1
LỜI MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Việt Nam là một trong những nước xuất khẩu cà phê lớn nhất trên thế giới,
kim ngạch xuất khẩu cà phê hàng năm chiếm tỷ trọng đáng kể trong GDP của quốc
gia. Thế nhưng hiện nay ngành cà phê Việt Nam vẫn tồn tại những phương thức
kinh doanh mua bán cũ, không phù hợp để có thể cạnh tranh với các nước trên thế
giới, nền sản xuất trong nước phụ thuộc vào biến động giá cà phê thế giới mà giá
này được người mua là các doanh nghiệp chế biến cà phê nước ngoài “sắp đặt sẵn”
cho doanh nghiệp xuất khẩu cà phê nước ta. Để có thể khắc phục điểm yếu và nâng
cao khả năng chủ động trong sản xuất, ổn định lợi nhuận không chỉ của các doanh
nghiệp kinh doanh cà phê mà còn của người nông dân thì việc xây dựng và phát
triển thị trường giao sau cà phê là một trong những giải pháp khả thi và hữu hiệu
trong việc phòng ngừa rủi ro biến động giá.
2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
Đề tài nghiên cứu tập trung vào sản phẩm cà phê nhân thô, tìm hiểu những
tồn tại vướng mắc trong các khâu thuộc quy trình sản xuất kinh doanh nhằm tìm ra
những giải pháp dựa trên việc ứng dụng hợp đồng giao sau để giảm thiểu tác động
biến động giá cà phê, đảm bảo lợi ích cho doanh nghiệp và người nông dân.
3. Phương pháp nghiên cứu
Bằng phương pháp phân tích nghiên cứu, tổng hợp thông tin từ các tài liệu,
sách báo, Internet có liên quan đến ngành sản xuất kinh doanh cà phê, các công cụ
phái sinh, để cho thấy tổn thất của ngành kinh doanh cà phê do ảnh hưởng của biến
động giá và tác dụng của chiến lược phòng ngừa rủi ro biến động giá thông qua hoạt
động của thị trường giao sau.
4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu
Dựa trên tình hình thực tế của ngành sản xuất kinh doanh cà phê Việt Nam,
đề tài đề xuất một số giải pháp khả thi trên nền tảng xây dựng và phát triển thị
trường giao sau để giảm ảnh hưởng xấu của biến động giá cà phê đến ngành này.
2
5. Kết cấu của luận văn
thuốc lá, ngô, đậu tương, cao su… thì cũng vẫn gặp phải rủi ro về giá nếu như lúc
đó giá thị trường đang xuống mà chưa bán hết được hàng.
Bên cạnh đó còn có yếu tố do con người gây nên đó là tình trạng sản xuất
theo phong trào không tính đến giá cả sẽ diễn biến như thế nào trong thời gian tới.
Người nông dân đứng trước một mâu thuẫn là khi được mùa thì giá rớt dẫn tới lỗ,
mất mùa thì giá cao nhưng lại không có hàng để bán. Giá đầu vào có xu hướng ngày
4
càng tăng trong khi giá nông sản đầu ra lên xuống thất thường. Ở trường hợp nào đi
chăng nữa thì người nông dân luôn phải chịu thiệt thòi nhiều nhất.
Đối với các doanh nghiệp chế biến, nhà xuất khẩu nông sản cũng sẽ gặp rủi
ro tương tự như người nông dân nếu như họ thu mua nông sản, thu mua nguyên
liệu, chế biến rồi lưu kho để tiêu thụ hoặc xuất khẩu mà không có hợp đồng mua
trước nguyên liệu với người cung cấp với giá ấn định (vì lúc mua giá có thể đang
lên) cũng như không có hợp đồng bán trước với người tiêu thụ với giá ấn định (vì
lúc bán giá có thể đang xuống) thì khi giá cả mặt hàng đó biến động, có thể đẩy
doanh nghiệp vào tình trạng thua lỗ nặng nề. Nhiều doanh nghiệp vừa ký hợp đồng
bán hàng xong, giá cả biến động tăng, tiền thu về không còn đủ để mua lại số hàng
tương tự vừa bán dẫn đến thua lỗ. Những biến động không thể dự đoán trước của
giá hàng hóa không những có thể ảnh hưởng đến kết quả kinh doanh mà còn ảnh
hưởng đến thị phần, sức cạnh tranh và thậm chí là cả sự tồn tại của DN nếu điều đó
xảy ra trong một thời gian dài.
