
dục - đào tạo.
1.2.3 Chức năng của quản lý giáo dục
Cũng nhƣ các hoạt động quản lý KT-XH,QLGD có 2 chức năng tổng
quát: Chức năng ổn định,duy trì trong quá trình đào tạo đáp ứng nhu cầu hiện
hành của nền KT-XH;Chức năng đổi mới phát triển quá trình đào tạo đón đầu
QLGD cũng có đầy đủ các chức năng cơ bản của quản lý nói chung, theo
sự thống nhất của đa số tác giả thì QLGD có 4 chức năng: Lập kế hoạch, tổ
chức, chỉ đạo, kiểm tra.
+ Lập kế hoạch: Là quá trình thiết lập các mục tiêu của hệ thống các hoạt
động và điều kiện đảm bảo thực hiện đƣợc các mục tiêu đó. Kế hoạch là nền
tảng của quản lý lập kế hoạch bao gồm: xác định chức năng, nhiệm vụ và các
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
9
công việc của đơn vị, dự báo, đánh giá triển vọng, đề ra mục tiêu, chƣơng
trình, xác định tiến độ, xác định ngân sách, xây dựng các nguyên tắc tiêu
chuẩn, xây dựng các thể thức thực hiện.
+ Tổ chức: Là quá trình sắp xếp và phân bổ công việc, quyền hành và
quyền lực cho các thành viên của tổ chức để họ có thể hoạt động và đạt đƣợc
mục tiêu của tổ chức một cách hiệu quả. Xây dựng các cơ cấu, nhóm, tạo sự
hợp tác liên kết, xây dựng các yêu cầu, lựa chọn, sắp xếp bồi dƣỡng cho phù
dục- học tập trong phạm vi nhà trƣờng. Hoạt động của nhà trƣờng rất đa
dạng, phong phú và phức tạp, nên việc quản lý, lãnh đạo một cách khoa học
sẽ đảm bảo đoàn kết, thống nhất đƣợc mọi lực lƣợng, tạo nên sức mạnh đồng
bộ nhằm thực hiện có chất lƣợng và hiệu quả mục đích giáo dục.
Quản lý nhà trƣờng (QLNT) là thực hiện đƣờng lối giáo dục của Đảng
trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đƣa nhà trƣờng vận hành theo
nguyên lý giáo dục để tiến tới đạt mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với
nghành giáo dục, với thế hệ trẻ và với từng học sinh. (Phạm Minh Hạc – Một
số vấn đề giáo dục và khoa học giáo dục - Hà Nội 1998)
“ Quản lý trƣờng học là hoạt động của các cơ quan quản lý nhằm tập hợp
và tổ chức các hoạt động của giáo viên, học sinh và các lực lƣợng giáo dục
khác, cũng nhƣ huy động tối đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất
lƣợng giáo dục và đào tạo trong nhà trƣờng” (Giáo dục học. P.V. Vƣợng )
Quản lý nhà trƣờng chính là sự tác động quản lý có chủ đích của hiệu
trƣởng tới tất cả các yếu tố, các mối quan hệ chức năng, các nguồn lực nhằm
đƣa mọi hoạt động của nhà trƣờng đạt đến mức phát triển cao nhất.
Có nhiều cấp quản lý trƣờng học: Cấp cao nhất là Bộ Giáo dục và Đào
tạo, nơi quản lý nhà trƣờng bằng các biện pháp quản lý hành chính vĩ mô. Có
hai cấp trung gian quản lý trƣờng học là Sở Giáo dục-đào tạo ở tỉnh, thành
phố và các phòng giáo dục-đào tạo ở quận, huyện. Cấp quản lý trực tiếp chính
là sự tác động của hiệu trƣởng quản lý các hoạt động giáo dục, huy động tối
đa các nguồn lực giáo dục để nâng cao chất lƣợng giáo dục nhà trƣờng.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
11
Mục đích của quản lý nhà trƣờng là đƣa nhà trƣờng từ trạng thái hiện có
tiến lên một trạng thái phát triển mới bằng các biện pháp quản lý và phát triển
chất lƣợng giáo dục của nhà trƣờng.
