MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
Tháng 11 năm 2006 Việt Nam chính thức là thành viên thứ 150 của tổ chức
thương mại thế giới WTO. Có thể nói đây là mốc đánh dấu sự thay đổi lớn trong
tiến trình phát triển nền kinh tế của Việt Nam. Bên cạnh sự kiện này, sự phát
triển, mở rộng theo chiều hướng đa dạng hóa, đa phương hóa của nền kinh tế thị
trường đã tạo ra nhiều cơ hội lớn cho các cá nhân, tổ chức kinh tế tại Việt Nam,
đồng thời cũng phải đối mặt với những thử thách và cạnh tranh gay gắt.
Sự hình thành và lớn mạnh của các doanh nghiệp trong và ngoài nước trong
một môi trường kinh doanh tạo nên nhiều kênh thông tin tài chính khác nhau.
Nhu cầu sử dụng thông tin tài chính ngày càng nhiều và đa dạng do đó đặt ra yêu
cầu cung cấp những thông tin về tính chính xác và kịp thời ngày càng tăng.
Trong xu thế phát triển tất yếu đó, dịch vụ kiểm toán là có uy tín nhất trong việc
thẩm định thông tin tài chính của các doanh nghiệp. Những người quan tâm đến
tình hình tài chính của doanh nghiệp coi báo cáo kiểm toán là ý kiến cuối cùng
trong việc thẩm định, xác minh tính trung thực, hợp lý của BCTC.
Thực tế cho thấy, yêu cầu đặt ra với dịch vụ kiểm toán là rất lớn song các
công ty kiểm toán hiện nay đã làm việc thực sự có hiệu quả hay chưa? Có hay
không những vụ kiện tụng của khách hàng đối với các công ty kiểm toán? Trong
điều kiện môi trường với những rủi ro ngày càng tăng lên, KTV làm thế nào để
đưa ra kết luận cuối cùng trung thực nhất? Một trong những đầu tiên và quan
trọng nhất để đi báo cáo kiểm toán chính xác là lập kế hoạch kiểm toán chu đáo.
Việc lập kế hoạch kiểm toán không chỉ xuất phát từ yêu cầu chính của cuộc kiểm
toán nhằm chuẩn bị những điều kiện cơ bản trong công tác kiểm toán, cho cuộc
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
1
kiểm toán mà còn là nguyên tắc cơ bản trong công tác kiểm toán đã được quy
định thành chuẩn mực và đòi hỏi các KTV phải tuân theo đầy đủ nhằm đảm bảo
tiến hành công tác kiểm toán có hiệu quả và chất lượng. Trong đó việc đánh giá
đúng đắn tính trọng yếu và rủi ro kiểm toán có vai trò đặc biệt quan trọng, là cơ
sở để xây dựng các bước công việc kế tiếp và ảnh hưởng trực tiếp tới kết quả của

kiểm toán. Ý nghĩa của giai đoạn này được thể hiện qua một số điểm sau:
- Kế hoạch kiểm toán giúp kiểm toán viên thu thập đầy đủ các bằng chứng
kiểm toán có giá trị, hạn chế được sai sót, giảm thiểu trách nhiệm pháp
lý, nâng cao hiệu quả công việc và giữ được uy tín nghề nghiệp.
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
3
- Giúp kiểm toán viên phối hợp với nhau và với các bộ phận liên quan.
- Là căn cứ tránh những bất đồng với khách hàng.
- Là căn cứ để kiểm soát và đánh giá chất lượng công việc kiểm toán đã và
đang thực hiện.
1.2 Vai trò của việc đánh giá tính trọng yếu và rủi ro trong lập kế hoạch
kiểm toán
Bảng 1:Trình tự các bước trong lập kế hoạch kiểm toán
Đánh giá tính trọng yếu và rủi ro: Sau khi thu thập những thông tin mang tính
khách quan về khách hàng, trong bước này, kiểm toán viên sẽ căn cứ vào các
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
4
Chuẩn bị kế hoạch kiểm toán
Thu thập thông tin cơ sở
Thu thập thông tin về nghĩa vụ
pháp lý của khách hàng
Đánh giá trọng yếu, rủi ro kiểm
toán
Tìm hiểu hệ thống kiểm soát nội
bộ và đánh giá rủi ro kiểm soát
Lập kế hoạch kiểm toán toàn diện
và soạn thảo chương trình kiểm
toán
thông tin đã thu thập được để đánh giá, nhận xét nhằm đưa ra một chiến lược, kế
hoạch kiểm toán phù hợp.