Như vậy cả nông dân, các thương lái, nhà chế biến và nhà xuất khẩu đều phải
quan tâm đến việc quản lý rủi ro về giá đối với sản phẩm hàng hoá của mình để hạn
chế thiệt hại đến mức tối đa và thu được lợi nhuận cao nhất.
Chính vì vậy họ cần có những công cụ phòng ngừa để đạt được mục tiêu
giảm thiểu rủi ro biến động giá, một trong những công cụ hữu hiệu đã được các
nước phát triển ứng dụng từ lâu đó là thực hiện giao dịch các hợp đồng giao sau trên
sàn giao dịch giao sau. Chính nhờ có hợp đồng mua, bán trước với giá ấn định và
giao hàng sau mà các bên có thể hạn chế đến mức tối đa rủi ro về biến động giá nhờ
cơ chế hoán đổi và lựa chọn mà sàn sẽ trực tiếp điều hành. Điều này không thể có
luôn muốn kiếm lợi nhuận dựa trên dự đoán chủ quan về giá cả thị trường, họ sẽ
chốt lời hoặc chốt lỗ bằng cách chốt “vị thế” muabán trong thị trường, số tiền họ
được hoặc mất sẽ không vượt quá giá trị kí quỹ phong tỏa. Trên thực tế, có 2% hợp
đồng đã thỏa thuận được chuyển giao, kết thúc “vị thế” muabán luôn được lựa
chọn nhiều khi đầu tư trên thị trường hàng hóa giao sau.
6
Điều khác biệt tiếp theo là ở các đặc điểm của hợp đồng giao sau như: giá
cả, trung tâm thanh toán bù trừ, nghiệp vụ phòng ngừa rủi ro biến động giá, đầu
cơ…
1.2.1. Giá cả và các yếu tố quyết định
Giá cả được quyết định bởi các điều kiện cung cầu, nếu trên thị trường có
nhiều người mua hơn người bán, giá hàng hóa sẽ tăng lên nhanh chóng, ngược lại
trên thị trường mà người mua ít hơn người bán, giá sẽ giảm. Vậy từ đâu mà hình
thành nên các điều kiện cung cầu.
Đó là do các lệnh đặt mua và bán khắp nơi trên thế giới đổ về và được tập
trung tại sàn giao dịch hàng hóa. Những lệnh này khi được nhập vào sàn giao dịch
thì sẽ trở thành các hợp đồng giao sau với những điều kiện ràng buộc nhất định giữa
bên bán và bên mua. Đối với các hợp đồng khác thì giá cả được hình thành trên mặt
bằng chung là thỏa thuận, nhưng giao dịch giao sau thì không, nó có nhiều hệ thống
đấu giá được kết nối với bảng điện tử của sàn, những giá này được tự do đặt theo ý
muốn chủ quan của nhà đầu tư và được chuyển đến sàn thông qua hệ thống máy
tính kết nối. Sự đặt giá này được đặt trong một khoản thời gian quy định, đây được
gọi là giờ giao dịch. Theo đó sẽ có nhiều loại lệnh khác nhau được đặt tùy vào tính
chất đầu tư của cá nhân, ví dụ như lệnh thị trường, lệnh giới hạn, lệnh dừng lỗ…
Chính vì cơ chế đấu giá và cơ chế vận hành của thị trường giao sau đã làm
giá cả hàng hóa phản ánh đúng giá trị thực của nó. Mặt khác nếu lạm dụng thì sẽ
gây ảnh hưởng lớn đến hiện tượng đầu cơ giá, tất nhiên luật định sẽ tạo nhiều cản
trở cho các hoạt động đầu cơ giá đó, nhưng tất cả vẫn phải đảm bảo mục đích cơ
bản của sàn giao dịch giao sau là cung cấp cho các thành viên có thể tự do mua bán
các loại hàng hóa khác nhau vì mục đích lợi nhuận. Đồng thời sàn này được hoạt
bù trừ sẽ thực hiện cộng tiền lãi hoặc trừ tiền lỗ vào tài khoản kí quỹ. Hiện tượng
này diễn ra cho đến ngày kết thúc hợp đồng hoặc kết thúc trạng thái muabán. Nếu
8
nhà đầu tư lỗ trong giao dịch và số tiền kí quỹ không đủ thì trung tâm thanh toán bù
trừ buộc nhà đầu tư phải thực hiện kí quỹ thêm theo đúng hợp đồng. Với điều này
sẽ ràng buộc bên mua và bên bán thực hiện nghĩa vụ hợp đồng và giúp họ biết trước
khoản lãi lỗ khi đầu tư qua thông báo hằng ngày.