1.3.2. Các nội dung cơ bản của quản lý nhà trƣờng trung học
Mục tiêu giáo dục của trường THCS.
+ Xây dựng đội ngũ giáo viên của nhà trƣờng đồng bộ về cơ bản, có đủ loại
hình và chất lƣợng ngày càng cao. Xây dựng đội ngũ nhân viên phục vụ có
nghiệp vụ tƣơng ứng thích hợp,am hiểu về đặc thù của giáo dục trong công
việc của mình.
+ Từng bƣớc hoàn thiện, nâng cao cơ sở vật chất kỹ thuật, phục vụ tốt các
hoạt động dạy học và giáo dục.
+ Xây dựng và hoàn thiện môi trƣờng giáo dục lành mạnh thống nhất ở địa
phƣơng.
+ Thƣờng xuyên cải tiến công tác quản lý trƣờng học theo tinh thần dân chủ
hoá nhà trƣờng, đảm bảo tiến trình đồng bộ có trọng điểm, hiệu quả các hoạt
động dạy và giáo dục.
1.3.3 Nội dung về quản lý hoạt động dạy học
Hoạt động dạy học
là hoạt động cơ bản, đặc thù của nhà trƣờng phổ thông do vậy, quản lý
các hoạt động dạy học cũng là nội dung quản lý cơ bản, quan trọng hàng đầu
của quản lý nhà trƣờng.
Quản lý hoạt động dạy học
là tổ chức một cách có khoa học cho lao động dạy học, bao gồm các hoạt
động của một tập thể (giáo viên, học sinh), cũng nhƣ công việc chuyên môn
từng ngƣời. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học là cách thức thực hiện trên
các nội dung giảng dạy và học tập cụ thể theo kế hoạch dạy học và các
chƣơng trình môn học quy định đề ra. Đó là cách sử dụng những phƣơng tiện,
nguồn lực vật chất và tinh thần để tạo ra các tác động hƣớng đích, nhằm đạt
mục tiêu dạy học chất lƣợng và đạt hiệu quả cao, bao gồm trong đó cả việc
thực hiện đổi mới phƣơng pháp dạy học.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
13
Quản lý (Tổ chức, chỉ đạo) hoạt động dạy học bao gồm các nội dung cơ bản:
- Xác định mục tiêu các hoạt động dạy học
- Đƣợc theo học các lớp chuyên môn, nghiệp vụ và hƣởng các chế độ hiện hành…
Nhƣ vậy, hiệu trƣởng một trƣờng THCS là chủ thể quản lý, chịu trách
nhiệm tổ chức mọi các hoạt động của nhà trƣờng theo đúng quan điểm đƣờng
lối phát triển giáo dục của Đảng CSVN và nhà nƣớc, thực thi công tác quản lý
nhà trƣờng nhằm đảm bảo các mục tiêu, nội dung chƣơng trình và chất lƣợng
giáo dục học sinh.
Theo đó, quản lý và tổ chức các hoạt động dạy học là một trong các
nhiệm vụ trọng tâm, đồng thời có liên quan trực tiếp đến các nhiệm vụ, quyền
hạn của hiệu trƣởng. Tổ chức và quản lý quá trình dạy học toàn trƣờng (
Thông qua từng lớp học ) một cách hiệu quả chính là một nội dung công tác
quan trọng nhất của mỗi ngƣời hiệu trƣởng nói chung và của hiệu trƣởng
trƣờng THCS nói riêng.
Trong thực tế đất nƣớc ta đang có những chuyển biến sâu sắc theo hƣớng
mở cử, hội nhập và về kinh tế và trong sự nghiệp đổi mới giáo dục hiện nay,
công việc quản lý nhà trƣờng và vai trò tổ chức, quản lý của hiệu trƣởng càng
trở nên quan trọng, có ý nghĩa quyết định chất lƣợng, hiệu quả giáo dục của
mỗi cơ sở giáo dục - đào tạo
Quá trình dạy học là một quá trình thống nhất biện chứng giữa hoạt
động dạy học của thầy và hoạt động học của trò: Việc nghiên cứu kĩ các đặc
trƣng cơ cấu, các quy luật của hoạt động học nói chung và hoạt động tự học
nói riêng là cơ sở để xác định cơ chế dạy học thích hợp, theo đó kích thích
đƣợc khả năng chủ động, tích cực và tính sáng tạo của HS.