tin hữu ích cần phải có”.
Trong chuẩn mực kiểm toán Việt Nam số 320 (VSA 320): “Tính trọng yếu
trong kiểm toán”, trọng yếu được định nghĩa như sau: “Là thuật ngữ dùng để thể
hiện tầm quan trọng của một thông tin (một số liệu kế toán) trong BCTC. Thông
tin được coi là trọng yếu có nghĩa là nếu thiếu thông tin đó hoặc thiếu tính chính
xác của thông tin đó sẽ ảnh hưởng đến các quyết định của người sử dụng BCTC.
Mức trọng yếu tùy thuộc vào tầm quan trọng và tính chất của thông tin hay của
sai sót được đánh giá trong hoàn cảnh cụ thể. Mức độ trọng yếu là một ngưỡng,
một điểm chia cắt chứ không phải là nội dung của thông tin cần phải có. Tính
trọng yếu của thông tin phải xem xét trên cả phương diện định lượng và định
tính”.
Trong cuộc sống và một số lĩnh vực, thông thường khái niệm trọng yếu
được hiểu một cách tương đồng với khái niệm trọng tâm, dùng để thể hiện sự
quan trọng, thiết yếu. Trọng tâm của một kế hoạch đầu tư hay một chiến lược
kinh doanh sẽ bao gồm những vấn đề trọng yếu cần ưu tiên giải quyết. Tuy nhiên
về bản chất, hai khái niệm này không hoàn toàn tương đồng với nhau, Trọng yếu
là khái niệm liên quan đến bản chất của sự vật, hiện tượng nhiều hơn và mang
tính cố hữu nhiều hơn khái niệm trọng tâm. Trong lĩnh vực kiểm toán, khái niệm
trọng yếu và trọng tâm kiểm toán thể hiện sự phân biệt khá rõ ràng. Khái niệm
trọng tâm kiểm toán thường liên quan đến công việc thực tế của KTV, đó là
những bước công việc cần thiết và quan trọng mà KTV cần phải chú trọng trong
suốt quá trình tiến hành cuộc kiểm toán. Trong khi đó khái niệm trọng yếu
thường liên quan trực tiếp đến từng khoản mục, từng phần hành kế toán, các
thông tin tài chính và bản chất cụ thể của từng khoản mục, phần hành, thông tin
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
6
đó. Một khoản mục được đánh giá là trọng yếu khi bản thân nó chứa đựng những
sai phạm gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến quyết định của người sử dụng BCTC.
Khái niệm “Trọng yếu” bao hàm hai mặt liên quan đến nhận thức đối
tượng: Quy mô hay tầm cỡ (mặt lượng) và tính hệ trọng (mặt chất) của sai phạm

- Rủi ro là sự không thể đoán trước một tình huống, một khuynh hướng
dẫn đến kết quả thực tế khác với kết quả dự toán;
- Rủi ro là sự không chắc chắn về tổn thất;
- Rủi ro là khả năng xảy ra tổn thất;
Những định nghĩa trên là các quan điểm khác nhau, tuy nhiên nghiên cứu
các quan điểm này cho thấy giữa chúng có mối liên hệ logic với nhau.
Theo định nghĩa của nguyên tắc chỉ đạo kiểm toán quốc tế IAG 25, Trọng
yếu và rủi ro kiểm toán, “rủi ro kiểm toán là những rủi ro mà kiểm toán viên có
thể mắc phải khi đưa ra những nhận xét không xác đáng về các thông tin tài chính
và đó là các sai sót nghiêm trọng”.
Những nhận xét không xác đáng chủ yếu theo hướng kiểm toán viên sẽ kết
luận là các BCTC được trình bày trung thực và hợp lý, do đó công bố một ý kiến
chấp nhận hoàn toàn trong khi chúng bị sai sót trọng yếu. Rủi ro kiểm toán gắn
liền với rủi ro kinh doanh, rủi ro mà kiểm toán viên sẽ phải chịu thiệt hại vì mối
quan hệ với khách hàng, đặc biệt trong trường hợp các báo cáo kiểm toán cung
cấp cho khách hàng là sai. Do vậy để giới hạn rủi ro kinh doanh, kiểm toán viên
phải kiểm soát chặt chẽ rủi ro kiểm toán.
1.3.3 Mối quan hệ giữa trọng yếu và rủi ro kiểm toán và ảnh hưởng của nó đến
phương pháp kiểm toán trong lập kế hoạch kiểm toán BCTC
Trọng yếu và rủi ro có mối quan hệ chặt chẽ với nhau, VSA 320 “Tính
trọng yếu trong kiểm toán” đã quy định: “Khi tiến hành một cuộc kiểm toán, KTV
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
8
phải quan tâm đến tính trọng yếu của thông tin và mối quan hệ của nó với rủi ro
kiểm toán”.
Trong một cuộc kiểm toán, mức trọng yếu và rủi ro kiểm toán có mối quan
hệ tỉ lệ nghịch với nhau: mức trọng yếu càng cao thì rủi ro kiểm toán càng thấp
và ngược lại. Mức trọng yếu càng cao thì rủi ro kiểm toán càng phải thấp xuống
vì khi giá trị của sai sót càng cao, mức độ ảnh hưởng càng lớn thì khả năng bỏ
qua sai sót đó phải giảm xuống, do đó rủi ro kiểm toán sẽ thấp. Còn khi mức