1.2.3. Ký quỹ
Để đảm bảo các rủi ro trong giao dịch trên thị trường giao sau và tùy thuộc
vào tính chất đầu tư, hệ thống ký quỹ sẽ có những quy định ràng buộc khác nhau.
Chẳng hạn số tiền ký quỹ sẽ khác nhau khá lớn giữa chủ thể phòng ngừa biến động
giá (hedging) và chủ thể đầu cơ (speculator), lúc nào chủ thể đầu cơ giá cũng luôn
chịu mức ký quỹ cao hơn. Số tiền ký quỹ tùy thuộc vào số lượng hợp đồng và
những quy định của sàn giao dịch giao sau.
Tuy nhiên, chỉ có ba loại tài khoản ký quỹ :
§ Mức ký quỹ ban đầu (Initial margin): mức ký quỹ này do trung tâm thanh
toán bù trừ tại London quy định dựa trên những phân tích lịch sử về biến
động giá cả của các hợp đồng giao sau, nó được xem xét định kỳ, phụ thuộc
vào mức độ biến động. Mức ký quỹ ban đầu được áp dụng cho cả trạng thái
trường/đoản trên cơ sở mỗi hợp đồng, và có thể hoàn lại dựa trên tính thanh
khoản của các trạng thái. Mức ký quỹ thường chiếm khoảng 1015% giá trị
hợp đồng.
§ Mức ký quỹ duy trì (Maintenance Margin) là số dư tối thiểu trên tài khoản ký
quỹ để duy trì một trạng thái mở sau khi đánh giá lại hàng ngày theo giá trị
thị trường và điều chỉnh lãi lỗ.
§ Mức ký quỹ bổ sung (Margin call): khi số dư tối thiểu hoặc số tiền ký quỹ
ban đầu bị thiếu hụt theo quy định của trung tâm thanh toán bù trừ, các nhà
đầu tư cần thực hiện ký quỹ bổ sung (margin call), khoản ký quỹ bổ sung
được tính trên cơ sở chênh lệch giữa giá tất toán của ngày hôm nay và giá
đêm hôm trước, được tính toán dựa trên mỗi trạng thái mở.
Đến cuối tháng, giá cà phê trên thị trường giao sau tăng từ 25 triệu VNĐ mỗi
tấn lên 27 triệu VNĐ. Công ty sẽ tiến hành bán 10 hợp đồng giao sau này để kết
thúc vị thế mua vào ngày 15/9/2010, lúc này công ty đã tích lũy được khoản lợi
nhuận ròng từ bảo hộ trên thị trường giao sau là 200 triệu VNĐ chỉ sau 1 tháng để
bù vào chi phí đầu vào gia tăng khi mua giao ngay cà phê.