1.4.. Một số cơ sở tâm lý học về hoạt động học tập
1.4.1. Hoạt động học tập và động cơ học tập
Các tác giả Lê Văn Hồng, Lê Ngọc Lan, Trần Quốc Thành cho rằng:
“Hoạt động học là một đặc thù của con ngƣời đƣợc điều khiển bởi mục đích
tự giác là lĩnh hội những tri thức, kỹ năng, kỹ xảo mới” [ 9,2002 ].
Phan Trọng Luận cho rằng: “Học là công việc của cá nhân, là công việc
của bản thân ngƣời học. Kết quả học tập không thu nhận bằng con đƣờng
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
Theo Hồ Ngọc Đại ,các khái niệm nói chung, sau khi hình thành đều là
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
16
phƣơng tiện học tập. Khái niệm khoa học là phƣơng tiện đáng tin cậy trong
hoạt động học tập của con ngƣời.
Hành động học tập: Theo Phan Trọng Ngọ, việc hình thành các
hành động học tập sẽ có nhiều cơ hội để hình thành hoạt động học tập, là chìa
khóa dẫn đến thành công của dạy học. Mặt khác từ hành động học tập có thể
luyện tập để trở thành thao tác cho hoạt động khác. Việc hình thành hoạt động
cho HS trƣớc hết phải xác định học tập và giúp trẻ ý thức đƣợc mục đích đó.
Bƣớc tiếp theo là huy động các thao tác tƣ duy và thao tác kỹ thuật để thực
hiện mục đích đã ý thức đƣợc.
Nhƣ vậy, nếu nhìn nhận, phân tích hoạt động học tập theo các quan
điểm của các nhà nghiên cứu tâm lý học dạy học thì chìa khóa dẫn đến thành
công trong dạy học là hình thành hoạt động học tập. Từ hoạt động học tập có
thể rèn luyện để trở thành thao tác cho hoạt động khác. Để hình thành hoạt
động học cho HS phải hình thành và tạo đƣợc sự chuyển hóa:
Động cơ <--> mục đích <--> phƣơng tiện học tập,
Từ đó có sự hình thành và chuyển hóa:
Hoạt động <--> hành động <--> thao tác.
Để hình thành hoạt động học tập cho HS thì mấu chốt là hình thành động
cơ học tập cho các em (Dựa trên mục đích học tập đã được ý thức trước đó).
Từ đó mà tính tích cực nhận thức (học tập) đƣợc hình thành và giúp cho học
sinh tích cực học tập.
1.4.2. Tính tích cực nhận thức
Theo từ điển Tiếng Việt, tính tích cực là một trạng thái tinh thần có tác
dụng khặng định và thúc đẩy sự phát triển. Trong hoạt động học tập, nó diễn
ra ở nhiều phƣơng diện khác nhau: tri giác tài liệu, thông hiểu tài liệu, ghi
nhớ, luyện tập, vận dụng.. Và đƣợc thể hiện ở nhiều hình thức đa dạng, phong
định cách học. Do vậy, GV cần đƣợc bồi dƣỡng, phải kiên trì cách dạy theo
phƣơng pháp dạy học tích cực, tổ chức các hoạt động nhận thức từ đơn giản
đến phức tạp, từ thấp đến cao, hình thành thói quen cho HS. Trong đổi mới
PPDH phải có sự hợp tác của thầy và trò, sự phối hợp hoạt động dạy với hoạt
động học thì mới có kết quả.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
18
Thành tựu chung nổi bật của tâm lý học thế kỷ XX trong việc phát hiện
quy luật phát triển ngƣời, đã cho các quan niệm hiện đại về nhận định chung
là: Nhân cách con ngƣời không thể phát triển qua tiếp nhận tri thức một chiều,
thụ động mà phát triển bằng hoạt động và trong hoạt động của chính ngƣời
ấy. Sự tiếp thu một chiều những lời nói từ bên trong không thể hình thành các
năng lực và phẩm chất cần thiết cho con ngƣời. Con ngƣời không thể thay đổi
khi bản thân họ không muốn thay đổi và không có khả năng thay đổi.