hợp và việc kết hợp các thủ tục kiểm toán thích hợp đó với nhau sẽ làm giảm được
rủi ro kiểm toán tới mức có thể chấp nhận được”.
VSA 300 “Lập kế hoạch kiểm toán” cũng quy định trong giai đoạn lập kế
hoạch kiểm toán tổng thể. KTV phải “xác định những vùng kiểm toán trọng yếu
và xác định mức độ trọng yếu cho từng mục tiêu kiểm toán”.
Ở thời điểm lập kế hoạch kiểm toán ban đầu, kết quả đánh giá mức trọng
yếu và rủi ro kiểm toán của KTV có thể khác với kết quả đánh giá ở các thời
điểm khác nhau trong quá trình kiểm toán. Sự khác nhau này là do sự thay đổi
tình hình thực tế hoặc sự thay đổi về sự hiểu biết của KTV về đơn vị được kiểm
toán dựa trên kết quả kiểm toán đã thu thập được, như: trường hợp lập kế hoạch
kiểm toán trước khi kết thúc năm tài chính, KTV đã đánh giá mức trọng yếu và
rủi ro kiểm toán căn cứ trên dự tính trước kết quả hoạt động và tình hình tài
chính của doanh nghiệp. Nếu tình hình tài chính thực tế và kết quả hoạt động của
doanh nghiệp có sự khác biệt đáng kể so với dự tính, thì việc đánh giá mức trọng
yếu và rủi ro kiểm toán sẽ có những thay đổi.
Như vậy, KTV cần có một sự hiểu biết đầy đủ về cách đánh giá và vận
dụng tính trọng yếu. Việc đánh giá trọng yếu là một công việc xét đoán mang
tính nghề nghiệp của KTV. Để có thể đánh giá tính trọng yếu, KTV cần nhận
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
10
thức được cả hai mặt định lượng (giá trị, quy mô) và định tính (chất lượng) của
thông tin mang tính trọng yếu.
Xét trên khía cạnh định lượng, thông tin được coi là trọng yếu khi sai lệch
trên BCTC đạt đến một giá trị nhất định có thể làm thay đổi quyết định của
người sử dụng BCTC.
Xét trên khía cạnh định tính, các sai phạm dù nhỏ nhưng có thể làm nảy
sinh các vấn đề liên quan có tác động dây chuyền, ảnh hưởng nghiêm trọng đến
mức độ hợp lý và mức độ tin cậy của BCTC. Sự phản ánh thông tin đúng đắn
hay không xác đáng của đơn vị có thể làm cho người sử dụng BCTC hiểu sai về
bản chất thông tin của đơn vị.

nhau)…khi đó quy mô của các khoản mục, nghiệp vụ không chỉ được đánh giá
bằng con số tuyệt đối mà phải đặt trong tương quan với toàn bộ đối tượng kiểm
toán. Mặt khác, việc đánh giá tùy thuộc vào điều kiện cụ thể để xem xét riêng
biệt hay cộng dồn các khoản mục, nghiệp vụ.
Về mặt chất, khái niệm trọng yếu gắn với tính hệ trọng của vấn đề xem
xét. Xem xét mặt định tính chỉ cần thiết khi nó ảnh hưởng đến bản chất của
khoản mục hay vấn đề đang được đánh giá. Muốn đánh giá đúng về trọng yếu,
KTV cần xem xét đến bản chất của khoản mục, nghiệp vụ và sai phạm đối với
khoản mục, nghiệp vụ. Với cùng một quy mô tiền tệ, các gian lận thường được
được chú trọng hơn sai sót bởi các gian lận thường làm người ta nghĩ tới tính
trung thực và độ tin cậy của Ban Giám đốc và những người có liên quan. Do đó,
một hành vi gian lận luôn được coi là trọng yếu bất kể quy mô của gian lận là
bao nhiêu.
1.3.4.2 Bản chất đánh giá rủi ro kiểm toán trong lập kế hoạch kiểm toán BCTC
Trong giai đoạn lập kế hoạch kiểm toán, KTV cần đánh giá tổng thể rủi
ro kiểm toán căn cứ vào hiểu biết của KTV về đặc điểm kinh doanh của khách
Trần Hồng Phượng-Kiểm toán 46B
12