§ “Short hedge” – “ phòng ngừa vị thế bán”: một chủ trang trại cà phê dự tính
bán 50 tấn cà phê sẽ thu hoạch vào tháng sau. Người này muốn chắc chắn sẽ
bán được giá nên đã quyết định bán chúng trên thị trường giao sau để bảo hộ
trường hợp giá cà phê trên thế giới giảm xuống. Đối với sàn giao dịch cà
phê, giá trị nhỏ nhất cho mỗi hợp đồng giao sau cà phê được giao dịch là 10
tấn. Vì vậy ông ta phải thực hiện bán 5 hợp đồng giao sau cà phê. Bảng dưới
sẽ cho thấy sự biến động giá và kết quả bảo hộ giá từ hợp đồng này. Trong
đó, cà phê được định giá bằng VND, chi phí giao dịch không đáng kể. Giá cà
phê trong tháng ngày một tăng lên, đến 27 triệu đồng mỗi tấn, lúc này nếu để
đến hạn ông ta sẽ bị mất khoản tiền khá lớn. Khôn ngoan hơn hết là chốt vị
thế bán, chấm dứt hợp đồng.
Ngày Vị thế Ft (triệu đ) Tích lũy
24/8/2010 Bán 5 HĐ giao sau 25 25Sn
24/9/2010 Mua 5 HĐ giao sau 27 Sn27
Tích lũy khi đến hạn 50*(25 27)= 150.000
1.2.5. Nghiệp vụ đầu cơ trên thị trường giao sau
Thị trường giao sau luôn tồn tại tính công bằng trong giao dịch, đối với
những nhà kinh doanh tham gia phòng ngừa biến động giá, họ có thể bán hàng hóa
ở mức giá tốt hơn hoặc loại bỏ vị thế trên thị trường giao sau để giao dịch hàng hóa
trên thị trường giao ngay. Với những khoản tiền bị mất do dự đoán giá hàng hóa
giao sau sẽ được chuyển tiếp cho những nhà đầu cơ, những người dám cược chiều
11
ngược lại của giá hàng hóa. Họ cũng chính là thành phần không thể thiếu của thị
trường.
Có thể lấy một ví dụ đơn giản. Thị trường sản phẩm dầu thô giao ngay đang
Tuy nhiên trước khi thị trường giao sau phát triển và phổ biến rộng rãi như
hiện nay thì trước đó đã xảy ra rất nhiều tranh cãi giữa những nhà kinh tế học về lợi
ích và rủi ro mà thị trường này mang lại. Thị trường giao sau cũng từng bị cáo buộc
là nguyên nhân gia tăng nạn đầu cơ gây biến động giá cả khôn lường và không cần
thiết, những người này cũng đồng thời cho rằng thị trường giao sau chỉ có lợi cho
nhà đầu cơ thao túng giá cả và đi ngược lại lợi ích của người nông dân và người tiêu
dùng, các cáo buộc cho rằng nó không chỉ bóp méo giá cả mà còn tiếp tay cho
những hoạt động phi pháp để làm giàu, do đó đã có một số nước trong thời kỳ đầu
đã thực thi lệnh cấm giao dịch giao sau đối với một số loại hàng hóa nhất định, điển
hình là Ấn Độ trong các thập niên 50 và 60. Bên cạnh đó cũng có quan điểm cho
rằng thị trường giao sau là công cụ đắc lực trong việc kiểm soát giá cả, ổn định sản
xuất và quyết định đầu tư trong nền kinh tế. Nếu dựa vào mức độ tranh luận giữa
những nhà phê bình với những người ủng hộ thị trường giao sau để cân nhắc lợi ích
và rủi ro của nó sẽ là một nhiệm vụ không dễ dàng nếu không có những bằng chứng
thực nghiệm. Trong phần dưới chúng ta sẽ đi tìm hiểu một số nghiên cứu thực
nghiệm của các nhà kinh tế học nhằm giải đáp những câu hỏi liên quan đến lợi ích
và rủi ro của thị trường hàng hóa giao sau.
Học giả Pavaska (1970) cho rằng các nhà phê bình đã sai lầm khi cho rằng
các nhà đầu cơ làm trầm trọng sự tăng giá bằng cách kiếm lợi nhuận trong thời gian
dài trên thị trường giao sau. Ông cho rằng sự thiếu vắng cơ chế thị trường giao sau,
mức độ biến động giá giao sau tương ứng có thể khiến các thương nhân và các
thành phần khác lo tích trữ hàng hóa, điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến giá cả
hơn so với bất kỳ một tác động nào khác của những giao dịch giao sau hợp pháp.