Với những thành tựu về tâm lý học, đặc biệt là tâm lý học dạy học,
ngày nay trên thế giới tồn tại nhiều quan niệm, xu hƣớng lí luận dạy học khác
nhau: Dạy học hƣớng vào HS, dạy học kiến tạo; dạy học hợp tác... Những
quan niệm về mô hình lí luận dạy học hiện đại là những thành tựu quan trọng
của khoa học giáo dục thế kỉ XX, tạo thành bức tranh tổng hợp về sự phát
triển của khoa học giáo dục hiện đại. Các quan niệm và mô hình lí luận dạy
học đó có những ƣu điểm, những thế riêng, đƣợc vận hành và phát huy tác
dụng trong những môi trƣờng, điều kiện dạy học phù hợp, đồng thời chúng
cũng có những mặt hạn chế, nhƣợc điểm.
1.4.3. Một số cơ sở lý luận dạy học về hoạt động học tập tích cực
Hoạt động học tập - Tiếp cận từ góc độ lý luận dạy học, là một quá trình
nhận thức tích cực, tự giác, tự lực và sáng tạo. Những năm gần đây, lí luận
dạy học bàn nhiều đến dạy học lấy HS làm trung tâm và dạy học tích cực.
1.4.3.1 Quan niệm “ Dạy học lấy HS làm trung tâm”
Trên diễn đàn khoa học ở nƣớc ta hơn 10 năm gần đây, có nhiều công
hệ PPDH tích cực: đƣa ra 4 đặc trƣng cơ bản của hệ PPDH tích cực và tƣơng
ứng với quy trình dạy học tích cực 4 thời kỳ:
1/ Ngƣời học, chủ thể của hoạt động học, tự mình tìm ra kiến thức bằng hoạt
động của chính mình<--> Nghiên cứu cá nhân.
2/ Ngƣời học tự thể hiện mình và hợp tác với các các bạn <-->Hợp tác với
bạn, học bạn.
3/ Nhà giáo là ngƣời tổ chức và hƣớng dẫn quá trình và kết hợp cá nhân hóa (
HS tiến hành công việc độc lập theo nhịp độ phù hợp với năng lực ) với xã
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
20
hội hóa ( qua trao đổi, xêmina ) việc học của ngƣời học<-->Hợp tác với thầy,
học thầy.
4/ Ngƣời học tự kiểm tra, tự điều chỉnh, tự rút kinh nghiệm về cách giải quyết
vấn đề của mình<--> Tự kiểm tra, tự đánh giá và tự điều chỉnh.
Thực ra quan niệm “Dạy học lấy người học là trung tâm” và quan niệm
“Dạy học là tích cực hoá hoạt động học tập” có cùng bản chất: Coi hoạt động
học tập là hoạt động nhận thức tích cực, từ đó dạy học hiệu quả là quá trình
thiết kế, tổ chức, điều khiển hoạt động học tập theo những quy luật của hoạt
động nhận thức tích cực (HS là chủ thể tự giác, tích cực và chủ động), nhờ sự
tƣơng tác tích cực giữa HS và ngƣời dạy theo cách đó mà ngƣời học lĩnh hội
tốt các nội dung dạy học và đạt đƣợc các mục tiêu học tập đã xác định.
1.5. Một số vấn đề về phƣơng pháp dạy học và đổi mới PPDH
1.5.1 Phương pháp dạy học và phương pháp dạy học tích cực
1.5.1.1. Định nghĩa phương pháp dạy học
Theo từ điển Tiếng Việt: Phƣơng pháp là cách thức tiến hành để có hiệu
quả. Theo quan điểm triết học: Phƣơng pháp là hình thái chiếm lĩnh hiện thực
trong các hoạt động của con ngƣời, đặt biệt là hoạt động nhận thức và cải tạo
thực tiễn.
Trong tác phẩm: “ Bút kí triết học”, khi đề cập đến mối quan hệ giữa nội
Ở nƣớc ta, hệ thống các PPDH quen thuộc, đƣợc đào tạo trong các
trƣờng sƣ phạm từ mấy thập kỉ trƣớc đay, đƣợc gọi là PPDH truyền thống. Có
thể phân loại theo “ nguồn” tri thức và đặc điểm tri thức thông tin thành ba
nhóm phƣơng pháp:
(1). Nhóm phƣơng pháp dùng lời: Trần thuật, giảng giải, diễn giải, vấn đáp.
(2). Nhóm phƣơng pháp trực quan: Biểu diễn vật tự nhiên, biểu diễn vật
tƣợng hình (tranh, ảnh, mô hình), biểu diễn vật tƣợng trƣng (biểu đồ, đồ thị),
biểu diễn thí nghiệm ....
Mục tiêu
Nội dung
PPDH
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
22
(3). Nhóm phƣơng pháp thực hành: Thực hành phân loại mẫu vật; thực hành
quan sát, giải phẫu, thực hành thí nghiệm ....
Ba nhóm PPDH truyền thống trên tƣơng ứng với hai dạng hoạt động
nhận thức trong hệ thống phân loại của I.Ia.Lecene và M.N.Skatkin: Thông
báo- thu nhận và tái hiện. Nhƣ vậy PPDH truyền thống thuộc dòng phƣơng
pháp I và II, đó là dòng phƣơng pháp: Giải thích, minh họa, lặp lại, tái tạo
theo mẫu. Đặc điểm của hai dòng phƣơng pháp này là: Thụ động, gò ép, bắt
chƣớc, tái hiện, vận dụng theo mẫu.
Với phƣơng pháp dạy học truyền thống, học là quá trình tiếp thu và lĩnh
hội, qua đó hình thành kiến thức, kỹ năng, tƣ tƣởng, tình cảm. Bản chất của
dạy học truyền thống là truyền thụ tri thức của GV cho HS thường xuyên về
một chiều. Vì vậy, mục tiêu cơ bản của giáo viên là chú trọng cung cấp tri
thức, kỹ năng, kỹ xảo. Học để đối phó với thi cử. Sau khi thi xong những điều
đã học thƣờng bị bỏ quên và ít dùng đến.
ngoài của phƣơng pháp thƣờng gắn với tính chất bên ngoài của đối tƣợng hoạt
động và các phƣơng tiện giao lƣu trong quá trình dạy học, là cái dẽ nhận thấy
nhƣ lời nói, chữ viết, thiết bị dạy học, thao tác, hoạt động, thuyết trình ... Mặt
bên trong của phƣơng pháp thƣờng liên quan đến bản chất và cơ chế của các
loại hình hoạt động và giao lƣu trong quá trình day học. Phải dựa vào những
thành tựu nghiên cứu của triết học, logic học, tâm lý học, xã hội học về hoạt
động để đƣa giáo dục học đi sâu vào mặt bên trong của phƣơng pháp
[33,2001].
Chính quan niệm về hai mặt của phƣơng pháp là cơ sở quan trọng để
phân loại PPDH theo các xu thế phát triển của quá trình giáo dục, đồng thời
giúp xác định những yếu tố cơ bản cần tác động của hoạt động chỉ đạo nhằm
đẩy mạnh triển khai PPDH tiên tiến.
Bản chất của Phương pháp dạy học tích cực là gì? Các lý thuyết về
phƣơng pháp dạy học tích cực luôn gắn với thuật ngữ “ Phƣơng pháp dạy học
tích cực” và khái niệm “Tính tích cực hoạt động học tập”.
Copyright: Tài liệu đại học ©