13
Trái với quan điểm ủng hộ việc chính phủ thực hiện cấm các giao dịch giao
sau làm ảnh hưởng xấu đến giá giao ngay, nhà kinh tế học Naik, AS (1970), trong
cuốn sách của mình có tên là "Ảnh hưởng của Giao dịch giao sau lên giá cả", đã cho
thấy rõ ràng rằng sự biến động giá là cao hơn khi không có thị trường giao sau so
với giá khi có thị trường giao sau. Cô đã dẫn chứng bằng ba cây trồng như đay, hạt
lanh và lạc. Theo đó cô tiến hành xem xét giai đoạn 19511952 đến 19651966 và
nông nghiệp có thể để lâu thì sự biến động giá càng cao. Ông cũng nói rằng đối với
loại hàng hóa này, cả giá giao ngay và giá giao sau đều không có ý nghĩa đối với
nông dân trong việc lập ra kế hoạch sản xuất cũng như giá giao ngay đối với thị
trường của các sản phẩm nông nghiệp dễ hư hỏng.
Tuy nhiên khám phá của Schultz đã có một vài sai sót bởi vì trong hệ thống
thị trường giao sau, hợp đồng được ký trước và hàng hóa được cung cấp sau vào
một ngày cụ thể. Như vậy, trong trường hợp người bán có đầy đủ hiểu biết hoặc
thông tin về số lượng và chất lượng hàng hóa như vậy sẽ được bán ở mức giá nào,
dựa vào đó ông ta có thể phân bổ lại nguồn lực của mình để gia tăng sản xuất nhằm
đáp ứng theo hợp đồng. Nghĩa là người sản xuất có thể phòng ngừa cho lượng hàng
hóa ông ta đang sản xuất ở thời điểm t và bán giao sau tại thời điểm t +1 khỏi những
rủi ro tổn thất giá trị và bảo vệ lợi nhuận bằng cách chuyển những rủi ro đó cho
người khác. Do đó, khoản phí ông ta phải thanh toán để ngăn chặn hàng hóa của
mình khỏi những rủi ro phụ thuộc vào xác suất xảy ra rủi ro và đơn giá phòng ngừa.
Masahiro Kawai (1983) trình bày một mô hình lý thuyết giải thích ảnh hưởng
của thị trường hàng hóa giao sau lên quá trình hình thành giá và lợi ích chung của
toàn xã hội trên nền tảng những kỳ vọng hợp lý. Ông đã tính toán ảnh hưởng của
giá giao ngay lên sản xuất và sau đó dẫn giải khả năng của thị trường giao sau trong
mô hình. Ông đã chỉ ra rằng mức độ tối ưu của sản xuất chỉ phụ thuộc vào giá cả
giao sau và hệ số chi phí. Theo ông, số lượng hợp đồng giao sau được xác định bởi
mức tối ưu của sản xuất và đầu cơ phản ánh sự khác biệt giữa kỳ vọng chủ quan của
nhà sản xuất về giá giao ngay thời gian tới và giá giao sau tương ứng. Kawai đã
không xem xét đến tác động của những biến động trong kế hoạch sản xuất đến thị
15
trường giao sau. Hơn nữa, những quyết định trong sản xuất được thực hiện hoàn
hoàn toàn độc lập với những quyết định về giao dịch giao sau bất chấp rủi ro và xác
suất của giá giao ngay. Ông cũng lập luận rằng nhà sản xuất sử dụng hợp đồng giao
sau không chỉ để phòng ngừa rủi ro biến động giá mà còn để tìm kiếm cơ hội đầu
cơ.
Quay trở lại mô hình của Basab Dasgupta, biến động trong sản xuất đóng vai
Nói tóm lại, qua rất nhiều tranh luận thông qua những mô hình lý thuyết và
bằng chứng thực nghiệm của các nhà kinh tế học, cho đến nay thị trường giao sau
đã chứng minh được lợi ích của mình trong việc cung cấp công cụ phòng ngừa rủi
ro biến động giá cho các nhà sản xuất, đương nhiên trong thị trường này vẫn tồn tại
những rủi ro là sự phát triển mạnh của các nhà đầu cơ, tuy nhiên các chính phủ chỉ
cần kiểm soát hoạt động này trong khuôn khổ luật pháp cho phép thì nó không
những không gây hại cho nền kinh tế mà còn có tác dụng làm tăng tính thanh khoản
cho thị trường này.
1.4. Thực trạng ứng dụng Hợp đồng Giao sau trên thế giới
1.4.1. Thực trạng Giao sau trên thế giới
Thế giới ngày nay đang bước vào nền kinh tế toàn cầu hóa. Bất kỳ sự thay
đổi nào của tình hình kinh tế thế giới cũng đều ảnh hưởng đến nền kinh tế của quốc
gia. Ngược lại, sự chuyển biến trong nền kinh tế quốc gia cũng tác động đến tình
hình kinh tế trong khu vực hay trong phạm vi thế giới.
Toàn cầu hóa mang lại nhiều thuận lợi nhưng đồng thời cũng mang đến
nhiều khó khăn. Những khó khăn đó chính là rủi ro có thể nhận thấy và rủi ro tiềm
ẩn. Các rủi ro này tồn tại một cách ngẫu nhiên trong tất cả quá trình sản xuất, kinh
doanh, quản lý. Chúng hoàn toàn có thể làm cho nhà đầu tư mất sạch tiền, công ty
phá sản và nền kinh tế của một quốc gia suy sụp. Đối mặt trước những nguy cơ đó,
các phái sinh tài chính như hợp đồng giao sau (Futures), hợp đồng quyền chọn
(Option), hợp đồng hoán chuyển lãi suất (Swap)… ngày càng được sử dụng một
cách rộng rãi trên toàn thế giới như là những công cụ chủ yếu và không thể thiếu
17
được trong việc quản lý rủi ro. Tất cả mọi người đều có thể tham gia vào thị trường
này ở bất cứ nơi đâu và bất cứ khi nào thông qua hệ thống GLOBEX nối liền 12
trung tâm tài chính thế giới (Bermuda, Boca Raton, Chicago, Geneva, Hamburg,
Hong Kong, London, New York, Paris, Singapore, Tokyo, Zurich).
1.4.2. Thành tựu của thị trường giao sau trên thế giới
1.4.2.1. Các sàn giao dịch giao sau
Giao dịch giao sau xảy ra trên hơn 50 sàn giao dịch giao sau khắp thế giới.
vài năm đã có hợp đồng giao sau chỉ số trung bình công nghiệp Dow Jones, một chỉ
số tên tuổi trên thị trường chứng khoán .
Hợp đồng giao sau chỉ số chứng khoán đã thành công vang dội khắp toàn
cầu. Hầu hết các nước phát triển đều có sàn giao dịch giao sau riêng cho hợp đồng
chỉ số chứng khoán hoạt động. Một số nước có hợp đồng giao sau chỉ số chứng
khoán phổ biến gồm Anh, Pháp, Nhật, Đức, Tây Ban Nha và Hongkong
1.4.3. Thị trường giao sau ở Việt Nam
Trong điều kiện hiện nay, các thành phần kinh tế luôn phải đối mặt với các
rủi ro về giá cả, thông tin, thị trường (nguồn hàng, cung cầu) và tỷ giá trong hoạt
động xuất nhập khẩu. Những rủi ro này không chỉ ảnh hưởng đến những người trực
tiếp sản xuất, kinh doanh mà ảnh hưởng đến cả nền kinh tế. Tuy nhiên, hầu hết các
thành phần kinh tế Việt Nam chỉ biết chấp nhận vì chưa có công cụ bảo vệ rủi ro.
Trong những năm gần đây, khi tiếp xúc làm ăn với nước ngoài, chúng ta dần
dần biết được những phương cách bảo hộ rủi ro trên thị trường tài chính phái sinh.
Một số doanh nghiệp đã sử dụng công cụ này để bảo hộ cho hoạt động kinh doanh
của mình và dựa vào thông tin, giá cả trên các thị trường này để điều tiết sản xuất,
không còn lo bị ép giá. Việt Nam đang tổ chức các chợ đầu mối, các trung tâm giao
dịch và tiến tới hình thành các thị trường giao sau về nông sản. Trong lĩnh vực
ngoại hối, Chính phủ đã cho phép sử dụng hợp đồng quyền chọn để bảo vệ hoạt
động kinh doanh xuất nhập khẩu. Tuy muộn màng so với xu thế phát triển thế giới
nhưng sự khởi đầu này cũng là một tín hiệu đáng mừng cho nền kinh tế Việt Nam.
19
Hợp đồng giao sau được ứng dụng rộng rãi trên thế giới để phòng ngừa rủi ro, thu
hút các nhà đầu cơ tham gia và kích thích phát triển kinh tế. Là bộ phận của nền
kinh tế thế giới, chịu rủi ro từ những biến động kinh tế toàn cầu, Việt Nam nên học
hỏi xây dựng Sàn giao dịch giao sau phục vụ cho mục đích phòng ngừa rủi ro, tạo
đà cho kinh tế phát triển vững bền.
1.5. Sự cần thiết của việc ứng dụng Thị trường giao sau để phòng ngừa rủi ro
biến động giá cà phê tại Việt Nam hiện nay
Hợp đồng giao sau là một khái niệm khá mới về mặt kinh tế lẫn trong khoa
Chiến lược phòng ngừa rủi ro biến động giá bằng việc sử dụng hợp đồng
giao sau là một công cụ hữu dụng trong ngắn hạn và trung hạn để bảo vệ thu nhập
cho nhà sản xuất và kinh doanh, đặc biệt là trong lĩnh vực nông nghiệp, khu vực có
nhiều sản phẩm có thể thực hiện tồn trữ và bán giao sau. Tuy chịu nhiều tác động
của rủi ro (rủi ro giá cả, lãi suất, thời tiết…) nhưng nếu xây dựng được thị trường
giao sau các mặt hàng nông sản tại Việt Nam thì người nông dân và các doanh
nghiệp sản xuất nông sản vẫn có thể đương đầu với rủi ro và kinh doanh có lợi
nhuận.
21
CHƯƠNG II: RỦI RO BIẾN ĐỘNG GIÁ TẠI THỊ TRƯỜNG
CÀ PHÊ VIỆT NAM VÀ KHẢ NĂNG ỨNG DỤNG HỢP
ĐỒNG GIAO SAU VÀO GIAO DỊCH CÀ PHÊ
2.1. Rủi ro biến động giá tại thị trường cà phê Việt Nam:
2.1.1. Rủi ro biến động giá do giá xuất khẩu phụ thuộc vào giá thế giới
2.1.1.1. Tìm hiểu biến động giá cà phê trên thế giới thời gian qua
Cây cà phê lần đầu tiên được phát hiện ở Ethiopia cách đây khoảng 2000
năm, cùng với sự phát triển không biên giới của thị trường thương mại, cà phê đã có
mặt ở hầu hết các nước châu Á, Châu Phi và Châu Âu. Hai loại cà phê được giao
dịch thương mại nhiều nhất là cà phê Arabica (gọi tắt là Arabica) và cà phê Robusta
(gọi tắt là Robusta).
Biểu đồ 2.1: Tỷ trọng sản lượng cà phê của các nước và khu vực trên thế
giới vụ mùa 2008/2009
Nguồn: www.ico.org
Mặc dù cây cà phê được trồng đầu tiên ở Ethiopia nhưng từ giữa thế kỷ 19
Brazil đã là nước dẫn đầu về sản lượng, hàng năm chiếm khoảng trên 30% tống
lượng xuất khẩu thế giới. Việt nam là một thị trường xuất khẩu lớn, từ thập niên 90
22
đã vươn lên là nước đứng thứ hai thế giới về sản lượng xuất khẩu, thứ 3 là
Colombia. Hiện nay, với 2 đại diện là Brazil và Colombia, Nam Mỹ trở thành khu
vực có thị phần cà phê lớn nhất thế giới chiếm khoảng 47% tổng sản lượng cà phê
nước xuất khẩu cà phê vẫn tập trung đến việc tăng sản lượng hơn là quan tâm cải
thiện chất lượng cà phê xuất khẩu do đó giá cà phê thế giới vẫn liên tục nhảy múa
trong niên vụ 2008/2009.
Theo dự báo mới nhất của ICO, sản lượng cà phê toàn cầu niên vụ
2010/2011 sẽ đạt mức 133135 triệu pound; tiêu dùng cà phê năm nay sẽ phục hồi
nhưng cũng chỉ ở mức 129 triệu pound. So với mức sụt giảm hồi đầu năm nay, hiện
giá cà phê đang ở mức cao nhưng nhiều dự báo cho rằng đây chỉ là sự tăng giá do
hạn chế nguồn cung trong ngắn hạn, bởi hiện mới chỉ có Braxin đang thu hoạch cà
phê. Vào tháng 1112, khi Côlômbia và các nước Trung Mỹ đưa hàng ra thị trường,
Việt Nam cũng bước vào vụ thu hoạch thì giá cà phê sắp tới sẽ rất khó lường.
Cà phê có ý nghĩa quan trọng đối với nhiều nước trên thế giới. Biến động giá
cà phê đã khiến cho nông dân nhiều nước điêu đứng. Biến động giá cà phê thế giới
đã và đang tiếp tục có những ảnh hưởng tới ngành cà phê Việt Nam, một nước có
khoảng 95% sản lượng được xuất khẩu.
24
2.1.1.2. Nguyên nhân gây ra bất ổn giá cà phê thế giới
v Nguồn cung của những nước có sản lượng lớn
Giá cà phê thế giới phụ thuộc rất lớn vào sản lượng của những quốc gia đang
nắm giữ tỷ trọng xuất khẩu lớn như Brazil, Colombia, Việt Nam. Nếu thời tiết tại
các nước này diễn biến không tốt có khả năng mất mùa thì giá cà phê sẽ tăng lên và
ngược lại.
Mùa đông Brazil thường diễn ra trong khoảng từ 21/6 đến 25/8 hàng năm,
đây là thời gian lạnh nhất trong năm, biểu đồ giá cà phê luôn có tỷ lệ nghịch với hàn
thử biểu trong giai đoạn này, chỉ với một bản báo cáo đêm qua nhiệt độ những vùng
trồng đã xuống thấp dưới 0°C hoặc dự báo trong những ngày tới sẽ rất lạnh thì hầu
như ngày hôm sau thế nào giá cũng tăng, hoặc ít nhất là không sụt thêm nữa.
v Giá trị và khối lượng cà phê giao dịch tại các sàn giao dịch trên thế giới
Lượng cà phê giao dịch trên thế giới ước tính lớn gấp 5 lần (hoặc hơn nữa)
lượng cà phê thực mà nông dân làm ra (sản lượng thế giới khoảng 127 triệu pound
trong vụ 2009). Tức là cũng một bao cà phê ấy thôi, nhưng nhà đầu tư A bán cho
Đơn giá XK bình quân
(USD/tấn)
2001 844,452 338,094,000 400.37
2002 702,017 300,330,000 427.81
2003 693,863 446,547,000 643.57
2004 745,000 576,154,000 773.36
2005 786,025 840,000,000 1,068.67
2006 887,000 1,070,000,000 1,206.31
2007 1,190,000 1,860,000,000 1,563.02
2008 1,060,000 2,135,000,000 2,014.15
2009 1,180,000 1,730,000,000 1,466.10
Nguồn: www.agro.gov.vn, www.vicofa.org.vn và www.giacaphe.com
Hiện nay nước cung cấp cà phê lớn nhất thế giới là Brazin mỗi năm sản xuất
2,5 triệu tấn cà phê, trong đó 50% dùng chế biến cà phê hòa tan trong nước, một
phần sản lượng cà phê hòa tan này được xuất khẩu. Với hơn 100 triệu dân, bình
quân mỗi người dân tiêu dùng 45kg cà phê thì lượng tiêu thụ trong nước của
Braxin đã khoảng 450.000 tấn nên họ không bị ảnh hưởng bởi giá quốc tế.
Copyright: Tài liệu đại học ©